Kinderen en erfgenamen

5

De uitleencijfers op de leeszaal gingen met sprongen omhoog. Iedereen begon te lezen. Het boek, de muziek en niet te vergeten de kerk werden onwaardeerbare steunpunten in deze vreemde tijd.

Ineke kwam van de leeszaal thuis met een verhaal over een niet uitgestoken vlag. Er was aldoor opgebeld waarom de vlag nog niet uithing voor de nieuwe burgemeester. Maar de dames hadden het ook zo druk... Aldoor was er een ander excuus.

Tenslotte was de brandweer gekomen die zag dat de hele mechaniek was versleten. En het touw zat helemaal in de war. Iedereen lachte toen ze de vlag niet hoger dan halfstok konden krijgen...

- Vannacht is er met grote letters Leve Juliana op de muur gekalkt... o.z.o.! (oranje zal overwinnen).

Ineke was weer tevreden voor vandaag.

Soms leek het er op dat er niets veranderd was en dat het leven gewoon verder ging. Stans begon zelfs weer piano te spelen en gaf Ineke les. Ook het badleven ging gewoon door. De bioscopen draaiden en de theaters en concertzalen zaten mudvol. En iedereen luisterde naar de B.B.C., vooral als de Koningin sprak.

De verminderde rantsoenen waren onvoordelig voor de dokters, want er waren nu veel minder zieken.

Tot voor Scheveningen de onheilsdag kwam waarop - tegen het vallen van de avond! - de plakkaten werden aangeplakt over de evacuatie van de kuststrook.

Groepjes mensen rekten hun halzen om de nieuwe verordeningen te kunnen ontcijferen.

Het was gedaan met Scheveningen. Gedaan met het vrije leven aan het strand.

Miljoenen arbeiders werkten nu aan Hitlers Atlanticwal,

[p. 89]

van Noorwegen tot de Spaanse kust. Het was gedaan met Pension Duinvoet. De klap kwam hard aan bij Hugo.

Op weg naar zijn moeder zag hij hoe gehele woonwijken in het westen werden afgebroken, tot het Rode Kruis Ziekenhuis en de Duinoordkerk toe.

Er werd gegraven aan een tankgracht.

Moeder liep geen gevaar. Zij woonde bij Agaath in en kon zo nu en dan nog op een bankje zitten op het Koningsplein. Hugo bezocht haar elke week, maar het was niet meer als vroeger. Haar denkwereldje schrompelde ineen tot een nauwe cirkel. Het werd steeds moeilijker iets lekkers voor haar mee te brengen. Aan lege koekjestrommeltjes kon ze niet wennen.

Ze stond vaak voor het raam, verwonderd kijkend naar de vele verhuizingen op open wagens. En op straat bleef zij staan als er mensen passeerden met een Jodenster.

Toch lag het prekenboekje van Kohlbrugge nog binnen haar bereik en naast de luidspreker lag haar psalmboekje. Als Hugo haar kamer binnenkwam schoten haar de tranen in de ogen. Als hij er maar wàs en niet zo gauw weg ging...

Wat nu?

Opnieuw hadden Hugo en Stans elkaar in de ogen gezien. Iedere dag had wel genoeg aan zijn eigen kwaad, maar tot nu toe hadden ze het kunnen redden.

Het kinderboek ‘Een zomer in Scheveningen’ was snel uitverkocht geraakt. Vergunning voor een herdruk was uitgesloten omdat Hugo zich niet had gemeld voor de Kultuurkamer. Ze konden nog een goed half jaar vooruit. In ieder geval moesten ze in Den Haag een ander huis hebben.

Voor de man die hem aan het loket te woord stond was de naam Leenhouts niet onbekend.

- De schrijver of de politicus?

- De voormalige schrijver, zei Hugo met een grimmig lachje.

De man keek naar zijn collega die een speldje van de N.S.B. droeg als een ridderorde. Toen hij zich verwijderde gaf de ambtenaar Hugo een knipoog.

[p. 90]

- Ik zie dat u vroeger in het Bezuidenhout hebt gewoond. Daar zon ik wel weer een huis voor u hebben.

- Groot genoeg om kamers te verhuren?

- Het is een heel huis.

- Bedankt voor uw medewerking.

- Blij u te kunnen helpen, zei de man, die bij het terugkomen van zijn collega weer helemaal de ambtenaar werd.

- Terug naar de plek van de misdaad, zei Hugo bij het binnenkomen tegen Stans.

Zij nam het niet zwaar op. Dat het pensionleven met al dat bonnengedoe haar al lang te zwaar was geworden, had Hugo nauwelijks bemerkt.

Meer dan ooit keken de mensen naar wat er op tafel kwam. Het had haar langzamerhand met afkeer vervuld. Vaak dacht ze: ik kan er niet meer tegenop. Al sjouwde Hugo vaak naar het Westland om eten te halen, de hele zorg voor het goed marcheren van de zaak kwam toch op haar neer. Wanneer Hugo lekker zijn krantjes zat te lezen of met de gasten uitging, zat zij nog uren te verstellen aan de kinderkleren. Het had haar nooit gelegen, dat gedraaf voor badgasten. Vaak dacht ze: waarom ben ik niet wat flinker? Ze kon ronduit jaloers zijn op vrouwen die een ongekende energie ontplooiden in deze verschrikkelijke tijd. Die gevaarlijke karweitjes opknapten en begonnen te roken en te drinken als kerels.

Vrouwen voor wie de oorlog kennelijk een leegte in hun bestaan opvulde. Die met een verbeten trek om de mond konden zeggen ‘het is muziek voor me’ als er gesproken werd over de 's nachts overtrekkende zwermen vliegtuigen die de steden in Duitsland gingen bombarderen. Zij dorst nauwelijks te bekennen dat zij vaak lag te beven in bed, dicht tegen Hugo aan. Dat zij, starend in het duister, bijna lijfelijk de ellende ervoer van al die moeders die met hun kinderen leden in deze gruwzame totale oorlog.

Hugo keek met weemoed naar het huis van zijn jeugd. Hij zou er wel nooit weer terugkomen. Terug naar het Bezuidenhout, dat voor Stans de vertrouwde klank had van iets uit hun eerste huwelijksjaren.

Ze stonden de laatste avond bij de bedden van de slapende kinderen. Ineke, die met haar te wijze opmerkingen van een

[p. 91]

tienjarige de maskerades van de volwassenen begon te doorzien. Rico, die zijn eigen leventje nog leefde met zijn speelgoedbeesten en 's morgens, na het aflopen van de wekker nog altijd trouwhartig zijn liedjesrepertoire opende met: ‘Wagen, wagen rij maar door...’

Nee... we zullen hier wel nooit meer terugkomen. Vaarwel Belvédère, vaarwel zee en strand.

Terug naar de tichelovens, dacht hij somber. Maar hij verzweeg het voor Stans.