|
| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Elizabeth, Frederik, Maria.
Zeg, Moeder, hoe zal 't gaan hier blyft geen uitkomst open!
De Zuid poort is reeds digt; wy kunnen 't niet ontloopen;
De Watergeuzen staan 'er voor, is my gezegd!
De Heeren deezer Stad doen waarlyk al te slecht
Dat wilde volk alhier aan Land te laaten komen:
Och! hun gebied heeft uit en geldt hier thans niet meêr.
Neen, de Geuzen zyn te zeer
Verbittert, te verwoedt, belust op 't beeldenbreeken,
Als zy zich daar op wreeken,
De Geestlykheid, myn Zoon,
Werdt meest door hen geplaagd, met onverdraagbren hoon.
Geen heilig misgewaad zal onze Priesters dekken;
Geen Klooster kan voortaan tot eene wykplaats strekken;
Geen Monnik, Klop nog Non zyn voor hun plondring vry.
Waar blyft Oranje dan? hebt gy niet zelve aan my
| |
| |
Verzekerd en beloofd dat hy ons zal bevryden?
Het zyn de Geuzen, kind, die voor Oranje stryden.
Waar vreezen wy dan voor?
ô Ja! maar vander Mark en Entes zyn verwoed'.
Zyn zy vergramd' op ons! wy hebben niets misdreeven,
Die naam doet my zelf beeven!
Ik haat hem ook, en dacht hy voor de Geuzen waar.
De Koning, Geestlykheid en Spanjaards met elkaêr
Zyn tegens Prins en Geus.
Maar allen die voordeezen
Gelyk Treslong, van Hoorne en Egmond zyn verweezen,
Ei zeg met wien dat zy het hielden?
Zy hielden 't met den Prins en Geuzen.
Ik onbegrypelyk. Maar, Moeder, onze Koning,
Met wien houdt hy het toch?
Vindt by dien Hertog plaats, gelyk ik zeggen hoor,
En by Prins Willem wel: vrees dan niet langer voor
De Geuzen, maar laat ons het ook met deeze houên.
| |
| |
| |
Tweede tooneel.
Elizabeth, Kornelia, Frederik, Maria.
Och! Vrouw Philips, wy zien de Boomen en Gebouwen
In 't Nieuwland omgehakt, gesloopt of afgebrandt!
De Zuidpoort loopt gevaar en wordt haast overmand;
De Stadsregeerderen, met angst en schrik belaaden,
Verhindren dit niet eens. Wy zullen de ongenaden
Der Watergeuzen haast beproeven! uwe Man
Is 't met den mynen eens, spand met de Geuzen an;
Van Duivenvoorde is meê dat woeste volk genegen;
Myn Rochus doet zelf meêr, ja, wil 't Gemeen beweegen
Om hen de hand te biên; dat niemand vindt geraên
Voor Burgermeesteren dit hebben toegestaen.
Zou dan, in deezen nood, myn Vader ons verlaaten!
Neen, Zuster, vrees dat niet.
Ik hoordde hun Soldaaten,
Van buiten, tegens ons, die over deezen wal
Heen zagen, als ontzind' en raazend' schreeuwen: ‘Zal
De Burgery de Poort goedwillig open maaken!
Of moeten wy van zelfs daar binnen zien te raaken!’
| |
Derde tooneel.
Koppestok, Elizabeth, Kornelia, Frederik, Maria.
Elizabeth, Koppestok te gemoet gaande.
Och, Koppestok! is reeds de vyand in de Stad!
| |
| |
Wat vyand! raas je lui!... Wie droes verteldde u dat?
Wy zyn hem kwyt geraakt; de Bloedhond is verdreeven;
Die rekel wordt alhier geen schatting meêr gegeeven;
Maar met zyn boos gebroedt uit Holland haast verjaagd.
Och, Moeder! hoort gy 't wel!
Oranje staat ons by, wy hebben niets te vreezen.
Zou zulks met 's Prinssen wil aldus berokkend weezen?
De Priesters zeggen, neen.
