Athalia
(1716)–Frans Rijk–
Auteursrechtvrij
[pagina 30]
| |
Derde bedryf.Eerste tooneel.
Mathan, Nabal, Rey.
Mathan.
Ga, zeg aan Jozabet, dat zy zich herwaards spoed,
Dat ik noodzakelyk hier met haar spreeken moet.
Een van de Rey.
'T is Mathan! Hemel! ach! wanneer zult gy ons wreeken?
Nabal.
Wat 's dit? 't schynt, elk is schuw: zy vluchten, zonder spreken,
Mathan.
Laat ons haar volgen.
| |
Tweede tooneel.
Zacharias, Mathan, Nabal.
Zacharias.
Zacht, Vermetele, waar heen?
Geen waerelds mensch mag, als gy weet, hier binnen treên:
Dewyl de Priesters en dienstplechtige Levieten,
Dat voorrecht, hen van God vergunt, alleen genieten.
Wie zoekt gy? zoo het myn Heer Vader is: die mag,
Al wat Afgodisch is, niet zien op dezen dag,
En myn Vrouw Moeder zoud gy ook niet konnen spreeken:
Ze is bezig, om haar God te bidden en te smeeken.
Mathan.
Ontstel u niet; 'k zal hier wel wachten: houd u stil.
'T is Moeder Jozabet, die ik maar spreeken wil:
'K moet haar iets uyt de naam der Koningin doen weeten.
| |
[pagina 31]
| |
Derde tooneel.
Mathan, Nabal.
Nabal.
De Jongen, dunkt me, is, als de Moêr, vry wat vermeeten.
Maar wat is 't oogwit van Athalia? waar spruit
Die ongestadigheid, al die verandring uit?
Deze uchtend wilde zy op Jojada zich wreeken:
Ook sprak ze van een kind, dat haar na 't hart wou steeken.
In 't kort, wanneer het was gegaan, gelyk gy dacht,
Moest Jojada al in den Tempel zyn geslacht
Geweest, en gy met Baal in zyneu plaats gezeten,
Ten schrik van 't Joodse volk, ten hoon van hun Profeeten.
Ik dacht, myn deel ook al te hebben van dien buit.
Maar wie doet haar zoo licht verandren van besluit.
Mathan.
Dat is my onbewust, haar leed gaat my ter harte.
'T is die Vorstin niet meer, die al 't gevaar uyttartte,
En, altoos even ster, het vronwelyk geslacht
Te boven ging, in moed, voortvarentheid en kracht,
Die, niet een stip van haar gezag ook zou verliezen.
Dan schynt zy 't eene, dan het andere te kiezen,
Dan heeft zy weder van 't beslotene berouw.
In 't kort, myn Vrind, wat zal ik zeggen? 't is een Vrouw.
Laatst zei ze al, dat ik zou vergadren, haar wachten;
Maar ze is, sint zy het kind gezien heeft, van gedachten
Verandert. 't zy het is uit mededogendheid,
Of schrik, dat weet ik niet; althans, zy zucht en schreid,
En toont zich heel verbaast. 'K heb, zeg ik, stil vernomen,
Uit wat doorlucht geslacht het jongske is voortgekomen,
Dat d'Opperpriester 't vaak aan 't muitziek volk vertoont
Gelyk een Moses, waard, als Vorst, te zyn gekroont,
En 't graauw stil opruit, met zyn valsche Profesyen.
Dit zeggen had by haar veel ingang. Zal ik lyen,
Riep zy, dat hy myn volk zoo schandelyk misleid?
| |
[pagina 32]
| |
O neen, men leef niet meer in die onzekerheid:
Ga, Jozabet, die trotse, uit mynen naam, voort spreeken:
Zeg haar, dat ik den brand zal in den Tempel steeken,
Indien men mynen eisch in 't minste wederstreef,
En tot myn zekerheid het kind niet overgeef.
Nabal.
Meent gy, dat ze, om een kind, wiens ouders en geslachten
Licht onbekent zyn, die bedreiging af zal wachten?
Den Tempel stellen, om een vond'ling, in gevaar?
Mathan.
Gy kent de koppigheid van Jojada, noch haar.
