Dagverhaal (ed. Historisch Genootschap, Utrecht)

[1658]

January anno 1658.

2 dito,

quamen op dato de vrijeluyden clagen, dat Herry ende Caepmans beesten in hun erten ende boonen groote schaden hadden gedaen, sonder te willen daer uytgaen. Waerover den Commandeur met eenich volcq na hun legers (op de soute revier leggende) is gegaen, ende alsoo sij meenden, dat d' onse quamen om haer eenich overlast te doen, hadden sij datelijcq al hun bestiael (wel 15 à 1600 koebeesten, ende 10 à 1100 schapen) in haer crael bij een getrocken, de vrouwen ende kinderen op de loop en de mannen fray in slachorder met pijl, boog ende hasagaijen in de vuyst. Maer soo haest d' onse nabij quamen, begonden altemalen te vluchten etc.; souden al haer bestiael daer gelaten ende door d' onse sonder slach off stoot cunnen aen 't fort gebracht hebben geworden, doch sij luyden in 't vluchten aen d' ander candt vernemende den Commandeur met een tweede trop, leyden datelijcq al hun geweer neder, ende quamen de vrouwen oock stracx wederom, menende, nu den Commandeur sagen, geen noot te hebben, als vertrouwende hem te veel goets toe welcke derhalven Herry ende de

[p. 323]

principaelste tot hem riep, ende vraegde, wat hun vluchten beduyde. Sij antwoorden, dat se meenden de vrueluyden op haer quaet waren, ende daerom soldaten van 't fort waren gecomen, die se sonder den Commandeur vernemende, vreesden haer beroven ende dootslaen souden; doch soo haest sijn E. vernamen, hadden se haer gerust gestelt.

Den Commandeur seyde haer, dat hij was gecomen om te sien hoe 't met 't gras op 't velt al stonde, ende dewijle hij vernam, dat het door haer ende Compagnies, als oock der vrijeluyden bestiael seer cael wierd affgegeten, soo vermaende hij haer minnelijcq, datse wilden op een ander weyde soecken achter de gevelbergen offte in de houtvaley, ende dese weyden voor de Hollanders alleen laten, alsoo de weyden hieromtrendt ons ende haer vee te samen niet coste voeden, 't welck sijluyden derhalven belooffden, ende seyden, morgen vroegh ten dien fine souden opbreecken ende na de houtvaley gaan, daer se dan fraey sullen in de fuyck wesen om haer beset te cunnen houden, tegen dat d'E. Compagnie daertoe sal goetvinden te verstaen. Scheydende alsoo den Commandeur voor den doncker met goede vrundtschap weder van haer, ende gingen eenige mede na 't fort. Maer is desen avondt volcomen gebleecken, dat wij 't ganse tropjen seer gemackelijck souden hebben cunnen weghnemen.

Nieuwe maen den 3 dito, is Herry ende Caepman met al haer huysen ende beesten heel over den bosheuvel na de bay Fals vertrocken, alwaar de Chora conquas offte tabacqdieven bij haer gecomen sijn, te samen wel 3000 koebeesten ende 2000¹⁾ schapen bij

1) Achter de getallen 3 en 2 staat een teeken (Θ) hetwelk duizend schijnt te beteekenen. Reeds te voren is dit teeken voorgekomen, doch voor een gewichtsteeken gehouden.

[p. 324]

haer hebbende, ende niets altoos van willende verhandelen; doch souden na Herrys seggen over weynige dagen eenige Saldanhars uyt 't landt, namentlijck de Chaynouquas ende andre, met veel bestiael weder affcomen, om aen ons te verhandelen. Datter metter tijt staen te ervaren.

4 ende 5 dito,

noch al even harde Z.Z. ooste winden, sulcx noch geen vaertuygh aen off van de schepen conde varen.

Sondagh den 6 dito

idem.

7 dito

weer ende wint alsvooren, is navolgende resolutie genomen, luydende als te weten:

Schoon de siecken van 't schip Arnhem noch niet t'enemael op de been sijn, ende noch wel 17 a 18 in 't sieckenhuys leggen, behalven eenige andre meer gaende ende staende aen boort, echter evenwel door den Commandeur in rade geproponeert sijnde, off men niet soude behooren te dencken op een seeckeren ende vasten tijt, wanneer de schepen tot haer vertreck souden mogen vaerdigh gemaeckt worden, vermits het doch na 't rapordt van de scheepsopperhooffden ende gesamentlijcke officieren, conform de resolutie van den 29 December verleden ende de nader verclaringe, meermael gedaen met de zeylen etc. sal cunnen gestelt worden, omme de reyse (merckelijck ongeluck buyten) tot 't vaderlandt daermede te winnen, - Soo is na genomen deliberatie verstaen, vermits het noch te vroegh soude vallen om achterom ende op de havenen des vaderlants te comen, niet min als tot den 25 deser hier noch te blijven leggen, om bequamer saysoen ten eynde voorsz. in te wachten. Ende nademael schipper Claes Speelman is versoeckende, dat hem mochte toegestaen worden, omme achtervolgende de resolutie van den 24 December passado van 't schip Honingen op Arnhem niet over te gaen, maer te blijven

[p. 325]

op Honingen, daer hij jegenwoordich is, als niet wel tot overgaen cunnende resolveeren, op fondament dat sulcx soude wesen strijdich tegen d'ordre van de generale Compagnie, sijnde dat elck schipper ter camere daer uytgevaren is, weder moet thuys comen, ende waerinne oock door d'Ed. heer generael op Honingen is g'ordonneert etc., - Soo is om haer Ed. ordre niet te contrarieren, ende vermits denselven tot overgaen sigh oock om redenen voorsz. t'eenemael ongenegen thoondt, hem sulcx toegestaen. Aldus gedaen ende geresolveert etc. Was geteykent Jan van Riebeeck, Wijnant van Catersvelt, Johan Gosens, Claes Speelman, Roeloff de Man ende A. Gabbema, secretaris.

Op dato sijnde vrijeluyden, die op d' eylanden ende bay van Saldanha meenen te erneeren met vissen ende traenbranderijen etc. derwaerts voor d' eerste mael t' seyl gegaen met de oude cleyne sloep Peguijn, haer ten dien eynde met seyl ende treyl vercocht, om daermede over ende weder te varen op dese navolgende conditien, dat se al haer gedroogde vis ende eyeren etc. onder de burgers ende aencomende schepen sullen mogen vercopen soo duyr als se cunnen; maer meerder cunnende becomen, sullen de gedroogde vis d'E. Compagnie moeten leveren tot spijzinge deses guarnisoens offte voor de voor 5 gulden 't hondert ℔ ende den traen à 8 gulden 't halff aem, mitsgaders voorts gehouden blijven, gelijck andere vrijeluyden, al de renostershoorens ende oliphantstanden, die se mochten comen ergens in de voorsz. Saldanhabay te handelen, mede aen d' E. Compagnie te leveren ten prijse daertoe gestelt, blijvende wijders verbonden voor 20 jaren hier in vrijdom haer te erneeren subject, alles gelijck d'andre vrijeluyden ende oock gebeneficeert met alle deselve previlegien etc. achtervolgens de vrijbrieven, haer ten dien eynde verleendt.

[p. 326]

8, 9 ende 10 dito

is den Commandeur snamiddaegs met een volcq uytgegaen, omme noch eens nader aff te speculeeren, hoe men alle de plaetsen ende passagien achter de Steen- ende Bosbergen etc. op 't alder oncostelijckste ende segourste soude cunnen besetten etc. Waertoe dan drie dagen namentlijck tot saterdagh 's avonts den 12 uytgeweest sijnde ende in compagnie met hem oock de coopluyden Clevesteyn ende Cop van de schepen Honingen ende Arnhem, heefft de saken seer naeuw ondersocht ende bevonden ten minsten drie plaetsen sterck souden moeten gefortificeert worden, doch de clooffpas 't swaertste door sijn groote wijtte etc. behalven noch 2 van der plaetse, die mede al eenige besettinge nodich hebben souden; doch blijfft voornemens die bij ander gelegentheyt noch wat nader te gaen affspeculeeren, dervende 't volck voor jegenwoordigh, vermits haer door 't op neer climmen van 't gebergte dese drie dagen seer vermoeyt hadden, niet wel meer vergen.

Sondach den 13 dito

sijn heden de jongeluyden voor den Raedt getrouwt conform de resolutie¹⁾.

14 dito, smorgens stil weer met doncker betogen lucht, hopende dat Gode de Heere wat regen sal gelieven te verleenen tot verfrissingh van de vruchten in de thuynen, die door dese verleden langhduyrige hette ende schrale Z.Z. oostewinden vrij verbrandt, verpledt ende verdort sijn geworden.

Herry was heden aen 't fort geweest, seggende dat verstaen hadde uyt den monde van des Caepmans capiteyns soon, met den Commandeur dese laeste mael uytgeweest, dat sijn E. al de valeyen achter 't Caepse gebergte hadden wesen besichtigen ende dat seer fraeye weyden gevonden, vragende derhalven, off hij die met

1) Zie boven

[p. 327]

de Caepmans tot haer gebruyck soude mogen houden. Waerop hem g'antwoort wierde van jae, ende dat wij de weyden in dese vlackten dan maer souden gebruycken ende niet eens na dat binnen landt meer omkijcken etc., als hebbende hem wijsgemaeckt, dat wij, omdat het gras hier sober viel, waren uyt wesen sien om ander weyden voor de beesten; doch als sijluyden ons dese weyden wilden alleen laten, souden wij te vreeden blijven ende haer al die houdt- ende berghvaleyen in laten, met sooveel vee als 't haer belieffden. Waerop Herry weder voorstelde, dat daer soo heel gerust niet souden cunnen woonen, alsoo haer vijanden (die ons noemden) bij de Steenbergen eenige plaetse dickwils achterom quamen ende haer beroven souden, versoeckende derhalven wij daer eenige besettinge wilden maken om hem ende Caepman voor deselve te bevrijden, willende weder haer best doen om ons soo veel bestiael te beschicken als mogelijcq was, ende al haer vee ende vrouwen daer achter laten, mitsgaders oock eenige met een goede trop schapen op 't Robbeneylandt ende dan voort coper, dat se van ons in troque harer beesten cregen, weder ander voor ons uyt 't landt gaen handelen, 't welcke de rechte coosen sijn, die wij lange voor d'E. Compagnie gesocht hebben, ende hij seyde, dat wij de Chorachouquas, wel 2000 beesten ende 1000 schapen rijck, mede souden willen onder deselve bescherminge begrijpen. Gaven hem tot antwoort, dat hij met de capiteyns van Caepman ende Chorachouqua soude bij ons comen om metten ander over die ende ander saken nader te spreecken, 't welcke hij beloofde te willen doen, ende versocht, dat sulcx in een beslooten plaets mochte geschieden, opdatter niemandt van weten noch yts verpraet en wierde etc., als hebbende den Commandeur alsdan noch yts anders meer voor te dragen etc.

