Het feest der gedachtenis

(1915)–Henriette Roland Holst-van der Schalk– rechtenstatus



[pagina 85]
IV. De zwoegende.
[pagina 87]
Stem-van-'t-verleden hief de hand omhoog en al de zachte murmelingen zwegen, alle oogen zochten aandachtig het oog waarin een nieuwe droom kwam opgestegen van de wereld, die was ondergegaan, maar somtijds in een menschen-hart herleefde als nu in haar. Zij ving te spreken aan met hart-grondige stem die even beefde. ‘Ik zie een vrouw gaan door den valen morgen, haveloos, het hoofd in een doek gehuld: ik zie in haar oogen het stom geduld van het dier dat zich weerloos laat verworgen. Met den slependen gang der altijd-moeden strompelt zij naar de morsige fabriek, maar naar slaap en rust en het warme goede voedsel is het magere lichaam ziek, en ziek van onrust, want in 't krot verlaten drenzen de kleinen, de man zwerft om werk; een fluit gilt: zij holt door de schemer-straten, angst maakt het uitgemergeld lichaam sterk. Zoo ze te laat is, zal ze moeten derven een deel van 't loon: meester heeft zoo besloten; ze ziet honger de oogen nog vergrooten der kind're', in hun vleesch dieper groeven kerven.
[pagina 88]
Nu moet ze langs waar manne-kerels wachten slent'rend voor 't drankhuis aan den hoek der straat: d'een braakt een vloek en brengt als tot een slag de gebalde vuist voor haar verschrikt gelaat. ‘Brood-roofster’... ze kromp samen, de ellende van lange dagen maakte haar hart flauw... ze moest: het was het groote wenden dat de meesters brachten over de vrouw. De geest was heer geworden over krachten, lang-weerspannige kind'ren der natuur: hij had het water getemd en het vuur gebreideld met den breidel der gedachte en erts tot staal gesmolte' en staal gesmeed tot het werktuig dat zou met vlugge handen de heeren dienen, de knechten met beet verscheuren van zijn scherpe roofdier-tanden. De stoom komt door de pijpen aangesproeid, de rad'ren gonzen en de vlugge ving'ren spinnen den draad, doen door de schering sling'ren de spoel: de draad wordt lang, het weefsel groeit. Het weefsel groeit, gonzende dreuning zwelt des daags, des nachts over de wijde landen, het werktuig weeft en spint met duizend handen: de mannen-kracht ligt ledig, een braak veld. Maar morge' en avond komt een lange stoet van vale kind'ren en van moe-gebogen
[pagina 89]
moeders tot de fabrieken heen getogen, de schouders hangend en slepend de voet. Slanke vingers heeft meester noodig, kleine buigzame lichamen: handen van vrouwen en kinder-lijve', om tusschen de getouwen de draden vast te hechten en de fijne radertjes schoon te maken. Meesters zonden veel mannen weg: hun werk deed de machine, een vrouw kon 't mannen-daggeld half verdienen en er moest brood zijn thuis voor grage monden. Tusschen haar en den man ging nu beginnen wreed geworstel: zij stal hem uit den mond het brood om voor hun kind'ren het te winnen. Haar hoofd was dof, haar hart was zwaar en wond, haar voeten zwollen van het lange staan, haar vrouwen-buik werd ziek, deed pijn van binnen, als ze gebaard had, moest ze weer opstaan den derden dag, weer te werken beginnen nog wankelend van zwakte; van zog dropen haar borsten, ze deden stekende pijn, thuis lag het kind hong'rig te krijte', een klein zwak wurm: 't was te ver om terug te loopen, en het schaftuur te kort. Zijn deerlijk gillen, de nachten door, maakte haar moe hoofd krank en om hun klagende gekrijt te stillen, gaf zij haar kind'ren zoeten maankop-drank.
