Volledige werken. Deel 1

(1884)–Theodoor van Rijswijck– rechtenstatus



[pagina 106]
IV. Wat wil dit vreemt gepeys, en al dit seldsaem woelen, Dat my 'k en weet niet wat doet in de leden voelen! Wat is het voor een spoock dat my de zinnen quelt En myn onrustigh hert in vreemde bochten stelt! J. Cats, trou-ringh. De blyde kreet van 't zeegryk heir, Weerklonk uit duizend monden; Geen veld'ling stortte tranen meer, Het plantenryk herbloeide weér; Het oorlog lag met dolk en speer, Mishandeld vastgebonden; Gemuilband als een beer. Het leger keerde bly weêrom, Met lauwers om de vanen; En raetlend klonk trompet en trom. De stem des weêrgalms doof en stom; De balsemende vreugde glom; Uit duizend blyde tranen, By elken krygersdrom. En huis en hut en burgkasteel, Kreeg zyn bewooners weder. De lied'ren rolden uit de keel, By tusschenkomst van lier en veel; 'T was groote feest by arm en eet. Een kusje warm en teder, Viel menig lief ten deel.
[pagina 107]
En Eppo's legerbende stond, Waer hunne haerdsteê rookte; Het Hourralied klonk Nassau rond, Doch 's ridders ziel was diep gewond; En met de smart die hem verslond, En door zyn boezem spookte, Betrad hy 's burgslots grond. Het landschap Nassau, ryk aen bergen en aen bogten, Wordt door de breede Lahn, omkronkeld en doorvlochten; Die vlakte en wei verdeelt, en veld en akker laeft, En op der rotsen voet langs kei en steenen schaeft. Op honderd bergen die tot aen den Hemel reiken, En by heur breeden zoom als forsche reuzen pryken, Staen zoo veel burgten, die van ophaelbrug en wal Voorzien zyn, voor een vreemd of onbekend geval. En als de morgenzon, met tintelende glanssen De nucht're wareld groet, en op de blauwe transsen Der sloten afkaetst, en den weêrschyn naer beneên, Op stroom en vlakte zendt en omgelegen steên; Dan heffen slot en burg, en dak en tin en toren, Zich luchtig naer omhoog, en schynen als naer voren Te hellen, om hun front te spieg'len in den vliet, Die aen hun voeten met zyn blauwe golven schiet. Daer ook stond Eppo's trotsch kasteel, Door grootvaêrs roem vermaerd; Een Heer zoo vroom en zoo oprecht, Als handig met het zwaerd. De valbrug daelde krakend neèr; En juichend vreugdgeschal Verhief zich uit het voorplein op. En klonk door gang en hal. En Eppo stapte moede en mat, Als met een tegenzin; In diepe mym'ring weggerukt De hooge boogdeur in.
[pagina 108]
Daer deed hy hoed en sluier af, En blinkend harnasplaet; En deelde loon en solde rond, Aen treinknecht en soldaet. Hy streek zich op zyn rustkoets uit, Tot bals'ming zyner leèn; En lag in d'armen van den slaep, Toen hem een droom verscheen. Een droom die diepe rimpels in Zyn zweetend voorhoofd trok; En die zyn boezem beven deed Door hangen schok op schok. Hy zag den gryzen Herman, aen Het eind der sponde staen; Zyn hoofd in stollend bloed gehuld, Zyn oogen in getraen. Zyn degen sleep hem treurig na Met scharrende geluid; Hy wenkte met ontvleeschde hand, En wees ter kamer uit. ‘Ach Eppo!’ riep hy, ‘meld myn kind ‘Zyns vaders droeven dood! ‘Het zucht zyn gorgel heesch en schor ‘En treurt zyn oogen rood.’ En naest hem trad de Zingaris, Uit duis'tre dampen op; Zyn oogen vlamden in het rond, En puilden uit zyn kop. Hy beukte met zyn wandelstaf, Op drempel en plavei; En joeg de schim des grysaerds, in De naeste gaendery. Hy las in drift de starren door, En scheen als half verwoed;
[pagina 109]
Hy sprak van slok en vledermuis, En ander vuil gebroed. Hy schreef eon kring met vlammend kryt, En riep de Helmacht aen; Eu vele geesten kwamen om Den vuergen sirkel staen. En huilend, sleurden zy een maegd, Met moedernaekte leên; (Een maegd als Bertha wezen moest.) Door heel de kamer heèn; En wierpen haer misvormd en paersch En bleek, in geilen stand, Met helsch geluid en vreemd gebaer, Op Eppo's ledekant. Of dansten met den Zingaris, En hingen aen zyn rok; En speelden met zyn viltenhoed, En reden op zyn stok. Of kropen schar'lings op elkaer. En hinkten achter een; En maekten hol en helsch muzyk, Met pyp en schonkolbeen. Maer nauwlyks sloeg het uerwerk twee. Ofschyn, en schim en spook, En hoed en stok en Zingaris Verdwenen als een rook. En Eppo droop hot koude zweet, Van hair en voorhoofd neêr; Hy waekte knaep en knechten op En bleef in 't bed niet meer. In gedachten voort gedreven, En van bang gevoel omgeven; En door Liefde's pyl gekweld.