[p. 328]

Op dito is by den Raedt dese navolgende resolutie genomen, luydende als te weten:

Volgens resolutie van den 24 December passado by den Raedt deser (versterckt ende g'adsisteert met den breeden Raedt van de schepen Arnhem ende Slot van Honingen) onder andren goetgevonden ende beslooten wesende, omme redenen daerinne vervaedt, dat den gewesen stuyrman Michiel Jacobsz. van Bergen (bij versterff ende door mancquemendt van bequamer stoffe door den scheepsraedt van Arnhem provisioneel gesurrogeert, om tot beter gelegenheyt de schippers plaetse aldaer waer te nemen) soude overgaen op 't Slodt van Hooningen, omme daermede als 2 schipper na 't Patria te navigeeren, vermits wat te slap in 't commanderen ende vrij soet op den dranck is, volgens oock de blijcken, selffs alhier aen de Caep voor ons ende yders oogen daervan al te veel ende openbaer gethoont. Ende dat om redenen daer noch bij gevoeght den regerenden schipper Claes Speelman van 't Slot van Honingen soude overgaen op Arnhem, om die plaetse weder te vullen, - ende den 2 schipper Jan Sijmonsz. Clos (bescheyden op Honingen) aldaer in Speelmans plaetse 't eerste schippersgesagh bevolen blijven, vermits sijn tijt voor schipper in India over uytgedient heefft ende van sijne susficantie ende behoorlijcke comportementen goede blijcken sijn etc., nochtans tusschen wijle op den 7 deser bij nader resolutien voorgemelten schipper Speelman op sijn ernstige instantie ende om redenen (daer meer bijgevoucht) toegestaen wesende op 't schip te mogen blijven, - Soo is bij nader deliberatie goetgevonden in sijn plaetse dan op Arnhem te laten overgaen meergenoemden schipper Jan Symonsz. Clos, om in stede van op Hooningen op 't schip Arnhem het eerste schippers-

[p. 329]

gesagh te becleden ende sijn dienst daervoor geduyrende de thuysreyse waer te nemen, bij 't welcke dan vertrouwt wordt, dat de meergedachte 2 schepen van goede schippers sullen wesen versien ende met bequame ordre cunnen ende mogen in 't lieve Vaderlandt (met Godt de voorste) overgebracht worden. Aldus gedaen etc. Was geteyckendt: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwerden, Abraham Gabbema, secretaris.

15 dito

is vrij haestich overleden een van de scribenten, genaempt Gerrit Ralandt, van een sware sinckingh in de keel, welcke den 16 dito ter aerden is gebracht.

17

is 't hoofft soo verde gereet geworden, dat den Commandeur aen boort varende d' eerste mael langs de balcken daerover heen gegaen ende aen 't eynde van 't selve in de schuyt getreden is, wordende nu plancken van 4 duym dick in 't bos gesaeght om vorders te overdecken ende bequaem te maken om allerley vaetwerck over te cunnen rollen.

18.

Is een van de vrije luyden in de verse reviere doende wesende, om een visnet te stellen, comen te verdrencken, genaempt Hans Pieter Faesberger, een treffelijck landtbouwer, te quaet gebleven sijnde aen d'E. Compagnie op sijn geslooten reecqueninge van soldije ƒ 61.9 over schult aen particulieren in 't Vaderlandt.

21 dito

harde stormwinden uyt denselven hoeck, ende quam een cleyn jacht voor de baey, 't welcke derhalven onder 't Robbeneylandt ter rhede lopen moeste.

Alsoo 't jegenwoordich op 't principaelste van den oogst is, ende opdat vermits de sieckte van den sargeant (d' opsight over den corenbouw hebbende) niet

[p. 330]

daerinne mochten versumpt worden, heeft den Commandeur aldaer een ander persoon gestelt, om te letten dat yder aen sijn debvoir bleeff ende 't coren ter degen gedorst ende ingesamelt wierd, alsoock de taruw- ende haverairen etc. opgeharckt ende gelesen, mitsgaders de erten ende boonen, overrijp wordende, altemalen ten eersten gemaeyt, daer het tiende pardt dat gesayt is niet weder van sal ingewonnen worden: sulcx nu volcomen ervaren, dat het daermede niet wel sal willen succederen, maer aengaende taruw, rogh, haver ende garst sooveel te beter, alsoock wijngaerdt, die sigh mede gewenscht laet aensien.

22 dito

quam voorhaelde jacht voor den middagh noch fraey ter rheede, sijnde 't jachtjen Maria, comende over St. Helena van de custe van Angola met navolgende missive van d' opperhooffden des grooten jachts Hasselt in dato 20 October passado geschreven.

Aen den Commandeur Riebeeck,

luydende als te weten:

Naedat wij den 10 September sijn t' seyl gegaen uyt de baey Goede Hoop met meeninge om de 2 stucken geschut van 't Dasseneylandt volgens UE. ordre te halen, ten welcken eynde wij dien volgende nacht hebben met cort seyl bijgeleyt, om 't voors. eylandt niet verbij te lopen; dan alsoo wij des morgens sagen, dat 't jacht Maria ende 't Robbejacht verbij geraeckt waren ende dat veel laverens voor haer soude geweest sijn om op de rheede te comen, ende alsoo wij sonder de voorsz. jachten niet conden uytrechten, hebben geresolveert ons voiagie te vervorderen, ende sijn den 26 dito met goede wint op de hoochte van 8 graden 30 minuten, dat de hoochte van St. Loande de St. Paulo is, gecomen. Den 30 dito wierd door de man

[p. 331]

van de stengh een seyl gesien, 2 glasen na de middagh, ende doordien soo verre in den dagh was, vonden niet geraden jacht op hem te maken, maer ter contrarie namen alle de zeylen in om niet gesien te worden; hij lagh met de steven naer de wal (dat naer ons toe was). Soo drae het doncker was, setten wij de schover ende marsseylen bij, op hoop om hem te rescontreeren, ende naerdat 4 glasen in de eerste wacht uyt waren, wierden wij hem te loeffwaert gewaer, nietjegenstaende het heel doncker was. Wij wendent naer hem toe ende riepen van waer 't schip; hij antwoorde: van Vlissingen; wij riepen, dat hij strijcken soude; dan ter contrarie setten alle sijn seylen bij, ende liep voor ons over ende wij naer hem toe, dan naerdat hem 2 à 3 glasen in 't gesicht hadden gehouden, raeckten hem ten lesten quijt, ende smorgens sagen wij hem geen meer. Eenige sijn van gevoelen, dat het een cruysser, ende andre dat het een Portugees soude geweest sijn; doch het een ander is onseecker. T' sedert tot den 15 deser niet notabels gepasseert. Alsdoen bevonden ons des morgens in stilte soo dicht onder de wal, dat perfect de stadt Loanda de St. Paulo conde sien, ende dat tusschen 't vaste landt ende het eylandt, dat de haven maeckt, 4 schepen lagen, ende doordien de Portugesen ons ende 't jacht Maria bescheydentlijck hebben cunnen sien, vertrouwen, sij vooreerst niet sullen derven uytcomen, soo hebben geraden gevonden op te duywen naer de Cabo de Lope Gonsalvo om water ende brandthoudt te halen, om van daer voorts op 't spoedighste ons naer order te transporteren. Vonden ongeraden een preuve op 't eylandt te doen, sonder eenige contschap te hebben.

Wij hebben thien man van ons schip op 't jacht Maria met hun bagagie ende reecqueninge laeten overgaen ende in de boucken van dito jacht ingeschreven

[p. 332]

en deselve aen den schipper behandicht. Hiermede 't jacht Maria sijn despeche gegeven om UEd. ordre last uyt te voeren, die met lieff aen de Caep arriverende, UEd. alles mondelingh in 't largo sal cunnen rapporteeren, daeraen wij ons wijders gedragen. Wij hebben tot dato goede eenicheyt onderhouden, dat hoope sal continueren, daerin UEd. gerust mach sijn. Waermede etc. In 't schip Hasselt, ady 20 October anno 1657. Was geteyckendt: Jacob Hendricksz. Moocker, Adriaen van der Venne.