[pagina 90]
Dan stierven vele, en die leefden vielen ook in den muil der grommende fabriek, die maakte hun weeke beenderen ziek, deukte hun borst in, begon te vernielen hun longen eer ze waren half-volgroeid; moeder zag kwijnende ziekte ze sloopen: op de kerkhoven lag 't jong volk bij hoopen, zij weende nauw'lijks, zij was te vermoeid. Het eeuwige zwoegen had haar verdoofd, liet niets achter in 't leeg-gemaalde hoofd als dag voorbij was, dan begeer te rusten, verlangen naar de steil-dalende kusten van slaap waarin het kloppend hart weg-zinkt. Geen sluim'ring is 't, die van dag-leven drinkt wat licht nog en geluid, waar zacht door spelen mane-stralen, en lief'lijk vogel-kweelen doorheen groet jongen koning Morgenrood, maar ondergang van alles, korte dood, alleen verbroken als een kind op-krijt, donker eiland van leef-vergetelheid, waar rauwe fluit uit op-schrikt elken morgen tot den valen dag met zijne vale zorgen, die doet gebroken lichaam pijnlijk-stijf zich uit de muffe vodden-dekens heffen, voelen dat donker leven weer aan-drijft en zijn eeuwige moeheid weer beseffen. Eeuwige moeheid die zich nooit kan strekken, eeuwige honger die zich nooit verzaadt, eeuwige haast van heen-en-weder trekken, eeuwige zorg om wat zij achter-laat, -
[pagina 91]
dit is haar leven, en een dof verbazen ergens ver, achter gloeiende ooge-glazen, dat het zoo zijn moet, een schuwheid voor God die zoo ellendig doet zijn vrouwen-lot’. Stem-van-'t-verleden zweeg. De zuster-schaar zag in verlangende verwachting naar haar lippen, of zij van 't verhaald verdriet vleug'lend zou stijgen tot het lichter lied dat allen voelden ergens in de lucht hangen, de zoet-rijpende zomer-vrucht van 't wintersch leed dier armen droeven donk'ren. De Vlinder lachte half door tranen-flonk'ren en een meisje naast haar, met een gezicht als een parel fijn en vol melk-wit licht, strekte de armen uit als om te vragen 't verhaal der schoone opstandige dagen op-blinkend uit verre verbleekte tijden. Maar Stem-van-'t-verleden schudde het hoofd: haar oog zwierf nog over de zee van lijden die zooveel levens-vlammen had gedoofd. ‘Ozuster’, sprak ze, ‘was die grauwe morgen-wereld voor u geweest door dauw van hoop bepaereld, had een glimp besef van wat gij volbracht geflonkerd door de zwartheid van uw nacht. Hadt ge geweten waar de weg heen-ging, hoe aan uw hand het heil der menschheid hing, hoe uit de draden die uw vingers sponnen het geluks-gewaad zou worden gewonnen, dat ons omgeeft als zuiver witte wol. Maar ge wist niets, niet dat bevrijding zwol
[pagina 92]
in den donk'ren schoot van arbeid, haar moeder; en uw arme geknechte arbeids-broeder wist ook niets en begreep niets; zag ontsteld hem weg-dringen van 't oude levens-veld zij die altijd hem om-diende en om-zorgde. De kind'ren liepen in lompen, de haard was doof, het leek of zij, haar vrouwen-aard wegwerpende, hun aller leven worgde; en hij stiet haar weg en hij sloeg haar neder: de man wilde de vrouw tot makker niet’. Door de roze ging een gesuizel teeder van meegevoelen met dit ver verdriet. De groote vreemdheid die van d'and'ren scheidde, die lag, gelijk een mist het land om-ligt, over