Keyser Otto den derden, en Galdrada. Deel 2

(1617)–Theodoor Rodenburg– rechtenstatus

Tvveede deel


Derde Bedrijf. 't Gherucht. Ghezwinghe vlught mijns galmt nu uyt Florenca scheyd, En Lauraes minne-werck aen trouwe Tyter zeydt, Ick dring' de wolcken door, verplaets in alle oorden, De teghen-voeters steets door my van alles hoorden, Ter vaert ick spoedich in Arcadia raken zal, 't Gheruchte snellich vliet, dus ick verkund' het tall' Wat op de aerdens ronde omring oyt gheschieden, Mijn galmt zal in't ghehoor van trouwe Tyter vlieden, Verklickende de kuur van Lauraes Vryery, En hoe zy heeft ghenieticht al de trouw', die zy Heur Tyter was verplicht, en Flavio heeft verkooren: Dus Tyter eynd'lijck heeft zijn Lauraes liefd' verlooren: Verquist is all' heur eer, de schaemte is zy quijt. Nu voort ghezwing gherucht als klapster vande tijd. binnen. Tyter. Arcadia hoe wars ben ick van uw' gheweste, Lang hebt ghy my verveelt: maer, lacy! nu in't leste Vermoort ghy Tyters hert door deez' bedroefde maer, Die my 't gheruchte brengt. Hoe aeckelijck en naer Arcadia ghy zijt! Hoe wredelijck vernielen d'Inbeeldinghen mijn hert! O lieve beeldt het knielen Voor't autaer uwes schoon werdt bitzich my gheloont. Is dit de trouwe trouw' die Laura ghy my toont? Zijn dit Liefds vruchten van Liefds-enting zeven jaeren? Dat wy drie jaer ghewoordt, en vier in echts trouw' waren? Is't gansch vergheten Lief? Is't gansch uyt uw' ghedacht? Heeft minne-schicht gheheel de heyl'ghe re'en verkracht?
[Folio D1r]
Fy Laura, fy, helaes! heeft 't af-zijn dit vermoghen, Dat liefd' zo vaerdich sterft, mits 't beeld is uyt uw' ooghen? uw' trouwen Tyter heeft zijn Nymph zulcks noyt vertrout: Doch eerlijck ick ontman, maer eerloos ghy ontvrouwt. Wat kan bedillers schemp als van onz' doent zy spreken, Verschrickend' van tijds werck die uw' trouw koste breken, Doch anders zegghen als dat ghy lichtvaerdich waert? En ick ghetrouw' bleef, maer d'onluckichst' op de aerd: Want langher ick niet wensch het aenghename leven, Dan als mijn liefd' tot u mijn trouwloos mocht begheven. O passy al te vreemd, bespottelijcke boert, Hoe onwaerschijnlijck schijnt de teughel die ghy voert, En immer voeldt mijn hert warachtich uw' vermoghen. Herts-boden beeldt ghy uyt de droeve storm uws ooghen, Wat deze borst besluyt, als lacy! my voorbeeldt Wat echte heyl'ghe vreughd een ander my ontsteelt. Het leven my verdriet, 'tghemoed verzwackt zo deerlijck, Te zien mijn ramp, helaes! en Laura blijft oneerlijck. O Tyter sterft, ach! neen, veel droeve jaren telt Vol bitterlijck gheklach, die uw' herts trouwe meldt, Zo is uw' droefheyd vreughd: want yder zal dan weten Dat uwe trouw volhert, hoe zeer ghy zijt vergheten. Vergheten? 't kan niet zijn: verlaten dat's ghewis. 't Waer schrick'lijck zo gansch uyt die schoons gheheuging is: Die, die heur was zo waerd', die, die zy onlangs eerden, Die, die heur leven was, die, die heur hert beheerden, Die, die heur eyghen is, hoe zeer zy heur verstout, Die, die waer meed' voor God zy echt'lijck was ghetrout. O Laura als ghy uwe blonde hayren vlechten, Herdenckt hoe Tyters hand die blonde hayren slechten Met herte speecksels vocht. Wat pijn wurght nu mijn hert, Als ick denck dat dat hayr een ander nu verwerdt. En uw' sneeuw witte hand waerd' ad'ren blaeu in wroet'len, Een vreemden, ja uytheems, nae lust en wil zal troet'len: En uw' verweende mond, waer lodderden mijn lust, Niet van uw' Tyter, maer een ander werdt ghekust. Ha Laura al te wreed vergheldt ghy mijn liefds yver, 't Ondanckbaerlijck ghy loont uw' zeven-jaeren-stryven, Een liever die nae d'uur hy Laura u verkoos, Afkeerlijck nae de pluck was van een ander roos. Al t'schoon scheen my te zijn uw' zuyv're lieve beelde, Maer noyt begeertens graeght ghenietens luste teelde. 't Was my ghenoech het schoon een-aerdich met u scheen, En dat mijn trouwe steets beooghden u alleen. Alleen waert ghy mijn al, 'ken had gheen meer verkiesen, En nu vergheldt mijn lief, my al met 't al verliesen. Doch waent ghy dat den Hemel niet en is versteurt?