[pagina 110]
Dwaelt hy over 't eenzaem veld: Langs den bloemenzoom der beken, Waerin 't dart'lend vischje schoot; En langs overloofde streken, Waerin 't nachtegaeltje floot; By het lispelende windjen, En het schommelende tintjen, Door het lomm'rend loof verwekt, En verkoelend uitgestrekt. Niets van al die schoonigheden Zag hy, en met looden schreden, Als een slapend wandelaer; Dacht zyn harte slechts aen haer. ‘Waer toch’ sprak hy ‘haer te vinden? ‘'S vromen grysaerds trouwe vrinden, ‘Togen mede naer den slag. ‘Bertha, werd voor dauw en dag, ‘Naer een ver gelegen akker ‘Aen de zorgen van een makker, ‘Toevertrouwd... Maer wie is hy? ‘Over welke dorre hei ‘Leeft hy eenzaem en te vreden, ‘Van de wereld afgesneden. ‘'K vraeg aen wacht en jager rond, ‘Maer geen woord ontvalt hun mond; ‘Niemand, niemand kwam haer tegen. ‘Ginder is heur burg gelegen; ‘Ginds, daer, ryst des grysaerds hal: ‘Wapenhuis en paerdenstal, ‘Pryken nog met dak en tinnen, ‘Maer de nachtraef schuilt er binnen; ‘En des Echo's bange tael, ‘Klinkt van 't voorplein door de zael. ‘Echter, 'k zal, ik moet haer vinden.... ‘O gy lispelende winden, ‘Die myn pynlyk zuchten hoort; ‘Wyl gy door de dichte linden, ‘Met uw zoelen adem boort; ‘Drytt myn jamm'ren en myn smeken, ‘Over 't zand langs gindsche streken,
[pagina 111]
‘Tot voor Bertha's voeten voort! ‘Dart'lend zomerkoeltjen, weiger ‘Toch myn needrig aenzoek niet; Als gy Bertha ergens ziet; ‘Zeg haer, dat die yz'ren kryger, ‘Die heur vader halen kwam; ‘Om het leger aen te leiden, ‘En den vyand te bestryden, ‘Blakert van een zuiv're vlam. ‘Zeg haer dat die koele ridder ‘Thans heur slaef en heur aanbidder. ‘Haer om wederliefde smeekt; ‘Dat hem 't harte jookt en steekt: ‘Dat hy trein en span en wagen, ‘Land en bosschen dicht en hoog; ‘Haer voor eeuwig op wilt dragen, ‘Voor een lonkje van heur oog. ‘Zeg dat Eppo's burg en toren, ‘Met zyn knapen en zyn vee; ‘En zyn bonte legersteê, ‘Voor een kusjen haer behooren: ‘Dat hy met een gullen zin, ‘Wat hem eenmael kon vermaken; ‘Zal verfoeijen en versaken. ‘Voor een straeltjen heurer min.’ Zoo doorkruist hy veld en dalen, Tot de gloed der avondstralen, In het westen neder zinkt, En de maen aen 't luchtruim blinkt. Dan, van scheemring overvallen, Keert hy weder naer zyn hallen; Doolt daer heele nachten rond, Want de slaep ontweek zyn spond. Als een vlottend ysgevaerte, Dat op eigen wigt en zwaerte; Wen 't bevroze meir ontstyft, Doodsch en stil daer henen dryft, Schaeft hy door de gangen henen,
[pagina 112]