Zy spreeken zoo uit vrees, of binden hunne reên
Aan Ferdinands bevel, die tegen 't vry geweten
Doet handlen waar hy kan, en, op den roof gebeeten,
Niets tracht dan ons, als Slaaf, te leggen aan den band.
| |
Vierde tooneel.
Koppestok, Pontus, Elizabeth, Kornelia, Frederik, Maria.
ô Hemel! och! wat raad! De Noord poort staat in brand;
Daar Hopman Robol straks de vlam indeedt ontsteeken!
Of hy de Poort verbrandde, of open heeft doen breeken,
Wat raakt dat ons, als hy daardoor maar de oopning vindt?
Helaas! terwyl de rook des volks gezicht verblindt,
En 't vuur het hout werk vat, komt hy zelf aangeloopen
Met eenen mast, en stoot de deuren daarmeê open,
| |
| |
Trokt verder in de Stad, met vander Mark, en al
| |
Vyfde tooneel
Koppestok, Philipszoon, Pontus, Elizabeth, Kornelia, Frederik, Maria.
Philipszoon, zyne Vrouw en Kinderen omhelzende.
Voorby! myn waarde Vrouw! en gy myn lieve Kindren,
Zyt nu van 't Spaansche juk, en wat ons meêr kon hinderen,
Met deeze Burgery, verlost! ô blyde dag!
Treslong trekt met zyn volk de Zuidpoort in! ik zag
Hem met de Oranjevaan, verblyd, ter Stad instreeven!
Prins Willem heeft zyn volk, in 't eind, bevel gegeeven
Om ons van 's Dwinglands wrok en 's Bloedraads eisch te onslaan!
Nu zyn Doorluchtigheid eens heeft dien stap gedaan,
Zal hy, in korten tyd, meêr Steden tot zich trekken.
Dat zegge ik ook; want elk ik warsch van 's Spanjaards vrekken
En ongebonden' aart; hun trotsche hovaardy,
En wreede zielendwang, en dolle raazerny,
En bloeddorst en geweld, bezwaarlyk te beschryven,
Zal 's Konings hoog gezag uit Holland doen verdryven.
Zyn dan de Geuzen ook niet wreed?
Op al wat Spanjaard is en Geestlyk; maar zeer goed
En dienstig voor ons volk en Hollands onderzaaten,
En voor d' Oranje Vorst kloekmoedige Soldaaten,
| |
| |
Die onvertsaagt de dood trotseeren in 't gezicht.
Ach! Moeder, zie dan uwe zwaarigheid verligt.
Dit nieuws, die goede tyding,
Myn lieve Vader, ach! geeft ons al t' saam' verblyding!
Maak toch dat gy aan ons altyd wat goeds vertelt!
Want als myn Moeder treurd is ook myn hart ontsteld.
Philipszoon, zyne Dochter opneemende en kusschende.
Myn Dochter, ik zal nu zeer dik wils vreugd vermelden!
Gy hoort wel, Moederlief, naar Vader ons vertelden,
Dat wy nu zyn verlost, de Dwingland is verjaagd,
En dat Prins Willem zorg voor onze Burgers draagt!
Philipszoon, hem kusschende.
Ja, Frederik, dat 's waar!... Wy moeten nu opheden
Oranjes Admiraal en volk gaan tegentreeden:
Daarna moet gy, myn Zoon aanteeknen ‘hoe den Briel,
Op d' eersten van April, in 's Prinssen handen viel’,
Om in 't vervolg aldaar nog by te kunnen zetten:
‘Daardoor heeft hy, in 't eind, de Graaffelyke wetten
Vernietigd’; want zyn' moed, zyn' arm, en wyzen raad,
Maakt Holland, door den tyd, weêr tot een' vryën Staat.
| |
Zesde tooneel.
Koppestok, Kornelia.
Kornelia, hem weder houdende.
Een woordje; Koppestok. Gy moet my onderrechten
Of dat behoorlyk is; ‘men zegt, de Geuzen vechten
Met hulp des Duivels’... Hoe, gy lagcht!... Ik heb gehoord,
Toen ik hen buiten zag, in 't naadren deezer Poort,
| |
| |
Die toegeslooten bleef, dat zy den Duivel riepen
Ter opening, waarom al de onzen spoedig liepen,
Gelyk ik mede deed, eer 's Geuzen Duivel kwam.