het smarte-leven van de beiden: het vreugde-meisje en de vrouw-der-plicht, was weggevallen bij de arbeidsvrouw: tusschen eigen vreugd en der verren lijden sponnen gedachte-draden een sterk touw. Zij dachten, hoe de arbeid was geweest over d' aarde als een roofdier, een wild beest, dat de lichamen en zielen verscheurde; en hoe hij nu was zachte funktie van allen, die allen versterkte en op-beurde altijd, die geen wezen ontberen kan als geen wezen ademen kan ontberen, waar alle mensche' in 't morgenlicht toe keeren verlangend hun open-bloeiend lichaam. Want hij was vreugdevol en licht, begeerlijk
[pagina 93]
als een spel, omdat broederlijkheid heerlijk lachte door hem - het spel van allen saam met de natuur, dat altijd duren zal zoolang de menschheid leeft. Zoo dachten al die vrouwen, d'oude en de jonge, aan d' arbeid hun vriend. De jongen, hoe zou gaan morgen vroeg weer kleurige karavaan van jongens en van meisjes door de zachte lente-lucht naar waar blanke hallen rijzen, werkplaats en school in eene. In 't fijne grijze licht staan de machines blink-stil te wachten als paarden op hun meester, klaar in 't tuig. Ze dachten, hoe de morgen gaan zou, ruig van arbeid, met daar-tusschen scherts en lach, en makkerschap altijd in 't mild gezag van oud're wijz're kameraads die leidden zijn gang. Ze dachten, hoe z'in de rust-tijden zich zouden in galerijen verpoozen waar de schoone figuren zijn gemaaid leven-verheerlijkende, waar het broze glas en het edele marmer vertaalt der vrije menschheid stoutste schoonheids-droomen. Ze dachten, hoe middag schallend zou komen lang eer ze moede ware', en groot uit-stroomen beginnen, als van zwerm door-eene zoemend, hongerig, vroolijk, sterk, vol planne', opdoemend in 't hoofd, vol verlangens, vol tintel-leven. Zoo voelden de jongeren morge' aan-zweven, goud van nieuwe blijheden, nieuw geluk; arbeid lag tusschen ze, een glanzend stuk
[pagina 94]
in 't parelmoeren oppervlak der dagen. D'ouderen dachten met ànder behagen aan morgen, niet zoo onstuimig-verlangend, hun oogen bleven klaar en rustig, hangend aan zijn kaap die al rees uit de tijd-zee. Geen dier vrouwen joeg terug naar beneê, naar het donker gewelf van 't onbewuste, tweespaltige gedachten of onrusten, als de vrouw nu moet banne' in d'ond're sferen wanneer haar denken 't arbeids-veld betreedt. Hunne gedachten konden gaan en keeren zonder de dreiging van dat oude leed. Want verzoend vereende in 't vrouwen-leven de liefde voor den man en voor het kind zich met elk geluk dat d'arbeid kan geven: gemeenschap had de tweespalt opgeheven waar ons geslacht zijn tragisch lot in vindt. Zij zagen zich gaan, in den klaren morgen, tusschen mannen-makkers als tusschen vrinden; zon-bruine kinderen gaven hun 't geleide, die ze wisten lach-blozend weer te vinden, want gezellinnen zouden zacht verzorgen z'en koest'ren in de morgen-arbeidstijden in zonnige verblijven. En zij zagen zich binnen-treden in de koele zalen, laboratoria en hospitalen en elke wist haar plaats en hun harte-slagen versnelden. In hen vlamde òp werklust; want in die tijden wordt ze niet gebluscht, neen bij geen mensch, door het zwoegen en sloven, maar streeft met haar twee punten recht naar boven zooals een vlam om-hoog brandt met twee tongen,
