Volledige werken. Deel 1

(1884)–Theodoor van Rijswijck– rechtenstatus



[pagina 223]
I. 'T is twintig eeuwen reeds geleên, Toen aen den boord der Schelde; Een onbebouwde Reus verscheên, Die 't scheepsvolk wetten stelde. Zyn naem was Druon Antigoon.... messchert. Voor eeuwen, toen de menschen hier Nog naekt als dieren liepen; Door poel en woud, en berg en bosch, Zich voededen met gras en mosch, En in de holen sliepen: Voor eeuwen, toen God Wodan hier (d) Gevierd werd en aenbeden: Toen men hier noch geen grondwet vond, Toen men hier noch geen fransch verstond, Zoo lang is 't wel geleden. Toen, wen het magtig roomschgebied, Der wereld wetten stelde; Verscheen hier eens een potentaet, Die zoo maer op zyn eigen raed, Zich plaetste by de Schelde. Het was een mensch van groot postuer; En heeft men niet gelogen, Naer 't staet in 't oud historieblad, En ik geloof er aen, dan mat Hy honderd ellebogen.Ga naar voetnoot(1)
[pagina 224]
Hy was oorspronklyk naer men meent Van 't eiland der Cyclopen; Van waer hy kael en arm als Job, Slechts met een' vilten stormhoed op, Naer Neêrland kwam geloopen. Dit is tot daer, dit weet men toch Van ouds, uit alle hoeken Der wereld, komt men bloot en kael Gevlucht, gebrandmerkt aen den pael, Een schuilplaets herwaerts zoeken. En van geboorte als aengezet, Tot stroopen en vernielen; Doortrok hy menig vreedzaem land, En joeg den schrik langs allen kant Den volk'ren op de hielen. Hy torschte eene yzerzware piek, Een schrikb'ren langen degen; En nam al wat hy hoorde of zag, Maer by zyn aenkomst in beslag, En niemand sprak er tegen. Want hoorde hy soms een gemor, Dan dreeg hy klein en grooten; En ieder hield de tanden digt, Op dat het schrikk'lyk Tytanswicht, Zyn zwaerd niet zoude ontblooten. Er stond toen een kasteel op 't Scheld, Te midden van de baren; Waer denk'lyk wel in Sauls tyd, Het fondament werd van geleid, Toen er ook reuzen waren. Dit lachte hem geweldig aen, Hy joeg het volk er buiten; En dreigde hun by 't minst gegrol, In 't diepste van een donker hol, Voor eeuwig op te sluiten.
[pagina 225]
Hy zetelde zich in het fort, En daer hy niets zag roeren; Besloot hy naer zyn eigen raed, Van over Neêrlands zwakken staet, Den scepter eens te voeren. Want markgraef, heerschap en vassael, 'T was alles heên getogen; Zoo wel voor 't vonk'len van zyn zwaerd Bevreesd, als voor van zyn' hellebaerd, En 't bliks'men van zyn oogen. Hy sprak dan aen 't verbaesde volk: ‘Gy zult myn wetten eeren; ‘En 'k zal u tegen allen kwaed ‘Van vreemde en buer, met raed en daed ‘Elk oogenblik verweeren. ‘Ik heb van over jaer en dag, ‘Hier meenen aen te landen; ‘Ik wist hoe gy hier werdt verdrukt; ‘Het is u eind'lyk eens gelukt, ‘Gy zyt uit 's vyands handen. ‘Het volk van Teutoburg wierp u (e) ‘Te snood, te laeg ter neder; ‘Uw' priesters hebben u misleid, ‘Gy waert het recht van burger kwyt, ‘Maer ik, ik schenk u 't weder! ‘Ik maek u allen vry en ryk, ‘Smyt af, en kruis en kerken; ‘God Wodan is een fabeltrek; ‘Gy moest al hadt gy broods gebrek ‘Nog voor hunne off'raers werken. ‘Men zag hun 't beste van de markt ‘Met vratigheid verzwelgen; ‘En nimmer kendet g'u zoo kloek, ‘Te spotten met hunn' bliksemvloek; ‘O diep gezonke Belgen!
[pagina 226]
‘'K ga dan van nu af voor de grap ‘Dit landjen eens regeren; ‘En op myn wenk het staetsbestuer, ‘Ten spyt van menig nagebuer, ‘Het onderst boven keeren. ‘Gy krygt uwe oude vryheid weêr ‘Gy moogt verbroederd leven; ‘De vryheid is een grooter schat, ‘Dan al het goud in zich bevat, ‘Dat Peru ons kan geven -’ Toen stak het volk de muts omhoog, En riep ‘zoo moet het wezen! ‘De vryheid! ja, dit is het woord, ‘Wie heeft ooit schooner tael gehoord ‘In dit gewest voordezen? ‘De reus is braef, de reus heeft recht, ‘Hy slechts kan 't volk bestieren. ‘'T is of men in den hemel stak, ‘Sints hy het woord van vryheid sprak; ‘Zoo moest het blyven duren.’ Het Carmagnole kloof de lucht, (f) De galg werd afgebroken; Men liet de schelmen uit het kot, Men dreef met God den Heer den spot, Zoo wel als met de spooken. Men rechtte vryheids boomen op; Er moest een viering wezen; Eenieder schreeuwde als dol en zot, Wie t'huis bleef was geen patriot, En die had veel te vreezen. ‘Neen,’ sprak een oude gryze man. ‘Men komt ons slechts bedriegen; ‘Want, vrienden, onder ons gezegd, ‘Wy waren niet aluit zoo slecht: ‘Laet u zoo ras niet wiegen.
[pagina 227]