Rapporteerende wijders den schipper van voorsz. jachjen Maria, dat van voor Loando de St. Paulo den 21 October verleden, van Hasselt gescheiden sijnde, noch tot den 30 dito bijgehouden, ende van die tijt aff en aen de cust houdende, waren den 20 November tot Cabo negro bij de wal opgelaveert, doch aldaer mede geen schepen ofte yts vernomen hebbende, denselven dito overgesteecken ende wel 14 dagen langh, na het eylandt St. Helena nova gesocht, maer niet cunnen vinden, wat debvoir daerom oock aengewendt hadden, sulcx dat den 2 December voorts na oudt St. Helena oversteeckende, den 6 dito daeraenvolgende wel aenquam, ende na 16 dagen leggens veele moeyten om de paerden (die noch 6 vernomen had) vermits hare wildicheyt, ende dat geen merry mede hadden, te vergeeffs gedaen hebbende, sich met omtrent 900 stucx lemoen ende appelboomtjes versien, den 24 December van daer vertrocken was, soo dat het in 28 dagen in 't principaelste van dit Z.ooster mouson van dito tot hier heefft opgeseylt, ende tusschen wegen noch wel 8 dagen langh van stilte leggen drijven, mitsgaders oock sedert verleden saterdagh onder dese wal geweest, sonder de baey te hebben cunnen becomen, vermits de dagelijcxse harde Z.Z. ooste winden

[p. 333]

sedert gewaeyt. In 't zeylen van hier met Hasselt den 10 September anno passado langs de custe als oock in 't cruyssen, ende oplaveren tot Cabo negro weder incluys, hadden al doorgaens de winden meest Z. west ende Z.Z. west vernomen, met moy topseyls weer ende betogen lucht, sulcx dat dickwils in 15 a 16 dagen langh geen hoochte hadden cunnen becomen, lopende stroom al meest N.West in zee ende wesende dicht onder de wal doorgaens stilder. Van St. Helena gescheyden wesende, hadden de wint in t' eerste al Z.oostelijck tot op 24 graden 26 m.Z. breedte, ende 13 graden m. lengte daer de wint vlack oost, ende des ander daegs op 25:48 breedte ende 14:36 lengte, comende O.N.O. cregen ende wel soo noordelijck tot op de 31 à 32 graden ende 17 graden langte, ende op de 33½ graden breedte, 19 graden langte, cregen de wint N.W., ende wel soo westelijck tot op de 34 graden breedte ende omtrent 36 graden lengte, daerse de wint weder Z. westelijck cregen, ende alsoo meest behielden tot hier voor 't fort ten ancker is comen te arriveren, altijt goet handsaem weer. Bracht ons van dito eylandt oock mede een brieffken, geschreven door d'E. Westerwolt, waeruyt onder andren vernamen, dat den 7 Juny passado van hier gescheyden wesende den 20 met gesont volck aldaer wel aengelanght, mitsgaders na becomingh van weynich verckens etc., noch oock eenige schepen ter werelt vernomen hebbende den 2 July daeraan van dito eylandt gescheyden was met niet meer als anderhalff lasten rijs, wesende d'E. Crab (wel 600 verckens gevangen hebbende) met sijn 6 onderhorige schepen den eersten May te vooren vertrocken, alle, Godeloff, met gesondt volcq, hoedanich d'Almogende haer salvo in 't lieve vaderlandt heefft willen laten aencomen. Soo vernamen oock uyt copie van seecker Engels brieffken door gemelte schipper

[p. 334]

van St. Helena mede gebracht, ende gedateert 14 October 1657, geschreven in 't Engels-schip de Societeyt, dat dito schip den 9 desselven maendts October aldaer was aengecomen in compagnie van de schepen Eglo, daerop commandeur Jeremias Blackman, Smirnamarchant, daerop Nicolaes Read, African, daerop Jhon Swaenley, Benjamin, daerop Arnout Bronne, ende 't schip Dethick, daerop Cobham Doues, nadat te samen 10 weecken winter langh aen Madagaskar hadden gelegen, ende gevonden hebbende aldaer aen dito St. Helena oock 't schip d'Olijfftacq 5 dagen voor haer daer aengelanght, die aen Mauritius bij 't Slodt van Honingen gelegen had, mitsgaders te samen van St. Helena vertrocken waren op den 15 October meergemelt. Heden sijn hier oock weder in de baey geretourneert met de sloep Peguijn de vrije Saldanha-vaerders met een goede partije gedroogde vis, vogels ende veel duysent eyeren, van 't Dasseneylandt becomen, welcke eerste tochjen dese vrijeluyden al een goet stuyvertjen sal opbrengen, uyt 't volcq van de hier ter rheede leggende schepen, die se haer vrij graegh affcopen. Deselve brachten oock mede een brieffken van ons Robbeneylandts volcq geschreven.

Aen den Commandeur Riebeeck

luijdende als te weten:

'T getal van de schapen is nu jegenwoordigh, soo jongh als oudt, 415 stucx; doch meest jonge.

De thuin is jegenwoordich heel sober gestelt, al 't goet als de mieredickwortelen, ende pattattissen sijn door de drooge tijt geheel verdrooght; off met den regen weder sullen groeyen, weten niet ende is Godt bekent; weten voorts niet meer, hiermede etc.

[p. 335]

Op 't Robbeneylant desen 19 January 1658, was geteyckent Jan Woutersz.

23 dito,

is op dato dese navolgende resolutie genomen namentlijck:

Op den 22 deser verleden 't cleynste jacht Maria van de custe van Angola redelijck spoedich over St. Helena, alleen weder hier gecomen sijnde, ende 't grootste jacht Hasselt, sijn reyse voorts vervordert na Arder, op den geordonneerden slaven-handel, nadat eenige tijt voor Loango St. Paulo op voorsz. Angolse custe te samen hadden gecruyst, sonder eenige prinsen op te doen. Ende gesien de jongste missive onser heeren majores, in dato 11 April laestleden uyt de vergaderinge der 17 aen ons geschreven, dat (bij aldien de voorsz. jachten door 't becomen van eenige prinsen voor off omtrent Angola soo tijdelijck moechten weder hier gecomen wesen, dat wij haer Ed. advijsen met de schepen van den herffst noch niet mochten hebben becomen) deselve in soodanich cas niet vreempt souden sijn die voiagie met voorhaelde jachten weder van hier na verhaelde custe te laten hervatten, om vooreerst omtrent Angola andermael bij te houden ende op prinsen te passen etc. Ende op 't welcke bij den Raedt in consideratie genomen sijnde het jegenwoordich noch soo vroegh in de tijt wel is, dat met verhaelde cleynste jacht wel een nader tochjen op voorsz. Angola soude cunnen werden gedaen, eer het groote jacht Hasselt van Arder uyt de Guineese bocht met slaven hier sal comen aenlanden, vermits bij dese laetste voiagie oocq nader bevonden is, dat men gins ende weder dese cust van Africa tot Angola incluys bequaemelijck ende seer gereet can bevaren, ende wij oock noch geen nader ordre als voors. op 't employ der voors. jachten van haer Ed. voorsz. sijn

[p. 336]

hebbende, vermits de herffstschepen noch niet sijn aengecomen, ende om na Madagascar besendingh te doen oock noch wel 4 maenden te vroegh is, behalven dat haer Ed. op die trafficque gesint sijn alvooren nader te overleggen, off al geraden sal wesen de Madagascarse voiagie te hervatten etc. sulcx het voors. jacht na 't een ende 't ander wachtende een wijl soude moeten blijven hier ter rheede stil leggen, - soo is verstaen in plaetse van dien 't selve (gelijck haer Ed. voorsz. in cas van soo tijdelijcke wedercompste van beyden de jachten g'ordonneert hadden) ten eersten weder vaerdich te laten maken om vóór 't ledich leggen noch een tocht na Angola te doen, off misschien ondertusschen dito jacht met slaven van daer becomen mochte worden, met ordre omme oock mede alle havens van beneden de bay Saldanha aff te besoecken ende aen te doen tot verbij Cabo Negro, Negra ende Vliegebay offte wel vorder incluys, als vermoet wordt, dat de Portugesen geen vaste residentie sijn hebbende, ende overal te ondersoecken, off men niet boven Angola na 't gevoelen van veelen eenige slaven offte andren handel souden cunnen vinden, insonderheyt oock van huyden schildtpadshoorn, rijs, milie ende ander durabel graen tot spijsinge deser plaetse, vermits dit eerste saysoen noch niet meer graen alhier is cunnen gewonnen worden, als tegen 't aenstaende sal nodich wesen weder te versaeyen, ende waertoe dan oock goetgevonden is een cargasoentjen gereet te maecken, mitsgaders 't jacht gemandt te laten met 30 coppen, nemende daeraff 17 man, namentlijck 7 die meerder gemandt was, ende noch 10 van Hasselt overgenomen gehadt, ende gemonteert wesen met noch 4 stucken, namentlijcq 2 3-ponders van 't fort ende 2 Engelse 6-ponders van 't Robbeneylandt, daer weder een ander 6-ponder van 't fort sal in de plaets gebracht

[p. 337]

worden, sulcx dat voorsz. jacht dan sal gemonteert wesen met 12 stucken omme oock susfichandt te sijn tot opdoeninge van een redelijcke Portugese prinse bij ende omtrent Angola tot waertoe (geen handelhaven dito rijck van slaven offte yts sonders vernemende) verstaen wordt aff te sullen sacken, off misschien voor Loango St. Paulo noch yts mochte opdoen tot soulaes deser voiagie, omme van daer dan over St. Helena weder herwaerts te retourneren ende empassandt alsoo te vernemen wat schepen van d'E. Compagnie, de Caep verbij geraeckt, aldaer mochten aengecomen wesen, om van deselve oock sulcx mede over te nemen als per soodanich schip voor de Caep tot provisien offte cargasoen voor den slavenhandel op Guinea van Batavia mochte gesonden wesen. Ende ten welcken verstaen is den schipper ende opperhooffden des voorss. jachts te authoriseeren insoodanigen cas te laten openen al de brieven van d' Ed. heeren Gouverneur generael ende Raden van India aen den Commandeur ende Raedt alhier geschreven, om daerbij te mogen weten wat deselve schepen sullen hebben aff te vorderen etc., alle 't welcke, met Godt de voorste, verhoopt wordt noch voor May sal cunnen uytgewerckt worden ende meergemelte jachtjen Maria weder hier geretourneert sijn, meest met Hasselt uyt Guinea te gelijck off noch wel voor 't selve, omme dan na d'ordre onser heeren meesters beyde deselve soodanich vorders te employeren als haer Ed. nader last aen ons te senden sal comen te dicteren. Ende alsoo het Robbejachtjen (alhier opgemaekt) seer bequaem ende een recht slagh is omme alle gaten uyt ende in te varen, volgens 't welcke 't selve seer dienstich soude wesen beneffens 't jachtjen Maria (vermits soo vlot gaende ende wel beseylt is) mede te gaen, mitsgaders oock van de schippers ende zeevarende persoonen

[p. 338]

verstaen wordt susfichandt genoech te sijn om voors. tocht met Maria te samen heen ende weder na Angola te doen, - Soo is goetgevonden 't selve daertoe dan te laten vaerdich maken ende te mannen met 6 coppen, omme, daer men met 't jacht Maria vreese had voor ondiepte etc., 't selve alle revieren ende inhammen eerst te doen ondecken ende alsoo voors. jacht Maria ten dienste te hebben etc. Wijders door den schipper van voors. jacht Maria voorgedragen wesende de surrogatie van navolgende persoonen in hoger bedieningen ende dat deselve haer de confirmatie door goede diensten ende comportementen hebben waerdigh gemaeckt, - Soo is verstaen deselve na den regel van den generalen articulbrieff dese navolgende verbeteringe toe te leggen, namentlijcq: Lourens Pietersz. van Malmuye, hier te lande gecomen met 't jacht Maria anno 1657 voor hoochbootsman à 24 gulden per maendt, welcke de opperstuyrmansplaets op dito jacht becleet heefft sedert 10 September verleden dat van hier na Angola is gevaren, wort op sijn versoeck ende bequaemheyt, voornamentlijck vermits de goede getuygenissen van sijn schipper, bij desen tot stuyrman geconfirmeert ende bij halvering van gagie toegeleyt voortaen te winnen 36 gulden per maendt heden ingaende.

