De glazen stad

[p. 49]

9

- Langer dan morgen kan ik niet wachten met de Proeftuin, zei Bert de volgende morgen. Hij wist van het doktersbezoek al had zijn moeder hem bezworen er over te zwijgen.

Hoe is het mogelijk dat je eigen vlees en bloed zo hard tegen je kan zijn, dacht Job. Dat onverzettelijke, bijna hooghartige moest die jongen wel van zijn grootvader hebben. Die had in zijn tijd ook zo'n air gehad. In diens nabijheid had Job zich als zoon altijd heel klein en nietig gevoeld, want zijn vader wist alles beter. Eerst na zijn dood was hij meer zich zelf geworden. ‘Al tobbende weg’ had Leentje zich eens laten ontvallen.

- Je zel wel gehoord hebbe hoe 't er met mijn voorstaat... zei Job stuurs. - Een vreemde op mijn tuin belief ik niet. Wat beure mot, mot dan maar beure...

Bert wist op dat ogenblik niet of het hem moest spijten dat vader door de knieën ging. De tuin trok hem. Hier zou hij eigen baas zijn. Een niet al te groot maar modern geperfectioneerd bedrijf stond hem voor ogen. Primeurs brengen!

Ja, de tuin trok hem. De Proeftuin ook, doch in mindere mate want daar zou hij nog carrière moeten maken en de eerste jaren toch knechtje van de kopstukken zijn.

Maar thuis zouden de stekende ogen van zijn vader al zijn doen argwanend nagaan. Hoe en in welke mate vader zich nog zou laten gelden bleef voorlopig de vraag. Als de reorganisatie doorging, zou de Bank ook een stem in het kapittel hebben en zou vader toch tweede viool moeten spelen. Bovendien zou hij kunnen profiteren van vaders ervaring, al zou het dan wel eens botsen.

Nog diezelfde middag reed hij naar de Proeftuin in Naaldwijk. Daar hoorden de heren hem welwillend aan en toen hij naar huis reed was hij blij met het besluit dat hij had genomen. Zijn handen jeukten om aan de slag te gaan. Het was

[p. 50]

ook hoog tijd, want hij wou vroeg zijn met zijn komkommers. De eerste klap was een daalder waard. Hij zou vaders gezicht willen zien als hij voor de eerste komkommers twee gulden kreeg.

Op de terugweg trof hij Koos Klok, voorzitter van de Bank. Koos Klok was voor de oudere generatie Koos Klok. Hij was zelf ook tuinder. Maar als bankman was hij ‘meneertje’. Dat was nog als in de dagen van ouds.

De volgende ochtend werd de tuin en alles wat er op stond, inclusief het woonhuis, op waarde geschat. Tijdens dat bezoek bleef Job Stein binnen. De heren hadden al koffie gedronken. Dat kwam goed uit, want Bert wilde een twistgesprek voorkomen. Hoofdzaak was dat vader op korte termijn zijn handtekening zou zetten voor de krediet-aanvrage.

Toen Bert zijn broer Kees op de hoogte had gesteld bood deze aan hen in zijn wagen naar de Bank te brengen. Huib en Bea werden nauwelijks geraadpleegd.

Koos Klok, die van doorzetten hield, kwam op korte termijn klaar met de schatting en de nodige papieren.

Job had pijnstillende pillen ingenomen. Met opzet liet hij zijn stok thuis toen Kees voorreed. Wel had hij zich op z'n zondags gekleed, met hoed en al. Hij was tenslotte de eigenaar van een onbezwaarde tuin. Hij kwam niet als bedelaar naar ‘meneertje’. Gemakshalve zat hij naast Kees. Het was een mooie heldere herfstdag. Met opzet was Kees vroeg gekomen omdat hij vader nog wat wilde rondrijden. Zo had hij het met Bert afgesproken en Job keek, zoals ze hadden verwacht, met zijn kleine oogjes goed rond. Bij elke nieuw gebouwde kas minderde Kees vaart. Het was een voorbedachte inleiding op de operatie in het kantoor van meneertje.

- Ja vader... dat had opa ook niet kunnen dromen toen hij zelf nog met de hittekar naar de markt reed. U zelf ging al weer een hele stap verder toen u lid werd van de veiling en ging stoken. Dat was toen ook nog een nieuwigheid.