Ik ben verzekert, dat hy alles eer zal waagen,
Eer hy het kind, dat hy zyn God heeft opgedragen,
Zal stellen in myn hand. naar ik de Koningin
Hoor spreeken van het wicht, steekt daar iets geestigs in,
Dat zweemende is naar 't groots; en zoo 'k 't recht uit zal zeggen;
Hy liet zich niet zo veel daar aan gelegen leggen,
Zoo 't was gebooren, uit eene onbekende stam.
In 't kort, myn Vrind, ik zie hun Tempel, door de vlam,
Eer 't morgen is, verteert, zoo zy myn eisch weêrstreeven,
En 't kind, gelyk ik vast geloof, niet overgeven.
Nabal.
'K ben afgedaalt, gelyk gy weet, van Ismaël,
En dien geen Baal, noch ook den God van Israël:
Maar 'k bid u, laat ons beide eens openhartig spreeken:
Is 't wel om Baal, dat gy in toorn dus zyt ontsteeken?
Mathan.
Hoe? acht gy my zoo blind, dat ik een houte God,
Die, door de tyd, byna vergaan is en verrot,
Aanbidden zou? dan hebt gy my verkeert versleeten.
Indien belang van staat dit hart niet had bezeeten,
En van het weifelend gemoed getriomfeert,
Ik had dees Myter nooit aanvaard, noch Baal geëert:
Maar Isrels Godsdienst, door myn Ouderen bezwooren,
Waar in ik, als gy weet, als Priester ben gebooren,
Trouw by gebleeven: doch de heerschzucht heeft naar 't scheen,
Die naauwgezetheid van 't gewisse niet geleên
| |
[pagina 33]
| |
En die verbied my, vriend van Jojada te weezen.
Het is niet noodig, u te zeggen, hoe 'k voor dezen,
Om 't Wierookvat, met hem gekuypt heb, en get wist,
Hoe hy, onaangezien myn moeite, zorg, en list,
Door zyne Vrienden, quam van my te triomfeeren,
Toen heb ik my (om't op een andren boeg te keeren)
Begeeven aan het Hof; daar ik, door veinzery,
'T hart van den Vorst zo wist te trekken op myn zy,
Dat ik van hem, als een Orakel, wierd gehouwen.
De Koningin stelt ook in my al haar vertrouwen;
Daar zyne wrev'lige aart met haare trotsheid stryd.
'K bedien my daar ook van; 'k zeg, dat die hoon en spyt,
Die haar is aangedaan, geenzins is te verzwelgen;
Dat zy dien Priester, met zyn aanhang, moet verdelgen.
In 't kort, ik heb het ook alreeds zoo ver gebragt,
Dat Jojada zelfs op het punt staat, van geslagt
Te werden, en zyn volk ten Tempel uitgedreven.
Doch in dien staat, daar my 't geluk toe heeft verheven,
Voel ik een wroeging, die my vaak gedenken doet,
Wat God ik heb gedient, en wien ik dienen moet.
Maar 'k meen, dat ik die schrik wel zal te boven komen,
Als ik, ten smaad van hem, zyn Priesters bloed zie stroomen.
Dien trotsen Tempel, die, aan hem is toegewyd,
Door vuur en vlam, vergaan, zyn magtloosheid ten spyt
O! welk een schouspel... Maar daar komt myn vyandinne.
| |
Vierde tooneel.
Jozabet, Mathan, Nabal.
Mathan.
Princes, ik kom hier uit de naam der Koninginne,
Om u te zeggen, dat zy 't haatelyk geval,
Noch 't leed, haar aangedaan, ooit meer gedenkeu zal,
Maar alles ongeveinst vergeeten en vergeeven.
Doch midd'lerwyl kan zy in geen gerustheid leeven;
Dewyl een stil gerucht, alom door 't volk verspreid,
| |
[pagina 34]
| |
Toepass'lyk op haar droom, haar in onzekerheid
Gebragt heeft, of zy u niet dient verdacht te houwen.
Ik zal niet zeggen (want gy zoud my licht mistrouwen)
Hoe ik gesprooken heb voor uwen Bedgenoot:
Zyn haat is tegens my, gelyk gy weet, heel groot;
Doch ik ben niet geneigt, het quaad, met quaad te loonen:
Maar die, in tegendeel, te zeeg'nen, die my hoonen.
