Heldensage

De aanvang.

't Was de tijd, dat alle landen doorzogen
en verzadigd waren van menschlijk bloed; -
dat de blik van millioenen doode oogen
versteenen deed der levenden gemoed; -

de tijd dat vormelooze hunkering
naar verlossing van niet te dragen lijden,
als een nevelbank boven drasse weiden,
boven de donkre schijf der aarde hing.

[p. 10]

 

Toen begon het ontstaan van nieuwe dingen.

 

De menschheid sidderde: het was haar uur:

 

in een lucht van ijzer, bloed en vuur

 

baarde zij der vrijheid eerstelingen.

 

 

 

Er schitterde iets in het duister der nachten:

 

een groote hand schreef aan het firmament

 

het gouden woord, het woord dat elk hart kent,

 

de lafenis voor het al-oude smachten.

 

 

 

Een groote stem riep luid over de aarde

 

tot alle benarden met gouden klank;

 

- als de maan, aandrijvend uit wolken, blank,

 

den knekelhof maakt tot een toovergaarde, -

 

 

 

zoo spronge' uit de woestijnen van 't gemoed

 

wat'ren omhoog van bloeiende verwachting:

 

een droom verrees uit lange omnachting

 

en dreef zijn vloeibaar zilver door het bloed.

 

 

 

- De droom, dat de leeuw eensklaps zou verleeren

 

zijn zucht tot heerschen, en het lam zijn vrees;

 

dat heer en knecht zoude' in makkers verkeeren

 

eensklaps.... Diep in verborgen hartesferen

 

leeft de droom, die in 't licht der aarde rees.

 

 

 

O droom, o waan, o arme kinderwaan....

 

Alsof menschheid den last van het verleden

 

met één slag af kan werpe' en nieuw opstaan!

 

Alsof de zon van eindelijken vrede

 

uit and'ren dageraad dan een in wreede

 

verschrikking bloedende, ooit op kan gaan!

 

 

 

Alsof de groote vlammen van den strijd

 

niet eerst der aarde schand-bevlekte sfeeren

 

omhullen moeten en moeten verteren

 

slaafschheid van knechte' op haar, hoogmoed van heeren,

 

eer kan ontbloeien nieuwe lieflijkheid!

 

 

 

Het was het voorspel van wat komen zal:

 

de heeren bléven heeren, zonne' eerst hoe

[p. 11]

 

heerschappij te behouden: na haar val

 

hoe haar terug te winnen.... Nimmer moe

 

 

 

worden leeuwen 't verslinden. Maar in den tros

 

der knechten voltrok zich het blijde wonder:

 

't lamgelijke wezen ging in hen onder:

 

moed bevloog hun hart, als de wang een blos.

 

 

 

Moed gaf hun scherpe klauwe' en scherpe tanden:

 

moed smeedt het zwaard en wet het zwaard altijd

 

voor allen, die waarlijk te strijden branden;

 

moed stuurt hen nimmer weerloos in den strijd.

 

 

 

Weet ge het nog, makkers van alle talen,

 

hoe zij daar ginder vlogen overend,

 

hoe hun roepstem dreunde door wereldzalen,

 

hoe hunne heeren weken, hoe berend

 

 

 

de burcht werd die gestaan had vele eeuwen

 

en van haar torens woei de opstandsvaan?

 

Toen zag men niet de lammren naast de leeuwen

 

nederliggen of vreedzaam grazend gaan!

 

 

 

Een woeste zee, beukte de massawil

 

tegen die trotsche wallen, voortgedreven

 

door den storm der begeerten. 't Gansche leven

 

ging op in worst'ling. Al 't andre stond stil.

 

 

 

Stil stond de arbeid. D'akkers lagen braak.

 

Maar diep omgeploegd werd d' onzichtb're akker

 

der ziel. Veel zaad dat eeuwen sliep werd wakker.

 

De nieuwe menschheid groeide met haar taak....

 

 

 

Millioenen harten werden weergebore' in

 

besef van menschelijke waardigheid;

 

heerlijk groeide en zwol het goede koren

 

van daadkracht, moed, trouw, offervaardigheid;

 

 

 

edel gewas vol kostelijke kracht,

 

rijpend in zon en storme' en regenvlagen.

[p. 12]

 

Maar ook het onkruid wies snel in die dagen:

 

afgunst en veilheid, wreedheid, wil-tot-macht,

 

 

 

wraakgierigheid en wellust groeiden uit

 

in gulzigen wasdom alles verterend

 

rondom, onophoudelijk vermeerend:

 

veel van het goede koren werd hun buit.

 

 

 

Uit de spelonken en donkre ravijnen

 

van het hart schoot de drom der driften aan

 

om den Levenswagen uit zijn baan

 

te slingren en in wilde zigzaglijnen

 

 

 

te verspillen de vrijgekomen kracht.

 

Soms leek het, of het woedende begeeren

 

zichzelf in bandloos jagen ging verteren

 

om weer terug te zinken in onmacht,

 

 

 

als vaak voorheen geschied was. - Ditmaal niet!

 

Ditmaal ontsteeg aan het menschelijk worde' een

 

nieuwe kracht: kracht van vooruitzien, van orde-

 

nende bewustheid. Als een vuurzee ziedt

 

 

 

en loeit, loeide en ziedde begeerten-brand

 

omlaag. Maar omhoog waakte de gedachte:

 

zij wikte, woog en wist. Háár koele pracht en

 

dat wilde laaie' omsloeg het sterke band

 

 

 

van éénen wil. De blinde drang kreeg oogen,

 

't reedlijk inzicht materiëele macht:

 

nieuwe, sterke, grootsche rythmen bewogen

 

de harten. Waarheid overwon den logen,

 

bloedige daag'raad drong terug den nacht.