‘Die vreemde woorden streelen 't oor, ‘Doch 't zyn slechts yd'le klanken; ‘De vryheid heerscht in elks gemoed; ‘'T uitwendige dat niets en doet, ‘Zyn valsche looze ranken. - ‘Ho!’ schreeuwde men den gryzaerd toe, ‘Gy omgekochte prater! ‘Wy zyn allang de kluisters moê, ‘En houd g'uw bakhuis thans niet toe, ‘Dan smyt men u in 't water.’ De man had deernis met het volk, Hy zweeg en weende er over Ras zag hy 't land in bloed en vuer, Een vreemd'ling aen het staetsbestuer, En aen het roer een ruover. Geen adeldom, geen rang, geen stand, Bleef ergens ongeschonden; ‘Gelyk en vry!’ riep groot en klein. ‘Er mag geen onderscheid meer zyn;’ Weêrklonk 't uit alle monden. ‘Zoo is myn inzicht:’ sprak de reus, ‘Nu ga 'k naer uw'geburen; ‘Die hebben u zoo lang geplaegd, ‘Dat er de weergalm nog van klaegt; ‘Zy moeten dit bezuren. ‘Maer eerst, het oorlog kost veel geld, ‘Dus ik heb fondsen noodig: ‘Brengt my dan uwe schatten hier, ‘Wie niets en heeft betaelt geen zier, ‘Die rede is overbodig. ‘En wie geen klinkend geld bezit, ‘'K neem zilveren serviezen, ‘En goud en paerlen en gesteent; ‘Voor ditmael wordt u zulks verleend; ‘Dus hebt gy maer te kiezen.’
[pagina 228]
Wie nu geen kruis of munt bezat, Prees Antigoon's bedryven; En wie een stuiver had vergaerd, Trok zich het hair uit hoofd en baerd, En weende om zyne schyven. Maer zucht noch tranen holpen iets; Men moest maer alles geven, De reus was anders niet voldaen; Men bragt den laetsten stuiver aen, Het ging er om het leven. Hy wapende dan klein en groot, En toog naer verre landen; En kwistte met het menschenbloed, En roofde vee en goud en goed. En deed de steden branden, ‘Is dit de vryheid’ riep het volk; ‘Waer wy zoo zeer om kreten? ‘Gelykheid heerscht door heel den staet, ‘Maer wy zyn arm gelyk de straet, ‘En hebben schier geen eten. - ‘Ho!’ was het antwoord, ‘zoo een volk, ‘De vryheid heeft verkregen; ‘Dan hoeft het geld noch voedsel meer, ‘Dan heeft het roem en rang en eer, ‘Dan heeft het allen zegen.’ En zie, 't bleef alles even duer; De boeren moesten vechten; De velden bleven ledig staen, De maelder kreeg geen mudde graen, De bakker had geen knechten. De schepen werden zwaer belast. Wie by de vaert kon leven, Moest nu voor elke reis op 't Scheld, Twee derden zyner vracht, in geld, Aen Antigonus geven.
[pagina 229]
En wie by onty of by nacht, Het slot voorby dorst roeijen; Zag aenstonds, als hy werd betrapt, Zyn rechterhand van 't lyf gekapt, En in schelde gooijen. Dit hield de pinken in de vliet, De knotsen en de booten; De bruggen bleven toegezakt, De zeilen lagen dicht gepakt, De ketens vast gesloten. Nu nam het klagen een begin; En van den boord der waetren, En in het veld, uit hut en stal, Deed d'echo het alarmgeschal. Door gansch Europa schaetren. ‘O hemel’ riep men 't jaer daer na, Met opgesteken armen; ‘Eens gaeft gy kinderen tot ons straf, (g) ‘En nu, nu zendt g'ons reuzen af: ‘Wil onzer toch erbarmen! ‘Wy hebben uwen toorn verdiend, ‘Wy zullen hem verbidden; ‘Bevryd ons van des monsters juk, ‘En breng weêr vrede en volksgeluk, ‘En welvaert in ons midden. ‘Wy smeten kluis en kerken neêr, ‘Wy zullen die weer rechten; ‘O! zet de nageburen aen, ‘Wy zullen hem tegaêr verslaen: ‘Wy zullen hem bevechten. ‘De Tabak wordt zoo raer als goud, ‘Men kan geen pyp meer smooren; ‘Een onsje koffy kost een kroon. ‘O vryheid! o wat klinkt gy schoon, ‘In onz'gemartelde ooren.
[pagina 230]
‘Neen, om zoo'n vryheid heeft het volk, ‘Zoo leven niet gebeden; ‘En zou dit waerlyk vryheid zyn? ‘Geef ons dan als weleer, den schyn ‘Van kluisters om de leden. ‘De schippers die voorheên naer Bath, ‘Om bot en moss'len voeren; ‘Die willen om het schrikk'lyk geld, ‘Dat op het varen is gesteld, ‘Geen enk'len riem meer roeren. ‘Dit maekt den visch zoo bliksems duert ‘Dat, wie eens zalm kon koopen; ‘Thans voor de broek uit een platdys, ‘En dit aen schrik'bren hoogen prys, ‘De vismarkt rond moet loopen.’ De hemel eindelyk begaen, Door 't jamm'ren als bewogen; Besloot het monster en zyn stoet, Te wen'tlen in hun eigen bloed, En zonder mededoogen. Want als een volk soms wordt verdrukt, En 't blyft op God betrouwen; Dan moet de dwing'land hoe 't ook gaet, Naer onderen met stoet en staet; Er helpt geen tegenhouên. 'T is waer, het volk schept altoos lust In klagen en in smeeken, Maer ditmael, op myn eerlyk woord, Won d'ambachtsman geen koopren oord; Doch laet ons verder spreken.	voetnoot(1) J'etais géant alors, et haut de cent coudées.

Vorige Volgende

I.