|
| |
Vierde bedriif.
Lodewijk.
Ha sterren in wat uur was Lodewijk gebooren?
Heeft uw voorzicht my tot dees slaverny verkooren?
't Afgunstichst' ongeluk, in alles zo misdeelt,
Dat alle hoop van luk ghy sterren my ontsteelt:
Ontsteelt, ja steelt, helaes 'tgeen ik zo zeker achten,
Mijn Leonora die int diepste mijns gedachten
Geplaetst was, en dees arm rechtvaerdelike won,
Ik nu, oy me, vervreemd van al mijn hopen von.
Bloed, goed, faem, eer, en al 'k om heur in waeg-schael stelden,
En d'uuren van weerkomst ik met minuten telden,
En nu in een minuit verwurght ghy hert en ziel.
Ha wreedste ongeluk mij wreedste overviel.
Is Leonoor dijn borst verhert in diamante?
Wilt ghy goddinne ik een znik zend', als gezante
Van dit misdeelde hert? en melder mynes dood?
Wilt ghy versteende vrou ik dese borst ontbloot
Van't vleeschelik geway? op dat ghy moogt bevinden
Daer in uw lieve beeld, dat Lodewijk beminden
Gelijk het heyl zijns ziel. zo, schoon, u dat genoeght,
Vw Lodewijk zich graeg tot vaerdich sterven voeght.
Maer, Engel deses eeuw, zo uw Graef-slaef moet sterven,
Helaes, zijn arme geest zal eeuwichlijke zwerven
In d'omring uwes zelfs, met naer en droef geschal,
Om dat hy niet genoot zijn vreugd, zijn opper-al,
Zijn wereldsche triumph. ha, Leonoor, de reden
Beschamen zich, mits 'tschoon verzeld is met een wrede
Verachtelike hoon. kan in uw lieve borst,
Waer nest'len zou de liefd, een strenge bitter vorst,
Grond-yzich zijn gedrongen? moordende mijn leven-
Doch ist uw wil goddin? 'k zalt u gelaten geven.
Ha Lodewijk, waer is't manhaftige gemoed?
Waerom weend uw gezicht? hebt ghy u goed en bloed
In waegschael eens gestelt om Leonoor te winnen,
Wat schrikt ghy nu om ook te derven uwe zinnen?
Gheruster zult ghy zijn als ghy 't verstant zijt quijt,
| |
| |
Want door 'tgevoel, helaes? ghy deese knaging lijd.
Casandra.
Hoe dus? Heer Graef, dus droef?
'k Heb reen genaed'ge Vrou.
Wie zou geloven dat mijn Leonora zou
Dus wredelik verschulden d'liefd die ik heur drage?
'k Ghevoel, Helacy, zeer de oorsprong uwes klaegen,
Mits ik weet dat ghy 't oorloch moedich hebt aenvaert,
En uw verdiensten meer als Leonoor zijn waerd.
Princesse, als ik denck zy my dus gaet verachten,
En misse 'tgeen ik van heur twijffeloos verwachten,
Ja zonder reden, want mijn afkomst is zo goed,
Mijn oorsprong is zo eel als Leonoras bloed,
Mijn hert, me Vrouwe, barst, ten is niet om verdragen,
Want in Borgonie noyt men diergelijcke zaeghen.
Oy me? wat wreede ster de Grave overvalt,
Dits d'oorzaeck dat ghy my in dit wantrou gestalt
Dus vindt, genaed'ge vrouw, 'tschijnt deese haeren rysen,
Mits s'hertens razerny hun dul gewoel bewysen.
Zacht, Heer, doet u verstandt
Door mistrou niet te kort, 'twaer uw geslachtens schandt,
Kloekmoedicheid behoort de Graue te hebruycken,
Laet uw vernuft niet onder uwe wantrouw duyken.
Ik zwemme teghens stroom.
Om dat ik de waerom weet ik, Heer, by u koom,
En wilt ghy mynen raed gans volgen, en mijn zeggen
Wel nemen, als van een die gaerne zou beleggen
Ghy tot vermeten quaemt, zo zal ik u 't secreet
Ondecken, want de grondt ghy, lacy, niet en weet.
't Schijnt dat den Hertoch suft, en dat hy heeft verlooren
Geheugenis van't bloed daer hy is uyt gebooren.
'k Weet ghy verwond'ren zult als ghy't stuk zult verstaen.
Mijn Vrou wat ist? ik bids ghy ziet hoe ik belaen
Den Hertoch die moet weesen
In 'thooghste top, op een diet minste niet verdient.
Bespeurent dagheliks dat hy hem meent te trouwen
Met uwe Leonoor, 'twelk d'Hertoch zal berouwen,
En Leonoor hem lieft, dits dat uw hoop belet.
Is Karels luk zo hoogh in opper luk gezet?
Fy Hertoch wilt ghy uwe zuster zo verkorten?
Wilt ghy heur glorijs lof in zulken laeghte storten?
Vw dienaer uwe knecht verdient die nu veel meer
| |
| |
Als Lodewijk? d'ophouder van uw land en eer.
By d'Hemel eer ik zie ghy Karel heur zult gheven
Dees strengen arme zal benemen hem zijn leven.
Dat is de middel, Heer, helpt Karel aen een zy,
Vernieldt de fielt die oorzaek is, mijn Heer, dat ghy
Ik zweer het zal gheschieden.
'k Heb twee zoldaten, 'tzijn de alderstoutste lieden
Die ik in 'tLeger had, en om my zullen doen
Heer Graef, ghy moet u spoen
En geene tijd verliest. maer houd mijn raed verholen,
Ik spreek als uw Vrindin, en quam daerom gestolen,
En niemant in het Hof van mijne komste weet.
Me vrou ghy toont uw gunst door 'theymelik beleed,
En eer de zonne zet, ik zweert, zal Karel sterven.
