Kultuur en wetenschap in het nieuwe Rusland

[p. 22]

Schaakwedstrijd op 85 borden tusschen de schakers van de fabriek ‘Dynamo’ en die van den Transportarbeidersbond.

Ontwerp voor een nieuw Schaakspel.

[p. 23]

Wat de Raden-Republiek voor 't schaakspel gedaan heeft
P. Dayles en Mr G.C.A. Oskam

In het oude Rusland is het schaakspel nooit populair geworden. Het werd in de kringen van den adel en rijke bourgeoisie ijverig, en goed, beoefend, maar de kleine burgerij, de boeren en het proletariaat hebben het schaakspel niet gekend. De geschiedschrijvers wijten dit daaraan, dat het de Tartaren zijn geweest, die het Schaakspel in Moskovië hebben gebracht, en dat alles wat Tartaarsch was, voor zondig en onrein werd gehouden; het is niet onmogelijk dat het veeleer de wodka was, die het spel der spelen in den weg stond.

Vóór 1900 zijn dan ook de Russen zeldzame verschijningen op groote wedstrijden, al was Tschigorien er een die opwoog tegen vele anderen; en de Russen die thans op den voorgrond treden, zijn of uit adellijke kringen (Aljechin) of uit de gegoede burgerij (Bogoljoebow) of hebben het schaakspel aan Duitsche Universiteiten leeren kennen (Bernstein, Niemzowitsch): zij zijn niet de vertegenwoordigers van een schakend volk, evenmin als Capablanca een schakend Cuba achter zich heeft.

Thans echter schaakt heel Rusland, van Leningrad tot Wladiwostok, van Archangelsk tot Bakoe. Er zijn in de Raden-Republiek ruim 100.000 georganiseerde beoefenaars van het schaakspel, en Leningrad telt er 25.000. Ter vergelijking zij medegedeeld dat Nederland ongeveer 2000 georganiseerde spelers heeft, en Amsterdam hoogstens 400.

Het schaakspel is dus thans wel populair in Rusland. Het is belangwekkend na te gaan in hoeverre het de Regeering der Raden-Republiek is, die dit tot stand heeft gebracht.

In 1917 was het schaakspel dood. De drie goede tijdschriften van weleer, Schachmatnoje Obosrenije. Schachmatni Wjestniek, Schachmatni Journal, verschenen niet meer, wedstrijden hadden niet meer plaats, de Russische Schaakbond werkte niet meer. Slechts in Petrograd en Moskou waren nog clubs, in Kiew had Bogoljoebow nog een kring van liefhebbers om zich heen. Van de rest van Rusland hoorde nooit iemand wat.

In die dagen stond Trotzki aan het hoofd van het Roode Leger, Trotzki, die in de lange jaren van ballingschap een ijverig lid van de Weensche en New-Yorksche schaakgemeente was geweest. Geen wonder dat het Militaire Departement van het Ministerie van Kunst en Kultuur snel, en vroeger dan het Civiele Departement, de propaganda van het schaakspel als van publiek nut ter hand nam. Alle bataljons kregen hun instruc-

[p. 24]

teur: geen soldaat zou als analfabeet of zonder kennis van het schaakspel van het leger scheiden!

Toen het Roode Leger, na het einde van den burgeroorlog, het grootste gedeelte der manschappen aan het civiele leven afstond, kwam aldus vanzelf het schaakspel onder de burgerij, leljien Genewski die aan het hoofd stond van het Civiele Departement van het Ministerie van Kunst en Kultuur, heeft de Regeering der R.S.F.S.R. (zooals destijds de S.S.S.R. heette) ertoe gebracht de verbreiding van het schaakspel onder de civiele bevolking te organiseeren. Met steun der Regeering werd de Alrussische Schaakbond opgericht, onder bestuur van Wainstein, Gothielf, Soloebjew (Petrograd) en leljien Genewski (Moskou). Dit bestuur deed op het eerste Congres een motie aannemen: ‘Het is noodig dat het schaakspel wordt gebracht aan de arbeiders en aan de boeren.’