[Folio D1v]
Vermits Toscanen ziet meer als oyt is ghebeurt: Ondanckb're Florentinn', ha wispeltuur'ghe Vrouwe, Te quack'loos ghy ontsplist de echts trots uwes trouwe. 'k Zwee Laura dat ick eerder hebben zou ghelooft, Pheeb' zyne stralen door de Maen zou zijn ontrooft, Als ick van uwe Liefd'. Doch 't mach zijn dat ghy trachten, Gh'lijck ghy my 'tleven gaeft nu door de droef ghedachten, Te moorden Tyters hert. Ha schrickelijck ghewoel, uw' na-smaeck weer vernieuwt, hoe levendich ghevoel Ick Lauraes gunste noch in mijn gheheughen legghen, Meer als de laffe tongh met woorden wel kan zegghen. Zeght ghy't spraeckloose hand wat teecken dat ghy draeght, Van druck-spraeck die u gaf de liefdeloose maecht? De liefd-vergheeten-schoon de heug'nis-loose Iuffer, Die van een wack're Gheest nu maeckt een droom'ghe zuffer? 't Zal niet ghebeuren meer ghy in uw' narm bevat De schoonste ziels-dieveg die oyt Toscanen had. 't Ghekus, 't ghenarm, 't ghestreel dat weer-liefd' kost verleenen, Wreeckt lacy! nu de tijdt met bloede tranens weenen, En onbeweeghlijck 'tschijnt ghy schoone Laura zijt, Doch zo de stond ghenaeckt door 't wercken vande tijd. En ghy de eerste liefd' bedenckt en 't tweede mallen, 'k Weet dat ghy in onmacht en zwymelingh zult vallen; En leeren anderen hun te hoeden voor eed'-breeck, Hier wreeckt ghy 't Laura zelven zonder dat ick wreeck. Dus wreeckt het quaed zich zelfs. Ha valsche Vrouw ontrouwe! Vw' eere ghy verliest, mijn eere ick behouwe Ha wereldt, valsche mom. Theophelos. Theoph. Mijn Heer, hoe dus? neemt moet. Tyter. Theophelos God gaef, de laetste drop mijns bloed Dees aderen begaf. Wat zegghen u de sterren? Ick achte dat die zo onluckelijck verwerren. Dat gh'in uw' sterre-kunst de teeckenen bevind Dat Laura my verlaet en Flavio bemind. Theoph. Recht anders als ghy waent de sterren my voorzegghen. Tyter. Waer is u werck? Theoph. Hier Heer. Tyter. Wilt my 'tgheheyme zegghen. Theoph. Int eerste huys de vraegh alleenelijck bestraet. Tyter. Wat voorzegh vind ghy daer? is die goed? Theoph. Neen, z' is quaet; Vermits zy in het top met sterren twee verscheene, En heure ghezellin maer een, dus zy vereenen Zeer qualijck, doch vermits de beelden beyd' zijn goedt In handelingh van liefd', zo oord'lick, Heere moet
[Folio D2r]
Verkreghen zijn de wensch daer beyde ghy na hengheld; Doch zeecker zalder veel ghevaers me zijn ghemenghelt, Veel rasery; Want tusschen 'tster-huys is verscheel; Maer eynd'lijck zult ghy houden Laura voor uw' deel, Om reden dat de beeldens twee hoofd-sterren rysen, Recht uyt de Draecken staert, en daer me wy bewysen, Hoe 't eerste beeld in't opperst, met de tweede g'lijckt: En neyghen na het vuyr: Waer merckelijck door blijckt: Ia klaerder: Mits het beeld God Iupiter beheerden, In 't teecken Aries: 'tgheen dat mijn Heer begeerden, Ghevallen zal. Doch mits dat Rubeus bezit Het vijfde huys, dat 's quaet. Tyter. Waerom?