In 't kort, ik kom hier, als een boô van vrede rust.
Gy kunt uw feest altyd hier vieren, naar 't u lust,
In volle veiligheid, by haar bescherming, leeven.
Zy eischt slechs, dat ge alleen een enkel pand zult geeven
Van uw gehoorzaamheid. Ik zocht haar daar van af
Te trekken; maar ik beefde, op 't antwoord, dat zy gaf.
Zy eischt het kind, datze, in uw byzyn, hoorde spreeken.
Jozabet.
Eliacyn?
Mathan.
Zy zal het houden voor een teken
Van vyandschap, zoo gy my 't kind niet stelt ter hand.
Voor my, ik schaam my, dat een vrouw, van zulk verstand,
Zich aan een ydle droom zoo verre kan vergaapen,
Een rook, een damp die ons na 't hoofd schiet, als wy slaapen.
Jozabet.
Is dit de vryheid, rust en vreê, die zy ons gunt?
Mathan.
Is 't moogelyk, dat ge u daar op beraaden kunt!
Gy zyt te wys, en al te inschikk'lyk, wil ik hoopen,
Om niet uw rust, voor zulk een kleenen prys, te koopen.
Jozabet.
'K verwonderde my al, dat gy zo schielyk waard
Verandert van gedrag, natuur, gewoonte en aard;
Maar ik kan 't Scorpioen, in 't schoon gebloemte, ontdekken.
'K zie, dat geen Luipaard kan veranderen zyn vlekken.
Mathan.
Wat is het voor een kind, waar om ge u zoo ontstelt?
'T is Zacharias niet, uw zoon, die, met geweld,
Werd uit uw arm gerukt. Die achterdocht, dat vreezen
| |
[pagina 35]
| |
Verzekerd my, dat u die knaap veel waard moet weezen.
Wie weet, of 't niet, als een verlosser, uyt de lucht
Gedaalt is. Doch, hoe 't zy, of niet, die groote zucht,
Die gy draagt tot het wicht, doet my het werk mistrouwen
Dat ik die mompeling van 't volk verdacht moet houwen.
Jozabet.
Wat momp'ling?
Mathan.
Dat het is uyt een doorlucht geslacht,
Dat, Jojada, uw Man, alleen den tyd afwacht,
Om 't muitziek volk, door gansch Judea, te verdeelen.
Jozabet.
Een listig dekkleed, om daar medeuw rol te speelen!
Mathan.
Gy kunt me, indien gy wilt verlichten. 'K weet, dat gy
Een vyandin zyt van Bedrog en Veinzery,
En dat vrouw Jozabet zoo rein is van gewissen,
Dat zy veel liever zou het leeven willen missen,
Als d'edle waarheid te bevlekken, door een woord.
Maar zeg eens, weet gy niet, of hebt gy nooit gehoord,
Wie Vader was van 't kind? uit wat gewest, of landen
Het hier gekomen is? en hoe gy 't kreegt in handen?
Ik zal gelooven, 't geen gy zegt; quyt uw gemoed.
Denk, dat ge u God onteert, indien gy anders doet.
Jozabet.
Zacht, Mathan, 't past u niet, zo roek'loos en verwaaten
Te spreeken van een God, die gy aan elk leert haaten.
Een Huichelaar, die, om het waereldschegenot,
De zuiv're waarheid heeft verlochent en zyn God,
En op den stoel zit van afgodery en logen,
Wat indruk heeft die van dat onbepaalt vermogen?
| |
[pagina 36]
| |
Vyfde tooneel.
Jojada, Jozabet, Mathan, Nabal.
Jojada.
Wat zie ik? Mathan? hoe, Mevrouw? wat gaat u aan?
Is 't mooglyk! dat gy dien verraâr te woord durft staan!
Gy, die, zelfs uit de stam van David zyt gesprooten.
Gelukkig zyt ge, dat zich d'aard niet heeft ontslooten,
Om dien onzaal'gen in te zwelgen, of dat zelf
De zuivre muur van dit geheiligde gewelf,
Van schrik, niet neêrstorte op dien afgodisten Ketter,
En, met dien Huichelaar, u te gelyk verpletter.
Mathan.