[pagina 95]
een blauwe en een roode: drang te weten en drang te doen. Arbeid ving aan. De longen vulden zich met het zalige vergeten van 't zelf. Werk-drift voerde allen suiz'lend mee om-hoog, tot haar machtigen sterken vreê. Zoo dachten d'ouden en de jongen dachten zoo over leven hun eigen gedachten, maar zij hadden ook gedachten gemeen; jongen en ouden werden hierin een: zij allen dachten, hoe nu overal de mannen en de vrouwen leefden, al de dagen van hun leven kameraden in 't werk; elkander dienden steunden raadden al-om, waar geest den geest en hand de hand kon helpen; samen zochten, vorschten, vonden, samen neer-daalden tot de diepe gronden der ziel en tot de bronnen der natuur. Elk geslacht warmend aan het schoone vuur van 't andere zijn naaktheden, elk stelpend zijn zwakten met van 't and're kracht: zoo helpend elkander, waren zij gegroeid, de wet was dit nu lang geweest voor alle volken; zoo hadden z'over de aard gesponnen 't net der menschen-werken, als uit zonne- en mane-stralen geweve' uit mannen-kracht en vrouwen-kracht. De vrouwen stonden in de zuiv're pracht van den rijpenden morgen. Zilver-wolken stegen door de ruimte der wereld-zale naar blauwe oneindigheden op. De zon- nebal klom hooger, in dalen begon
[pagina 96]
het warme wemelen boven de velden. De vrouwen stonden stil. Hun hart verzelde de verre zuster op haar zwaren tocht. Ze voelden, hoe eenzaam zij was geweest, hoe hulpeloos en zwak, altijd bevreesd, onwetend, schichtig-beschroomd, zonder rechten, misbruikt door de heeren en door de knechten gesmaad. En hoe toch zij, hoe hare schoot vrijheid en kameraadschap had gedragen, de schoone wezens die door lat're dagen zouden lachen. En in hen welde groot het meegevoel op voor die zwaar-belasten, door hunne rijen liepen sidderingen en een milde wijze van troost om-tastte zóó die eens leefde' in verre schemeringen: ‘Zuster, ze wilde' u beveil'gen, ze stieten u niet weg uit haat: ze zagen het nieuwe heil'ge schijnsel niet om uw gelaat. Het was nog te vroeg, te vroeg voor de broederschap: ze hoorden niet luid genoeg door de wereld haar stap. Ze begonnen iets te beseffen van genooten te moeten wezen, ze konden zich niet zóó verheffen in de vrouw een genoot te lezen. Zuster, ze hebben gedwaald
[pagina 97]
en in steê u de hand te reiken, haar toornig opgeheven tegen u, tegen wat moest zijn. Zuster, ze hebben gefaald omdat ze niet konden begrijpen dat het bewegende leven ging in spiralende lijn. Ze wisten niet dat ge droegt in uw arme tastende handen den ring van het nieuwe verbond tusschen den man en de vrouw; ze wisten niet dat ge vroegt om met ruwe, tastende handen te maken, de wereld rond, broederschap tusschen man en vrouw. Ze dachten dat ge kwaamt als een dief om van hen te rooven hun werk, uw brood; ze zagen niet dat ge kwaamt om met hen te stijgen boven het steenige dal van den nood. Het was de vrees voor het brood, de oer-oude, gevloekte, die alle mensch-wezens maakt laf en wreed: die schroefde hun hart dicht, die deed hen toornig de vuisten ballen tegen nieuwe arbeids-genoot.