En door zijn dood zo mooght ghy Leonoor verwerven.
Binnen.
Vaert wel genaed'ghe vrouw.
Dienaer.
Wat is mijn Heers belieft?
Hier komen dus terstont. Is dit d'oorzaek mijns quellen?
Zo moet men dadelik? 'tvoorneem in't werk gaen stellen.
Dienaer binnen.
Wat zal een slechten bloed beletten mijn verlang?
En zal een grave zijn in fortuyns domme dwang? Echo.
Neen Karel, sterven zult ghy eer de zon zal zetten. hetten.
Wat hetten? mijnes bloed? zal d'Echo my beletten? letten.
Het graefelik voorneem dat reden wel bedenckt. denckt.
Wat dencken? kan mijn eer hier in yets zijn gekrenckt? krenckt.
Wat krenk ik Echo? niet, 'tzal bljven wel verholen. dolen.
Ghy dolen zeggen wilt, zal Le'noor zijn gestolen? stolen.
Gestolen Echo? Neen, 'k daer op een zwaerde Wet. Wet.
Wet? princen hebben geen. Wat wet my dat belet? belet.
Belet? wat voor belet? ghy zeggen wil 'tgemoede. tgemoede.
't Gemoede? dat's bevrijd voor 'tstorten zynes bloede. bloede.
Het bloed gheraekt my niet, 'tis maer door my beleydt leydt.
't Is waer ik leyde aen maer dat heeft zijn bescheydt. scheydt.
Wat? scheyden ik niet zal van't geen ik heb in handen
Daer kom van wattet wil, al waert schoon in bloedschande.
Dienaer.
Lambrecht en Casou, Heer, zijn beyd' byder hand.
'k Vertrou geen bloed verwant,
Maer vreemden die gelijk recht reukeloose menschen
Betrachten al te doen het geen mjn hert mach wenschen.
Lambrecht. Casou.
Wat g'lieft ons Generael.
Hier's niemant die ik ken
Wiens trouw zo zeker is g'lijk ik van d'uwe ben,
| |
| |
Al wat ghy zult gebieden.
Hier is een die my heeft een grooten trots gedaen,
En 'tgaet mijn eer, mijn faem, ja mijn geslachte aen,
Ghezworen is zijn dood, op u wil ik vertrouwen,
En weet dat ghy de daed secreet zult kunnen houwen.
't Is een van 'sHertochs hof.
't Zy, Heere, wie het zy.
Hy sterven zal, ik zweert.
Verbinden dat ik zal uw beyd tot state ryzen.
Mijn Heer wy zullent doen.
En trouwen dienst bewysen.
Twee hondert kroonen zult ghy yder hebben voor
Hy zal, veel eerder ik verloor
My zelven eer die fielt behouden zoude 'tleven.
Wel daer op zult ghy beyd my d'hand op trouheid geven.
Ghy Karel beyd wel kent, des Hertogs Kamerling.
Ist die? hoe die is veel te g'ring
Om in uw eer, mijn Heer, int minste yets te spreken.
Wat kleeren draeght hy meest, geeft ons, Heer, eenich teken.
Een mantel vol fluweel, een pluymken op zijn hoed,
Vol reygers veeren, met een peerlen band.
Mijn Heer, acht hem voor dood.
Dit lemmet zal hem treffen,
Dat Karel vande aerd' zijn hooft niet op zal heffen.
Wel neemt hem waer, en doet 'tgeen ghy my hebt belooft.
Met moed, en hem het leven rooft.
Terstont zal't ook gheschien.
En dat ghij't houdt secrete.
Van ons doent, mijn Heer, zal geene mensche weeten.
Maer neemt hem waer alleen op dat u niemand ziet,
Zo hebt ghy gheen ghevaer.
Mijn Heer en zorght dat niet.
Wy zullen wachten op de plaets daer niemant wandelt.
bey al binnen.
Siet toe dat ghy uw doent voorzichtelike handelt.
Leonora, Karel.
Mijn waerde Leonoor, verhoort my laet my zeggen.
V hooren vuylste fielt? waer in verborgen leggen
De booste doenten die oyt vrouwe is ghemoet,
Eerloos, meenedich, valsch.
Ik zweer, me vrou, ghy doet
V zelven veel te kort, my niet te willen hooren.
Door uw ondankb're guyt is al mijn eer verloren,
| |
| |
V hooren vuylen droch? 'k vervloek de eerste stond',
Ik u oyt heb ghehoort, ha logentalige mond.
By myne zalicheid ik noyt de Hertoginne
Ghy beuselt loosen drog, ghy turk, tyran, ghy moor.
Wat spreekt ghy van bedaren?
Veel liever trok ik uyt dees ongeluckige haren,
't Is wonder dat mijn tooren 'therte niet vernield,
En zelven my vermoord' als een wantrouwich teken.
Mijn Engel, Leonoor, wilt doch uw tooren breken,
Bezadicht, hoort mijn reen.
Als op uw eygen bloed te hebben myne wraek.
Ja met dees hand zal ik my zelfs vermoorden,
En eerst uw eygen kind, 't wreed'st datmen immer hoorden,
Ik zweer't Grimaldus van mijn handen sterven zal.
binnen.
Mijn Engel, lief, Leonoor. Onluckiger toeval
Gheen mensch oyt overquam als 'tgeen my komt bezoeken,
Het onluk dringhdt my op, helaes, in alle hoeken,
Doch dit is't grootste dat my immer is gemoet:
'k Verlies de liefd' mijns liefs, en dreyght my aen mijn bloed,
En in onrechte wraek als wezende onschuldich.
Het raedzaemst' dat ik oordeel is te zijn geduldich:
Gheduldicheyd vermach zomtijds meer als de re'en.
