Volledige werken. Deel 2

(1884)–Theodoor van Rijswijck– rechtenstatus



[pagina 219]
De Legende van Sint Christoffel. Luister, ongeloovig volk, Blinde heidensche gemeente, Met de dwaelzucht in 't gebeente; Luister naer een goeden raed, Wat u te verrigten staet. Zonder moeite kan men God, d'Eindeloozen, d'Ongezienen, Nimmer vinden, nimmer dienen; Hy wil dat men vast gelooft, Eer hy ons zyn ryk belooft. Allen heeft Hy 's hemels woon, Door zyn marteldood ontsloten, En zyn heilig bloed vergoten, Voor al wie er hier op aerd Werd van eene vrouw gebaerd. Maer, wy moeten zyn genâ Door ons toedoen waerdig worden; Ons met liefde en hoop omgorden, En, ter eer van Hem alleen, Slaven door dit leven heen.
[pagina 220]
Hoor eens hoe 't Offerus ging, In die overoude tyden, Toen de kerk nog had te stryden, Met zoo menig wanbegrip, Dat zich bryzelde op heur klip. Hy, een reus van schrikbren stal, Met geduchten blik en spieren; Die een yzren kolf kon zwieren. Dat men nimmer zyn gelyk, Vinden kon in 't roomsche ryk. Aen een heidensch vorst verknocht, Dien hy diende in kryg en vrede, Leefde Offerus vroom van zede, Bood zyn vorst de goddlyke eer, En wist van geen andren meer. Dikwyls had hy wel gedacht, Dat een God toch meer moest wezen, Dan een die steeds had te vreezen, En soms drukken oorlog dreef, En een sterflyk schepsel bleef. Hy had zyn' gebieder eens Bang van Satan hooren spreken, Zyne wangen zien verbleeken, En de dienaers al te zaem, Zien verschrikken door dien naem. Want gelyk een donderslag, Die het alles kan verpletten, Deed die naem hun gansch ontzetten; En de reus Offerus sprak: ‘Waerom blikt het hof zoo strak? Wie dan zou die Satan zyn? Is die dan zoo fel te duchten, Dat zyn naem u reeds doet zuchten; Is dit dan zoo'n magtig man? En waer woont of schuilt hy dan?
[pagina 221]
En de vorst deed hem verstaen, Dat hy moeilyk was te vinden; Want dat storm en vuer hem dienden, En dat hy een magt bezat, Die noch pael noch perken had. ‘Wel dan,’ zei Offerus hem, ‘'t Moge u goed of slecht bevallen, 'k Min den magtigsten van allen; Dit waert gy dan slechts in schyn, 'k Wil de knecht des grootsten zyn.’ En Offerus trok van daer, Met zyn pletknots op de schouderen, Ver van 't landschap zyner ouderen, Over berg en vlieten voort, Door zoo menig aeklig oord. Hy vroeg ieder op zyn togt: ‘Brave menschen, wilt niet schroomen, Laet my even nader komen; Weet gy iemand hier omtrent, Die den duivel Satan kent?’ Maer eenieder vlood van schrik, Met de doodskoû op de lenden; Zonder 't hoofd eens om te wenden, Langs het eerst gekozen pad, Voor dien woesten Goliath. Ieder dacht, 't is zelf de droes, Die zich groot en klein kan tooveren, Weer het menschdom komt veroveren, Tot der boozen wisse straf. God beware er ieder af! Dan, de reus trok immer door. Toch liet hy de hoop niet varen, Van te land of op de baren, Zoo de duivel er bestaet, Hem te vinden vroeg of laet.