[pagina 98]
En gij tegen allen, ge moest in een wereld leeg van meedoogen worst'len; ge gingt, gedragen door een wil dien ge niet verstond; uw hart en uw lijf werd verwoest, maar de nieuwe levens-vragen rezen voor uw diepe oogen en de nieuwe wil rijpte om uw mond. Gebannen in enge kluis, hadt ge geleefd door de eeuwen, al uw gedachten om-kringden het leven van man en van kind: nu werd de wereld uw huis, ge hoordet de smarten schreeuwen der menschheid en uw voorhoofd ving den adem van een grooten wind. Zoo werd uw wezen getild tot nieuwe wording begrijpen; ge hebt uw schuwheid verloren als het lam zijn wintersche vacht in de doornen verliest; hebt gewild vrijheid, en geleerd haar te grijpen: uit u zijn de kind'ren geboren die hebben verlossing gebracht’. Zang zweeg. Een gloed kwam over het gezicht van die zuivere jonkvrouw Morgenlicht. Zij strekte d' armen uit alsof zij wou
[pagina 99]
omarme' en aan haar hart drukken de vrouw die Stem-van-'t-verlede' op-getooverd had uit de diepte der eeuwen: als een bad van liefde was haar stem, toen haar zang-mond der Zwoegende zóó herdenkings-krans wond: ‘De vleugels waarmee alle lat'ren stegen, zij hebben, zuster, ze van u gekregen, door uw lijf boorden d'eerste pennen heen; naakt kwaamt gij ter wereld, hadt vleugels geen. Zwak moest gij aan het groote werk beginnen, door zwoegen en door lijden krachten winnen, in u meer dan alle and'ren wrocht het leven zijn blijde wonderen, heeft dood verdreven. Ge zijt gestegen uit de diepste holen, gij vondt den heerweg uit het ergste dolen, gij hebt u opgebeurd uit diepste ellende, gij hebt in u gestijfd de zwakste lenden. Mijn zusters, knielt om dank en eer te geven die niemand eerde door hun donker leven, die niemand dankte voor dapper aanvaarden: zij brachten kameraadschap over d'aarde. Zij maakten man en vrouw arbeids-genooten, zij hebben de sfeer gelijkheid ontsloten; zij dede' open-springen der vrijheid poorten: zusters, dankt dien droeven blijde geboorte’.
[pagina 100]
Morgenrood knielde in het hooge gras dat koel van dauw en vol geneugten was, en met haar knielden alle vrouwen neer en brachten dien vreugd'loozen dank en eer. Ik zag de trotschen die nooit knielden knielen, de vrouwen met de vrijgeboren zielen knielden neder voor den smaad en de pijn die hen verloste en zalig deed zijn. Ik hoorde liefde ruische' als waterstralen, als gouden klanken in een wijde zale, die van de zingende de lucht in-gaan: voor luist'renden vangt een wereld te worden aan Zoo daalden van die vrouwen, hoog-gezinden, van rijke zienden naar de arme blinden dank, lichte hulde, erkentelijkheid, al 't feest van menschelijke innigheid. Toen rezen zij op uit het koele gras dat vol blinkende starre-bloemen was, en stonden zwijgende en allen wachtten wie hunner spreken zou wat allen dachten. En een vrouw, het gelaat wit-overtogen van smart, met weemoed in de donk're oogen, maar over 't wezen toch de glans gespreid van edele sterke gelatenheid, begon te spreken; het was haast een fluist'ren, het was zooals de wind in 't avond-duist'ren
[pagina 101]
opkomt en gaat door de toppen der boomen waaruit de zomersche geneugten stroomen. Ik hoorde, hoe de zuiv're stilte welde rond-om, terwijl zij haar leed uit-vertelde en het zachte suizen der sympathie haar om-streelde, want in de wereld die al rijpt in menschen-ziele' en menschen-zinnen wordt de vrouw niet gehoond om het beminnen dat zonder loon is, en verbergt niet schuw haar smart, gelijk in de wereld van nu. Zij draagt de liefde vrij uit in haar oogen, zij vreest geen schande, zij behoeft geen logen: in die wereld draagt elke liefde een kroon, ook de liefde die lief heeft zonder loon. Niets te verbergen en niets te verraden dat rooide in 't vrouwen-hart de kronkelpaden en maakte open-klaar 't vrouwen-gezicht als een dal dat in de zon open ligt. En dit is wat die vrouw met haar gewonde stem sprak, waar het ed'le hart in uit-mondde, de handen laag onder den schoot gevouwen, de oogen ver gericht zonder aanschouwen: ‘Ik woon in een schaduw-land waar de vreugde-bloem niet gedijt, en zal er wonen tot de dood
[pagina 102]
mij uit dit land weg-leidt, want 't menschen-leven kan mij niet geven zijn heerlijkste heerlijkheid. Ik zag hem die mijn lief zou zijn toen jeugd rijp was in mij als zaad dat op bevruchting wacht; ik trilde en werd blij van de blijheid zoet die met droom zich voedt en teedere mijmerij van den geliefde. Want hij stond boven mij opgericht en in den raad der makkers blonk zijn woord als een groot licht, en ik dacht: een als hij gaat zeker voorbij aan mijn meisjes-gezicht. Maar hij zag mij en liefde rees ook in hem op haar vloed, en leven lag wijd-uit, wijd-uit, één wemelende gloed geluk, want hij werd een met mij van hart en één van bloed. En alle uren zegen wit als bloesem-regen neer, dag was vol blink geluk en vol zoet-verholen begeer, en oogen waadden door de nacht-paden als door een lichtend meer.