'K verdraech mijn Leonoor, mits zy, helaes, alleen
Verzeld met tooren is, die reden doet verduyst'ren,
Dit is de oorzaek dat zy niet heeft willen luyst'ren
Na alle mijn gebeen, maer na 'tgeen heur voorbeeldt
Ghelijk of mijn ontrouwe heure eere steelt:
Zo is't niet heure schuld. Want had zy myne zeggen
Alleenlik maer gelieft in na-bedenk te leggen,
Heur tooren had geslist door rechtelik bescheyd,
Dus in bedaerde zin de redens vinding leyd,
En waer de reden heerscht de tooren haest moet duyken,
Maer als de tooren brald gheen reden wy gebruyken.
t'Ghebruyk van reden inde maticheyd bestaet,
Want waer onmate is geen re'en men toe en laet,
Vermits het heete bloed zo vierichlike preutelt,
Dat smenschs verstant verdoold gelijk een dwaes die reutelt.
| |
| |
Dus werdt de wijste man door haesticheid een kind,
Waerom? vermits de reen door't heete bloed verblind.
Wel hoe zijn reden blind? neen, maer die die behoren
In reden rijk te zijn door't redelik vernuft,
't Schijnt vaken dat de toorens walmt de reen versuft,
En bulderen ter vaert door dwang van groote hetten,
Zo datmen alle reden aen de zyd' gaet zetten.
Ha maticheyt goddin, hoe gaet men u verkrachten,
Helaes, waer ghy niet zijt valt reden in onmachte:
In vrouwen aldermeest. door voorbeelt die zy heeft,
En jalousie die huer herte plaetse geeft,
Gelooft zy flukx ter vaert dat ik heur en my liefde
Ondekt heb d'Hertogin. doch nu het heur beliefde
Te dencken dat ik zou dus hebben snood betoont
d'Ondankbaerheid, en zo heur zes jaers liefd geloondt,
Zal daerom Karels hert heur minder liefde draghen?
Ha neen, blijft ghy stant-vast, nae't duyster volgt het daghen.
't Zijn arme hers'nen die zijn vriends fael niet verschoont,
Want daer in hy zijn faele met zijn vriend betoont.
Hoe veel meer moet ik dan van Leonoor verdragen,
Die eere, faem en al om my heeft durven wagen.
'K vergeeft u, waerdste vrou, helaes, ten is geen mis,
Want vastlik ghy gelooft, hoe het niet moog'lijk is
De Hertoginne spreekt van't keffen uwes honde:
Maer ghy weet niet dat ik aen d'Hertoch heb ontbonden
't Secreet van al ons doent, op hand trou die hy deed
Hij't by hem houden zou, dan lacy, 'tmijnder leed,
't Schijnt hij't aen d'Hertogin volkomen openbaerde,
En die uyt spijt op my 't u dadelik verklaerde.
Hier is't, dit is't, en anders nimmer ghy bevindt,
Een slechten man het is die zijn secreet gezit
Zijn vrouwe openbaert. de sterren zijn my tegen,
Maer Hemel gund, ik bid, geeft uwe heyl'ge zegen,
Dat Leonoor uyt wraek mijn kind'ren niet misdoet.
O God het schijnt ik voel een huyv'ring in mijn bloed,
Gelijk of nu mijn kind waer gansch in doods gevaren,
Vw gh'nade hoop ik zal't onnoos'le wicht bewaren.
Nochtas ist best ik gae na mijn Grimaldus zien,
Op datter door de wraek geen zonde mach geschien.
binnen.
Vertooning hoe Casandra Grimaldus zijn armen bindt.
O God 'k en vind hem niet, dit doet my angstich vreesen
Dat hy in handen van vrou Leonoor moet wezen,
Int Hof en is hy niet, ik weet niet waer ik loop,
Int lauren bosch ik zoeck Grimaldus, en verhoop
Ik mijn kind vinden zal, ach hemel wilt beletten
| |
| |
Zijn moeder heure wraek int werk niet en mach zetten.
binnen.
Vertooning waer Casandra Grimaldus ghebonden hebbende hem dreygt te vermoorden.
Helaes, ik vind hem niet, ach hoe mijn herte trilt.
Prudentio.
Prudentio, hebt ghy gezien Grimaldus? wilt,
Wel Karel wat'ser gaende?
Prudentio, mijn vriend, ik kan u dus niet staende
Verklaren watter is, ik bid u ziet nae't kind,
'K bid u gaet, en houdt hem zo g'hem vindt.
beyde binnen.
Vertooning waer Casandra de pongiaert inde hand heeft en de hovenier comt met bloemen en belet heur.
Ha hemel hoe verschrikt is arme Karels herte,
'tKind heeft zy, hooge God meedooght de bitt're zmerte
Die myne ziel ghevoelt, ha wereld wat verdriet
Zal't zijn zo Karel aen zijn kind dit onluk ziet.
Wat hoor ik? is't geen stem?
Ha waerdste kind, ik hoort.
Noyt droeviger misval. waer zijt ghy lief, Grimald'?
Het grootste ongeluk mijn herte overvalt.
Grimaldus.
Ach waerde lieve kind, heb ik u weer gevonden?
Weet ghy 'k uw vader ben?
Ja vader, ghy zijt vader?
Ja'k lief, ha lieve wicht, komt my, Grimaldus, nader,
Leonora.
Ha lieve Leonoor de Hertoginne had
'K acht om hem te vermoorden.
Het wreedste, Leonoor, dat oyt Borgonie hoorden.