[pagina 222]
En, in een vervaerlyk oord, Woest van storm en nacht omgeven, Hoorde hy iets nader zweven: 't Was een zwarte man te paerd Met een rossen bokkenbaerd. In een mantel, en een hoed Krom van rand, met krip omtogen, Die hem daelde tot in de oogen, Waer een spitse ravenzwing, Achterwaerts langs nederhing. Gloeijend schoot zyn scherpe blik, Flikkrend rood en blauw geflonker, In het ondoorzienbaer donker; En het hygen van zyn ros, Joeg een heeten smook door 't bosch. En een stoet van ruitery Volgde zwygend op zyn hielen; Als een troep verwaten fielen Zwaer met wapentuig omgord, Die hem diende voor eskort. ‘Halt! wie daer! riep hun de reus: Wie komt my in 't duister tegen, Langs deze ongebaende wegen, Op dit trappelend gespan? Zeg my toch, wie zyt gy dan.’ En de voorste gromde hol: ‘Dat myn naem u niet ontstelle, 'k Ben de duivel uit de helle; 'k Ben de onsterfelyke geest, 'k ben de Satan hoog gevreest. - Satan!’ riep Offerus uit: ‘Dien ik zoek langs zuid en noorden, En langs oost en wester boorden, Dien ik trouw ten dienst wil staen... Ach! neem me als uw voetknecht aen. -
[pagina 223]
Plaets u,’ sprak hy ‘by myn stoet, En vermeng u met de mynen; Spoedig zal de nacht verdwynen, Gy belooft my zeer veel goeds, 'k Stel u aenstonds op den toets.’ En met ingespannen moed, Volgde hy den draf der paerden, Dat er de uilen van vervaerden, Die eentoonig in het woud, Krasten door het kreupelhout. En zoodra de morgen rees Kwam men aen een groote heide, Waer de weg door henen leidde, Die vast naest een kerkje liep; En de bange Satan riep: ‘Slaen wy links het zandplein in! Eer wy ginds die krocht ontmoeten, Waer die woesteniers in wroeten; 'k Land daer nooit of zelden aen, Maken wy een halve maen.’ En met zigtbaer angstgevoel, Deed hy niets dan rugwaerts kyken, Waer het kerkje stond te pryken; Gaf zyn klepper fel de spoor, En reed immer harder door. ‘Zeg my’ sprak Offerus toen, ‘Groote meester, magtig wezen, Wat toch schynt gy dan te vreezen, Van dit nederig gebouw Dat toch niemand schaden zou? Is het voor dit leijen dak Dat gy omrydt met uw bende? - Zwyg!’ riep Satan schier ten ende, ‘'t Is niet voor die brooze kluis, Maer daer achter staet een kruis.’
[pagina 224]
En terwyl hy door het vlak Immer harder zywaerts spoorde, En naer reus noch ruiters hoorde, Tot hy zich op veilgen grond, Ver van 't godsgebouw bevond; Riep Offerus duldloos weêr: ‘Wil my nader onderrigten, Waerom gy voor 't kruis moet zwichten, Waer gy ons daer zoo van spraekt, En u thans nog woedend maekt. Heeft dit kruis dan zulke magt! - Neen!’ was 't antwoord half inwendig, ‘Maer het stinkt er soms ellendig. Men hangt daer de joden aen Die de doodstraf ondergaen.’ En het klinkend klokje klonk, Uit de torennaeld hun tegen: ‘Oh!’ zei Satan, zeer verlegen, ‘Hoort, dit bedelaers gespuis, Is aen 't muiten in zyn kluis. Komt, dit klinkt my naer en bang! Laet ons nog wat verder ryden.’ Spoorde 't ros in beide zyden, En sneed langs het linker oord Afgemat en vloekend voort. Reus Offerus kon den rit Langer niet meer blyven volgen, Hy werd half op hun verbolgen En riep boos den duivel na: ‘Ryd maer voorwaerts, want ik ga!’ ‘Neen! gy kunt geen godheid zyn, Moogt gy ook de duivel heeten; Dit is daedlyk afte meten; Gy vlugt voor een bidkapel, En voor 't klinken eener bel.’
[pagina 225]
Hy trok zelf met zynen knots Op het munnikshuisje henen; En ging haest van deernis weenen, Dat hy de Almagt niet en vond, Zoo als het zyn hart verstond. Toen hy by de kluisdeur kwam, Hoorde hy zoo hemels zingen; Hy werd zulke zoete dingen In zyn ruwe borst gewaer, En zyn boezem sloeg zoo zwaer. Toen gezang en orgel zweeg, Hoorde hy de deur ontsluiten, Trad een grys ermyt te buiten, Die hem zei, als hy hem zag: ‘Gunne U God een goeden dag! - Grysaerd,’ viel de reus hem in, ‘Welk een God zou my dat gunnen? Welk een wezen zou dit kunnen? 'k Heb schier 't aerdryk rond gegaen, En trofnimmer Goden aen. Waer bestaet dit wezen dan, Dat in magt en eigenwaerde d' Andre vorsten dezer aerde, Verre wegs te boven streeft, En voor niets ter wereld beeft? - Blinde ziel!’ sprak de erremyt: ‘Nog van 't ware geloof versteken... Wasch in Gods genade beken, U van zonde en schulden rein, Hy is aller heilfontein. Hy is hier, is overal, Maer niet zigtbaer voorde blinden; Door 't geloof is hy te vinden, En door hoop en menschenmin, Dringt hy onzen boezem in.