De Spaansche hebben hem tot helper, en de stam
Van Alva is uit Hel en Afgrond voortgekomen!
Maar al 't geroep dat gy van Duivel hebt vernomen,
Is enkel maar de naam van een' heldhaftig' Man,
Een' Krygsheld van den Prins, een' Geus, die 's Paussen Ban,
En Bloedraad, Alvaas trotsch, 't geweld der Buitenlandren,
En dat van allen dwang, met zyne medestandren,
Zoo is 't maar beuzlaary?
Voorzeker, anders niet. Wanneer gy van naby
Dien Duivel kennen zult, die zich alom hoort roemen
Als Krygsheld vanden Prins, zult gy hem Engel noemen.
Kornelia, terwyl men de trom roert.
Wat of dat weezen mag? Ik hoor de trommel slaan!
Koppestok, achterwaards naar binnen ziende.
Wat zou dat zyn; Treslong voert zyn Soldaaten aan,
En vander Mark komt meê van de andre zyde naadren.
Onder een geduurig Krygsgerucht, geschreeuw en gejuich, trekken Vander Mark, van de eene, en Treslong, van de andere zyde, op het Tooneel, hebbende ieder Matroozen en Krygsvolk achter zich; doch de Burgeren, Vrouwen, Boeren en Kinderen, voegen zich op den voorgrond, voor het andere Gevolg.
| |
| |
| |
Zevende tooneel.
Vander Mark, Entes, Treslong, De Ryk, Koppestok, Rochus, Philipszoon, Elizabeth, Kornelia, Frederik, Maria, Gevolg van Mannen, Vrouwen, Boeren, Kinderen, Edelen, Matroozen, en Soldaaten.
Vander Mark, tegen het Oorlogsvolk.
Myn Vrienden, gy kunt thans een' goeden roof vergaadren;
Behoudens dat gy hier de Burgery niet schaad
Gy moogt de Geestlykheid vervolgen met uw' haat,
En 't Kerk- en Kloostergoed in onze Schepen laaden.
Matroozen en Soldaaten binnen.
Gy Hedding, d'Ovelens en Vlierhop, zult de schaden
Der Burgeren verhoên. Van Warmont, Thomaszoon.
Van Sweten en van Vliet, zyn met hun volk geboôn
De Posten deezer Stad naauwkeurig te bezetten.
Drie Edelen binnen.
Gaat, Burgers, naar uw huis, op uwe goedren letten;
Want de uitgeweekenen het hunne werdt door my
Verbeurd verklaard; maar elk die treedt op onze zy'
Heeft aan de Hoofdwagt zelfs zyn' naam maar op te geeven,
By Hopman Looy, daar hy als Vriend wordt opgeschreeven,
Om deelgenoot te zyn van ons en onzen buit.
Burgers, Vrouwen, Boeren en Kindren binnen.
| |
| |
| |
Agtste Tooneel.
Vander Mark, Entes, Treslong, de Ryk, Duivenvoorde, Gevolg van Edelen.
Treslong, aan Vander Mark, Duivenvoorde de toonende.
Rentmeester Duiven voorde, alreeds ter Zuidpoorte uit,
En op de vlucht gegaan, verzogt ik weêr te keeren;
Gelyk gy ziet dat hy gedaan heeft; en veel' Heeren
Van de oude- en niuwe- wet bragt hy aan onzen kant.
Dus toont hy zyne vlyt, ten dienst van 't Vaderland;
Zoo worden wy gestyfd door meerder Prinsgezinden.
Ga, yvraar onzer zaak, navorschen hoe veel' vrinden
't Verovren van den Briel aan ons heeft toegebragt.
Nu elk uit dit begin een wenschlyk eind verwagt,
Zal 't allergrootst getal der hier gebleeven' menschen
Wie zou niet liever wenschen
Den Koning en den Prins getrouw te weezen, dan
't Uitlandige geweld en dat van een' Tyran?
Wie zou zyn eigen nut dus uit het oog verliezen?