[Folio D2v]
Theoph. Want dit Voorzeyd dat yemant zal na u af-lyving trachten, Wt jalouzy: die vaeck afgunsticheyden brachte: Of wenschen uwe dood, om gh'nieten Laura dan, En zal gheschieden door een hoofdich oorlochs-man. Nu Heer het seste huys, 't welck in Geomancie Letitia is ghenaemt, dat's goed. Tyter. Met reden ick verblye, Ghy noch een Ster-huys vind 't welck 't mynen voordel is Wat oordelt ghy hier uyt? Theoph. Ick houde voor ghewis. Tyter. Ghewis? Theoph. Niet zoo ghewis het kan mijn Heer wel missen. Tyter. Wat ist? Theoph. Dat ghy met Laura veel geld zult verquissen, Om komen tot uw' wensch. Tyter. Daer in en treft ghy 't niet. Theoph. Waerom mijn Heer? Tyter. De geld-quis is gheschiedt. Theoph. Nu Heer het elfde huys beheerst alleen de Zonne, De welck ick met een zeer quaed beeld verzellet vonne. En daer uyt oordel dat de maghen uwes Vrouw', Me Vrouwe Laura, Heer, u zullen zijn ontrouw'. Doch 't zevenst' huys is weer om over dubbel goede, Mits Iupiter beheerscht. Tyter. 't Verquickt weer mijn ghemoede. Theoph. Hier uyt zo oordeel ick dat Laura u bemind, En dat zy niemant oyt zo trouw' en heeft bezind, Noch heure liefd' ghegrift. Tyter. Tot wien? Theoph. Tot u mijn Heere. Tyter. 't Waer Flavio heur deed heur liefde van my keeren. Theoph. Neen Heer ten kan niet zijn, 'tschijnt dat mijn Heere raest. Hoe? Iupiter beheerst het eerste beeld en 'tlaest: Dus Heer steld u gherust, bedaerd u, zijt te vreden. Tyter. En kundt ghy van uw' kunste gheven goede reden? Theoph. Geomancia groote kunst en weet bevaet, Op lynien en punten al de grond bestaet, Ghestelt in plaetse van de elementen viere, En sterren en planeten, en na oud' maniere Ghenaemt een aerdsche weet. En zo door yder punt Een sterre werdt bekendt, en yder lijn verkund Een element, en yder beeld aenwijst in 'tleste Vier deelen van de wereld, oost, noorden, zuyd, en 't weste. Waer uyt zeer duyd'lijck blijckt hoe dat Geomancia Niet anders wesen kan als rechte Astrologia, Die heur in dryen deeldt, ghelijck wel blijckt hier by:
[Folio D3r]
d'Eerst d'Hemel, d'aerd de tweed' is, en derd' d'Alchimy. Men mach Geomancijs natuur niet anders achten Als, eygentlijck, beweging onzes herts ghedachten, En wille om te weten 't gheen noch is onwis, Zo dat dees kunste recht'lijck een beweging is Des Hemels, die de ziel weetgierichlijck kan dwinghen, Om weten de toekomende duyst're dinghen. Tyter. En wat de sterren u voor-zegghen gaet dat vast? Theoph. 't Voor-oordel door dees kunste vindmen waer in't last. Tyter. O Hemel dat ick op zijn zegghen mocht vertrouwen! Theoph. Betrouwen Heer? ghy mooght het wis en zeker houwen, Dat Laura blijft ghetrouw', doch t'af-zijn kan veel doen. Tyter. En daerom wil ick flucks my nae Florenca spoen, Mijn afscheyd neem ick zeker van de Koning morghen. Theoph. Die zelfs de zaecke treft, mijn Heer, moet zelven zorghen, En gaet mijn Heer in post? Tyter. Mijn hert in poste vliet, Tot dat dit droef ghezicht mijn lieve Laura ziet. Theophelos vaert wel. Theoph. Den Hemel u bewaaere. Tyter. Ghedenckt