Kinderen en erfgenamen

19

Hugo had geen gevolg kunnen geven aan het verzoek van zijn buren, de goed gesitueerde dames Bekker, toen deze, iewat opgewonden en zichtbaar opgelucht, hadden gevraagd de vlag uit te steken toen Chamberlain er in geslaagd was in München de vrede te redden. Wantrouwen had hem weerhouden. Peace for our time! Het zou onze tijd wel duren!

In de Cineac had hij het journaal gezien. De Engelsman met de paraplu, bezield met de beste bedoelingen. Maar het kleine Tsjechoslowakije was voor de wolven geworpen. Een juichende menigte op het vliegveld van Londen. In Duitsland ook juichende mensen.

Hugo en Stans waren na kerktijd met de kinderen op bezoek bij moeder Liesbeth toen iedereen zweeg onder het aanhoren van de persberichten van één uur, waarin werd medegedeeld dat Engeland zich, na de inval van Hitler in Polen, met Duitsland in oorlog beschouwde.

De vreemde winter van 1939-1940. Na de verbijstering ging ieder zijn gang. Men moest toch leven?

De Duitsers bleven in het westen achter de Siegfriedlinie en de Fransen speelden kaart en fokten konijnen in de onneembare Maginotlinie.

De Hollandse jongens stonden aan de grens, wat nauwe-

[p. 75]

lijks enig solaas betekende voor de werkgelegenheid van de 300.000 werklozen.

In het kader van ‘O. en O.’ (Ontwikkeling en Ontspanning) zongen de Hollandse soldaten het spoedig populair geworden liedje: ‘Blonde Mientje heeft een hart van prikkeldraad. Kijk-maar-uit...: Prik-kel-draad!’

Op de hoeken van drukke straten stonden mannen en vrouwen met ‘Volk en Vaderland’, apostelen van de nieuwe orde.

In deze zelfde winter vierde de Auteurskring zijn tweede lustrum met een aantal literaire avonden die druk werden bezocht. Groepsgewijs trokken de leden er op uit om in de steden en in de provincie uit eigen werk te lezen. Het leek er op of zij iets begonnen te betekenen, of hun werk op de een of andere manier aansloeg.

Hugo zat altijd met enige spanning te wachten tot Hein Kervezee met zijn geladen soms afgebeten zinnen het op de hem eigen manier opnam voor de onderliggende partij. Of dat nu werklozen waren of industriearbeiders die onder het juk van de rationalisatie door moesten, kwam er minder op aan. Strijden tegen sociaal onrecht, het aan de kaak stellen van de zelfgenoegzame burger in ‘de deftige straat’, een bewogen oproep tot christelijke solidariteit was en bleef de ondergrond van zijn werk.

De leden van de kring vierden onder elkaar op intieme wijze hun feest in De Vijf Vliegen. Er werden foto's gemaakt. Tien jaar literaire vriendschap zonder kliekgeest, dat feit mocht gevierd worden. Ze hadden elkaar als dat nodig was niet gespaard.

Het Tweede Lustrumboek liet in meer dan één bijdrage iets doorschemeren van onrust over naderend onheil. ‘Ze zeggen: deze wereld gaat verloren in bloed en modder, want mensen haten elkaar bitterder dan ooit tevoren.’ Over Daniël: ‘Die jood... vreemd bloed...’ en in een vredesbede: ‘Wil ons klein land, ons arme volk genadig zijn...’

Stans en Hugo waren al weer volgeboekt voor de zomer. En al konden ze niet naar de Pinksterconferentie die dit jaar elders zou worden gehouden nu Woudschoten gemobiliseerde

[p. 76]

soldaten herbergde, ze waren beiden present op die avond van de negende mei 1940, toen in de Papestraat een propagandabijeenkomst werd gehouden ten bate van ‘Opwaarts’, dat weer eens op zijn laatste benen liep.

Misschien had de boekverkoper een voorgevoel van een naderende catastrofe, toen hij in zijn welkomstwoord beklemtoonde dat het hier in wezen niet ging om een tijdschriftje in het leven te houden, maar om het vrije woord dat door duivelse machten werd bedreigd.

In het aprilnummer van ‘Opwaarts’ waren Hugo's ogen blijven rusten op een paar regels in een kort essay over Nietzsche: ‘Europa is bezig het orgaan te verliezen om de uit christelijke bodem opgegroeide kunst en cultuur lief te hebben, te waarderen en te verstaan.’ En: ‘Men moet een kind zijn en de ogen sluiten om niet te zien wat zich daar achter ons boven de duinen samenpakt.’

Diezelfde avond werd besloten overmorgen de Pinksterconferentie tòch te laten doorgaan, ondanks de wel wat alarmerende mededeling van Puck Oosterbaan dat de B.P.M. de salarissen over juni nu reeds had uitbetaald.

De ver-af komende sprekers op deze boekenavond in de Haagse Papestraat hadden nog maar nauwelijks hun woonplaats bereikt toen de eerste Duitse bommenwerpers al boven Nederland vlogen.

Het land lag vredig in de vroege morgenzon van de tiende mei toen Hugo, wakker geworden door het vliegtuiggeronk en het blaffend geluid van afweergeschut, instinctmatig naar de kinderslaapkamer liep.

Toen hij de radio aanzette begreep hij dat het nu ernst was.

Ineke sliep nog, maar de kleine Rico lag stil met open ogen te luisteren.

- Wat hore-ik toch? vroeg hij.