Zy brocht my met gespeel,
En gaf my dees sucaet, doen bond zy my met veel
Geknochte knopen vast, en zeyd' my wou vernielen,
Ik bad heur om genaed', en doen ik wilde knielen,
Zy zeyden dat ghy waerdt mijn vader, en om wraek
Van u te hebben, zwoer zy, dat zy had vermaek
Mijn teere hert onschuldich wreedlik te doorsteken,
Mits quam de hovenier met bloemen, en doen weeken
Heur krachten, en my liet ghebonden g'lijk ghy ziet,
| |
| |
En zeyden 't was maer boert, en zo my voort verliet,
Maer zijt ghy ook mijn vader?
Aernout.
Wat isser? Karel? zegt? Wat is dit? zegt my broeder.
Noemt ghy hem broeder, Heer, zo weet ghy dat hy't is.
Ghy zes jaer zijt ghetrout, uw Karel 't my vertrouden.
Maer, Heer, in uw beloft ghy gheen beloften houden.
Want zeyden't d'Hertogin, die in heur razerny
Van tooren, om te hebben wraeke over my,
Heeft dit onnoos'le wicht zijn armen dus ghebonden,
Om met beulins gheweer zijn herte te doorwonden,
En proeven door zijn dood de boosheid heurs ghemoed.
Ha, ghy wraekgier'ge Vrou die op mijn eygen bloed
God wilden't niet ghehengen.
Mits dat de Hovenier aen heur ghebloemt quam brengen
Zo liet zy 't kind alleen,
En zeyden 't was maer boerting.
Zy door heur wreed' ghezicht 'thert uyt mijn lijf woud' trecken.
Zou dit de deughde zelfs tot tooren niet verwrecken?
'tGheen ik lang heb geheelt niet langer zwygen kan.
Genaed'ghe, Heer, ten tyd' als d'Hertoginne an
Vw zwoer dat ik uyt lust heur verghden om boelagie,
En vaynsden dat zy had een bittere quellagie,
En dat ghy't wreeken zoud zy vastelike docht.
Heeft zy heur vuyle lust aen Karel zelfs verzocht,
Met zmeecking en ghevlay, en veel oneerb're woorden.
Maer zy en kost de trouw zijns herte niet vermoorden.
Die ik mijn Prince draeg, en me Vrou schuldich ben,
En door de dankbaerheid die plichtich ik beken.
Dies liet heur ongepayt, en g'lijk zy doen most vreesen
Hy't aen uw klaegen zou, heeft zy ghemeent door deeze
Verzierde logentael 't ontsteken uw ghemoed.
Om straffen my die zocht uw bedde, en uw bloed
Maer't was zy die daer na heeft gehengelt,
En heure echte plicht met minne lust gemengelt.
Had' ik niet wederstaen de loosheid heurs beleyd.
Ter zelver stond heeft Karel alles my ghezeyd,
Met een ontroert ghemoed.
Doch voort secreet gehouwen.
Vermits zy was mijn, Heers, en Princens Vrouwe,
En ik bedenckend' dat dit uw hert breken most,
Was oorzaek dat ik 't u noyt openbaren kost,
| |
| |
Hoewel ik in gevaer was van mijn eygen leven,
Zo sturf ik liever, Heer, eer ik u had gegeven
De oorzaek uwes quel. Ja heb heur zelfs verschoont.
't Welk dese vrou nu dus ondankbaerlike loont,
Betrachtend' aen ons bloed heur toorn en haet te wreken.
Vermits ik dienaers plicht en echts-trou niet woud' breken.
En tot heur vlesche lust my niet en voechden ras.
De haet is immer felst' waer eerst de liefde was.
't Is waer dat ik heur zeyde hoe ghy beyde stonde,
En dat ik zelven had uw t'zamen-slaep bevonden.
Mijn Heer, en broeder, zo ik daer in heb misdaen,
Ik zonder uwe weet dit huw'lik heb bestaen,
Vergeeft my broeder, Heer, uw zuster wilt verschoonen,
Vw goedertieren aert is nu tijd is betoonen.
Ik eeuwich buygen zal ootmoedich na uw wil,
't Was reyne liefd' die't deed ik in dees faele vil,
Gansch buyten uwen raed, ghy kunt het al verzoeten,
Door uw genoeging, Heer. geknielt ik aen uw voeten,
Ik door vermetelheid uw gunst niet waerdich ben.
Me vrouwe Leonoor, zo hoog in bloed gebooren,
En Hertogin van Kleef, dat die my heeft verkoren
In echte, ik beken, Heer, is uw hoogheids hoon,
Want ik onmachtich ben om heur zo waerden kroon
Te stellen op de pruyk van heur verweende haren,
Gelijk de gouden draen verciersels waerdich waren.
Doch prince wat verscheel is tusschen heur en my
In bloed, in staet, in waerd', wil ik aen myne zy,
Met plicht, met liefd', met trou, zorghvuldich evenaren,
G'lijk offer tusschen ons gansch geen verscheelen waren.
V, suster, ik verschoon, mijn broeder ik u acht,
En u gelijk mijn kind: van u ik niet verwacht
Als luk, voorspoet, en heyl. rijst op ghy drie te gader,
Grimaldus rijst, en ghy zijn moeder, en zijn Vader.
Lang Hertoch Aernout leef'.
Ha, suster, wat verdriet.
V broeder nu, helaes, aen zijn Casandra ziet.
Genaed'ge Prins die valt mach haestich weer op-rysen,
Neen, zuster, al heur doent my duydelik bewysen
De boosheid heurs gemoed, en hoe zy is verblind:
Hoe kander arger zijn als dit onnoosle kind
Te willen dus misdoen? 'k zweer my van heur te wreken,
Al zoud ik opentlik mijn echtens banden breken.
Waer liet ghy d'Hertogin?
Int lauren bosch, mijn Heer.
Gheeft broeder my uw hoedt uw mantel en geweer,
| |
| |
'K zal zelven by heur gaen, om grondelik te spreken,
Houdt alles voort secreet, betoont in't minst geen teken
Dat ghy van't kind yets weet. 't verand'ren van habijt
Zal doen al die my zien geloven dat ghij't zijt,
binnen.