Na eens uw zy' te kiezen,
Blyft, tot des Prinssen dienst, myn hulp u toegezegd,
Terwyl gy, in zyn' naam, der Vryheids gronding legt.
| |
| |
| |
Negende tooneel.
Vander Mark, Entes, Treslong, de Ryk, Gevolg van Edelen, Matroozen en Soldaaten.
Vander Mark, terwyl de zynen bezig zyn den buit over het Tooneel, en als naar de Schepen, te brengen.
Wy zien ons volk den roof in onze Schepen draagen;
Daar 't houte beeld werk thans aanstukken wordt geslagen,
En dat van steen niet min verbrysling ondergaat:
't Niet waardig schilder werk en onnut Kerksieraad,
Doen wy geheel en al in flenteren hervormen.
Ik zie met Zielsvermaak het driftig beeldenstormen
En Altaar breeken aan! waar 't Geestelyk geklag,
Geprevel en geschrei, myne ooren kittlen mag,
Daar baade ik me in een zee van allerlei genoegen.
De Burgers zullen zich niet by de plondraars voegen;
Der Kerkenschendery behaagt niet algemeen,
Maar baart in veeler hart, spyt, afkeer en geween.
Wat winsten trekken wy van't breeken en verscheuren?
Wat voordeel geeft het ons dat medeburgers treuren,
Om 't laf verbryzelen van kalk, van hout en steen?
Dat wy juweelen, goud- en zilverwerk byeen
Vergaêrden, en 't metaal, zoo koper, loot, als yzer,
Gebruikten t' onzen dienst, wy deeden waarlyk wyzer,
En zouden de andere gezindheên niet in 't hart
Van ons vervreemden doen. Oranje hoort met smart
Zulk ongebonden werk, en zou het gaarn beletten,
Om al het Neêrlandsch volk op Alva aan te zetten.
Laat elks gevoelen vry en zonder aanstoot: want
Hoe eigenaartig is 't, in 't vryë Nederland,
Elk aan zyn eigne keur 't geweten vry te laaten!
Geen dwang vest ooit met vrucht zyn' Troon in vryë staaten.
| |
| |
Men moet de Geestlykheid betaalen voor den hoon
Geef dan rechtvaardig loon
Aan dien meest schuldig zyn.
Zy zyn al t' saamen schuldig.
En echter maakt haar straf de Roomschen ongeduldig.
Zy zyn toch altemaal niet even straffenswaard.
Zy zyn nogtans doorgaans heerszuchtig in den aart,
En durven op 't gezag der Opperheeren smaalen;
Geen Wolf is zoo gezet op telkens roof te haalen,
Als 't gros dier Geestlykheid, wier hart van eigenbaat,
Van hoogmoed, schraapzucht, toorn en wraaklust zwanger gaat;
Wie haar slechts tegenspreekt of fouten aan durft toonen,
Wordt Ketter, Geus of schelm, onwaardig te verschoonen,
En't Zwaard, of wel de Koord, of loutring door het Vuur,
Wordt straks zyn deel; haar wraak staat vaster dan een muur
Van 't allersterkst metaal en yzer t'saam geklonken;
En zou dit doen ons hart tot weêr wraak niet ontvonken!
't Zal ons zelfs dienstig zyn zachtzinnig voort te gaan.
Wanneer het alles hier in vuur en vlam zal staan,
Kan hy die't met haar houdt in deezen puinhoop blyven,
Of elders gaan: dat elk, wien ons belang wil styven,
Zyn afgebrande Stad vergeete op onze Vloot.
Ik wil dat Brielle straks, ontbloot
| |
| |
Van zyn vervoerbaar goed, zal door den brand verteeren,
Ons zelfs te vestigen op Hollands grond, alwaar
Wy veilig kunnen zyn voor d' aanval en 't gevaar,
Waarmeê Tolede ons dreigt, en daar hy is te stuiten,
Daar onze watermagt gelukkig kan vrybuiten,
't Is hier, 't is in den Briel en 't Brielsche Landgebied:
De mond der Maas, dien gy hier open gaapen ziet,
Wordt aan den Zuiderkant genoegzaam digt geslooten,
Hier moogen wy de hulp van onze Bondgenooten
Verwagten; ja, men kan alhier hunn' onderstand
Ontvangen, en hen weêr, te water en te land,
Wanneer zulks wordt vereischt, gemaklyk ondersteunen.
