|
| |
| |
| |
Zamenspraek tusschen Rubens en eenen Burger dezer Stad
| |
| |
De eerste uitgave verscheen in 1843
| |
| |
| |
Zamenspraek tusschen Rubens en eenen Burger dezer Stad, ter gelegenheid der verplaetsing van het standbeeld op de Groenplaets.
Daer de reus nie aen en kan;
Al is dien ne groote vent,
De geest van Rubens woû zyn standbeeld ook eens zien;
Hy had in 't hemelryk er al een jaer of tien
Van hooren spreken, dat zy 't ding aen 't maken gingen;
En laetst nog van Van Breé, een van zyn volgelingen,
Die juist, in tusschentyd, tot jammer onzer stad,
Zyn lyk maer al te vroeg aen 't graf gegeven had.
Hy was heel curieus, en ging voor twee dry dagen.
Permissie, als 't kon zyn, aen God den Vader vragen,
Om alles eens naby te aenschouwen in persoon,
Om 't Scheld nog eens te zien en zynen ouden woon,
En 't dankbaer nageslacht, zoo zeer voor hem genegen,
En hoe 't al met het land gestaen was en gelegen.
Zyn vraeg had nogal last, doch, zy werd toegestaen.
Hy zonk van star tot star, en naderde aen de maen.
Hield er een weinig stil, om nog wat uit te rusten.
Hy daelde al lager af, en kwam aen Vlaendrens kusten:
En juist niet ver van 't Scheld, 't was daer dat hy moest zyn.
Zyn allereerst bezoek was regt naer Burregtplein.
Hy zei: ‘Waer sta ik nu? ik zie al niemedallen...
Of ben ik sinds van daegdan van de kraen gevallen?
Het was zoo toch gezegd dat ik aen 't water stond.’
Hy steeg weêr op den wind omhoog, en zag in 't rond,
Hoe 't al veranderd was, van achter als van voren
| |
| |
Hy zette zich ter neêr op 't haentje van den toren,
En zag van daer de stad met welgevallen door,
Die hy zyn levenstyd tot zyn verblyf verkoor.
Hy zag, wat nieuwigheên er op twee honderd jaren,
Er kwamen voor den dag, en reeds begraven waren.
Hy zag hoe elke straet, veranderd en verfraeid,
Schier niet meer kenlyk was: hoe 't alles was verdraeid;
Hy zag geen enkel huis van die de markt omringen,
Dat nog t' herkennen was, dan dat van Kreg(e)lingen;
De rest was alles nieuw, 't kon anders niet geschien.
Maer nu een andermael naer 't standbeeld uitgezien.
Hy zag de Meir eens af, en andre breede straten,
En dacht, ik zie het niet, waer is het toch gelaten?
Hy zag op 't Kerkhof neêr, beneden aen zyn voet,
En riep: ‘Wel bliksems, zie, dáér pronk ik, zonder hoed!
Hoe ben ik van de kaei daer zoo op eens gekomen?
't Was daer in mynen tyd een kerkhof met zyn boomen;
Nu is 't een wandelplaets met dreven afgeplant.
Wel kom, 'k wil eens gaen zien, het toont er my plaisant.’
Hy steeg dan van omhoog, bezag het beeld ter degen,
Ging er een afstand van, om 't beter te overwegen,
En vond het wonder fraei: en dan begreep hy ras,
Dat hier de vrye kunst nog niet verstorven was
En dat het Belgenland, hoe klein het ook moog wezen,
Voor menig reuzenryk in verre niet moet vreezen;
En nogmaels was hy bly, dat hy der Belgen grond
Bewoond had, en dat daer zyn graf en standbeeld stond.
Nu was hy ook van zin eens iemand aen te spreken.
Hy ging zich ongezien by 't pedestael versteken;
En wachtte daer, tot een bejaerd ordentlyk man,
Die, op 't gezicht te zien, zoo al wat weten kan,
Alleen, en by den voet het standbeeld zou beschouwen.
Want, hy wou iedereen zich zelven niet vertrouwen.
Een jonge snotbaerd kwam hem zeker niet van pas.
Een fransche springer nog al minder in dat kas;
Een kwezelaer, die kon hem ook zeer weinig gelden,
Die alles hier omlaeg voor ydelheid wil schelden;
Een schilder even min, want buiten hun talent,
Weegt somtyds hun geklap nog geenen halven cent.
Er kwam dan eindlyk een, nog al een mensch tot jaren,
| |
| |
Die by het voetstuk trad, en 't eenzaem aen bleef staren;
Hy had geen knevels, geenen baerd of geen lang hair,
Hy droeg geen lorignet, hy smoorde geen cigaer;
Zyn langen effen frak hing hem tot op de teenen -
‘Ha ha! zei Rubens geest, zie zoo, ik heb er eenen!
