Een Russische cultuur
Dr. H.P. Berlage
In een drietal voordrachten, gehouden aan de Internationale School voor Wijsbegeerte te Amersfoort, heb ik een beschouwing gegeven over het wezen der bouwkunst, en de wijze waarop zich dat in de cultuurtijdperken het zuiverst openbaart. En daarmee in verband werd een poging gedaan, het karakter der moderne bouwkunst en haar verschillende stroomingen, zoowel als haar toekomstige ontwikkeling te bepalen. Want volgens Spengler's filosofie heeft ook de Westersche Maatschappij reeds den drempel overschreden tusschen den stijgenden gang der cultuur, en den dalenden der beschaving. De evenwichtige schaal van het verstand en het gevoel sloeg over naar de zijde van het eerste, hetgeen het begin der voleindiging dezer Maatschappij beteekent.
Dit bracht mij tot de overtuiging dat de kunst, die krachtens haar gemeenschapskarakter, ook den ‘stijl’ eener cultuur typeert, toch zeker ook thans dat karakter zal ‘styleeren’.
En inderdaad geeft de jongste ontwikkeling der moderne bouwkunst met haar verstandelijke machinale techniek, daarvan een duidelijk beeld; hetgeen dus wil zeggen, dat Spengler's voorspelling, aan die ontwikkeling getoetst, dreigt bewaarheid te zullen worden.
Toch verwekt een dergelijke beschouwing onwillekeurig een gevoel van twijfel, of de onverbiddelijke logika der geschiedenis zal worden doorgezet, het Westen zich niet aan den cultureelen nood zal weten te ontworstelen, waarop ook andere verschijnselen wijzen, dan wel of deze beschouwing op een dwaling zal berusten.
Maar, indien inderdaad het noodlot wil, dan is er alle aanleiding aan Rusland te denken, dat, eenmaal ontstegen aan den maatschappelijken chaos, met al zijn verschrikkingen, de meeste kans biedt van den opbloei eener nieuwe cultuur.
Het land met zijn Westersche, d.i. overwegend intellectueele, zoowel als Oostersche, d.i. overwegend intuïtieve psyche, de beide elementen, wier harmonie reeds in elke cultuur is voorondersteld, schijnt daartoe als 't ware voorbeschikt.
Bovendien blijkt het Russische volk, hetgeen nog nooit tot een cultuur van internationale beteekenis is kunnen stijgen, een buitengewone begaafdheid voor wetenschap en kunst te bezitten, die zich juist in dat geval, in een algemeen verbizonderde bouwkunst zal kunnen verwerkelijken.
Auteursrecht onbekend