Van de dag heeft uitgeschenen. Tot de maen weer achter blyft. Eens, een schildknaep kwam hem groeten; Boog zich willig tot de voeten, En sprak: ‘Heer! ik heb geen woord, ‘Van graef Hermans kind gehoord. ‘Niemand weet juist wien dat de oude, ‘Haer ter zorge toevertrouwde: ‘Doch de zanger van den Rhyn, ‘Zal, zegt men, naer allen schyn, ‘Bertha's lot en toestand weten; ‘Want hy was graef Hermans vrind, En hy speelde voor het kind, ‘Naest hun beide in 't veld gezeten, ‘Dikwils een bevallig lied. ‘Maer wie zal den zanger zoeken? Hy doorkruist de verste hoeken, ‘Mooglyk, van het Duitsch gebied. - En de ridder met een teeken Van misnoegen op 't gelaet; Kon noch stameren noch spreken. Van herinn'ring zwanger, slaet Hy geen aendacht op 't gepraet Van zyn schildknaep meer; hy voelde Dat het geen wat hy bedoelde, Moeilyk te bereiken was. Dan, om 't denk beeld te bestryden, Dat hem innerlyk deed lyden; Wilde hy zich liefst verblyden; En by 't klinken van het glas. Onder blyde vreugdekreten, Al het vorige vergeten. Als hardnekkig door het spyt; Riep hy driest en onbezonnen, Ridder, heerschap en baronnen, Naer zyn slot van wyd en zyd; Om den roem te zaem gewonnen, In den afgeloopen stryd; En de ridderlyke deugden,
[pagina 113]
Door het schaetren van de vreugden, Te vereeren op zyn tyd.. En van verre uit veld en bosschen, Kwamen heer en juffers aen; Ryk gekleed, op fiere rossen Zittend, die op gouden trossen, En op bonte vederbossen Moedig, oor en kop en maen, Zwierig hieven naer den hoogen; En by dartelende gesnof, Met de hoeven door het stof, Als door lichte wolken vlogen, Tot voor Eppo's heerlyk hof. En des avonds neêrgezeten, Aen het prachtig vrindenmael, Scheen hy last en leed vergeten; En de gouden drinkbokael, Klonk door oude ridd'ren zael, Heil aen leenheer en vassael!’ En de schotel ging in 't ronde, Volgehoopt met vyvervisch, En de zwynenhoofden, stonden Rookend op den ruimen disch, En ontplooide pauwenstaerten, Beefden met hun glinst'rend groen; By het wasemen der taerten, Over wildbraed en kapoen. Heer en ridder zongen schaetrend, En de juffers lachten luid; En het orgel paerde raetlend, Met den toon van snaer en fluit. Maer by 't schuimen van de wynen, Kwam een Menestreel verschynen,aant.
[pagina 114]
Wit van lokken grys van baerd; Hy, de zanger van die oorden, Was om zyne zoet akkoorden, En den donder van zyn woorden, Duitschland door en door vermaerd. Als zyn citer was gesnaerd, Trad hy op de feestpartyen, Bragt er eerbied in de reien, Werd ontzien in hal en hof; Zong der vaedren roem en lof, En de faem van vroeger tyên: Of de tranen van een maegd, Die om wederliefde vraegt, Met een blosjen op de koonen: Of de tweestryd van een held, Die een reus had neêrgeveld; Om dat hy de jonge schoonen, Dorst vervolgen met geweld. Heer en gastvriend neigden d'ooren; Pauk en pyp en keteltrom, Bleven eensklaps stil en stom; En de zanger drong naer voren, Boog zyn grysgelokten kop; Wrong de koorden los en styver, En met ongewoonen yver Hief hy op!
Lied van Den Menestreel. Een meisje zoo schoon en zoo bleek als de maen, Trad weenend door 't bosch op en neêr; Heur vader was mede naer 't slagveld gegaen, En kwam naer den stryd niet meer weêr. Een voogd die haer bybleef beminde haer teer, En was in heur lyden gedaen; En toch trad zy weenend door 't bosch op en neêr, Zoo droef en zoo schoon als de maen.