my by dees gift. Hy gheeft hem yets, Theoph. Ick wensch mijn Heer welvaren, En 't gheen zijn herte wenscht. Tyter. Theophelos vaert wel. binnen. Theoph. Vaert wel, mijn Heer, vaert wel. In wat benauden hel Heeft hy hier lang ghewoeld', en draeght zijn hele mede, Met veel lofwaerde gaven d'Hemel hem beklede, Ver boven het ghemeen. Onz' Prins hem achten zeer Nae zyne waerd', en deed aen Tyter groote eer, Meer als wy oyt voor dezen zaghen in onz' tyden, Het gheen zijn minder speet, en zijn ghelijck benyden, En die Fortuyn begift ghemeenlijck zijn ghehaet, Zo dat de haet en nijd spruyt uyt de grootste staet, Dies zijn misgunners moogh'lijck nu op't bitterst' spreken, Tot krencking van zijn eer, om zo de liefd' te breken Van Laura zyne echte en ghetroude Bruydt, En 'tminste datmen weet werdt aldersnoost' gheduyd, Ghelijckmen huydendaeghs, helacy! wel bevonnen, Zo dat hy daer verliest het gheen hier was ghewonnen. Ha ys're snode eeuw! vol woeling, nimmer stil: De eer niet langher duurt dan als de snoden wil. Doch wat kan 't deeren hem? de deughd heeft dat vermoghen, Dat zy in't eynd ontdeckt de nickerlijcke loghen. Al is hy Laura quijt, zo blijft hy die hy is, En dencken mach de beste schutter schiet wel mis, Hoe wel zijn echte Bruyd, en Lief zal zijn verlooren: Doch een verlooren, zeyd de spreuck, tien weer verkooren. binnen.
[Folio D3v]
Galdrada, gaende na de kluyzenaer. Aenvechtinghs warr'ghe strijt Die 't eerb're herte lijd, Verarghert gheene menschen Als deughde wederstaet Het snoode en boose quaet, Des nickerlijcke wenschen. De Keyser heeft ghezocht Te slissen d'heere tocht Van zijn verwoeste zinnen. Maer die zich wel bezint, En vleeschs lust oogh onblind Schrickt voor het dert'lijck minnen. De krachte des natuur Is onse na-ghebuur: Doch laetmen die indringhen, 't Misbruyck ons niet verveelt, Natuure schielijck eelt, 't Zy wy heur kracht bedwinghen. Bedwinghtse door maet lust, Zo werckt ghy zelfs uw' rust, Kund ghy heur over-Heeren: Gheeft ghy heur wille al, Natuure zeecker zal, Noch meer en meer begheeren. Sy gaet in de kluys, maer de kluyzenaer niet vindende, leest in Boeets. Keyser, Brandenburg, Guydeon, Octavio, de Keyser hebbende een Valck op zijn hand, komende haestich uyt ghelijck of zy een proye vervolghden. Keyser. De Valck te hetzich was, 'k acht dat hy derwaerts viel. Brand. Daer niet, Heer, want ick steedts oogh op de Voghel hiel. Keyser. Zo moet hy after d'Olme plantingh zijn gheseten. Wat Ioffrou zie ick daer? Octav. Zy is Galdraed gheheeten. Keyser. Galdraed? Neef Brandenburg, waer of de Voghel is? Dat ghy met Guydeon daer ginght, zoo waermen wis, Dat als hy hem op-heft, wy hem beluuren moghen, En ick zal blyven hier om na de Valck te ooghen: Zo gaen wy zeecker. Brand. Heer wy gaen, zoo 'k hem ondeck Voor teecken ick terstond de Hoorens wind ontsteck. binnen. Keyser. Octavio 'tis zy, zy moet hier komen vaecken, By dezen Kluyzenaer. Hier door zal ick gheraecken Aen 'tgheen mijn ziele wenscht. Octav. Vw' ziele wenscht? hoe dat?