Mijn Heer wilt heur zleghts drygen,
Maer laet uw haesticheid niet boven reden stygen.
Ha Karel, waerdste heldt.
't Schijnt d'hemel nu in't werk ons lange hope stelt.
Mijn tranen barsten uyt van vreughde die ik voele.
De tijd die stilt int laest al't wereldsche ghewoele.
Maer, vader, is mijn moeder vrouwe Leonoor?
De Hertoginne zeyden my dat niet.
Zy blijken doet alleen heur tooren op u strekten.
'K geloof dat ik alleen wraek op het kind verwrekten.
Komt lief gheeft my uw hand.
Gewonnen, lieve hert, al 't vreezen is in ruste.
Hoe komt het moeder dat ghy my dan niet eens kusten
Zo ik uw zoonken ben? ey moeder gheeft my een.
Helacy, lieve wicht, mijn kind heeft groote reen,
zy kust hem.
Een openbare kus heb ik u noyt gegeven,
Om niet bekent te zijn, zins d'eerste uur uws leven.
Komt lief, geeft my uw hand.
Mijn vader geeft my zijn.
Hoe keert nu al in vreughd de lange bittre pijn.
Mat d'hemel heeft voorzien kan geen'ge mensch ontvlieden.
O neen al wats bestemt dat zal en moet geschieden.
al binnen.
Lambrecht, Casou.
Hier moet hy gaen verby, blijft ghy aen deze zy.
En stelt u in de hoek zo kan hy niet verby.
Ik zalt hem tot het kruys flucx in zijn herte duwen.
d'Hertoch Aernout.
lambrecht ende Casou trecken geweer.
Ha schelmen, hou, verraed, aen uwen Prins en Heer?
Verraed, verraed, verraed, flux geeft my u geweer,
En zegt my ook terstont waer om ghy dit bestonde,
Of hier ghy sterven zult.
Mijn Heer, wy onderwonden
Op wien dan fielten? spreekt, op wien?
Door Graef Lodewijx gebien.
Die ons vier hondert kroonen voor ons loon beloofden.
Graef Lodewijk wat's dit? helacy wien geloofden,
| |
| |
Dat in zo eed'len borst moordadicheid bestaet?
Lodewijk.
Verraed, en van uw hand, ha Grave t'uwer schanden,
Wilt ghy aen Hertoch Aernout schennen uwe handen?
Te eedel ik uw herte achte, en uw bloed,
Te eedel is uw afkomst', t'eedel uw gemoed.
Was't dus op my gemunt? wat raserny dus dulle?
Meent ghy u Hertoch van Borgonie zelfs te hullen?
Fy Grave, schaemt u Graef, dees mannen zeggen't plat
Zy hier toe zijn gekoft door uw, maer zegt my wat
Dees twee die kunnen't zeggen,
De mening die ik had in heur verburgen leggen.
Zy zeggen dat het fayt op Karel was gemunt.
Zelfs oord'len waer't om was.
Ik wil dat ghij't my zegt.
De schaemte maekt my stomme
't Is d'Hertoginnens doent, 'tis uwe hoogheids vrou,
Die riedt my dat ik dit verraed aen stellen zou:
En Karel zijnde dood ik Leonoor mocht trouwen,
En g'lijk de liefdens passy geene maet kan houwen,
Heb ik het fayt bestaen. Mijn heer het is my leed,
Maer g'love vast'lik nu uw hoogheid d'oorsprong weet
Mijn dulle raserny en zotheyd zult vergeven,
't Waer door d'Hertogin 'k had't noyt gedacht mijn leven
Nae Karels dood te slaen.
Gh'hebt my ten deel voldaen,
Gaet wederom ten hoof, en laet hun met u gaen,
alle dry binnen.
Ik blijf alleen vertrekt. Dit zijn Casandras werken,
Hier uyt zo kenmen heure boosheyd wel bemerken.
Ik vast'lik nu geloof zy Karel heeft verzocht,
Op dat zy heure vleesch lust door hem slissen mocht.
En mits hy weyg'rich was zo maekt zy hem nu schuldich,
Om my zo tegen hem te maken gansch onduldich,
Want doen zy niet en vond 'tgheen datse heeft verwacht,
Doen heeft die boose vrou gestelt al heur ghedacht
En zinnen om van Karel heur in yets te wreken,
Dus zijn onnos'le kind moordadich dood te steken,
En door de Graef beleydt dat hy op Karels lijf
Dees fielten heeft gezet, 'tis alles heur bedrijf.
Casandras boose zin, ha goddeloose vrouwe,
Eerst overspel ghy zoekt om breken d'echte trouwe,
Daer na het arme kind, God heeft het heur belet,
En voort na Karels dood zy Lodewijk toezet.
| |
| |
Ha onrechtvaerd'ge wraek, ha alderbooste zinnen,
Geteelt uyt 't niet verkrygen van uw geyle minnen.
Ha wreedste creatuur, ha god-vergeten hert,
Helaes, hoe my gezind doof-hovich is verwerdt.
Eerst moet ik 'thuwelik van Leonoor verklaren,
Op dat de wereldt weet zy met mijn wille wa ren
In d'Heyl'ge echt verzaemt. Casandra u ter spijt,
En nu ik zie dat ghy in alles schuldich zijt,
Ghevangen zult ghy zijn, en zal ook vonnis geven,
Ghy uyt mijn Hertochdom ghebannen blijft uw leven.
Prudentio, Feliciano.
En ghy vriendlik gegroet.
Wat is't? ik hoor yets vreemds,
zijn hoogheid is vol quellen.
Ik bid u wilt my doch de grond van't stuk vertellen.
't Is muijsken wacht u staert, stil zwygen is ons best.
Men zeydt de kray heeft uyt gebroeyd het arents nest.