[pagina 115]
Geen troostende woorden verdreven heur leed. De tranen verkleurden heur wang; De levenslast scheen haer ondraeglyk en wreed, Heur lyden was bitter en lang; En of zy haer zelven heur zwakheid verweet, Heur boezem joeg pynlyk en bang: Geen troostende woorden verdreven heur leed, Geen tranen verschoonden heur wang. - Zy kloeg heure smart aen den zilveren vliet. Heur snikken vervulden de lucht; Geen minnaer toch deelde in heur hevig verdriet, Geen broeder weêrhield haer een zucht. De grysaerd die zelden heur zyde verliet. Werd zeer voor heur leven beducht: Hy hoorde heur klacht by den zilveren vliet, Heur snikken vervulden de lucht. - Op eens was zy weg, en men wist niet waer heèn, Noch hoe zy den omtrek ontkwam; Men zegt dat heur vader des nachts haer verscheen, En haer naer het graf met zich nam. Nog zoekt haer de grysaerd, met haestige schreên, Hoe oud ook en magt'loos en stram; En echter het meisjen is weg en blyft heên, Geen mensch die van haer meer vernam. - Zoo zong de gryze harpenaer, En Eppo's hart sloeg bang; Hy werd een siddering gewaer, By elken kunstgreep op de snaer, En 't zweet stond op zyn wang. In geestdrift was hy opgestaen, En naer den zanger toe gegaen. Hy vaegde een traen die uit zyn' oogen Gebiggeld was, van 't aenzigt weg, ‘Zeg - sprak hy - oude zanger, zeg.....’ Maer de oude bard was heên getogen:
[pagina 116]
Geen paedjes vonden hem weêrom; Geen knecht die op den toren klom, Kon iets van hem ontdekken. En schaetrend klonk vassael en heer, De volgeschonken kelken weêr; En Eppo zat als droomend neêr. Geen luid gedommel kon hem wekken. En toen het kostlyk druivennat, De harssens vrolyk hield omvat, Met zyn fluweelen handen; Toog ras de lichte maegdenrei, Door hal en breede gaendery: ‘Kom hier! kom by!’ dus riepen zy, ‘Ja, vormen wy een dansparty!’ Klonk 't antwoord langs de wanden. Zy draeiden snel in sirkels om, Op 't grof muziek van pyp en bom; En menig jeugdig jongeling, Begaf zich in den blyden kring; En greep een liefje hartig vast, En zwierde naest zyn dierbren last, Met warme ziel en gullen zin, En arm in arm zael uit zael in. ‘Zeg Eppo,’ sprak der ridd'ren stoet, ‘Wat of u toch zoo peinzen doet! ‘Waarom zoo somher van gemoed? ‘Wat duivel steekt u in den kop? ‘Kom! hef met ons de kelken op! - ‘Kom ridder, sprak der juff'ren hoop, (Die ook tot by den mym'raer sloop,) ‘En zwier met ons de zael eens rond -! ‘Kom,’ sprak een meisje teêr en blond, ‘Heer Eppo, en verheug u wat! ‘Gy vlucht het kostlyk druivennat, ‘En haet het wildbraed, is het dat ‘De drank uw harssens heeft gevat?... De ridder schudde spraekloos neen; En aen de rilling van zyn leên,
[pagina 117]
Bemerkte de een en de ander ras, Dat zyne ziel gekwollen was. Een vryheer drong zich in den kring; Een hupsch, blygeestig jongeling, En sprak: ‘o ja! die gryze bard, ‘Dat lied, dit meisje klemt zyn hart. ‘Het was gewis zyn lieveling, ‘Die sinter hy ten stryde ging, ‘Hem is ontnomen of geroofd. ‘Kom ridder! stel dit uit uw hoofd; ‘Er zyn er immer zoo nog meer, ‘Och! suf maer niet, gy ziet haer weêr: ‘Die popjes hebben trouw noch woord, ‘En springen met een ieder voort. - Toen schoot weldra de gansche troep, In luid gelach en schel geroep. Zy gingen weder aen 't verheugen, En weêr klonk snarenspel en bom, Weer zwaeide men in sirkels om, Men schonk weêr in met volle teugen, Wyl Eppo straks de zael ontvlood. Tot by het blozend morgenrood, Draeide en dreef men, zwymeldronken; Tot de lichten niet meer blonken, En de pypen niet meer klonken. Zwaer door slaep en drank geslaên, Lagen knaep en knecht te ronken; En Aurora opgestaen. Blonk door bontbemaelde glazen, Op aen stuk gestoote vazen, Tafeltooi en feestbokael, En door 't ledig ruim der zael.

Vorige Volgende

IV.

Lied van Den Menestreel.