Wel, man, sprak hy hem aen, verschrik niet, daer ik spreek;
'k Verliet van dezen nacht den hoogen hemelstreek,
Om myne beeldtenis te aenschouwen met myne oogen,
Ik was om zoo veel eer tot in de ziel bewogen;
'k Ben Rubens geest, die hier zyn kunstschool heeft gesticht;
Voor wien het dankbaer volk die zuil heeft opgericht,’
De man stond heel ontsteld, en zei ‘Ik ben niet waerdig,
U aan te schouwen... doch, wat wilt gy, ik ben vaerdig...
Ik ben uw dienaer, en geheel tot u bereid. -
Wel, was het antwoord, wat my hier heeft heen geleid,
Was om met dit geval, ook iemand te ondervragen;
(Want, vriend, geloof my vry, 't gebeurt niet alle dagen,
Dat men ons uit het ryk der eeuwigheid laet gaen);
Hoe het hier met myn school en met haer kunst mag staen!
Is zy myn naem nog waerd? en is het roemryk streven,
Naer glorie en naer eer, het volk nog by gebleven?
Wie heeft er, na myn dood, zoo nog al uitgemunt? -
Zie daer, o groote man, voor my een moeilyk punt!
Was 't antwoord ‘Maer zoo veel 't myn al te zwak vermogen
My toelaet, wil ik 't u wel stellen onder de oogen.
Zoo goed ten minsten, als een onervaren man,
Maer, die de kunsten mint, er al van weten kan.
Er is, na uwe dood, nog geen der kunstenaren,
Die eens uw fiks penseel heeft weten te evenaren;
Gy blyft de groote man, nog tot op onzen tyd.
Nog andren zyn na u, door kunstmin en door vlyt,
Ten top van eer geraekt, in onderscheiden vakken,
Maer toch, gy bleeft de boom, en zy alleen de takken.
Uw glorie klinkt niet slechts hier in ons kleine land,
Maer heel de wereld door, tot aen het verste strand.
Wel zoekt de fransche school u somtyds te onderdrukken.
Maer dat heeft tot nu toe niet eenmael kunnen lukken,
En onze stad bezit nog veel van uwe hand,
Dat zy den vreemdling toont, en gy blyft triumfant -
Maer, viel hem Rubens in, wie zyn in deze dagen,
| |
| |
Die, van wiens kunst men zoo het meest al hoort gewagen? -
Och heer, er zyn er veel, die met het kunstpenseel,
Hun brood verdienen en al kladdren op 't panneel.
Onz' stad is opgekropt van schilders en artisten.
Die aen den olypot hun kostbren tyd verkwisten:
Want meest al dat gy ziet, met knevels en met baerd,
Zyn onder 't kunstnaersvlag van uwe school geschaerd!
De waen die soms misleidt, pakt op geen groote mannen,
En al die pronkers zyn in myn gedacht geen jannen;
De goeden blyven schaersch, gelyk het meer geschiedt,
Maer zoo veel klein gesnor, gelyk men heden ziet,
Dat is nog nooit gezien; 't is niet om te vertellen:
't Maekt al dat beenen heeft tableaux en aquarellen;
De juffers in 't sallet, de damen op haer hof,
Zy schildren wat men wil, in 't fyn als in het grof.
't Waer beter dat zy dit eens eindlyk gingen staken.
Want dat gekrabbel gaet de kunst belachlyk maken.
Maer, Wappers, Keyser, Leys en Wiertz, en andren meer.
Die strekken 't vaderland tot onverganklyke eer.
Die laetste, zeg ik u, 't is zonde van den jongen,
Die is, naer myn gedacht, u 't digste by gesprongen;
(Hy is geen mensch van hier, maer van den waelschen kant.)
En hy en houdt zich noch aen regeltugt noch band,
Daer kan geen mensch meê om, hy schildert rap en vinnig,
Doch, hy heeft een manier zoo dwaes en zoo uitzinnig,
Dat ieder hem beklaegt met al zyn groot talent.
Dan zyn er my nog wel een dertigtal bekend,
Waervan ik u den naem eenvoudig kon doen weten;
Maer 'k kan soms by geval er éénen van vergeten,
En, dat zou erger zyn, dus, hierom hoû ik my,
Om beters wil alleen, van hun te noemen, vry.
De beeldhoukunst, die by ons schilderkunst mag pralen,
Moet ook voor 's vreemdling werk de vlag niet onderhalen;
De Cuypersen, die zyn bekend Europa door,
De Geefsen stappen langs Cannova's roemryk spoor,
De bouwkunst pronkt hier ook, die maekt hier groote sprongen,
Voor Berchmans en Durlet, dient ook een lied gezongen;
Schoon menig nieuw gebouw hier deerlyk is verknoeid,
Dat heeft de vreemdling hier uit zynen kei gebroeid.
Voor 't slot, in elke kunst kan men hier mannen vinden,
Waer van de faem gewaegt langs alle vier de winden -
| |
| |
Dat doet my regt vermaek, zei Rubens tot den man,
En 'k was er hier omhoog, wel half verzekerd van,
Zoo blyft ons volk in kunst en wetenschappen pryken,
En hoeft het voor geen land ter wereld ooit te wyken.