Door zulk een lastering toont Jojada zyn aard,
Doch 't waar u best, dat gy wat meer gematigt waart;
Op dat de Majesteit van die my heeft gezonden,
('K spreek van de Koningin) in my niet wierd geschonden.
Jojada.
Voor my, ik wacht niets goeds van zulk een Afgezant.
Maar nu, laat hooren, welk een strik men ons weêr spant.
Mathan.
Ik heb by Jozabet, uw Vrouw myn last voltrokken.
Jojada.
Vertrek dan, eer gy u van 't aardryk in ziet slokken.
Dat u de Hemel straf, gelyk Achytophel,
Of 't lot te beurt vall' van d'onzaal'ge Jezabel,
Van Dathan, Abiram, en die gehaate stammen.
Ik zie de Honden op uw vlees en bloed al vlammen.
Mathan.
Men zal, eer 't avond is, wel zien, of ik, of gy.....
Kom, Nabal, laat ons gaan.
Nabal.
Gy loopt de deur voorby,
En schynt, naar ik bemerk, geheel ontstelt te weezen.
| |
[pagina 37]
| |
Sesde tooneel.
Jojada, Jozabet.
Jozabet.
Een woedend onweer staat ons van die kant te vreezen.
Men eischt Eliacyn. 't Schynt, dat de Koningin
Bewust is van 't geheim, en die verraâr niet min.
Jojada.
Door wie zou 't zyn ontdekt? het is maar enkel gissen:
Licht, dat hy arg waan trekt uit uwe ontsteltenisse.
Jozabet.
Ik heb, zoo veel ik kon, my zelfs verpynigt: maar
Geloof my vry, wy zyn in 't uitterste gevaar.
Ik ben verzekert, dat zy 't kind na 't leven dingen;
Des bergen wy 't, eer zy 't ons, met geweld, ontwringen.
De poorten zyn noch onbezet, de wegen vry.
Ik ben gereed, om 't in een duist're woesteny
Te brengen, ofter plaats, daar David eenzaam zuchtte,
Toen hy het woên van dien weêrspann'gen zoon ont vluchtte.
'K zal Leeuw, noch Beer ontzien. Of laat ons 't waardig pand
By Jehu brengen, in 't Samaritaansche land.
Die Vorst is zacht van aard, en niet geneigt tot tooren.
De naam van David klinkt hem aangenaam in d'ooren.
Ach! welk een Koning kan ook zyn zoo wreed en fel,
('T zy hy gebaart is van een andre Jezabe!)
Dat hy een schepsel, zo volmaakt, zo hoog gebooren,
Zo jong en teêr, niet, op zyn smeeken, zou verhooren?
Jojada.
Zoo woud ge op Jehu u verlaaten? welk een raad!
Jozabet.
Wil God niet, dat men zich zelfs redde, in zulk een staat?
En heeft hy Jehu niet gewapent, om dien snooden
Ontrouwen Achab, in het open veld te dooden?
| |
[pagina 38]
| |
Jojada.
O! Jehu is niet meer die Jehu, als voorheen;
Wyl hy, op 't voorbeeld van de Vorsten in 't gemeen,
Gods weldaân heeft uit zyn geheugenis gedreeven,
En Achabs Dochter niet alleen laat in het leeven,
Maar zelfs de Tempelen bescherremt en bevryd,
Aan vuile Monsters, door Egyptenaars, gewyd.
Een Vorst, die't wierook zwaait, een' valschen God ter eeren
Zal, hoe 't ook zy, zich aan 't zaad Davids geensins keeren.
Hy heeft het hart niet, zich te stellen voor Gods zaak.
'T mishaage u niet, dat ik dan hier uw raad in wraak.
Wy moeten ons alleen op onzen God vertrouwen,
En, verre, van het Kind verborregen te houwen,
Zal ik het aanstonts, met zyn Koninglyke Kroon,
Gaan stellen voor het volk, in 't openbaar, ten toon.
| |
Zevende tooneel.
Jojada, Jozabet, Azarias, gevolgt van de Rey en verscheide Levieten.
Jojada.
Hebt ge, Azarias, met uw trouwe Altaargenooten,
Den Tempel wel bezorgt? de deuren dicht geslooten?
Azarias.