In de uitvoering van deze motie is de Alrussische Schaakbond in den loop van vier jaren volkomen geslaagd.

Het was Krylenko, de latere Procureur-Generaal, destijds Voorzitter van het Bestuur der ‘Fyskultur’, die den Alrussischen Schaakbond in verbinding bracht met de Schaaksectie der Fyskultur, en den Bond de gelegenheid gaf zich de uitnemende organisatie dezer afdeeling ten nutte te maken. De Fyskultur had n.l. een vertegenwoordiging in iedere provincie, en in iedere stad was een agent van de Sch(aak) S(ectie) van de F(ys) K(ultur) der S.S.S.R. In ieder provinciaal krantje kwam een schaakrubriek, overal kwamen schaakonderwijzers: de leeraren kregen hunne werkwijze voorgeschreven, en de lezing dezer instructie doet de preciese voorziening van Krylenko bewonderen: legt hun alles uit, bedenkt dat gij veelal met lieden te doen hebt, die wel hunkeren naar Kultuur en Techniek, maar eigenlijk niet weten wat dit alles is; spreekt in hun taal en weest gewillig en bereidwillig; vergeet de vrouwen niet!

Het geheim was, dat Krylenko, de Hooge Commissaris, zich de wenschen, begeerten en behoeften der allereenvoudigsten heeft kunnen indenken, een groot man, een leerling van Lenin.

Laatstelijk heeft Krylenko in iedere vakvereeniging een schaakafdeeling doen vormen, wat, gezien de uitnemende organisatie dezer groepen, alweer niet weinig tot de verbreiding en verdieping der schaakkennis heeft bijgedragen.

Het Schaakspel heeft gepakt: duizenden en duizenden sloten zich aan, de vrouwen volgden. De proletarische massa, in haar geheel, schaakt. Men leerde denken, men leerde zich rekenschap geven van de waarde van eigen gedragingen en van andersmans gedragingen; men kreeg belangstelling voor wat

[p. 25]

er te leeren en te weten is: het schaakspel was de brug naar algemeene ontwikkeling.

Natuurlijk spelen niet alle deze Russen als Tschigorien of Aljechien. De voorvechters der S.S.S.R., P.A. Romanowski en Dr. F.P. Bogatyrtschoek zijn gelijkwaardig met de beste Europeesche meesters; de probleemcomponisten K.A.L., E., en A. Koebbel, Troitzki, Salkind, Malakow, Krioetschkow, Jessajew, Lewman zijn gelijk te stellen met onzen Hartong en Weenink; van de jongeren zijn als meesters te noemen Botwienniek en Rauser onder de mannen, Olga N. Roebzowa, L.W. Agejelva en W.N. Koewaldina onder de vrouwen. De groote massa speelt goed, en het is een genoegen uit de partijen in Schachmatni Liestok, Schachmaty en Schachmaty i Schachki te zien, dat menschen, wier namen voor twee, drie jaren totaal onbekend waren, de kracht hebben van de Europeesche hoofdklassespelers, en dat er zeer velen zoo zijn. Een wedstrijd van 500 borden, tusschen de Radenrepubliek en de Rest van Europa zou voor de bolschewiken niet zonder goede kansen zijn.

Dit alles is het werk van Krylenko en de zijnen, van ‘een schaar van mannen, ijskoud besloten geenerlei scrupule in de keuze der middelen te doen gelden, sterk genoeg zichzelf de vernielers te noemen, en vrij van het stokkende pessimisme, waardoor de wereld verrot; geen medelijden met wat ook op de wereld, zichzelf inbegrepen, de Dood van rechtswege in den dienst der Menschheid gesteld’, zooals het Joseph Conrad behaagde de Lenisten te betitelen. Wij schaakspelers, bourgeois of niet, denken anders.