[pagina 103]
Zijn lippen zochten door den nacht mijn jongen warmen mond; een vogel trillerde door den nacht tot de bleeke morgen-stond streepte met geel het blauw fluweel, en ik weet dat hij vond den nacht te kort, den dag te lang die scheidde hem van mij, ik weet dat mijn stem voor hem was zoetere melodij dan de zilveren zang die nachten lang maakte onze liefde blij. Maar liefde is een stroom die rijst en valt, hij valt en laat de bedding die hij vulde leeg; liefde is een wolk die staat lang stil soms aan de hemel-baan en drijft soms voort en gaat drenken een ander dorstig land met milden druppel-regen. Wie bindt den stroom vast aan zijn bed, wie houdt de wolken tegen, en liefde, wie kan haar binden die vrij zwerft langs alle wegen? Ik zag warmte weg-zinken in zijn oog: ik hoorde haar weg-ebben uit zijn stem, ik vocht
[pagina 104]
om hem te houden, maar ik vocht benard door een twijf'lend hart en dat maakt vechten zwaar. Want ik wist dat diepten in hem waren waartoe mijn hart niet kon reiken; ik wist dat hoogten in hem waren die mijn geest niet kon bestrijken, en ik kende eene die kon vereenen zich met hem als gelijke. Zijn bloed en haar bloed, samenkomend tot liefdes heil'ge werken, zouden rijk-maken d'aarde met nieuwe geslachten, sterke en schoone; en in pijn, dat dit zou zijn, streek ik mijner liefde vlerken en verdween stil in stillen nacht. Want dat menschheid om-hoog zal leven, moet ieder mensch bereid zijn om zijn klein geluk te geven: zoo heeft liefde, de groote, voor de nieuwe loten diep in ons hart geschreven. O ik leed tweestrijd. Het is zwaar voor een zwak menschen-kind van wien het liefheeft weg te gaan alleen, om arm en blind door de dagen te dolen als door donkere holen tot zijn hart vrede vindt.
[pagina 105]
Maar eind'lijk ging ik: ik won kracht; en o verre zuster, gij die hebt gemaakt het vrouwen-geslacht door zwoegen en derven vrij van dit droeve lage: om brood verdragen liefdes band, als verliep haar tij - U dank ik dat ik weg kon gaan met ongeschonden hart eer dat de liefde-stroom in mij stolde, tot haat verhard, en ik die nog hoor ruischen al-door in het gewelf der smart. Want ik kwam in zijn leven om liefdes gouddraad te weven door al zijn dagen, en ik ging geluidloos uit zijn leven toen mijn liefde hem woog en hij overboog naar wie hem meer zou geven. En ik heb gedacht in mijn pijn, in mijn verlatenheid, aan and're vrouwen die leefden in den verren schemer-tijd en in hun hart leden om liefde vertreden en versmaad, wat ik lijd. Maar die niet konden gaan en zijn gebleven, hebben geduld; en ik heb gedacht, hoe dat moet zijn
[pagina 106]
als het bloed zich met brokken vult van bitterheid, en het hart verbijt zijn pijn, maar ook zijn schuld. Die bleven om verzorgd te zijn en aten een man zijn brood; o dikwijls moet schaamte hebben geverfd hun bleeke wang gloeiend-rood als ze harte-gaven zagen anderen laven en ze wenschten, ze waren dood. Een valsche welke glimlach hing om de hoeken van hun mond, maar diep in hun hart gromde haat gelijk een ketting-hond die rukt om vrij te komen maar hij komt niet vrij, want schuwheid bond hun stem, slaafschheid maakte ze stom, wrevel besmette hun bloed, smart was voor hen geen heilzame dronk die de ziel maakt zuiver en zoet, maar een zwart venijn dat met felle pijn het hart verderven doet. Maar al die dingen zijn voorbij en smart is nu een bloem die in den tuin des levens heft haar fiere kroon vol roem, want de donkere kelk is met sap mild als melk gevuld en gedurig gezoem.