Pieter Hansz. van Dansick, hier te lande gecomen met 't jacht Maria anno 1657 voor hoochbootsmansmaedt à 14 gulden, welcke sedert verhaelde tijt de hoochbootsmansplaets tot contentement heefft becleedt, wort in forme als boven bij halveringh toegeleyt 19 gulden per maendt heden ingaende.

Jan Hendricksz. van den Wormer, hier te lande gecomen als boven voor bosschieter a 12 gulden, welcke de bootsmansmaetplaets sedert meergenoemde tijt heefft becleedt, wordt insgelijcx bij halveringh 14 gulden ter maendt toegeleyt te winnen heden ingaende.

[p. 339]

Broer Andriesz. van Medemblick, hier te lande gecomen als boven voor ondertimmerman à 39 gulden per maendt, welcke de oppertimmermansplaets sedert voors. tijt waergenomen heefft, wort mede bij halveringh toegeleyt 40 ½ gulden smaents voor oppertimmerman op dato ingaende. Aldus gedaen ende geresolveert int fort de Goede Hoope, datum voorsz. Was geteyckendt Jan van Riebeeck, Claes Fransz. Bordingh, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

25 dito,

regenachtich weer ende wint van den noordt-westen, doch begond tegen den avondt weder op te droogen. Waer te wenschen, dat desen regen 8 à 10 dagen had mogen aenhouden. Heden is den Commandeur uytgeweest om riet op te soecken tot dack voor de gemaeckte corenschuyr, dat omtrent drie uyren gaens van hier eenichsints doch niet genoegh gevonden, ende ordre gestelt heefft 't selve in d'aenstaende weecke aff te snijden ende door Compagnies wagens met ossen te laten halen, alsoo 't nader hieromtrent al verbesicht ende door de vrijeluyden tot hare wooninge opgehaelt is.

26 dito

is den Commandeur ten eynde voormelt weder uytgeweest wel tusschen de 4 à 5 uyren gaens, om noch meer riet op te soecken, 't welck oock gevonden ende als vooren om aff te snijden ende laten halen mede ordre gestelt heefft.

29 dito,

sijn de vrije Saldanha-vaerders met haer Chaloup Peguijn weder na d'eylanden gevaren, mede nemende empassandt navolgende briefken geschreven:

Aen Jan Woutersz, op 't Robbeneylandt

per vrijmanssloep Peguijn.

In plaets van Thomas Christoffel Muller, die op

[p. 340]

desselffs versoeck sijn vrijdom neffens Jurrien Jansz. ende Gerrit Harmansz. in compagnie is toegestaen, compt Rijck Overhage weder op 't eylandt om beneffens u aldaer de schapenwacht waer te nemen, ende alsoo wij sien, dattet met geenige vruchten daer wil succederen, wordt ulieden tot animatie van wel doen in 't achtnemen op de voorteelt van Compagnies schapen toegestaen de visserij op dat eylandt, omme die te vangen, vlecken, drogen ende aen d'E. Compagnie (maer niemandt anders) te leveren tot 5 gulden 't hondert ℔, waertoe ulieden op de clippen aldaer selffs souts genoegh cundt maken ende opgaderen, ende sal tot 't crael ende wachthuysjen eerstdaegs de gevorderde staecken ende riet volgen, daer staet op maken cundt, ende sigh voorts vlijtigh dragen op de aenteelt van de schapen, ende laet ons met den eersten weten, hoeveel volwasse rammen, hamels ende uytgejongde oude oyen daer sijn, om te mogen halen tot ververssinge voor Compagnies schepen, die nu alle dagen veel staen aen te comen. 'T slijpsteentjen ende toebehooren, dat daer is, sult laten volgen aen voorsz. Jurrien Jansz., alsoo 't hem tot sijn gebruyck vercocht is, ende ulieden haer messen wel scherpen cundt op een ander steen om de schapen te lubben. Hiermede etc. In 't fort de Goede Hoope, ady 29 January, anno 1657. Was geteykendt: Jan van Riebeeck.

30 dito.

Ende is heden dese onderstaende resolutie getrocken, luydende als te weten:

Den tijt van den 25 courandt nu al 5 dagen overstreecken sijnde voor welcke conform de resolutie van den 7 deses selven maents January goetgevonden was de schepen Arnhem ende Honingen niet te laten vertrecken om redenen daerby genarreert, derhalven heden door den Commandeur beneffens den Raedt

[p. 341]

deses forts beroepen sijnde, die van den breeden Raedt der voorgemelte schepen ende 't jacht Maria, mitsgaders geproponeert, dewijle tot heden noch geen scheepen uyt 't patria sijn aengecomen om de meergeseyde twee benodichde costelijcke retourschepen daeruyt na vereysch te versien, wat in dese occurrente sake ten besten van d'E. Compagnie te doen soude mogen wesen, - Ende wijders aengebooden sooveel bestiael te laten insouten als voor 't benodigste schip Arnhem soude mogen vereysschen ende oock 3000 ℔ broot uyt 't jacht Maria te lichten, neffens sooveel rijs uyt forts magasijn als waermede Honingen de reys soude cunnen doen, - Soo is na veele overweginge verstaen, dewijl het vleys, 't welck seer mager valt, enne vermits de warme tijt ingesouten wordende niet wel soude cunnen duyren, het daermede niet te avontuyren, maer met vertreck derselver schepen uyt 't patria hier sullen comen aen te landen, dewijle doch Arnhem vermits sijn benodicheyt om meest alle dingen niet can uyt forts provisien geholpen worden, als sijnde dito fort maer versien jegenwoordigh met niet boven 200 ℔ broot, 4 lasten rijs, 5 vaten gort, 1 dito vleys, 1 steert speck, 2 halff amen oly, 1 staert van een halve legger asijn ende 1 ancker wijn op 't hooghste: sulcx dat maer alleen 't Slodt van Honingen met den rijs souden cunnen geholpen worden om alleen te vertrecken, doch heeft sulcx, in Rade geventileert, niet deurgewilt ten aensien van 't prijckel ende dat het oock tegen 't gemoet en d' ordre van d' heeren meesters is strijdende soo costelijcken schip door zee te laten gaen, vermits derselver iterative ordres na India altijt sijn om, mogelijck wesende, de retourschepen jaerlijcx gecombineert op de havenen onses vaderlants te laten aencomen, invougen het aengaende 't schip Honinges vertreck alleen daerop is

[p. 342]

blijven steecken, te meer dewijl doch alle uyr van de dagh soo wel van India als patria onset te gemoet gesien wordt ende al geruchten sijn datter schepen onder de wal souden vernomen ende staende dese vergaderinge met canon uytter zee eenige schoten gehoort wesen; wijders geleth op 't versoeck van Andries Blaeuw van Amsterdam uytgecomen met 't sehip den Oliphant, anno 1652, voor derde waeck naderhandt in India gevordert tot onderstuyrman met 30 gulden maendelijkx ende jegenwoordich door versterff ende vacantie op 't schip Arnhem gesurrogeert tot de opperstuyrmansbedieninge, die sedert 23 Augusty verleden tot genoegen heefft becleedt volgens overtollige getuygenisse van de opporhooffden desselven schips, en dat dat sigh derhalven de confirmatie met goede diensten ende onberispelijck comportementen heeft waerdigh gemaeckt, soo wort denselven op sijn versoeck ende vereyschte bequaemheyt bij desen in voorsz. opperstuyrmansqualité geconfirmeert ende volgens den regel van den generalen articulbrieff na d'ordre onser heeren meesters bij halveringh van gagie toegeleyt 40 gulden maendelijcx ingaende 23 Augusty voors. dat de gemelte opperstuyrmansplaetse op voorsz. schip Arnhem heefft waergenomen. Aldus gedaen ende geresolveert In't fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven. Was geteykendt Jan van Riebeeck, Wijnant van Catersvelt, Johan Goosens, Claes Speelman, Jan Simonss., Claes Fransz. Bordingh, Roeloff de Man ende Abraham Gabbema secretaris.

Heden wierdt een schoot gehoort van groff canon, niet alleen hier aen 't fort, maer oock in 't landt van al de vrijeluyden ende quamen oock eenige luyden tijdinge brengen, datter 2 schepen onder de wal gesien waren; doch daerna ter degen latende uytsien, coste niet vernomen worden, selffs oock niet van onse

[p. 343]

uytkijckers dagelijcx daerop uytgaende, hoe seer men daer liet uytsien, sulcx niet geweten wierd wat 't selve mochte beduyden, is derhalven ordre gestelt, dat morgen vroegh metten dagh volcq sal uytgesonden worden om 't landt van dese Caep buyten de zoom rontsom te gaen soecken ende vernemen, off ergens eenich schip in d' een off d' ander inham mochte g' anckert leggen. Tegen den nacht begond al weder hard te waeyen van den Z.Z. oosten, houdende na gewoonte midnachts op.