[Folio D4r]
Keyser. Men zal verspien wat kleen de Kluyzenaer aen had. En zyne baerts fatsoen, om my daer na te kleeden, En onder schijn van hem in zyne kluysken treden, Galdrada waenen zal de kluyzenaer daer zit, En 'tzal de Keyzer zijn, die knielend' heur aenbid, Ghelooven zal zy al het gheen ick heur zal zegghen, Mits ick mijn spreecken zoo voorzichtich zal belegghen Dat zy niet weten zal, of 'tis de Kluyzenaer: En als ick inde kluys alleene ben met haer, En ick heur tot mijn wil met re'en niet kan beweghen, Zo zal de minne-kracht 't gheweld mijns luste pleghen. Octav. Hoe zal mijn Heere treffen die bequame tijd Dat dese kluyzenaer hier niet en is? Keyser. Ghy zijt Niet schalck ghenoech, Octaef. Ghy zult hem boodschap draghen In myne naem, en dat ick hem yets heb te vraghen, En daerom by my komt, en als hy is ten Hoof, Zult ghy hem onderhouwen, midlertijd ick roof Int naghebootste kleed de Nectars-voedsel-zoetheyd, Wiens na-haeck-graegtens lust in dit verhette bloed leyd. Octav. Mijn Heer 'tis wel bedocht. Brandenburch blaest de Hooren. Keyser. Heer Brandenburg die blaest, De Valck moet zijn verspiet, laes! hoe mijn herte raest, Na d'aldereelste proy, komt laet ons derwaerts spoeden. Octa. Want Brandenburch die mocht yet zonderlinghs vermoeden. Keyser. Ha glorieuse kluys, wiens arme dack bedeckt De waerdichste Goddin die Ottos herte breckt. beyde binnen. Galdra. Waer mach de kluysnaer zijn, 't is best ick noch verwachte, Voorzichtich was 't ghedaen dat ick Boeets me'e brachte, Om midd'ler tijd ick toef te oeffenen mijn gheest; Hoe nut is 't voor de mensch die steeds yets stichtichs leest. Zy leest. Guydeon. Guyd. Het was Galdrada die zijn Majesteyt verspieden. Ha Hemel wat gheluck ghy laten mocht gheschieden! Om dees Goddin te zien, d'uytmunsteres in deughd'; De peerle van Toscanen. Wiens bedaerde jeuchd Heur teghen 's Keysers lust door eers ontzich bevryden: Ha glorieuse vrouw', miraeckel onzes tijden, 't Is best ick achter deze haeg in schuyl gae staen, Om zien Toscanens puyck, als zy ver-by zal gaen. Hy verschuylt zich, en binnen werdt ghezonghen. galdra. Te lang mijn Heer vertoeft! 'tis best ick weerom keer, En morghen zonder twijffel, vind' ick wel mijn Heer. Als ick zijn kluys bezie, en met wat vroed ghenoeghen Dees vromen man hier leeft, wensch ick dat God woud' voeghen,
[Folio D4v]
Dat ick de werelds liefde gantsch mocht vertreen, En in Godvruchticheyd met vasten en ghebeen Mijn schepper dienen mocht, om 't eynde mynes daghen, Ootmoed'lijck te besteen, en Gode te behaghen, En zo door die behagingh winnen ick hier na Deelachtich mochte zijn een straeltjen zijns ghena, Om door die liefdens strael die uyt zijn goedheyd vlieten, De hemelijcke vreuchd' van 't eeuwigh te ghenieten. Zeer wel verstae ick dat mijn wercken, ja hoe goed, Gansch niet verdienen, maer dat ick alleen door 'tbloed Des een'ghe Zone Goods, die liefd' tot ons deed' sterven, De heylheyd mynes ziel ghenaed'lijck moet verwerven. Al leef ick in een hut, drinck water, en niet eet, Als eyck'len en velds kruyd, en in watmoer ghekleet; Ia dat in alle schijn niet strickter ick mocht leven, Helacy! dat en kan niet als behagingh gheven, Aen Gode, dies ick blijf onnut en gantsch onwaerd; Maer Gode is zoo mildt en goedertier van aerdt, Dat hy d'ootmoed'ghe hert door gracy kan verstercken, En zo d'ootmoedicheyd ghelijck is met de wercken, Door die eenvoud'ghe plicht, die God dan in ons ziet, Niet uyt verdienst, dan uyt ghenade, dan gheniet De ziele d'hemels vreucht. Guyd. Zal ick heur spreecken aen? Galdra. Ick wensch dat dit stuck mocht by elck zoo zijn verstaen. Guyd. Ick schreum en vrees, nochtans ghebied my tijd te spreecken: Ongaren Ioffrou ick de heusheyts wet zou breecken, Dat ick u groet Me-rouw, ick bid u my verschoont. Galdra. Hier in, mijn Heer, ghy recht'lijck uw' beleeftheyd toont, Ick danck u vriend'lijck Heer. guyd. 't Is meer als ick verwachten. Galdra. Zeer qualijck ick gheloof dat ghy in uw' ghedachten Zo vreemden inbeeld had, het waer gantsch buyten re'en. Guyd. Ick vreesden't mits dat ick Me-vrouwe vond alleen. Galdra. Alleen? Och neen, dit boecxken stichtich my verzelden. Guyd. Dies vrees ick dat mijn spreecken uwe lesing quelden. Galdra. Het lesen en het spreecken hebben beyd hun tijd. Guyd. Ick zeght, vermits ick acht dat ghy lees-gierich zijt. Galdra. 'k Lees garen, want ick dagh'lijcks door 't veel lesen leere. Guyd. En door't gheheughen moet het u vernuft vermeeren. Galdra. Of oeffenen ten minst'. Guyd. Me Vrou 't is wel ghezeyd. galdra. In d'oeff'ningh van 't vernuft 't verstandens rijpheyd leyd. Guyd. Gh'lijck in Me-vrouw wel blijckt. galdra. Nu toont ghy pluymstrijck'rye. Guyd. Met wyze liens ick immer pluymstrijck'rye mye. galdra. Zo mooght ghy die ghebruycken rechtelijck met my.