Ik bid, u oordelt niet, nau moetmen Princen wachten,
Dus teugelt uwe tong, vry zijt in uw gedachten.
In zulken tijd als deez' is't raedzaemst datmen zwijgt,
Want 'tzy hoe dat ghy spreekt uw loon ghy daer na krijght.
Berispt ghy d'Hertogin, beklaeght ghy onzen Heere,
En blijkt het na der hand dat zy hem in zijn eere
Gansch niet en heeft gequetst, maekt reek'ning dat ghy zijt
De Hertoginnens gunste t'eenemale quijt.
Al spreken wy te zaem wien kan ons overhooren?
Feliciaen, gelooft de muuren hebben ooren.
Dat heeft een vreemde schijn.
Huw't zy niet met de Graef?
Neen, 'tzal een ander zijn.
Een ander wien doch, zeght?
Men mach het al niet zegghen.
't Schijnt datter inde tijd wat vreemds verburghen leggen.
Tijd nu zo zwanger is als ik hem immer zach.
Wel die't verwachten kan 'tmoet komen aen den dach.
De Hertoginne valt dat zoud' ik durven wedden.
De doente van de wereld zich zelven immer redden.
Graef Lodevvijk rasende vervolght zijnde van een stomme geest in duyvels habijt, hebbende op sijn kleeding, VVantrou, gheschreven.
Is dat Graef Lod'wijk niet?
t'Schijnt dat hy is ontstelt.
Daer is yets dat hem pijnt.
Daer is yet dat hem quelt.
'K vrees dat hy ons zal zien.
| |
| |
Laet ons gaen beyde binnen.
Binnen.
Lodevvijk.
In Ach'rons duystre hol, vol schrik'like ghezichten,
Afgryse, naere poel, waer nimmer zonnens lichten
Strael scheen, de plaets waer uyt noyt yslijk riffe rees
Dan als het vuyl' gewurmt had afgheknaecht, en vol zuchten,
Vol herte-breek gehuyl, vol sulphre helsche luchten.
Na Cer'brus die de mond der Duyvels hel behoed,
Daer wil ik heen, het hert my trild door't grill'ge bloed,
Maer dees vervaerlikheids verschricking niet kost treffen
De angst' en quelling die 'shoofts haeren steyl op heffen.
Nu Cecropijn ik zie met tranens beken vol
In dees verkrachte ziel in razernijen dol.
En wantrou't zo beheerscht, berading niet kan mijen
Ontydelik de draed mijns levens af te snyden.
Ha daer is Leonoor, daer, daer ik zie heur daer,
Daer's Karel, daer is zy, en daer staet Karel, daer,
Daer, daer, ik zie hem daer, daer's Lambrecht, daer's Casouwe,
Daer staen de schelmen beyd, en daer, daer, staet mijn vrouwe
Casandra, daer, daer's d'Hertoch, daer, daer komt de Graef,
Daer, daer komt Leonoor, en Karel heure slaef.
Casandra gaet van hier, wats daer nu te bedryven?
Casandra gaet van daer laet Leonora blyven.
Wech duyvel, wech, en daer, daer scheyd van Leonoor.
Trekt aen, dringd' in, trekt voort, geeft vier, vlieght in, dringd door
De vyands leger in, ha vive, 'tis gewonnen,
Daer, daer komt Leonoor, en Karel heeft begonnen
Te moorden, Karels hetse toorn daer ontsteekt,
En daer de Gravens herte jammerlike breekt.
Hy gaet zitten.
Ha alderdroefste borst hoe warrelik ghy wrevelt,
Waerom? vermits mijn hopens lichte gans benevelt,
Benevelt? neen, besterft, ach hoop is hopeloos,
Hoe graeg nu Lodewijk zijn naere Graef verkoos.
Onthert uw lichaem zelfs, dringt inde koude aerde,
Te lang uw azem, laes, dees vleesche kluys bewaerde.
Waer zijt ghy laeste snik? waer is de laeste braek?
'tGheen yder mensche vreest ik yverich na haek?
Ha handens wring ghy hun t de droefheid niet afbeelden?
De knaging en uyt teering die u rampen teelden.
Steelt aeckelike-dood voort al, op dat eens rust,
De mimerende ziel, vol quelling en onlust,
Mijn leven is onnut. Helacy hoe zwaermoedich,
Hoe bitterlik uytstort traens-vlietherts tranen bloedich.
Ha dood-na bootsing-slaep, ach, sluymert doch een wijl,
Oy me, hoe moed' en mat. Ha droming al te yl.
Hy staet op.
| |
| |
V valsche beelden zijn in mijn bedroefde zinnen,
In eenigheid ik dool om rust te mogen vinnen.
binnen.
Casandra zeer bedroeft, Vervolgt zijnde door een stomme gheest, wesende een vrou, hebbende op heur witte kledren gheschreven, Ootmoedighe schuld beken, die heur stadich verzelschapt.
Roldt bloede tranen langs 't bedroefde aengezicht,
Verdweenen is uw eer, verdweenen is het licht
Vws glorijs dezes eeuw', waer in ghy trotzich bralden,
Al wat Casandra had heur dartelheid vermalden.
Vw eere is vernieldt, gheen Hertogin meer zijt,
Ghenieticht is uw naem door d'alwerkingh' des tijd,
V tijd ghy had, maer hebt die wulpsichlik verlooren,
Mits ghy in plaets van echt de minne hebt verkooren.
Nu blijft uw naem, en faem een nikkerlijke proy,
En lichter men u acht als 'tkaf ghedorste stroy.
Vw name die wel eer hier bralde in uw glory,
Zal blyven nu ghegrift in schandighe memory
Vw name die wel eer g'lijk pole-sterren blonk,
Helacy, nu in lustens gayle poel verdronck.