Ultimo dito

smorgens dito moy weer, is verhaelde volcq om na schepen op te soecken uytgesonden, ende weynich daerna liet 't slot Honingen een schoot doen ende de vlagh van achtere waeyen tot teycken van een schip gesien te hebben, ende quam daerop ten eersten aen landt den schipper van Arnhem, seggende oock dat een seyl gesien had; maer den Commandeur selffs achter de Leeuwenbergh gaende ende voorsz. schipper de schuyt na buyten sendende, vermits stil was, om daer na toe te roeyen, cost geen schip vernomen worden, maer wel eenige hoge brandingen op de clippen, die buyten in zee van 't Robbeneylandt. Doch quamen daernae van 't Leeuwengebergte aff de uytgesonden soldaten, welcke seyden, dat heel westwaerts in zee een ander schip hadden vernopen als 't gene dat die van de schepen in de bay gesien souden wesen: sulcx den Commandeur oock derwaerts gingh, maer coste mede al niet vernemen. Tusschen wijle begond fraey te coelen uytter zee van den noordwesten, waermede deselve haest sullen moeten opdonderen, ende wierden voorhaelde soldaten voorts de soom van de Caep omgesonden ten eynde voorsz. Tegen den middagh begond deur te waeyen van den zuid-westen, sulcx datter schepen onder de wal sijnde souden al moeteu binnen geweest hebben. Heden

[p. 344]

waren van Kochoquas volcq hier geweest met 4 koesbeesten ende 29 oud ende jonge schapen, die haer al te malen affcehandelt wierden, belovende haest meer te brengen, waeromme oock wat wel getracteert ende onthaelt wierden

February anno 1658.

Ady primo dito,

de vrije Saldanha-vaerders met haer sloep de Peguijn retourneerden weder hier aen 't fort met goet deel eyeren ende vis, desen morgen van 't Dasseneylandt gescheyden, welcke mede eergisteren meenden een schoot gehoort te hebben, maer hadden gansch geen scheepen offte teycken van dien vernomen, sulcx 't selve al te malen misgekeecken sal wesen.

2 dito

hadden ons uygesonden volck thuyscomende rontsom de Caep mede niet vernomen.

4 dito,

Is 't Robbejachtjen beneffens 't jacht Maria gedestineert na Angola te varen vooraff t' seyl gegaen, met 25 jonge lammeren om daer aengefockt ende vetgeweyt te worden, als onderstaende brieffen is dicterende, geschreven.

Aen Jan Woutersz. ende Rijck Overhagen,

per de chaloup Robbejacht.

Op ulieden gedaenen eisch wort per 't Robbejachtjen gesonden de gevorderde 200 stocken tot het Crael ende partije bossen riedt om een wachthuysjen op den vuyrbergh te maken, ende laet niet na volgens de gegeven ordre op 't vuyren wel te doen passen, alsoo der de seynen expres opgemaeckt sijn ende al de schepen sonder prijckel inseylen mogen. Alhier wordt gemeent, dat woonsdagh en de donderdagh verleden 2 schepen buyten de wal gesien ende schooten ge-

[p. 345]

hoort sijn, doch geen van beyden opgedondert. Laet ons met d' eerste gelegenheyt weten, off ulieden deselve oock vernomen hebt, ende altijt 's nachts vuyren, als gij schepen verneemt, die 's avonts niet binnen cunnen comen, ten eynde voorsz. oock om t'elckens te weten off d' onse hier van landt wel uytgesien hebben. Wegen noch een man op dat eylandt te stellen dunckt ons een.....¹⁾ voorstel, want dewijl voor u tijt altoos met drie persoonen is cunnen waergenomen worden, waerom soude sulcx nu niet geschieden? Wij hadden liever andre voorstellen, die inplaets van lasten tot verlichtinge ende voordeel van d'E. Compagnie mochten gedijen, waerop te practiseeren rechte teyckenen ende manieren van goede oprechte ijverige dienaers sijn ende 't welck ulieden beneffens de behoorlijcke achtinge op d' aenteelt der schapen op 't hooghste gerecommandeert, mitsgaders bij desen etc. In 't fort de Goede Hoope den 4 February, anno 1658. Was geteyckendt Jan van Riebeeck. Ter sijden stondt noch: Hierneffens gaen noch 15 jonge oyen om vet te teelen, ende 10 jonge rammen om vet te weyden, sijnde samen 25, soo datter 415 volgens u laetste schrijvens nu behalven die der sedert aengeteelt sijn, moeten wesen 440 stucx.

'Tjacht Maria soude desen avondt mede hebben t' seyl gegaen, maer cost vermits de opsteeckende harde Z.Z. ooste windt sijn ancker niet thuys crijgen, sulcx den 5 's morgens met een labber Z.ooste coelte onderseyl ginck om sijn reyse te vervorderen, sijnde aengeleyt van hier de cust langs tot Angola toe met 't Robbejachtjen bij sigh om alle havens, baeyen, inhammen, revieren etc., te ondecken ende ondersoecken, off niet ergens eenige slaven ende ander handel

1) Niet ingevuld.

[p. 346]

ten proffijte van d'E. Compagnie op te vinden wesen sal, ende na voltreckinge van dien vorders voor Loango St. Paulo na een Portugese prinse uyt te sien, om daernae dan over St. Helena weder herwaerts te retourneren tegen dat Hasselt uyt de bocht van Guinea verwacht wordt, 't welcke met Godt de voorste gehoopt wort in off voor de maendt May aenstaende te sullen wesen.

Martio, anno 1658.

Sondagh den 3 dito

doncker mistigh weer ende 't luchjen westelijck, waermede des avonts hier wel ter rheede arriveerde 't retourjacht d'Achilles, 20 December anno passado onder de vlagh ende 't commando van d'E. heer Joan Cunaeus van Batavia vertrocken, ende den 1 ende 2 February verleden door storm omtrent tusschen Mauritius ende Mascarenhas van de vloot affgeraeckt, op hebbende 92 coppen, altemalen, Gode loff, fris ende gesont, mitsgaders maer 2 overleden.

Nieuwe maen den 4 dito,

smorgens goet weer ende windt N.west met wat regen op den dagh, ende wierd weder een schip gesien, ende cort daeraen compt een sargeant met 6 soldaten over landt uyt de Saldanhabay van 't schip 't Wapen van Hollandt, geleydt door den vrijman Jurjan Jansz. van Amsterdam, die met haer sloep de Peguijn in dito bay lagh, met tijdinge dat verhaelde schip aldaer den 21 February verleden was aengecomen met veele siecken, nadat in compagnie van 't wapen van Amsterdam op den 13 October anno passado uyt t'Vlie geseylt, ende in de Spaense see van den anderen geraeckt waren, nergens als voorsz. bay aengeweest, ende noch op hebbende 296 coppen, sijnde 9 personen overleden. Soo haest was ons dese tijdinge niet gebracht, off compt voorsz. schip Wapen

[p. 347]

van Hollandt, 't welck gesien was, noch op den middagh ter rheede, uyt welcke opperhooffden 't bovenstaende oock verstonden, sijnde den 13 October 1657 uyt 't Vlie voorsz. t' zeyl gegaen, overgevende ons de brieven ende pampieren van d'E. heeren Bewinthebberen ter camer Amsterdam, neffens oock rapport dat in zee verstaen hadden het retourschip Henriette Louyse den 16 October 1657 in Seelandt salvo was aengecomen, daervoor d' Almogende geloofft sij.

Tusschen wijlen wort oock geseyt van ons bosvolcq, dat deselve van 't geberchte hadden sien noch een schip seylen, verbij de bay Fals, herwaerts aen, dat apparent een van de ander 5 retourscheepen sal wesen, ende hoopen desen avont off morgen mede ten langsten behouden binnen comen magh.

5 dito

quamen ter rheede de retourscheepen Orangie ende Hector, ende wierden noch 4 andre onder 't land gesien, waeronder de 3 resterende van de retourvloot sullen wesen, welcke oock noch in 't vallen van den doncker voor de mont van de bay ten ancker quamen.

6 dito

quamen de resterende scheepen Parel, Malacca ende gecroonde Leeuw voor den middagh mede noch fray ter rheede, ende d'E. heer Cunaeus (door den Commandeur te gemoet gevaeren wesende) ten eersten aen landt, alwaer na desselffs qualiteyt met het behoorlijcke respect ontfangen, ende begonnen is' openingh van Compagnies gelegentheyt etc. te doen. Soo was oock mede een Engels scheepjen g' arriveert, genaemt Bantam, daerop capiteyn Isaacq Teeler, ende coopman Tomas Nieman, comende in compagnie van d'E. heer Cunaeus van Batavia seylen, tenderende na Livorno in de straet.

7 dito,

is bij d'E. heer Cunaeus en de breeden Raedt hier aen landt (om eenige lecken te repareeren aen 't schip Malacca) geresolveert, 't jacht de Schelvis

[p. 348]

op sij te laeten corten, ende alsoo in 't selve eenige goederen uyt Malacca over te scheepen tot verhaelde lecken sullen wesen verholpen. Item ook 't jacht d' Achilles overmorgen vooraff te senden na de scheepen Arnhem ende Honingen aen St. Helena met aenschrijvens ende ordre, dat sij luyden onder hun tweeen niet sullen onderstaen vandaer na 't vaderlandt te vertrecken, maer te blijven leggen wachten tot sijn E. met de gansche vloote aldaer sal bij haer gecomen wesen, omme alsoo gesamentlijck dan gecombineert na de havenen des vaderlandts te varen etc.

8 dito,

goet weer ende wint als vooren, quam 't vrijmans vaertuygh de Peguijn uyt de Saldanhabay ende Dasseneylandt met partij vis, vogels ende eyeren, beneffens een brieffken van ons volcq resideerende op 't Robbeneylandt geschreven.

Aen den Commandeur etc.,

luydende als te weten:

'T getal der schapen is jegen woordigh 454 stucx; van de 6 stucx verleden in de boot gedaen isser hier aen landt 3 gestorven, ende met de groote drooghte, alsoo de oyen niet te veel melck hebben voor de jonge, sterven der eenige lammeren, daer in de regenmouson soo geen noot van heefft; oock soo souden de vrijluyden hier soowel een tentje van 6 à 8 stocken begeeren op te slaen, om in tijt als met contrarie wint nergens heen en connen, te verblijven, laeten U.E. 't selffde weten off sij 't doen mogen off niet; versoecken mede voor ons om de voor dato geeyschte waterputs, oock wat teer alsoo der 6 à 7 oyen sijn, die de steerten dienen affgesneden te sijn; compt hier nu al halffslagh. Hiermede etc. Was geteyckent Jan

[p. 349]

Woutersz., Rijck Overhagen. Ter sijde stont: Int fort de Goede Hoope, desen 7 Meert 1658.

'S namiddaghs wierd een schip voor de baay vernomen; maer cost vermits de stilte heden niet binnen comen. Ende is op dato van d'E. heer Cunaeus voor aff gevaerdight 't jacht d'Achilles na St. Helena, ten eynde boven op den 7 deser aengeroert.