Ja, 'k heb ook, op uw last, den Tempel, in het rond,
En 't Voorhof doorgekruist, of ik noch iemand vond;
Maar vruchteloos. Het volk, van doodschrik ingenomen,
Op 't zien der Koningin, durft niet te voorschyn komen:
'K vind niemand zo getrouw, als Priester en Leviet.
Het volk van Moses was zo bang, noch schichtig niet,
Wanneer 't voor Farao, door 't roode meir, moest vluchten.
Jojada.
O! Bloodaarts! wilt ge altyd in slavernye zuchten?
Zult gy dan eeuwig zoo laf hartig zyn en schuw?
Maar hoe? hoe komen all' die kinderen by u?
| |
[pagina 39]
| |
Een van de Rey.
Myn Heer, waar kunnen wy ons veiliger vertrouwen,
Als daar zich Vaderen en Broederen onthouwen?
EEN ANDER.
Wy zullen, zo we, als Jahel, niet
Ons leed met handen kunnen wreeken,
Terwyl, de selle stryd geschied,
Met traanen, om Gods bystant smeeken.
Jojada.
Ja, best is 't, dat gy u op zynen arm vertrouwt.
O, gy, die alles wat hier omgaat, klaar beschouwt,
Zie, wie hier stryden wil, uw heil'gen naam ter ceren.
Indien gy haer beschermt, kan haar geen vyand deeren;
Gy wekt, wanneer gy wilt, de dooden uit het graf,
Dan wond, dan zalst gy weêr, 't hangt alles van u af.
Des steunen zy niet op haar menschelyke krachten,
Noch vleeschelyken arm, maar u, die 's vyands machten
En zyn raadslagen kan veryd'len, als de wind,
Op u en uwen naam, zoo teêr van haar bemind,
En op uw eeden, aan haar Koningen gezwooren,
Dees Tempe! dien gy tot uw woonplaats hebt verkooren,
En zo lang duuren zal, als 't zonlicht d'aard bestraalt.
Maar hoe? ik schrik: 't schynt, of iets heiligs op my daalt:
O ja, het is God zelfs; ik tril, myn leden beeven.
Kom, wck het vuur meêr op, waar door ik word gedreeven,
Door stem en snarenspel; op dat ik, als zyn tolk,
De duistere eeuwen mag ontdekken aan zyn volk.
De Rey zingt, op 't geluit van allerhande suarenspel.
Dat zich 's hemels stem laat hooren,
Door zyn Hoogenpriesters mond,
Wy, wy, oop'nen hart en ooren,
'T zy dat hy ons zalft of wond.
Dat zich.......
Jojada.
Hoord, Aarde en Hemel, hoort; en gy, ô Jacob, mede:
Zeg niet: God Isrels slaapt; Hy waakt, op myne bede.
| |
[pagina 40]
| |
Hier begint men weêr te speelen: waar na Jojada aanstonds begint te spreeken.
Wat zie ik!Ga naar voetnoot(a) zuiver goud verandren in slecht lood!
Wee! Wee! Jerusalem, die uw Profeeten dood:
Uw Tempel is ontwyd, de heil'ge plaats geschonden
DoorGa naar voetnoot(b) 's Hog enpriesters bloed, gestort uit zyne wonden.
God heeft niet meer voor u die liefde en tedre zucht;
Het wierook, dat gy zwaait, is haatelyk van lucht.
Maar hoe! wat zie ik daar al kinderen en vrouwen!
Ga naar voetnoot(c) Waar leid gy die onnoz'len heen?
Is dan die Koningin der steên,
Met al haar prachtige gebouwen,
Zoo jammerlyk verdelgt en tot de grond vertreên!
Men leid haar Priesteren gevangen,
Haar Vorsten zyn ontbloot van eer.
Gy zult uw' God, uw' Opperheer
Niet op uw Feesten meer ontfangen.
Gy heil'ge Tempel stort ter neêr,
Dat 's Hemels vlam uw Cedrenhout verteer.
Jerusalem, hoe is uw schoonheid zoo vervlogen!
Wat hand heeft, in één' enk'len dag,
Uw vreugd verkeerd, in wee! en ach!
Wie maakt twee bronnen van myn oogen,
Op dat ik eeuwig u beschreijen mag?
Azarias.