- Die kolenketeltjes hebben het best gedaan, zei Job.

- En nou, na de oorlog gaat het op een holletje... Door de europese samenwerking gaan de tuinders anders denken en anders telen. Tegenwoordig weten we veel meer af van

[p. 51]

grondsoorten en ziektenbestrijding. En vergeet de welvaart niet. Vandaag staan we voor een afzetgebied van 160 miljoen verbruikers... Het wordt een massaproduktie.

Bert luisterde gespannen. Hij wist maar al te goed van de meningsverschillen tussen Kees en vader. Het was geen wonder geweest dat Kees met een zucht van verlichting het zinkende schip had verlaten.

Job Stein had al gauw door waarom Kees een eindje was omgereden.

- Ik heb dr. Kuyper es hore zegge dat de zending niet zenuwachtig mot worde omdat er nog zoveel heidene zijn... zei hij laconiek. - Je praat of al die 160 miljoen mensen op jou en Bert zitte te wachte... Maar je zel wel wete dat ze in het buitenland ook niet stil zitten. Der zijn meer kapers op de kust. En dan die concurrentie van de Gurnsie-eilanden en het zuie van Europa...

- Een reden temeer vader, om bij te blijven. Holland staat nog altijd bekend om z'n kwaliteitsprodukten. Daar moeten we het in zoeken. In het welvarende Europa met z'n duizenden supermarkts worden de mensen veeleisend. Wij hebben een mooi export-apparaat. Onze tuinders mogen niet achterblijven. Een goeie tuinder en exporteur heeft vandaag de dag alles te maken met veranderde omstandigheden, veranderde eetgewoonten en gestegen welvaart.

- Ja... iedereen heeft geld tegenwoordig...

Het klonk uit Jobs mond bijna als een verwijt. De arbeiders reden op dure bromfietsen en zijn eigen zoon zat in een auto.

Het was lang geleden dat hij zelf naar Naaldwijk fietste omdat daar de sigaren twee cent goedkoper waren.

De directiekamer was gelijkvloers.

- Ga zitten, heren... Zo... is de exporteur ook meegekomen?

Koos Klok schoof een kistje dure sigaren en een paar pakjes sigaretten bij.

- Alleen om te rijden... u weet dat het plan mijn volle instemming heeft.

Toen Kees zijn vader zag aarzelen, tastte hij zelf toe en stak er met welbehagen de brand in. Bert nam een sigaret.

Eerst toen de voorzitter het kistje wat dichter bij Job

[p. 52]

schoof bezweek hij en nam hij ook een sigaar, aangelokt door de pittige geur en toch wat onder de indruk van het plechtige ogenblik.

- Mijn instemming heeft het niet... zei hij ronduit.

- Zo heb ik er meer horen praten van onze leeftijd, Job. We kennen mekaar langer dan vandaag.

- Ja, maar niet in deze kamer.

- Op de veiling ben ik Koos Klok en hier ben ik meneertje, dat bedoel je zeker. Er trok een lachje over het geploegde gezicht van de man die niet alleen in tomaten maar ook in geld handelde. Dat hij behalve bankier ook nog tuinder was verzoende veel voor wie als tuinder de gang naar Canossa moest maken.

- Ik praat liever met Koos Klok dan met meneertje... zei Stein. - Ik heb altoos gehoord dat een bank heel gewillig is om je een paraplu te lenen, maar als het gaat regenen vraagt-ie hem gauw terug.

Het klonk niet eens kwaadaardig. Iedereen lachte om het mopje met een baard.

De klok wees drie uur.

- Om tot zaken te komen...

Klok haalde een map uit een ladenkastje. - Ik heb hier het rapport. Anderhalve ha grond, 4000 ramen platglas, 2000 ramen warenhuis met twee kolenketeltjes...

- Ketels, corrigeerde Stein.

Klok knikte bevestigend. - In jouw tijd een hele stap, Stein. Maar de tijd hou je niet tegen. Er gaat heel wat veranderen op je tuin.

- As die rimmetiek me niet had overvalle, zat ik hier niet... dat ken ik je wel vertelle...

- Nee, maar dan was je zoon naar de Proeftuin gegaan. De zaken zijn nou anders gelopen. Ik geloof dat je een goed besluit genomen hebt, Job.