9 dito

is verhaelde schip ter rheede g'arriveert, comende van Engelandt, den 12 September uyt Pleymouth geseylt, genaempt de Thomas, waerop capiteyn off schipper Ritchardt Alnoth ende coopman ..... Schinder, hebbende dese cust van Africa op 37 graden Z.breete aengeweest, nadat al op 34 graden was gecomen, vanwaer soo laegh weder affgedreven was, ende een seer penible reyse gehadt, tenderende na de cust van India ende versoeckende water ende ververssinge, welck eerste hem toegestaen ende 't ander op eygen behoefftigheyt beleeftdelijck is ge'excussert etc. Dit scheepjen was van omtrent 50 last, gemant met 20 coppen, sonder dooden.

11 dito

quamen 2 Engelse scheepen voor de bay; doch costen om de harde winden de rhee niet crijgen, maer mosten weder de bay uytseylen.

13 dito,

redelijck goet weer, doch de wint aen d' oversijde van de bay noch al Z.Z. oost, redelijck aencoelende. Ende is op dato d'E. heer Cunaeus met den Commandeur in 't landt geweest, omme inspectie te nemen van alle gelegenheden, ende hoe de saecken van den corenbouw etc. al in ordre stonden.

14 dito

is opgemelte sijn E. ten eynde voorsz. weder uytgeweest, met eenen oock hebbende besichtight het Caepmans ende beestiael etc.

Op dato verstonden uyt een Hottento, dat den sargeant (om beestiael uyt sijnde) bij noch omtrent de

[p. 350]

groote berghrevier (stijff 18 uyr gaens van hier) geen inwoonders altoos en had vernomen, ende dierhalven geresolveert was noch 7 a 8 daghreysens verder te marcheeren ende deselve op te soecken, om, mogelijck sijnde, emmers een goet getal beesten thuys te brengen, waertoe d'Almogende sijn zegen verleene.

16 dito,

't weer begon wat te bedaeren, ende wierd de boot van 't jacht de Schelvis nae 't Robbeneylandt gesonden om eenige schaepen voor de schepen.

Sondagh den 17 dito,

is voorsz. boot ten eynde voormelt eerst nae 't eylandt gevaeren, als sijnde vermits de opgesteecken Z.Z. ooste winden gister namiddagh tot nu belet gebleven.

18 dito,

smorgens moy weer, sijn die van 't Wapen van Hollandt affscheyt gegeven, ende g'intregeert de brieven ende annexe pampieren van d'E. heer Commissaris Johan Cunaeus ende des forts de Goede Hoope, gedirigeert aen d'Ed. heer Gouverneur-Generael ende d'E.E. heeren Raden van India tot Batavia. Sijnde onderwijlen wat mede lustigh besigh de schippers van de respective retour-scheepen, onder de vlagge ende 't commando van voorsz. heer Cunaens met haere ververssinge aen boort te haelen, omme morgen ten langesten mede onder seyl te mogen gaen, ende ten welcken eynde deselve oock sijn geinterrogeert (sic) de brieven ende pampieren van de Caep, gedirigeert aen d'Ed. heren Majores in 't Vaderlandt.

19 dito,

's morgens fray stil warm weer, was 't Wapen van Hollant al voor daegh vertrocken ende fray in zee geraeckt met een variabel luchjen. Ende gingh oock desen namiddagh mede noch onder zeyl d'E. heer Cunaeus per de scheepen Parel, Orangie, Malacca, Hector ende Gecroonde Leeuw, om haere thuysreyse over St. Helena te vervorderen, waertoe hun d'Almogende met sijn heylige geleyde gelieve bij te wonen.

[p. 351]

Soo gingh oock mede in compagnie met siju E. voorsz. onder seyl 't Engels scheepjen Bantam, dat met de voorsz. retourvloot van Batavia tot hier was gecomen, tenderende na Ligorn¹⁾.

Heden was de boot van de Schelvis geretourneert van 't Robbeneylandt met 20 schaepen, daerbij tot 41 stucx toe gedaen ende aen de retourvloot verdeelt sijn, seylende ten dien eynde deselve vloote noch een goet stuck buyten in zee nae, alsoock een van de Biscayse sloepen, die de schaepen aen genoemde scheepen overgelevert hebbende, des nachts aen de Schelvis waren weder aengecomen.

1) Livorno.

20 dito,

van 't Dasseneylandt quam hier t' arriveren het vrijmans vaertuygh de Peguijn met partij vogels, vis ende eyeren, mitsgaders een halff aem traen. Relateerende, dat Sondagh ende Maendagh wesende eergister noch laest, omtrent 't Dasseneylandt hadden gesien een groot schip, sijn cours hebbende ende debvoir doende na dese Caep te seylen: willen hoopen 't selve haest opdonderen mach.

Woensdagh den 20 Martio 1658.

Alsoo van tijt tot tijt meer ende meer is blijckende, dat den persoon Jan Woutersz, door quaede comportementen etc. anno passado van adsistent tot niet gedeporteert, ende gracieuselijck noch gelaeten in soldaets qualité, mitsgaders om occasie te mogen hebben om te leven ende hoopen van beterschap, gestelt tot upsiender over Compagnies schaepen etc. (op 't Robbeneylandt), sigh aldaer noch al even quaelijck is dragende ende gansch niet passende op de gemelde schapen, volgens de getuygenissen der persoonen,

[p. 352]

verscheyden maelen ende noch gister daer aengeweest, boven dat geduyrich in sterckendranck (alsse maer crijgen can, soo van 't ransoen als voor gelt) is debaucheerende, ende t' eenemael in de wint slaende de ordres hem successive ende iterative op 't een ende 't ander gegeven, voornamentlijck op 't stuck van 't vuyren op de g'ordonneerde plaetsen, tot seyn voor Compagnies scheepen, om bij nacht te mogen daerop inseylen, volgens de clachten van d'E. heer Cunaeus selffs ende meer andre, welcke ons verclaert hebben, dat 's avonts onder dito eylandt sijnde ende willende inloopen, maer een oogenblick tijts wat blickvuyr ende anders gansch niet vernomen hebben, boven dat hij Jan Woutersz. volgens rapporten voorsz. oock niet begeert, sijn onderhorigh volcq beter als hij op 't een als 't ander sullen passen, waerdoor wel eenige scheepen mochten ongeluck overcomen, gelijck aen de Parel (daerop voorsz. heer Cunaeus) bijna tot groote schade van d'E. Compagnie was geschiet, ende dat aldaer is bevonden groot versuym in d' aenteelt van de schaepen, mitsgaders op verscheyden plaetsen eenige doot ende versmacht, - Soo is om die ende ander pregnantien meer, goetgevonden per 't eerste vaertuych denselven van daer te lighten, ende 't oppergesagh te transfereren aen den persoon Rijck Overhagen adelborst, welcke preuve van sijn debvoir ende comportementen alhier gegeven heefft, ende volgens 't welcke dan oock verstaen is, den fiscus mede te laeten gaen, met last, omme uyt crachte deses alle onse aldaer gesonden adres den voorsz. Jan Woutersz. aff te vorderen, ende meergemelten Rijck over te geven ende distinctelijck voor te lesen, mitsgaders tot uytvoeringe van dien de behoorelijcke vermaeninge te doen, insonderheyt denselven wel in te scherpen den oppas op het vuyren voorsz. beneffens de goede acht op schaepen

[p. 353]

ende conijnen, mitsgaders sulcx meer als ginder na genomen inspectie ende visite van alles ten dienste van d'E. Compagnie sal bevinden te behooren, ende na voltreckinge van dien voorsz. Jan Woutersz. met vrouw ende kindt overnemende, brengen aen 't jacht de Schelvis, omme daermede in sijn soldaetsbedieninge over Mauritius nae India te vaeren. Aldus gedaen ten dage ende jare als boven. Was geteyckendt: Jan van Riebeeck, Roelof de Man, Abraham Gabbema, secretaris.

21 ditto

is des avonts ons volcq weder uyt 't landt weder t'huys gecomen, welcke de passagie gevonden hebben over 't vaste geberghte van Africa, daer de berghrevier tegenaen leght ende met een clooff diep uyt het landt deur compt lopen, wesende aen dito oversijde des gemelten geberghte soodanige vlacte vernomen, dat gemeent wordt men wel 100 mijlen verder soude reysen sonder eenigh meerder geberghte te ontmoeten; doch scheen de vlacte al steen ende kleyn keyachtigh landt, onbequaem tot corenbouw etc., welcke wegh d'onse wel verder souden hebben ingewandelt, maer vermits de schraelheyt der gemelter vlacte, daer geen gras offte yts altoos tot voeder van de beesten op was, ende dat deselve tot daer, tusschen de 40 ende 50 uyren gaens van hier, geen inwoonders altoos vernomen hadden, ende haer victualie seer begonde te verminderen; item oock eenige van 't volcq door ongemack sieckelijck te worden, waren deselve weder herwaerts gekeert, ende 2 dagen terughgereyst hebbende, ontmoet 2 a 3 cleyne negerijen, item oock den swarten capiteyn, altemalen wesende van de Chariguriquas, die 't Robbejachtsbootjen anno 1656 in de Saldanhabay gespoiljeert hadden, ende van de

[p. 354]

welcke noch bequaemen ...¹⁾ koebeesten ende ...¹⁾ schaepen, dat al was daer sij wilden aff scheyden, ende uyt deselve verstonden, de rechte Saldanhars soo ver te lande in waeren, dat men se in geen maent soude bereysen cunnen, sulcx dat den sargeant ende sijn volcq genootsaeckt bleeff met verhaelde weynige beesten ende schaepen t'huys te comen, achter gelaeten hebbende 2 persoonen, door sieckte ende ongemack als voorsz. onderwegen gestorven, ende een, namentlijck den baes metselaer, eergisteravont in 't vallen van 't doncker swaerlijck van een leeuw gebeeten in den rechterarm, de bovenste ende onderste focelen²⁾ glad aen stuck, ende ten ware de gauwicheyt van den sargeant Jan van Harwarden voorsz. stonde niet alleen verhaelde persoonen, maer oock eenige meer van dito leeuw t' eenemael verslonden geworden te hebben, soo als sijluyden met den anderen besigh waren haer eeten te parteeren ende vuyr te maecken; doch heefft den voorsz. sargeant een snaphaen met een coegel gelaeden opgevadt, ende den leeuw deselve recht voor op de cop settende, met eene schoot soodaenigh daermede getroffen, dat soo daetelijcq doot bleeff, sonder ymandt eenige schaede meer te doen, sijnde een seer maegrigh ende hongrigen leeuw, hoedaenigh sijluyden geen meer op reyse gesien hadden, maer wel somtijts 5 a 6 bij den anderen lustige vette gasten, alsoock onder anderen een oliphant, verscheyden renosters, wolven, luperts ende oock in meergemelde groote valey seer schoone groote paerden in 't wilt, neffens veel elanden, herten ende hinden, hebbende 't vel van voorsz. leeuw medegebracht, om gevult ende in de groote sael opgehangen te worden, soodat dese gemelte tocht niet veel beschooten, maer

1) Oningevuld.