Dat neemt het staetsbestuer ook zeker wel in acht,
En er wordt langs dien kant, zoo wel wat toegebragt,
Om alles in zyn gang te steunen en te schragen. -
Ach! zwyg van 't staetsbestuer, waer wilt gy toch naer vragen?
Was het langs hunnen kant dat men vooruit moest gaen,
Dan had de vrye kunst al jaren hier gestaen...
Wel ja, het staetsbestuer! ge zoudt dat moeten weten,
Dat is op Vlaenderen en Braband fel gebeten;
Dat is zoo kwaed en dwars, dat hier de kunst herbloeit,
Dat het al meer en meer ons vaster knoopt en boeit,
De vreemdling is hier t' huis, de Wael aen 't ministerie.
En wenscht ons anders niet dan onspoed en miserie
't Is waer, er wordt een som van jaer tot jaer besteld,
Ten steun der vrye kunst, een som die nog al telt;
Maer luister hoe dat gaet: er zyn daer vier vyf mannen,
Die om de volle beurs met leêge handen spannen;
Die beurs zie ik voor my, als een pond boter aen,
En dat van hand tot hand den sirkel rond moet gaen.
Aen iederen vinger blyft een klein fragmentje kleven,
En is de boterklomp dan eindlyk rond gegeven,
Dan weegt hy op zyn lest geen hallefvierdeel meer;
En met dien overschot, wordt er, och God, och Heer!
Weêr zoo brutael geleefd; dan geven ze aen den eenen,
't Zy Wael of vreemdeling, die 't niet verdient met eenen,
De beurs schier hallef leeg; dan komt de fransquillon,
Die hun een oogsken pinkt, 't is alles bel et bon;
En de arme schilders en de schryvers uit dees streken,
Die worden, voor de grap, wat in de hand gesteken...
In Vader Willem 's tyd, (hier nam hy zynen hoed,
Eerbiedig van het hoofd, en boog schier tot den voet).
‘Dan ging het zoo toch niet, of schoon de menschen kloegen;
En 't was niet noodig ook dat kunst en kunstnaers vroegen.
Nu, is ons land verdeeld, hoe klein het anders is:
Zwyg van het politiek, want dat is deerlyk mis. -
| |
| |
Dit spyt my, sprak de geest van Rubens, ik wil hopen,
Dat al die haspeling wel eens ten eind zal loopen,
Ons volk was altoos braef, en dapper bovendien;
't Werd eertyds aen het hof, en by den vorst gezien.
De vreemdling werd voorheen hier ook zeer goed ontvangen,
Maer hy mogt in 't geheel ons in den weg niet hangen.
Elkeen behield het zyne, en 't ging naer ieders zin. -
Elkeen het zyne? och ja, dat is 't, daer zit het in!
Maer denk eens, men heeft laetst in 't nieuwsblad laten hooren,
Dat ons Museum haest aen Brussel toe zal hooren....
Dan, 'k wou toch wel eens zien wie het hier halen zou!
Zoo 'n zaek is haest gezegd, al doet men ze niet gauw.
Ge zoudt een leven zien, daer zou een steentje vliegen;
Men heeft ons nog zoo vast in 't slaep niet kunnen wiegen. -
Juist, juist, zei Rubens, want dat lykt er toch niet aen,
En 'k zou myn werk niet graeg hier uit de stad zien gaen.
Ik span myn vlyt steeds in, en blyf het volk bezielen,
En zou men zoo op eens myn school dan gaen vernielen?
Neen, neen: ik zal voortaen hier zeetlen in dees stad;
En wie den schildersroem van Antwerps school bekladt,
Zal als een dolle slang op stalen vylen byten,
En zelfs de tanden uit zyn eigen bakhuis ryten.
Lacht met dat groot geschreeuw van Brussel en haer klik,
Het schreeuwen brengt niets voort, dat weet gy zoo als ik.
't Is zoo, zei de oude man, en moet men al eens dansen.
Op 't fluitje van den Wael en 't airken van de Franschen,
Verbastren doen wy niet; en 't nydig stadsbestuer,
Zal tot zyn schand dit eens begrypen op den duer;
Met al zyn fleemers, en zyn laffe hurelingen,
Die zich op raedsgestoelte en in 't collegie dringen;
Het volk verraden uit partyschap of uit waen,
Om in de gratie van het hoog bewind te staen:
Ons veel beloven op petities en rekwesten,
En achter rug aen 't hof de zaek weêr gaen verpesten;
Zoo zyn er in ons land maer al te veel, 't is spyt,
Het mag verandren en verbeetren met den tyd.
Gy, Rubens, blyft met ons, tot dat de Carmagnolen,
Weêr 't land eens zetten in een zee van gloed en kolen,
| |
| |
En dikke stuivers van uw koopren spullen slaen:
Of, als de vrye vaert hier eens te niet moet gaen,
De landaerd moedeloos in sluimring weêr zal schieten,
Dan zie ik nog een klok uit uwen mantel gieten.
Ziedaer, wat ik al van den toestand raden kan. -
Dag, vriendschap! sprak de geest.’ Dag, Rubens! zei de man.
|
|
Auteursrecht onbekend