Vrouw Fama zal den lof van ons door 't Land doen dreunen.
Zoo wy ons hier met kracht versterken. Al wie vreest
Voor Alvaas haat, door hem gebannen is geweest,
En 't Vaderland bemindt, zal zich, op die geruchten,
Begeeven aan dit oord en zynen dwang ontvluchten:
Dus wordt ons dagelyks ver meerdering van magt,
Van helpers en van goed, blyhartig, toegebragt.
Maar zoo wy deeze Plaats verbranden of bederven,
Dan zullen wy altoos als balling moeten zwerven;
Geen Burger zal ons weêr ontvangen in zyn Stad,
Wordt eenmaal onze naam met zulk een vlek bekladt.
Treslong begrypt dit wel. 't Waare al te snood misdreeven,
Eene ongegronde vrees zoo laf gehoor te geeven,
Dat we een gelegenheid van zulk een groot belang
Ontslippen lieten; neen, wy moeten, buiten dwang,
Dit Eiland noch de Stad begeeven of verlaaten:
Zulk aarslen zou gewis ons Zeevolk en Soldaaten
| |
| |
Verflaauwen doen in moed, en brengen ons in haat
Van onzen Landgenoot: geen Neêrlands onderzaat
Die dees vertwyffeling en lafheid niet zou vloeken.
Wy moeten nu veeleer, met allen yver, zoeken
Ons te bevestigen. Wy staan hier met den voet
Op Hollands drempel vast, indien wy maar, vol moed
En heldendapperheid, dit voordeel kloek bewaaren,
Houdt hier de teugelstreng, ten geessel der Barbaaren,
En onderstand van hen, die, hoop- en ademloos,
De hulp van onzen kant verlooren voor altoos,
Zoo wy, nu ons 't geluk als in den mond komt loopen,
Dit voordeel met den voet verschopten. Laat ons hoopen,
Na den Oranje vorst des kundschap is gedaan,
Dat ons die Held terstond kloek moedig by zal staan;
Geen aarsling heeft hem ooit 's volks welzyn doen vergeeten;
Geen misslag van gewigt werdt ooit dien Prins geweeren.
Voor my, 'k heb menigmaal gebeden, slechts op 't strand,
Een Graf, voor 't koud gebeente, in 't lieve Vaderland
Te vinden; maar, ô vreugd! nu zal 't my in de wallen
Van een dier Steden zelf, naar wensch, te beurt te vallen.
Komt laaten wy de Vest versterken; laaten wy
Niet vreezen voor 't geweld. Verkies nu rasch, of gy
Als bloodaards sterven wilt, van wien men zal verhaalen:
Zy, die den trotschen waan van Alva deedden daalen,
Wanneer, met 's Burgers wil, het Eiland van den Briel,
En deeze schoone Stad, in hunne handen viel,
Waardoor het Slot des Lands met een viel in hun handen,
Versmeetten roeke loos zyn 'Sleutel, door 't verbranden
Der Stad, wier Burgery, ter Geuzen hulp gereed,
Gestort is in 't bederf van die zy bystand deedt.
Uit zulk eene over maat van bloheid zal men hooren,
Dat grooter overmaat van opspraak wordt geboren.
Of wilt gy dat men zal vermelden tot uw' lof:
Twee honderd vyftig man, door list van 't Spaansche Hof,
| |
| |
Het Britsche Ryk ontzegt, met vierent wintig Schepen,
Zyn aangeland te Brielle en hebben 't aangegreepen,
Ja 't Eiland en zyn Stad niet enkel overheerd,
Maar in 't vervolg van daar den aanval afgekeerd
Van Hertog Ferdinand en al zyn medestanders;
Dien toomeloozen hoop van In- en Buitenlanders,
Verlooren moed en kracht; daar de eer en yverzucht
In 't edel Neêrlands volk, door 't loffelyk gerucht
Van Lumeys heldendaên, zoo wonderbaar herleefdden,
Dat, door hun braaf bedryf, de Kastiljaanen beefdden.