O! Tempel!
Jozabet.
David!
REY.
God van Zion! Bron van 't leeven!
Waar is uw heil belofte, aan ons zoo vaak gegeeven?
Men begint weêr te speelen, maar Jojada valt haar in.
| |
[pagina 41]
| |
Jojada.
Ga naar voetnoot(a) Wat Flonkerstar, wat heug'lyk licht
Doet zich daar op, voor myn gezicht,
Met Goddelyke straalen!
Gy volkeren, verheft uw stem:
Dit is het nieuw Jerusalem,
Daar 't oud niet by kan haalen.
Zy word geviert, gedient en aangebeên,
Ga naar voetnoot(b) By kinderen, haar onbekent voorheen.
Verhef uw hoofd, ô Schoone, tot de wolken,
Elk staat verbaast voor uwe heerlykheid:
De Koningen der Landen, Steden, Volken,
Vernedren zich voor uwe Majesteit,
Elk kust het stof van uwe voeten;
Terwyl zy u, als hun Verlosser, groeten.
Tegens Jozabet.
Princes, ga, haal de Kroon, die David zelfs eerst droeg.
Tegens de Levieten.
Ik heb het zwaard, daar hy den Philistyn meê sloeg,
Noch heimelyk bewaart, met wapenen en lanssen,
In hoogen ouderdom, naa hach'lyke oorlogs-kanssen,
Geoffert aan zyn God. Kom, volg my, edle stam;
'Kzal ugeleiden, daar geen waereldsch mensch ooit quam.
Nooit kunnen we ons daar meê met grooter nut verweeren;
Dewyl 't zyn' Tempel en zyn' naam geschied ter eeren.
| |
Achtste tooneel.
Salomite, Rey.
Salomitf.
Is dit dan de Eersteling? ach! ach!
Het reukwerk, dat op dezen grooten dag
Aan God moest opgeoffert weezen?
Het hart krimpt my in 't lyf, van vreezen.
| |
[pagina 42]
| |
Een van de Rey.
Ach! wie zag zulk schouspel immermeer!
Wat nazaad kan dit gruwelftuk gelooven?
In 't huis van liefde en vree het blinkend moordgeweer,
Om 't beeld van God het leeven te berooven!
EEN ANDER.
Waar toe, waar toe, die toestel altemaal,
Die Koningskroon, by dat moordaadig staal?
REY.
God heeft zich laaten hooren,
Door de mond van zyn Profeet:
Maar ach! wie weet, wie weet,
Wat lot ons is beschooren?
EEN STEM.
Eerst speurden wy zyn tooren;
Dan zalfde hy weêr 't leed.
EEN ANDER.
De vlam zal Zion heel verteeren,
En haar ontblooten van sieraad.
EEN ANDER.
O neen, zy zal noch van haar vyand triomfeeren:
Wyl zy zich op Gods heilig woord verlaat.
EEN ANDER.
Ik zie haar zuiv're glans verdwynen,
Die ons voorheen zoo sterk straalde in 't gezicht.
EEN ANDER.
Ik zie dat heilzaam licht
De gansche waereld overschynen.
EEN ANDER.
O Zion! Zion! ô! gy voorwerp van ons treuren!
Wat legt gy met de voet vertreên!
EEN ANDER.
Ik zie uw hoofd weêrom ten wolken beuren,
Veel prachtiger, als ooit voorheen.
EEN ANDER.
Wat hoor ik jammeren en klaagen!
| |
[pagina 43]
| |
EEN ANDER.
Ik hoor 't heel al van haare grootheid waagen.
EEN ANDER.
Het is al lang genoeg geschreid, gezucht:
God zal ons haast een uitkomst geeven.
ALLE TE GELYK.
Dat men dan zynen toorn ontvlucht,
Door een boetvaardig leven.
REY.
Een hart, dat zich verlaat op God,
Getroost zich in zyn ramp en ongelukken,
Het kust de hand, waar door het zich voelt drukken,
Geduldig in zyn deel en lot.
Het wankelt niet, om eenig aardsch genot,
Noch 't zal daarom voor Baal niet bukken.
Een hart, dat zich verlaat op God,
Getroost zich in zyn ramp en ongelukken.
Einde van het derde Bedryf. |