Verzamelde werken. Deel 4. Verzameld proza. Deel 2. Over den dichter Leopold. In memoriam Herman Gorter. Shelley - een afscheid. Uit zelfbehoud. Eigen achtergronden. Van erts tot arend en andere essays

[p. 191]

De stem uit den spiegel

TOEN de onweerstaanbare Argentina voor het eerst in Amsterdam gedanst had, de geheel gevulde zaal van den Stadsschouwburg opzweepend tot een enthousiasme zoo hevig als ik het in Holland nooit nog zag, geloof ik dat de meesten bij het verlaten van het gebouw zich nauwlijks meer herinnerden, dat zij het eerste gedeelte van dien avond den Javaanschen prins Jodjana zagen dansen. Ook in mijzelf bleef die herinnering aanvankelijk vaag, zooals de bevreemdende nadruk van den blik van een voorbijganger eerst bijna vergeten zou kunnen worden om de warme vreugde van een ontmoeting, die kort daarna plaatsgreep. En toch blijkt het op den langen duur, dat hij mij een indruk naliet van stelliger beteekenis dan wat ook, dat ik dien avond bijwoonde.

Het was in zijn dans van den ijdelen Koning. Tegelijk pralend en als betooverd bewoog hij zich, langzaam en onhoorbaar, voor mijn oogen, die naar hem zagen als naar een herinnering, meer en meer zelfs als naar de doodstille weerkaatsing van een zeer schoon en zeer verwijderd voorval. Dan, dralend tot een bijna stilstaan, hief hij het kleine strakke hoofd en, terwijl zijn oogen staarden naar den hoek waar het gordijn hing, klonk plotseling, ontzet, uit zijn gekrulde lippen een stem, klaar en raadselachtig, sprekend in een voortaal van zijn volk enkele woorden, overgeleverd van goden op koningen. Toen ik, nog huiverkoud na dezen over-

[p. 192]

val der schoonheid, hem weer bewegen zag, langzaam en onhoorbaar, geheimzinnige weerkaatsing van voormaligen trots, wist ik met eenmaal de reden van mijn verrukten schrik: was niet, midden in een ruimte van tot zwijgen gebrachte werkelijkheid, ontzettend als een wraak, eensklaps een spiegelbeeld gaan roepen?

Hoe vaak al heb ik mij afgevraagd of de verbeelding, zonder haar herkomst te onteeren, nog dienend zijn kan in een wereld, waarvan het volk zich tot menigte liet ontzenuwen? Sinds die prins riep uit zijn doodstillen dans, is het mij soms of haar eenige mogelijkheid tot een scheppende daad nog die stem uit den spiegel is. Of moet ook haar belijder haar afzweren, en den spiegel verbrijzelen (met den steen van zijn hart?) en hurken tusschen de scherven in het stof van een eenzame vernedering, die misschien tot de deernis der ontelbaren zou kunnen genezen?