Aldus heeft vander Mark dien hoeksteen van het Land
Gevestigd, in den Briel, waarop der vryën hand,
Door Nassauws vlyt beweegt, het Staatsgebouw volmaaktte,
Waarin een' vryën Staataltoos voor 't wel zyn waaktte,
En nog blyft waakende, voor 't vryë Nederland,
Ja daar de Vryheid zelf bestierd der Staaten hand
En haare woonplaats houdt; terwyl de Oranje bladen
Aan Takken van dien Stam, voor allerhande schaden
Van 't een en ander Kruis en hinderende Zon,
De Maagd beschaduuwde en altoos beschutten kon'!
Wie zou, om na zyn' dood dus eeuwiglyk te leeven,
Niet duizendmaal voor de eer dier daaden 't leevengeeven!
Maar wy zyn veels te zwak, te weinig in getal,
Tot het verde ligen van Eiland, Stad en Wal.
De Burgers zullen ons voorzeker bystand bieden.
Men kan zich niet gerust vertrouwen op die lieden.
Zoo slechts een deel van hen vrywillig medewerkt,
Zien wy in weinig tyds den muur genoeg versterkt.
Hoe keeren wy van hier de Spaansche Legerbenden
Die Alva en Bossu ons op den hals zal zenden?
| |
| |
Wy, die de menigten der Spanjaards nimmermeer
Ontzagen, zouden nu, ontbloot van schaamte en eer,
In een bemuurde Stad, die saamgeraapte magten
Ontwyken, en hun komst niet moedig durven wagten!
Ons hart heeft nooit voorheen die laffe vrees gevoed.
Dat nooit hun groot getal vermindere onzen moed.
Wy willen nu niet meêr hun vluchtelingen tellen,
Maar toeslaan in den hoop en hem ter aarde vellen.
Dat elk het Vaderland strekt ten Aristides,
Timoleon, Tyrteus, Locrens, Themistokles,
Ten Cocles, Scevola en Fabius, wier daaden
Huns vyands overmagt verachtten en versmaadden.
Daar nu Miltiades voor onzen Vlootvoogdt zwicht,
En Brutus zwaarste deugd Oranjes weegt te ligt.
Moet geen van ons voor Griek- of Roomsche helden wyken,
Maar ook hun ouden roem voor d' onzen doen bezwyken.
Vander Mark, na eenige bedenking, tegen de zynen, tot nog met draagen van den huit bezig zynde geweest.
Dat men de buit niet meer in onze Schepen laê;
Maar, met den Burger, Muur en Poort verstrerken ga.
Edelen. Matroozen, en Soldaten binnen.
Ik ben met u getroost het uiterste af te wagten.
Op uwe stem Treslong, zal 't volk zyn' pligtbetrachten.
Geef ter versterking last daar gy zulks dienstig acht
En stel waar 't noodig is behoorelyke wagt.
Treslong, binnen.
Gy, Entes, laateen deel van 't grof kanon ontscheepen,
En daadlyk op den wal, door onze Zeelien, sleepen.
Entes, binnen.
Zien wy inmiddels toe waar de oopning allerbest
Den vyand nuttig schynt ter nadring deezer Vest,
| |
| |
Om die, met noodig tuig, te stoppen en te sluiten,
Op dat wy, dus gedekt, den aanloop moogen stuiten,
Waarmeê hy ons welhaast op 't felst bestormen zal.
Ik moet zyn Hoogheid straks van dit gewenscht geval
Omstandig kundschap doen, door een' getrouwen Bode,
Om zyn Doorluchtigheid tot onze hulp te noode;
Op dat die Heldt alhier betreê den eersten trap,
En voorts ten zetel styg' van 't Stedehouderschap,
Met Vorstelyker glansch dan hy 't voorheen bekleedde,
Eer Alva herwaards kwam en Neêrlands kluister smeedde.
Einde des Derden Bedryfs.
|
|
Auteursrechtvrij