Dagverhaal der ontdekkings-reis

[p. 15]

IV.
De kaart.

De Kaart vertoont de route der Schepen, zoo als die uit het Dagregister van Mr. J. Roggeveen was op te maken: echter zonder al die menigvuldige veranderingen van coursen, welke in het zelve voorkomen. De hoofdpunten zijn zoo naauwkeurig mogelijk aangewezen.

Men heeft geoordeeld de door hem ontdekte Eilanden te moeten plaatsen met zoodanige namen, als hij aan dezelve heeft gegeven, en ook geene andere, dan van welke de eerste ontdekking door hem niet te betwijfelen valt: men vindt er dus geen Doolhof-, Karelshof- en Zuster-Eilanden, door Behrens aldus genoemd: een Sergeant der Zee-Soldaten had daar toe geene bevoegdheid. Onze Roggeveen heeft hier alleen gezag.

Hoezeer door latere Reizigers de breedten en vooral de lengten van sommige door Roggeveen ontdekte Eilanden met meer naauwkeurigheid zjjn bepaald geworden, heeft men echter gemeend hem ook in dit opzigt te moeten geven zoo als hij is. Men vindt in 's Commandeurs Dagregister geene andere dan middag-breedten en lengten. Bij de opgaven van Land-ontdekkingen heeft men eerst de plaats van het Schip bepaald voor het oogenblik dat het Land werd gezien, en het zelve, zoo goed mogelijk op de Kaart gebragt in de waargenomene rigtstreek op den gegisten afstand. Ter bepaling der plaats van het Schip heeft men natuurlijk de verandering in lengte en breedte gedurende een etmaal als gelijkmatig voorondersteld.

[p. 16]

Daar in zoo kleine ruimten als de graden op de Kaart beslaan, de betrekkelijke ligging der ontdekte Eilanden niet met genoegzame juistheid konde worden aangewezen, is dezelve beneden aan de Kaart op eene grootere schaal voorgesteld, evenwel niet een aanzien van der Eilanden grootte en gedaante, als welke door Roggeveen doorgaans niet zijn opgenomen: uitgezonderd echter die van het Paasch-Eiland, van het welk hij eene Kaart vervaardigd heeft, doch welke mede aan Amsterdam gemonden is.

Overigens zijn, op verlangen van den ontwerper der Kaart, de breedten en lengten der daer Roggeveen ontdekte Eilanden, zoo als zij in de Kaart zijn voorgesteld, nog, zekerheids halve, vergeleken en nagerekend door den Heer Luitenant ter Zee J.P.L. Groeneyk.

Het Dagregister van Mr. J. Roggeveen eindigt met den 18 Julij 1722: en eerst den 9 September zijn, gelijk reeds bladz. 204 is gezegd, de Schepen te Japara op Jara aangekomen. Er is dus een oningevuld vak van 53 dagen, waar men de broodten en lengten mist. Men heeft [...] weg naar Batavia op de Kaart gebragt volgens de romans, welke in de Scheeps-raden van den 15 Junij en den 2 Julij 1722 waren bepaald geworden.

De lengten in de Kaart zijn Oost van de Piek van Teneriffe. Om ze te herleiden tot den Meridiaan van het Eiland Ferre heeft men 'er slechts 1 gr. 30 m. bij te tellen; indien tot de middaglijn van Greenwich, 16 gr. 39 m. af te trekken, en voor die van Parijs 18 gr. 59 m.

Het lijdt geenen twijfel dat, behalve het Paasch-Eiland

[p. 17]

ook eenige der overige door den Commandeur Roggeveen ontdekte Eilanden later zijn wedergevonden: hoe zeer zij onder andere, door de Eilanders aan dezelve gegeven, namen in de Kaarten zijn gebragt. De Heer Luitenant Verveer heeft te regt aangemerkt^(a) dat de drie Eilanden Opoun, Fanfoué en Lioné de Boumans Eilanden, en Ojolawa en Polo geene andere dan de groote Eilanden Tienhoven en Groningen zijn.^(b) Derzelver betrekkelijke ligging uit het Dagregister van Roggeveen opgemaakt, vergeleken met de Kaart achter het tweede Deel der reeds aangehaalde Nieuwe Ontdekkings-Reizen van den Ridder Von Kotzebue, bewijst zulks ontegenzeggelijk.

Neemt men voorts in aanmerking, dat de door Roggeveen bepaalde lengten der door hem, tusschen de 13 gr. en 16 gr. Zuider breedte, ontdekte Eilanden van 4 gr. tot 5 gr. te westelijk zijn; dan zou men de twee Eilanden, welke Cook ontdekte,^(c) het een op 14 gr. 27 m. 30 s. Zuider breedte, en 144 gr. 56 m. lengte West van Greenwich, en het ander op 14 gr. 37 m. Zuider breedte en 145 gr. 10 m. lengte, voor de Twee Gebroeders van Roggeveen kunnen houden. Het een wordt door de Inboorlingen Theokea genoemd: beide waren in 1764 door Byron bezocht en Georges-Eilanden genoemd.

Zoo schijnt ook het Eiland op 15 gr. 26 m. Zuiderbreed-

(a) Tijdschrift toegewijd aan het Zeewezen, 2. D. No. 1, bl. 14.

(b) De la Perouse bevond zich in December 1787 bij de Eilanden Tienhoven en Groningen, doch landde 'er niet.

(c) Reizen rondom de Waereld, VI. D. bladz. 14 en 15.

[p. 18]

te, en 146 gr. 20 m. Westerlengte van Greenwich^(d) het zelfde te kunnen zijn met de Avondstond van Roggeveen. Cook zoude dan het Schadelijk Eiland in den nacht kunnen zijn voorbij gezeild.

(d) Ald. bladz. 17.