[Folio E1r]
guyd. Me-vrouwe my vergheeft mits ick daer teghen stry. Galdra. Hoe dat? guyd. Ick acht Me-vrou vernuftich, en verstandich. Galdra. Hier in mijns oordels dooldt, Me-heere, al te schandich. guyd. Dit oordel van Me-vrou is nochtans wel besteed. Galdra. Hoe kund ghy oord'len, Heer, van't gheen ghy niet en weet? Guyd. In zo verweenden kas moet yet uytmuntend legghen. Galdra. 't Waer beter dat ghy't docht, en zonder het te zegghen. guyd. Is daer in yets misdaen? Galdra. Zeer veel, my dunckt. guyd. Waer door? Galdra. Vermits ick seer ongaeren vlayerye hoor. guyd. Ten is gheen vleyery. Galdra. 'tKan anders, Heer, niet wezen. guyd. Waerom? galdra. Om dat ghy my noyt hebt ghekendt voor dezen. guyd. Me-vrouwe niet ghekent, maer wel ghekent heur naem. Galdra. Mijn naem? guyd. Alleenlijck door't gherucht uws goede faem. Galdra. Wien meent ghy dat ick ben? guyd. Ick meen Me-vrou Galdrada. Galdra. Waer door kendt ghy my dan? guyd. Me-vrouwe aen't ghewaede, Gh'lijck't my was afghebeeldt. Galdra. Wien was't die't u afbeelden? guyd. Een eelman die onlangs met u het schaeckspel speelden. Galdra. In't spel ick my vermaeck, als oeffening des gheest, En deze wercklijckheyd bezin ick aldermeest, 't Is vruchtbaer tijd verdrijf. guyd. Zo hoorden ick oock zegghen. Galdra. Vernufts proef mynes oordels, moet daer inne legghen. guyd. “'t Is zo, Me-vrou, de oorlochs kunst daer in bestaet, Krijghs recht nae boots, zo in daeden als in raed. 't Gheval vermach hier niet: want daer in werdt bevonnen Gheen onluck die't verliest, noch luck die't heeft ghewonnen. De winner noemtmen wijs, en den verwonnen slecht, Mits luck noch ongheluck en heeft hier in gheen recht. Het eerste oog-merck is de Koning mat te schaecken, En zonder middel om uyt dat besteck te raecken, Ga naar margenoot+Om daer door te verstaen wie heyrs-slachs-win betracht, Meer wijsheyd hebben moet als strengst of groote macht, Hierom gheeftmen zo veel stucken d'een als d'ander, Om zo te proeven als zy stryven met malkander, Gheevenaert in macht, dat hier diendt gheen gheval, Maer dat in't wijs beleyd bestaet de winning all'. De voet-knaep niet en mach een voet te rugghe keeren, Om daer door de veld-Heer voorzichticheyd te leeren,
[Folio E1v]
Dat hy in gheen ghevaere zijn krijghs-luyden stelt, Maer voor-beradich is eer hy hun leyd in 'tveldt, Want zoder waelingh is, zo moghen zy niet vlieden, Voor dat de Veld-Heer hun het vluchten zal ghebieden. Alwaer't de Vyand hun vermeest'rende betrapt, Niet wijcken moghen zy, maer eer te zijn ghekapt. Hier nevens is een Wet voor alle de Voet-knechten, Die zeven huyzen windt door 't kloeck en moedich vechten, En niet ghevanghen werdt, tot hooge looningh raeckt; Ia werdt van voetknecht tot een Coningh flucx ghemaeckt, En gaet waer't hem belieft, waer uyt men mach bemercken, Dat d'edelheyden spruyten uyt de grootste wercken.” Galdra. Van 't schaek-spel zo my blijckt, verstaet ghy recht den grond. Guyd. 't Most een veel-weert zijn, die d'eerste vinding' vond. De Turcken, ja de Griecken oeffenden 't ghestedich. Galdra. 