Verzamelde werken. Deel 4. Verzameld proza. Deel 2. Over den dichter Leopold. In memoriam Herman Gorter. Shelley - een afscheid. Uit zelfbehoud. Eigen achtergronden. Van erts tot arend en andere essays

[p. 228]

Wichelroede en werk

BINNENKORT zal hier een man komen met een wichelroede, want ergens onder den rotsbodem van dit grondstuk schijnt water te zijn.

Wij, die hier wonen, zullen in spanning achter hem loopen tot hij blijft staan waar de roede het teeken geeft. Later, in huis bij elkander zittend, hooren wij zonder acht te slaan het lang en zwaar bedrijf van de ploeg arbeiders, die den grond breken waar dat stille teeken gegeven werd. Dan, als zij weg zijn, is het weer stil, en wij gaan kijken naar het water, dat er gekomen is.

Waarom lezen zij, die zeggen van gedichten te houden, een gedicht niet steeds zooals wij gaan kijken naar het gekomen water: dieper verwonderd naarmate het werk der arbeiders zwaarder was. Of eisch ik te veel, omdat zij er niet bij waren toen die andere roede het teeken gaf, en dus niet weten hoe kort en stil het gegeven werd? Eens hep ik langs de rivier bij Oxford met een jonge vrouw, die vervoerd over Shelley sprak. Ik nam haar mee naar de Bodleyan bibliotheek en bracht haar naar waar een manuscript van hem onder glas ligt. Het was een van zijn schoonste en meest onstuimige bladzijden; het handschrift was haast onleesbaar van omwerking, doorgeschrapte woorden, driftige of nadenkende probeersels. Mijn diep ontzag was nauwlijks grooter dan haar teleurstelling voor wat haar nu maakwerk leek. En ik herinner mij een andere, die Perk bewonderde, en hoe ontgoocheld zij

[p. 229]

was, omdat op het handschrift van een zijner sonnetten rechts boven den eersten regel een kleine rij van mogelijke rijmwoorden door hem stond genoteerd. En toch zou men van vrouwen verwachten, dat ervaring hen leerde, hoezeer, bedreigd door wereld en tijd, het behoud der schoonheid aandacht en toegewijden dienst vergt.

Het moge winkeliers en bankiers bevreemden, dat een dichter wichelroedelooper en arbeider ineen is, want hun winst is een verschil van twee tellingen, en voor hen gaat niets zonder administratie en verdeeling van taken. Maar de spiegel had de vrouw wijzer kunnen maken. Toch zijn zij, gaat het om een schoonheid die niet hun schoonheid is, niet voldaan eer Mozes het water uit de rots slaat, en zij vergeten, dat in een wereld, die steeds volstrekter bepaald wordt door winst en verlies van winkeliers en bankiers, zelfs Mozes zonder zweet en dorstend zwoegen geen levend water meer zou brengen.