Vw Hertoginnens pruyk: Borgoniens lauwerieren:
Zal nu niet meer deughs-lof-feest uw ter eeren vieren,
Verwelkt is al uw lof, verdort zijn al uw blaen,
Door't derven van uw liefd' voor't minnelik bestaen.
Casandras teere borstens herte tranens weenen,
Het bitterlik gheschrey, het klaeghelijke zteenen,
Het hickende gehuyl, het bloedighe gheklach,
't Bekenne van uw schuld, helacy, niet vermach,
Te zuyv'ren uw misbruyk, uw misbruyk blijft beschreven
In 's mensch gheheugenis zo lang de menschen leven.
Vw weezen zal by elk afkeerlik zijn verfoeyt,
Ziet watter uyt het vier van minne is gebroeyt.
Cupido hoe verkracht ghy eerbaerheyds gemoede,
Alleen om vleese lust baldadelik te voeden.
Gheen schaemd, noch eer ontziet, blindt-hokte, looze kind,
Vw herte tochtens schicht ons dwaeselik verblind.
Vw grill'ge prik'ling doet wy na uw tucht'loos hooren,
En doet ons eer en faem door wulpzicheid versmooren.
't Verduystert al, helacy, wat Casandra ziet,
Pheeb's heldre lichte strael my naerelik verdriet,
Het duyster my bevalt, 'k wensch' d'aerde waer bevroren,
Want 'tliefelik ghebloemd schijnt om mijn schaemte bloozen,
Mijn schad'uw' my verschrikt, 'tschijnt oft ghemoede was
Die my het vonnis van mijn zond' te vooren las.
Ja zo ik 't pluym gediert hoor als ik 't bosch door wandre,
't Schijnt of hun tiereliering schrildt fy, fy Casandre.
De blaeden vallen voor mijn voeten op de aerd',
| |
| |
Gelijk of ik de aerds betreding niet was waerd'.
't Schijnt of het waters ruyzing spytich murmureerde,
G'lijk of mijn klaging hunne zuyverheid onteerde.
Ghenieticht is mijn zelfs, my zelven ben ik wars,
En leef, helacy, in een yselike pars.
't Is alles nu verkeert in bittere ellenden,
Om dat ik, laes, oy me, my zelven niet en kenden.
Niet kenden, maer vergat te zijn mijn scheppers beeld,
Wat was't? 'tis vleesche lust diet alles my ontsteelt.
Ha Borgonninnen laet ik uwen spiegel wesen,
Zo ziet ghy wat dat uyt de minne tochten reesen.
Ghebannen Hertogin, ghebannen uyt uw land,
En in een eeuw'ghe poel van schrickelike schand,
Gebannen is mijn eer, Neen, lacy, gansch verlooren.
Hoe prickelt mijn ghemoed, gelijk een scherpe dooren,
Die vinnich steekt mijn hert, en yslik parst mijn ziel,
Ja dat Casandra schier in mistrouw's wraeke viel.
Casandra, neen, bedaerd, verliest ghy werelds eere,
Verliest ook niet de gh'naede van uw schepper-Heere.
Vw misdaed is zo groot niet als uw Gods gena,
Zo vaerdich is uw zond's beken niet of zo dra
De goedertieren arm van uwen God staet open,
En sterkt uw laffe hert met een verzekert hopen,
Een hope die belooft hy u vergeven zal
Volkomen u misbruyk uw Eva's-like val.
Casandra niet mistrout, neen, Heer, ik ken mijn zonden,
In yder bittre traen, ach, zullen zijn bevonden,
Duyst duyzendens berouw van 'tgeen ik heb gedaen.
Helacy, 'tgroot misbruyk, 'tonredelik bestaen,
Mijn grooffelijke dwael van lust-lokx tyrannie,
De wulpse gayle tocht van minnens slavernije.
Mijn sprake werdt belet door 'shertens groote pijn,
Maer laten deze tranen mijn getuygen zijn,
Die uyt de born mijns ziel medoog'lik nu uyt storten,
Heer, laet wantrouwens vlijm mijn leven niet verkorten,
Maer gund my Nestors tijd, daer in niet een minuyt
Die anders als berou, en mijn leed-wezen uyt.
Ik vouw' dees handen t'zaem, verhoort doch mijn gebeden,
En slaet uw oogen, hooge God, doch eens beneden
Op dese arme wurm die in heur traens gheween
Bid' en bekeert heur g'lijk de droeve Maeghdaleen.
Heb ik dees oogen, laes, ontuchtelik gebruykt,
Ziet hoe berou die nu betraent ter aerde duykt.
En deze handen die de minne drucking namen,
Nu met oodmoedicheid ghevouwen zijn te zamen.
En deze tong die was de minnens-tael-vrous-lit
Nu penetentelik om uw genade bid.
| |
| |
Dees haeren die wel eer verwarden minnaers oogen,
Die zullen dienen nu om traenen af te drooghen.
Mijn stemme die zo gayl voort broght lusts-graegt alleen,
Zal uyten nu mijn schuld, mijn rouwe, mijn gebeen.
Ghebeen, ja zulk ghebe ootmoedich na u steygren,
Dat hope my belooft, ghy Heer, my niet zult weygren
Ghenaede, 'k zeg genaed', ghenade zeg ik Heer,
Ontrukt my gheen genaed' g'lijk ik ontruk mijn eer.
In eenicheyt voort dool, en leve vande velden,
Ziet in wat ramp-onheyl, de minne lust my stelden.
Juffrouwen houdt mijn doent in gh'heugnis bewaer,
Gheluckich zijn die dien hun spieg'len aen een aer.
binnen.
Aernout. Leonora. Karel. Grimald. Prud. de Gemeente.