1) Oningevuld.

2) Vezelen?

[p. 355]

integendeel 2 man 't leven ende den derden sijn gesontheyt gecost heefft, 't welck al wat affsoetingh bij sommige causeert; doch blijven den sergeant ende eenige andre echter even seer gemoedight, om die tocht bij gelegentheyt weder te hervatten, daer Doman den Hottento, die op Batavia geweest ende niet met d'E. heer Cunaeus geretourneert ende op sijn versoeck Anthony genaempt is, sijn dienst mede toe aenbiedt. Wat vorder op dito landttocht voorgevallen sij ende hoe ons volcq gereyst hebben, is bij onderstaende aenteyckeningh, door deselve gehouden ende hieronder g'insereert, in 't lange ende breede nae te lesen.

In 't lant aen Cabo de Boa Esperance 1658.
February anno 1658.
Landtreyse gedaen bij den sargeant Jan van Harwarden, onder haer 15 Nederlanders ende 3 Hottentos met vijff draeghossen, geladen met coper, tabacq ende victualie etc.

26 dito

hebben wij ons gelijck als boven op reyse begeven, omme eenige van d'inwoonders op te soecken ende sien met alle vrundelijcheyt sooveel beestiael te handelen, als men gevoughlijck van haer soude kunnen becomen, nemende onse wegh nae de Lupaertsbergh, oost aen, die na de middagh passeerden, ende aen een cleyn revierken achter 't selve bleven vernachten.

27 dito

goet weer, wederom preparade maeckende om te vertrecken ende claer wesende, naemen onsen wegh N.oost, dat omtrent 2½ uyren gevordert, ende goede weyde voor de beesten gevonden hebbende, rustplaets naemen ende middaghmael hielden. 'S mid-

[p. 356]

daeghs weder opbreeckende ende de wegh noord-oost ten oosten 2 uyren vervordert hebbende, alwaer 4 groote leeuwen voor ons opsprongen ende weghliepen, blijvende omtrent 100 roeden van ons in de ruychte leggen, maer alsoo in de passagie lagen ende wij de plaets naeckende waren, daer sij haer onthielden, sprongen weder drie van deselve op, doch de vierde daer noch wesende ende wij hem soeckende, salveerde sigh door een revier daeromtrent, marcheerende noch op deselve cours een uyr daer wij vernachten, ende 't huylen van de leeuwen, dat schrickelijck in de nacht om te hooren is, hebben aengehoort.

28 dito goet weer als boven, houdende noch al deselve cours in 't marcheeren tot op den avondt, dat omtrent 4 uyren g'advanceert waren, ende aldaer onse beesten laetende weyden, isser onder deselve een renoster gecomen, die twee hoorens op de neus hadde staen, gelijck de bocken haer hoorens dragen, doch geen molestie offe quaedt aen de beesten doende, ende eenige schooten op gedaen hebbende, is weghgeloopen. Dus doende is de nacht op handen gecoomen, ende hebben wij ons tot ruste begeven, omme des anderen daeghs weder te cunnen voortmarcheeren.

Martio anno 1658.

Eersten dito,

noch al deselve cours houdende ende naedat wij 5 uyren voortgegaen waren (laetende de Diamant- ende Parelbergh aen de rechterhandt ende de Sadelbergh aen de slinckerhandt leggen) quaemen aen de groote Berghrevier, die wij noch een uyr ver langhs gingen tot savonts, dat daer bleven leggen.

2 dito

op verscheyde coursen geadvanceert langs 't vaste geberghte van Africa ende meergemelte Berghrevier omtrent 2½ uyren gaens.

[p. 357]

3 dito

noch al deselve cours houdende van N.N.O. langhs voorsz. geberghte 4½ uyren, daer de meergemelte Berghrevier weder bij quaemen ende de beesten (doordien aldaer goede weyden vonden) lieten weyden, ende omtrent 2 uyren gerust hebbende, weder vertrocken tot 't vaste geberghte van Africa, daer geseyt wierd over te moeten marcheeren, hebbende noch geadvanceert 2 uyren, blijvende onder dito geberghte vernachten ende den dagh verbeyden.

4 dito

bleven desen dagh op de voorsz. plaetse stil leggen, doordien een van ons volcq grootelijcx met de bloetgangk gequelt sijnde, niet langer conde voortgaen, alsmede door de moeycheyt van de beesten, die quaelijck sooveel weyde conden vinden dat haer voedsel hadden etc.

5 dito

ons reys vervolgende op de cours N.O. ten O. tot onder het bovengemelte geberghte, daer wij (naedat 2 uyren gemarcheert hadden) doordien voorsz. niet verder conde voortgaen verbleven, ende wijders door den sargeant gecommandeert wierd den landtmeter Pieter Potter neffens noch 3 man ende 2 Hottentoos, gevictualjeert voor drie dagen, voorsz. geberghte ten eersten ende soodrae doenelijck was over te marcheeren, om te vernemen off daer geen inwoonders te vinden souden wesen, ende niet vernemende, metten eersten wederom te keeren. Ende sijn voorsz. persoonen omtrent de middagh vertrocken, ten eynde voorsz., dewelcke haere cours namen O. ende O. ten noorden; doch aen 't geberghse comende, gingen Z.Z. oost aen, hebbende, t' zedert van de sargeant sijn affgegaen op voorsz. coursen 't gemelte geberghte opgemarcheert, omtrent 4 uyren gaens, tot op den avont, daer sij seven paerden sagen in 't wilt loopen, dewelcke heel vet ende schoon geleecken, appelgrau van couleur, edoch heel schuw voor de menschen,

[p. 358]

ende apparent door de wildicheyt quaelijck souden te becoomen offte te vangen wesen.

6 dito,

voorsz. cours houdende, mitsgaders van voorsz. geberghte gaende, quamen in een groote wijde ende schoone valeye (doch onbequaem tot boulandt) wel een uyr gaens breet, die over marcheerende, in dewelcke valeye sij een groote reviere vonden, die sijn loop nam deur voorsz. vaste geberghte (dat sigh van malcander scheyden, gelijck off tusschen 2 muyren deurliep) in de meergemelte Berghrevier, sonder eenige paeden langhs voorsz. revier te hebben cunnen vinden, als sijnde oock gemelte valeye veel hooger gelegen als de valeyen aen de Berghrevier; vorder gaende, weder aen een ander steyl geberghte gecomen sijnde, dat door des teylheyt onklimbaer scheen, sulcx wij daeromtrent op een hoochte quaemen daer men over een vlacte (bij gissinge ongeveer wel 4 dagen reysens langh scheen) conde sien, doch geen Hottentoos met haer negerijen ende huysen vernamen, waerdoor haer de moet ontsincken lieten, vermits de Hottentoos mede op een ander steylte geweest, weder bij haer gecomen ende geseyt hadden, dat nu wel mochten nae huys gaen, want hier geen Saldanhaers lagen; veel min moet hebbende deselve op te loopen offte te vinden souden wesen, keerden de voorsz. persoonen haer eerste derwaerts gegaene cours wederom, om weder bij haer (onder 't voorsz. geberghte gelaeten) volcq te comen, daer sij op den

7 dito,

des morgens goet weer sijnde, met gesont volck bij quaemen, haer reyse gelijck voorsz. verhaelt hebben, die oock ondertusschen niet vernomen offte gesien hadden. De Hottentoos, siende ende merckende, dat gemelte sargeant met de beesten ende bagagie weder opbreecken ende naer huys trecken, seyden tegens denselven, dat sij roock hadden sien

[p. 359]

opgaen ende noch wel moet hadden eenige inwoonders te vinden. Door wat redenen deselve sulcke discoursen tegen voorsz. sargeant voerden, weet men niet, maer 't apparent ende 't seeckerste daervan schijnt te wesen, dat sij gemerckt offte gehoordt souden hebben, dat haer dan geen coper offte tabacq (t' huys comende) soude worden gegeven, ende over sulcx als niet wel te vrede scheenen te wesen, wierd haer van de sargeant voorgehouden de Saldanhars selver te gaen opsoecken daer sij wel toe genegen waren, waerop haer voor drie dagen provisie, tabacq etc. wierd gegeven, mitsgaders daerenboven noch wat tabacq voor de capitteyns van de troupen, daer sij souden mogen bijcomen, tot vereeringe, ende tot ons te meer te doen animeeren, mitsgaders haer met groot getal beestiael tot ons aff te brengen ende nodigen; wat daeruyt groeyen sal, moet den tijt leeren, ondertusschen niet sonderlingh voorvallende, als aensiende de slappigheyt van voorsz. persoon, die ons 't vorder reysen heefft beleth.

8 dito,

de voorsz. Hottentos wederom comende, die niet opgedaen offte yts vernomen hadden, soo worden vastgestelt op morgen metten dagh op te breecken ende onse reyse naer huys te vervorderen.