't Is teecken dat hun hers'nen niet en waren ledich. Guyd. Veel wyze voor-beraed, en inzicht eyscht dit spel. Galdra. En daerom vind'mer weynich die het spelen wel. Noyt was ick lustich om een ander spel te leeren, Het troef-spel of de kaert, ticktacken of verkeeren, Mits 't is verlooren tijd, en kaerts of stenens gunst, Slecht volcxken bruyckent meest, vermits 't is zonder kunst. Guyd. Nochtans Me-vrouw', 't is verkeeren eyscht oock goede zinnen, Galdra. Al 't spelen 't gheen bestaet om een talent te winnen, In mijn ghevoelen teelt voor wyzen een af-keer, Het eed'le schaek-spel speeltmen alleen om de eer. Guyd. Nochtans dit spel en is niet nut voor alle lieden, Brittanges Coningh wilden't aen zijn zoon verbieden. Galdra. Ick meen vermits daer door werdt recht gheopenbaert d'Afbeeldingh' en 't gheheyme van een Princens aert; Lanckmoedicheyd of schicht, en haesticheyds ghedonder, Dus zo hy 't hem ontraden, acht ick gheen groot wonder: En daerom meen ick dat hy 't aen zijn Soon af-ried, “Hoewel een Prins yets schort, men wil niet datmen 't ziet.” Den tweeden Spaensen Phlips, die wijs was en voorzichtlijck: Hoewel hy garen speelden, speelden hy niet licht'lijck. Doch als de lust hem dreef zo nam hy een ghetal Van kroonen die hy schickten flucx verlooren al, En eer hy 't spel aenvaerden of yets had begonnen, Zo gaf hy wech het geene noch niet was ghewonnen Dus hoe de kans dan liep, zo had hy vreughd noch spijt: Want eer hy 'tghelt verloor, zo maeckten hy 't zich quijt. Zo datmen nimmer kost door 't speelen wel bemercken, Wat dat verlies of winste in 't ghemoed kost wercken. Daer over zeydt de oude spreuck uytnemend' wel; Men leert de luyden kennen door de dronck of 't spel. Doch eer ick breeder spreeck, mits my 't verlangh' doet haeken,
[Folio E2r]
Om weten wie u zeyden dat ick neych tot schaken; Wast Flavio? Guyd. Hy is't die alles heeft verbreydt. Galdra. Ick bid u zeght my doch wat dat hy van my zeyd. Guyd. Me-vrouwe waenen zoude dat ick heur flatteerden, Want door voorgaende reden ick voorzichtich leerden, Te dencken wat ick weet, mits ick verstond' zo veel, Dat ick u achte 't puyck en 'teenichste juweel, Van al 't Toscaens ghewest. Galdra. Helaes uw' dienaresse. Guyd. Onwaerdich acht ick my dat ghy, uytmunsteresse, uw' dienste my aenbied, die geeren wezen zou, De alderminste knaep, en dienaer mynes Vrouw. Galdra. Ick bid u Heere laet ons staecken dit mild' spreecken, uw' heuscheyd ick bemerck, ghy gheeft my ware teecken Van d'eelheyd uw's opvoedingh die ghy hebt ghehad. Mijn tijdt ghenaeckt om voorts te wand'len na de stadt. Guyd. Zo 't u, Me-vrou, ghelieft ick zal u derwaerts leyden. Galdra. Och neen, mijn Heere, met verlof ick van u scheyde, Ick danck u voor uw' wil, en neem die voor de daed. Guyd. 