Meer zal ik zeggen nu als oyt in uw ghedachten
Voor dezen was. Maer g'lijk de tyden immer brachten
Het heymelijx aenden dach, 'k bid u verwonder niet,
Want vreemder zachmen alsmen in ons eeuwe ziet.
Ik zelfs verwondert ben, van 'tgheen ik nu zal zegghen,
Noch meerder wondren vindmen vaek verburghen leggen
In't tytelik beloop, de wereld is een grijns,
Een kunstelik ghevayns, zo wel voor dijns als mijns,
Want alles watter leeft ziet vreemde wondre dinghen.
Petrarkaes wyze weet heeft kunstich willen zinghen,
Of dichtich spreken 't gheen die g'leerde is gemoet,
Met Laura, zynes tijd die zo zijn manne bloed
Betoovert had dat hy niet zyne was maer heure,
Waerom? meent ghy het was zijn vrije willens keure?
Ach neen, 'twas yets gheheyms 'tgeen hem gansch overwon,
Dat hy het murgh zijns geests aen zyne laura zon.
Wat is't? wat was't? wat kant? wat zoud' doch kunnen wezen?
Dat zulken wetert, zulken wyzens zinnen resen
Ind'hooghste toppens kracht, en dat zijn rijcke pen
Daer van ghetuyght, beschrijft, en naekt'lijk doet beken
Van d'overwonnen ziel, g'lijk hy in zijn gedichten
Vrymoedichlik bekent, ja achtent hemels lichten,
Die schenen uyt het oog van Laura, die hy noemt,
De phenix zynes eeuw', ja meer hy hem beroemt,
Dats dat zijn sterre had geluklix willen speelen,
Om hem te geven stof zijns Lauraes schoon te quelen,
In maetich voet gedicht. Nochtans Petrarca had,
Een Florentijns vernuft dat grooter stof bevat.
(Een geest, ja zulken geest, die velen ging te boven)
Het zy wie't zy hem leest zeer qualik kan gelooven.
Dat zijn bedaerdheid heeft zich zelven zo gestelt,
Int keurelike oog, of liefdens krachts gheweld.
'k Voorbrenght alleenlik om mijn volgh-reen te beleggen,
Of met voor-doenders vast te gronden al mijn zeggen.
| |
| |
Boetius, ik neem ook voor een vaste proef,
En meerder wyzen ik aen mijn zijd' niet behoef.
Den Hemel 't al voorweet, en toe laet de toevallen
In't menschelik bedrijf, dats voor my en uw allen.
Wat toeval dan gheschiet zo d'Hemels vooght toelaet,
('K wil onderzoeken niet oft zijn verburgen raed
Besloot, of zulx toelaet, 'k treed' niet in zijn verborgen
Orakels heyl'ge doent, maer g'loof dat God bezorghen
Wil alles 'tonzer best) behoort dan yder mensch,
Te loven, en gansch breken eygen zin en wensch.
Karel Baldeus die ik, zins zijn teere Jaren,
Heb opgequeekt uyt liefd, en steeds in mijn beware,
Ghehadt, mits zijn gheboort zeer eedel is, waer door
Ik hem naest mijn persoon voor Kamerling verkoor
En hem gebruykt in all's want ik hem mocht vertrouwen,
En heeft hem zo getrouw in alles kunnen houwen,
Dat ik lang heb getracht te meerderen zijn staet.
't Is jaren zes verleen hy met voordachten raed,
In gunst hem heeft ghestelt mijns zusters Leonore,
De Hertogin van Kleef, en zijnde welgheboren,
Met alle deugd verciert, hem zo gequeten heeft,
Door Hemelsche bestuur, waer yder onder leeft,
Dat d'Hertogin heur weerliefd', en trou daer beneven,
Ghegeven heeft om hem echtelik te leven,
Dus heymlijk zijn getrout door dienaer onzes kerk,
En hebben 'tzaem geleeft, ja niemant oyt geen merk,
Noch teken heeft gezien des liefde hunliens beyden,
En g'lijk al wat Godt voegd geen menschen kunnen scheyden,
En Karel veel verdient, ben ik daer in verheugdt,
Mijn zuster heeft geoogt op staet niet, maer op deughd',
Te meerder dat de echte staet hun vruchten deelden,
Alzo mijn zuster hem twee lieve zonen teelden.
Gelijk ik uw dienaer ben.
Gheen dienaer, Karel, want voor broeder ik u ken.
't Is vreemd ghenaed'ge Heer het geen wy hier aenschouwen.
Maer niet zo vreemd als waer.
't Was 'themelsche besluyt.
't Gheen lang verburgen was breekt nu geluklik uyt
Ghy weet hoe dat Casandra trachten te boeleren
Met Karel en mijn bedd' zo godeloos t'onteeren.
Daer nae zy ook heur wraek op ons Grimaldus wracht.
En heeft ook na de dood van Karel meed' getracht.
Dies zy gebannen is, God gunne heur leed-wezen.
Nu na de droefheid is ons blyheid weer geresen.
Casandra vruchtloos was ghelijk zy deughdloos is,
| |
| |
Van erfgename is mijn Hertochdom nu wis,
Door dese kindren als mijn echtelike neven.
God gun de kindren luk, en langhe jaren leven.
Niet langer leven dan zo lang wy aenghenaem.
En goedertieren zijn voor al de onderzaten.
Het is my lief zy hun zo wel genoegen laten.
In name heurliens allen 'k dienstelike buyg,
En uw de ware liefde onzes herten tuyg
Nu zuster veel geluk wensch ik u, en ons broeder,
Den hemel zy uw beyde heylige behoeder.
Lang Hertoch Aernout leeft.
En ik den opperst' bid hy u voorspoede geeft.
Hier eyndicht 't blijd' en droef.
Ghemengelt door malkandre,
Dat's Karels liefde en de minne van Casandre.
EYNDE.
|
|
Auteursrechtvrij