[pagina 226]
Hy regeert niet slechts op aerd, Maer ook boven in den hemel, Achter 't blinkend stargewemel, Waer en lucht en zon en maen, Siddrend hem ten dienste staen. Voor ons heil stierf Hy aen 't kruis, Waer door 's duivels magt moest wyken, En de hel ging henen stryken; Door Gods zoon te zeer verneerd: Door zyn kruisdood overheerd. - Nu begryp ik dat de droes’ Riep Offerus diep bewogen: ‘Langs dien zyweg is getogen, Met zyn andre helsche liên, Om het kruishout niet te zien! Grysaerd, die den Opperheer, Schynt te dienen en te kennen, 'k Wil my ook aen Hem gewennen, Wys my 't regte pad er heen, 'k Hou my met zyn wil te vreên.’ De oude knikte en trad terug, Opende de kluisdeur weder, En Offerus boog zich neder, Dringend met zyn reuzenlyf, In het nederig verblyf. De erremyt bekeerde hem, Onderwees hem in den Heere, In des Heilands liefdeleere, En de strael van 't ware licht, Opende eindlyk zyn gezigt. Toen hy nu 't geloof bezat, Trad de gryze met hem buiten, Onder 't preevlend beden uiten; En hy bragt hem aen den zoom, Van een breeden, diepen stroom:
[pagina 227]
Doopte hem daer by den plas, In den naem van God drievuldig; En gereinigd en onschuldig, Stond de nieuwe Christen daer. Weêr hernam de kluizenaer: ‘Gy zyt groot en grof van bouw, Blyf hier aen den oever woonen, En wil uwen bystand toonen, Aen den reizer die langs hier, Wordt gestremd door de rivier. Draeg hem in Gods naem er door, Gy zult 's Heeren gunst verwerven, En den hemel na uw sterven Hebben voor uw vrome daên, En naest Christus zetel staen.’ Hy aenvaerde bly te moê, 't Lastig ambt hem opgedragen; En hy sleet zyn levens dagen. Vroom en heilig in een kluis, By den boord van 't stroomgeruisch. En wie ooit in 's Heeren naem Hem zyn bystand af mogt smeeken, Hy werd, zonder tegenspreken, Over 't holle meir gebragt, Ware 't ook te middernacht. Sloeg, door 't geeslen van d'orkaen, 't Wilde zop zyn golven grover, Stroomde 't ook zyn oevers over, Hy dreef, om den wil van God, Met orkaen en stroom den spot. Eens, op eenen ruwen nacht, Dat hy had gerucht vernomen, Zag hy, uit zyn hut gekomen, Hoe aen d'andre zy van 't nat Er een bibbrend kindje zat:
[pagina 228]
Dat zoo luid om redding riep, Met de handjes opgesteken; Dra voelt hy zyn harte weeken Hy doorwaedt den wilden stroom, En bereikt den overzoom; Plaetst het kindje op zynen rug. En bezwykt schier van de zwaerte.... 't Was als of een rotsgevaerte, Hem op beide schoudren hing En hem vast verplettren ging. 't Water zwol nog immer op, En Offerus ligchaem knikte; Maer zyn harte dat niet schrikte, Had betrouwen op Gods magt... Hy zonk dieper met zyn vragt, Die nog telkens zwaerder werd, Tot hy eindlyk aêmloos zeide: ‘Kind! weldra vergaen wy beide, In den opgezwollen vloed, Zoo de Heer ons niet behoed'.... 't Is of ik de wereld draeg, Zoo drukt gy myn forsche leden.....’ 't Wichtje viel hem in de reden, En zeî ‘O! gy torscht al meer, Want, gy draegt der heemlen Heer, Die het alles vormde en schiep, Die zyn dienaer komt bezoeken, Hem beproeven en verkloeken, In het oefenen der deugd, En zich in zyn dienst verheugt. Heil U, liefderyke man! Gy zult ChristophorusGa naar voetnoot(1) heeten; Op dat alle menschen weten Dat gy Christus dragen mogt Die U om uw deugd bezocht.’
[pagina 229]
En het hemelsch kind verdween. Door verwondering overmeesterd. En van Gods genâ begeesterd, Komt de reus aen d'oeverkant, En valt knielend neêr in 't zand. Dankt daer d'Oppergod der Goôn, Die hem 't ware licht woû schenken, Die zyn dienaer blyft gedenken, En de zynen nooit verlaet, Maer hun trouw op zyde staet. Hy volharde in 't spoor der deugd, Bleef den afgodsdienst verzaken, Mogt den marteldood genaken, Voor des Heilands reine leer, En voer op naer God den Heer. o Gy ongeloovig volk! Dat te midden van de stralen Des geloofs wilt blyven dwalen, Die nog steeds aen Satan denkt Hoe de Heer u roept en wenkt. Gy laet u door eigen wil, Van den boozen geest verblinden, Zoek slechts, gy zult Christus vinden, Hy zelf heeft het ons gezegd, Wil en word zyn trouwen knecht.	voetnoot(1) Dit wil Christidrager zeggen.

Vorige Volgende

De Legende van Sint Christoffel.