Verzamelde werken. Deel 4. Verzameld proza. Deel 2. Over den dichter Leopold. In memoriam Herman Gorter. Shelley - een afscheid. Uit zelfbehoud. Eigen achtergronden. Van erts tot arend en andere essays

[p. 200]

Drie gedichten

BIJ het doorbladeren van eigen handschriften uit vroeger jaren, troffen mij vooral de vellen, die mij het ontstaan in herinnering brachten van drie gedichten. Een ervan werd een mislukking; de beide anderen behooren tot die weinigen, die ook na jaren nog het gevoel geven, dat zij, wanneer ook herlezen, in het eigen wezen geen zweem van weerzin zullen wekken, deels omdat zij volkomen met dat wezen overeenstemmen, deels omdat er iets in werd volbracht.

Van het mislukte, dat steeds langer werd, maar dat zelfs technisch - in den zin van het willekeurig kunnen - onvoltooid bleef, vond ik wel tien vellen, volgeschreven met driftige probeersels, en ik herinnerde mij de dorre kwellende uren, die ik, gedreven door het dwaas ongeduld van den wil, daaraan verdeed. Van de beide anderen vond ik van het eene niets dan de beschreven achterkant van een nota, en dat was alles wat er ooit van bestaan had, want het ontstond met eenmaal in een 3e klasse coupe tusschen Amsterdam en Rotterdam, toen drie van de ergste handelsreizigers met hun weerzinwekkenden levenslust mijn geest in het harnas joegen der taal. Van het andere, dat steeds korter werd, vond ik meer dan tien vellen, maar de korte uitslag op het laatste vel bevatte anderhalven regel, die ook al woordelijk op het eerste vel voorkwam, en die zich op alle andere herhaalde. Was die anderhalve regel mij niet een middag in een oogenblik

[p. 201]

tusschen slaap en weer klaar wakker zijn met eenmaal gegeven als een wichelroede, om den bodem van het bewustzijn mee af te zoeken naar ergens daaronder verborgen goud?

De wil, ongeduldig geworden omdat er zoo lang niets gevonden werd, gaat erop uit, meenend, aangevuurd door de theoretische gedachte, dat zij ergens haar zin met de taal wel door zal kunnen drijven. Steeds wijder dwaalt zij af, en eindelijk moet zij het opgeven, en zit, bitter en verslagen, bij de pakken neer. Maar het hart - tenzij het eensklaps getroffen wordt, en zich uitspreekt - wordt niet ongeduldig eer het een teeken krijgt, dat er ergens in den omtrek iets verborgen is; zijn zoeken is een op het spoor komen, onzeker dwalend eerst, weldra - als het, zooals de kinderen zeggen, warm wordt - zijn bewegingen samentrekkend naar de kleine plek vanwaar het teeken werd gegeven. Vandaar dat een goed gedicht, als het niet is als een bloem, die met eenmaal openging, een kristal gelijkt, zoozeer kan het een indruk geven, alsof het al lang bestond voor het, schrijvende, gevonden werd.

Het ongeduld van den wil, echter, hoort thuis op het alledaagsche plan der wereld, waar voor winkelier of bankier altijd wel iets klaar ligt.