- En ondertusse waag ik me hele bezit er an. Op m'n ouwe dag steek ik me hoofd in een strop, zogezegd.

Bert keek beurtelings naar Kees en Klok. Zijn ogen verrieden een onbewogenheid die iedereen wel moest opvallen. Dat gezeur van vader ging bij hem het ene oor in en het andere uit.

- Nou Bert... als je 6000 meter Venlo op wil zetten zoals

[p. 53]

je gedacht had, dat kost zeker twee ton... Een ketelhuis met installatie en opslagolietanks komt op veertig mille. Zelf steek je er achtduzend spaarcenten in.

De platglasramen ken je verkopen voor wat je der voor krijgt en je vader geeft de tuin en het huis als onderpand. Om de boel in het zaad te zetten heb je twintig mille nodig. Om kort te gaan... De Bank wil jullie 140 mille lenen.

- En de rente?

Job Stein had zijn sigaar uit laten gaan en Koos Klok haastte zich met zijn aansteker. - Echt iets voor jou, Stein... Wil je wel geloven dat heel wat jonge tuinders niet eens naar de rente vragen?

- En als de zaak dan tegenloopt? De natuur heb je niet in de hand al is de wetenschap nog zo vooruitgegaan. De rentelast blijft, maar de lonen stijgen.

- Er zijn altoos goeie en minder goeie jaren geweest, maar met de tegenwoordige wetenschap en het steeds grotere afzetgebied zijn we de laatste jaren toch voor grote rampen gespaard.

- De Bank is ook niet gek, vader..., zei Kees.

- Je zou je tuin ook aan Bert kunnen verkopen. Dan zou je eerst de andere kinderen moeten uitkopen. Maar van de rente zou je dan niet kunnen leven. Je zou er meer voor moeten vragen dan hij kan geven, zei Klok. - Dat is het moeilijke met al die verouderde tuinen.

De uitdrukking ‘verouderde tuin’ was weer net iets teveel voor Job Stein.

- Ik blijf op de tuin en ik wijk voor niemand. Wie zegt je dat ik er uit wil? Job trok driftig aan zijn sigaar, die scheef brandde.

- Dat is toch afgesproken, vader? zei Kees.

Bert knikte instemmend.

- Wat heeft de dokter je geraden?

De toon waarop Koos Klok de vraag stelde was die van een oude kameraad.

- Voor mijn kwaal is geen kruid gewasse... je ken er wel oud mee worde... maar werke zoas ik heel me leve gedaan heb... Hij schudde het hoofd. Het pleit was beslecht. Job Stein had opnieuw zijn verlies genomen, maar had het gevoel dat hij zich inscheepte op een ongewisse toekomst.

[p. 54]

- Zullen we het mekaar dan maar niet moeilijker maken dan het is? Je kan geen mooier regeling treffen. Bert wordt bedrijfsleider en uit de opbrengst krijg jij genoeg om met je vrouw van te leven. Man... straks zullen er tuinders zijn die jaloers naar je bedrijf opkijken. Ieder zal nog een opvolger hebben zoals jij. En Bert kan nog heel wat van jouw ervaring leren. We zitten hier niet om mekaar wat wijs te maken of mekaar stroop om de mond te smeren. Maar het is net zoals je zoon Kees zegt: De Bank kijkt wel degelijk zijn mensen aan.

- Afwachte Koos... afwachte... zonder de zege van bove...

- Nou... dáár zijn we het wel over eens, dacht ik.

Klok schoof de stukken naar Job die in gedachten verzonken scheen.

Bert keek de voorzitter aan.

- En wanneer denkt u dat ik kan beginnen?

- Jouw handen jeuken zeker, hè? Zo gaat dat meestal hier. Ze komen vandaag krediet vragen dat ze gisteren al gehad moesten hebben. Maar ik beloof je dat ik spoed achter de aanvrage zal zetten. Als de hele zaak nog es secuur is bekeken moeten we alleen nog even naar de notaris om de akte te laten passeren en dan is het voor mekaar.

- Vader... dit mot je tekenen... zei Kees, die hem voorzichtig op de schouder tikte. Met zorg doopte Job Stein de pen in het inktpotje en tekende J. Stein Jr.

Klok zag dat Jr. wel doch zei er niets van. Zo ging het hier van geslacht op geslacht.