'k Verzel Me-vrou zeer gaeren zo zy 't my toelaet. Galdrad. Zeer dient'lijck ick u danck, den hemel zy u hoeder. binnen. Guyd. Gheluckich was dees uur, want schoonder, wyser, vroeder, Noch heuscher Ioffrou noyt ick in mijn tyde zach, De deftighe bedaertheyt in heur wesen lach Met statelijck ontzich, ha perle aller deughde! Lauriert uw' gulden pruyck, en Lenten uwes jeughde, Met cierselen ghepronckt, 't miraeckel onzes tijd, Hoe schoon uw' schoonheyd is, noch schoonder inwaerts zijt. Hoe glorieus dit hert mach booghen, en deez' ziele, Die in zo schoonen kas hun plaets en huys-fest hielen. 'k Vewonder niet de Keyzer op heur was verzot, Maer wonder is het dat de giften en 't ghenot, Heur niet beweeghden, doch zo wy het wel aenmercken, Waer deughde heerscht daer kan de gift noch gaef niet wercken. Gheluckich is die man die zulcken vrouwe treft Waer in de deughde boven schoonheyd zich verheft. Zijn Majesteyt noch jaecht, 'tis best ick derwaerts spoede, Op datmen mynes wezen hier met en vermoede. Mijn Prins die jaecht en draeft, en peurt nae nae 't pluym-gewilt, En in zijn yver hy, helacy! niet en stilt; Dewijl dees droeve ziel, door 'tzien gantsch is verwonnen, Nu ick de uur en luck by toeval heb ghevonnen; En offerhand ghedaen, aen dese Peerle-vrou, Die door heur deuchdens kracht de Goon beweghen zou, Dat kroonen, en hun scept'ren buytghzaem zouden moeten Ootmoedelijcke knielen aen haer waerd'ghe voeten. binnen.
[Folio E2v]
Bedil-al. Ist nu niet wel beschickt Dat Laura is bestrickt, Die Tyter heeft verlaten? En Flavio heeft ghetrout: Dus Tyter blijft ontvrouwt: VVat vrouwen oock aenvaeten! De keur heur heeft verleyd, En vande re'en heurscheyd, Gheen trou-breeck moet zy vreesen. Dus Tyter 't woord uws Vrouw' Blijft zonder u uw' rouw: Rouw moet Vrouws name wesen. Let wel op't gheen ick zeg; VVant neemt een letter wech, Of maeckt van 't woord twee woorden. En steldt de uwe voor, Nu zy haer trouw verloor. Vrouw u dan vermoorden. Heur Liefd' vervloghen is, Het blijckt ons nu ghewis. Nu Flavio zy beminden Natuure wercken kost; VVant 't gheen zy hebben most VVas niet te koop te vinden. Hoe tobb'len oock de lien! VVat zietmen al gheschien! VVat zietmen vreemde parten! VVat boerting en ghemal! De Vrouwen hebben al, VVeerhaenen in heur harten. VVel Ioffren bent ghy gram, Om dat dit uyt my quam? Zo hoed ick my voor't spreken. VVilt ghy ick zwyghe stil? Zo doet niet all' uw' wil, En schuwdt uw' trouw te breken. Maer ziet doch hoe zy gluurt, En heure wesen stuurt Gh'lijck of zy wilde kyven. Doch hoe gh'u daer nae zet, In't minst ghy niet belet 'tBedillen uws bedryven. Ick spreeck, ick klap, ick snap, Als ick uw' doent' betrap Die vaeck verholen legghen.
[Folio E3r]
Zo ghy het durfte doen, VVaerom zoud ghy vermoen Dat ick het niet zou zegghen? Hoe trildt nu Lauraes hert Vol angste, vrees, en smert Nu Tyter is ghekomen. Ick bid u zegt my doch, VVilt ghy't verschoonen noch Zy Flavio heeft ghenomen? 't Schijnt my daer eene dreyght, Gh'lijck of hy zeyd, zwijght, zwijght, Te langhe Tyter beyden; En waerom zou zy niet, Nu zy zijn loomheyd ziet, Van heure trouwe scheyden? 't Is beter, in't ghemeen, Een qua-exkuys als gheen Voor die die doch beminnen. Doch ick zeg u goed rond; Neen, vingher op de mond, Bedil-al, houdt het binnen. binnen.	margenoot+ 'tschaeckspels ommegang.

Vorige Volgende

Derde Bedrijf.