[pagina 107]
O zang-stem, die zongt van de vrouw-der-plicht, ik ben tot mijn hart gedaald en ik heb gezien dat het vredig ligt, als een slapend kind adem-haalt, en ik heb geschreid van meewarigheid om hen waar 't lied van verhaalt dat zij niet konden weggaan en duldden den leef-langen smaad, aten meesters brood, deelden meesters bed met schaamte-gloeiend gelaat, en ik ben neergeknield voor die half-ontzield van ellende, toch deden de daad; voor wie hebben liefde los-gemaakt van de zucht om verzorgd te zijn, voor wie hebben liefde, aangeraakt door veilheid, gewasschen rein, voor wie zelf niet waanden, hoe een weg ze baanden aan vrijheid die verzacht alle pijn. Ja dank zij vrijheid, laat liefdes leed nu de harten trotsch en recht, zijn eed'le pijn besmeurt niet meer wat bitter maakt en slecht als in de tijden dat honger-vrees leidde, heer, liefde volgde, knecht’.
[pagina 108]
Zij zweeg en stond stil in den hoogen dag, het smal gelaat geheven of zij zag iets dalen: toen boog zij het hoofd en ging een beeld van smart zonder vernedering en zonder in verborgen holen walm van wrok en haat. Zooals een korenhalm buigt voor den storm en dan weer recht opstaat, wetend dat de storm is een machtig kwaad, boog zij voor smart en wist die machtig zeer, over de wereld werpend harten neer als storm de halmen neer-werpt. Het was vreemd en schoon te zien, die vrouw, met niets dat zweemd' naar zwakheid, zoo menschelijk en zoo kalm, buigend voor smart als voor den wind een halm, buigend voor de natuurkracht die haar trof. Zij stond even stil en zag rond en bracht de slanke handen naar de borst alsof zij daar binnen voelde een steek van pijn, en haar witte lippen prevelden zacht: ‘o kon het anders, kon het anders zijn’. Toen zuchtte zij, verdween stil in den drom der zusteren, die sloten om haar stom hun wateren; golven van meegevoel ritselden aan, wiegden haar zacht en koel: men hoorde niets als een zacht murmelen, gefluister van vele vrouwen-stemmen en soms even een kus die teeder vroeg ‘mijn lieve zuster, ben ik zacht genoeg?’
[pagina 109]
Toen donkerde een wijl het Droom-gezicht in mij, de luister van den dag ging dicht: ik zat in schaduw en mijn hart bewaarde wat het gezien had op een nieuwe aarde. Ik had gezien de vreugd der Toekomst-dagen, de blijheid van de sterken, 't welbehagen zuiver en schoon, een goddelijke kracht, in de gave des levens, in zijn pracht. Ik had gezien de lichtzinnigheid weven haar kleuren-speling door het Toekomst-leven: zij was niet leelijk gelijk nu, maar zeer aanminnig, lief'lijk als een vlinder, teer. Ik had gehoord de smart der Toekomst. Edel klonk die als de toon van een rijpe vedel: zoo glanzend en zoo gaaf had zij geklonken dat ik voelde, of ik had weer vreugd gedronken. Nog peinsde ik aan die drie schoone Naturen, volgde over d' aard bewegen hun figuren, toen ontwaakte het Gezicht weer in mij en maakte mij met nieuwe schoonheid blij.

Vorige Volgende

IV. De zwoegende.

IV.
De zwoegende.