9 dito,

van de voorsz. plaetse opgebroocken ende met 8 uyren van daer vertrocken wesende, tot op de plaetse, daer wij den 3 deser des nachts gelegen hadden, ende aldaer verbleven tot den

10 dito,

dat met het aencomen van den dagh ons reys vervorderden, ende omtrent 4 uyren geadvanceert wesende, sagen van verre een hoop beesten weyden, sulcx wij vraeghden aen onse Hottentoos, wat voor een crael off volcq daer lagen, ons tot antwoort gaven Sounqua te wesen, daer wij naer toe marcheerden, ende Z.W. ten zuyden omtrent ½ uyr gegaen heb-

[p. 360]

bende bijquaemen, maer bevonden het de Hottentos te wesen, daer den fiscus voor desen was bijgeweest, genaempt Charingurina, die tegen ons seyden, datter groote capiteyn van deselve negerije (alsoo dese maer 5 huysen groot was) met 't meeste deel van sijn vee ende huysen over 't geberghte lagh, die ons compste presenteerden te doen weten, ende een van alle na toe te lopen, dat oock goet gevonden wierd ende aenstonts geschiede, verseeckerende ons, dat hij wilde maecken dat met beestiael soude bij ons comen, bijaldien daer wilden wachten ende sijn wederomcompste verbeyden, dat hem beloofft is ende wat tabacq gegeven wierd, datelijck daerheen liep; ondertusschen ruylden wij van 't voorsz. negerijtje 3 koeyen ende 2 calven, mitsgaders vast besigh wesende haer tot ons wat te animeeren met wat tabacq etc.

11 dito,

van de voorsz. negerije weder (als er niet meer verhandelen wilde) vertrocken sijnde, nemende de cours als boven, ende voortgaende tot op de plaets daer wij den eersten Meert gelegen hadden, daer na sonnenondergangh mede wel aenquam een van de beesten, daer den meergemelten persoon Gerrit Beuckeren van gedraegen wierdt, sijnde 't selve mede soo swack, dat ettelijcke maelen met voorsz. persoon is ter aerden nedergevallen, ende qualijck meer conde voortgeraecken, soodat te presumeeren sij dat niet langh sal maecken.

12 dito,

vertoeffden desen dagh alhier, om de Hottentos van de Charingurinars bij ons, ende verhaelende dat haeren capitayn met partij beestiael affquam, die verhandelen wilde etc. Den sargeant ondertusschen omtrent een halff mijl O.N.O. nae een ander negerijtje van 11 huysen gegaen wesende ende corts daerna wederomcomende, rapporteerende det het de Sounquas waren ende niet van te handelen was.

[p. 361]

Nae sonnenondergangh quamen voorsz. Saldanhars met 14 schaepen, die van haer geruylt worden. In den nacht quamen 12 Hottentos van de swarte capitayns negerije aen de rustplaets, welcke die nacht bij ons bleven, tijdingh brengende, dat morgen 2 koebeesten ende 15 schaepen souden comen om te verhandelen: wat daervan is sal den tijt leeren.

13 dito,

des morgens met 't aencomen van den dagh brachten de voorsz. Saldanhars 't verhaelde vee, ende 't selve van haer geruylt hebbende, door den sargeant gevraeght wordende off niet meer te verhandelen hadde, die sonder daerop eenige antwoort te cunnen becomen, resolveerden op te breecken, ende de thuysreyse te vorderen, gelijck oock deden; maer geen 40 roeden voortgegaen wesende van de plaets daer gelegen hadden, riep een van de gemelte Hottentos, datter noch schaepen aenquaemen, ende oock in 't gesight cregen, waeromme haer inwachten op de plaetse daer den eersten Maert gelegen hadden, van meeninge sijnde daer een dagh ende nacht te rusten, omdat het geruylde beestiael te veel affgejaeght, ende door te veel marcheeren wel doot gedreven soude cunnen worden; ondertusschen sondt den sergeant een van de Hottentos na 't voorsz. cleyn craeltje om haer aen te seggen ende vragen off noch yts te verhandelen hadden, dat wij daer alsdan noch souden vertoeven ende inwachten, maer anders metten eersten vertrecken. 'S namiddags omtrent drie uyren is den persoon Gerrit Beuckeren van de voorsz. sieckte in den Heere ontslaepen, die den 14 tegen den middagh hebben ter aerden gebracht.

'S naemiddaghs brachten de Hottentos een koebeest ende quaemen d' uytgesonden mede wederom met rapport, dat noch 2 a 3 dagen souden blijven leggen, ende dat de Saldanhars dan hier souden bij ons comen

[p. 362]

met noch eenige koebeesten ende schaepen, mitsgaders in den nacht soo lange te drijven als de maen sijn schijnsel gaff etc.

15 dito,

blijvende desen dagh noch hier leggen ende haer inwachten sonder yts vernomen te hebben.

16 dito,

met het aencomen van den dagh packten de beesten om de reys te vervolgen, dat wij naulycx gedaen hadden off quamen eenige Hottentos met 13 schaepen ende een koebeest, sonder te weten offer meer souden volgen ende alsoo jegenwoordigh de roode loop onder eenige begonde d' overhandt te nemen ende de fictualie te minderen, sulcx niet wel noch eenige dagen te wachten soude cunnen geschied, is vastgestelt op morgen de reys te vervolgen ende op reys te begeven.

17 dito,

is Elias de Pijper met een Hottentot naer het cleyn negerijtje gesonden om te vernemen off men daer niet yts meer beestiael soude cunnen becomen, die wederom gecomen wesende rapporteerde, 't wachten vergeeffs te sullen wesen alsoo daer niet meer te haelen is, ende over sulcx de beesten wederom gepackt wesende op 12 uyren van daer vertrocken, en de cours west een mijl g'advanceert tot onder 't Parels- en de Diamantsbergh, daer wij vernachten.

18 dito,

's morgens goet weer sijnde, vertrocken wij van daer tot op de plaets daer den 27 February des nachts gebleven sijn geweest, ende sagen weder 3 leeuwen, die voor ons opsprongen.

19 dito.

Idem quaemen aen 't revierken, daer den 26 des avonts gelegen hadden, alwaer een groote leeuw een van ons volcq, sittende in ronde cringh om een kleyn viertjen, terwijl den sergeant de leste victualie omdeelde, heefft besprongen, denselven ondergehouden ende in de rechterarm gebeten ende swaerlijck gequest, dewelcke door den sargeant, die sulcx

[p. 363]

siende ende niet beter wetende off 't was een van de kalven, maer hem bekennende een snaphaen genomen, voor op 't hoofft geset ende doorschooten heefft. Smorgens hebben noch 4 man bij een koe, alsoo deselve niet volgen en conde, achtergelaeten, om te sien sooveel mogelijck was noch t'huys te brengen, maer bleeff doot leggen.

20

Idem van de voorsz. reviertje affgegaen, ende noch een persoon heel sieck wesende, dewelcke niet langer voort cunnende comen, waeromme 2 andere noch bij hem gelaeten wierden, om soo soetjens achter aen te volgen; doch een uyr vooruyt wesende, hoorden een schoot doen, daer een os ende 2 man naer toe sonden om denselven daerop t' huys te brengen, die al eer dito beest daergecomen, in den Heere gerust was ende begraven etc. Wij met de resterende voortgaende, quamen omtrent den avont heel mistigh weder wordende, noch behouden ende meest gesont aen 't fort, daer seer verbleyt ende welcom waren, medebrengende niet meer als 11 jonge ende oude koebeesten ende vijf ende veertigh schapen, gehandelt voor .. ℔ cooper, .. gros pijpen ende 16 ℔ tabacq.

Finis van 't journael der lantreyse

gedaen bij den sargeant Jan van Harwarden voorsz.

22 dito

is des avonts weder nae d'eylanden vertrocken 't vrijmans vaertuygh de Peguijn.

25 dito

sijn d' opperhooffden van 't jacht de Schelvis affscheyt gegeven, omme hun reyse van hier na Mauritius te vervorderen ende aldaer Compagnies fortresse te demolieeren ende den ommeslagh gansch ende gaer te lichten en op Batavia off Ceylon te brengen. Soo is oock onse sloep (genaempt Schaepejacht) nae 't Rob-

[p. 364]

beneylandt gesonden met den fiscus, om aldaer eens inspectie van saecken te nemen ende de visite overal te doen, mitsgaders met eenen den persoon Jan Woutersz. te lichten, ende Rijck Overhagen 't gesagh ende toesicht over de schaepen te transfereren etc., als bij resolutie op den 20 deser daerover specialijck genomen breeder g'extendeert.

26 dito

's morgens waren de Schelvis ende voorsz. Schaepejachjen ten eynde voorsz. al vroegh onder zeyl. Ende quam hier tegen den middagh oock wel te arriveren 't schip Wapen van Amsterdam, in compagnie van 't Wapen van Hollandt, 13 October anno passado tegelijck uyt 't Vlie geseylt, met 317 coppen, waervan op reyse 2 verdroncken ende 9 door sieckte overleden, sijnde met verscheyde siecken ende scheurbuyckige noch beladen, ende nergens aengeweest, maer hadden den 19 December d' eerste mael 't schip Amersfort ontmoet. Item oock naederhandt op den 10 February als wanneer uyt d'opperhooffden van dien verstonden, dat deselve omtrent de cust van Brasil op omtrent 12 graden Z.breete een Portugese neger prijs (comende van Angola ende tenderende nae de bay tote la Santoes) genomen hadden met over de 500 slaven ende slavinnen, daeruyt gelight 250 stucx, hebbende de rest met het Portugees schip, dat oudt ende onbequaem was, laten varen; doch begonnen al eenige door de langhdurigheyt van de reyse al wat te versterven ende waren sijluyden den 16 February verleden weder van den anderen geraeckt: mogen hopen dat haest mede opdonderen sal. Tegen den avont wierd noch een schip dight onder de wal gesien, 't welck te hopen sij voorsz. Amersfort sal wesen, cunnende, vermits de windt schielick van den Z.Z. oosten stijff opstack, niet ter rheede comen.

27 dito,

's morgens fray weer, ende 't luchjen wes-

[p. 365]

telijck, waermede al heel vroegh hier ter rheede quam 't fluytschip de Spreeuw, van de camer Zeelandt, 12 October anno passado uytgeseylt, ende in Pleymuyen om een ander mast doch nergens anders aengeweest, uytgebracht hebbende 154 coppen, waervan de Engelse in voorsz. haven affgelight hadden 15 man, ende 10 op de reys overleden, was hier met 129 coppen behouden aengecomen, onder welcke veele sieck ende scheurbuyckigh, ende waertoe derhalven nae gewoonte alderhande aerd- ende thuynvruchten etc. tot ververssinge na boort gesonden is. 'S namiddaeghs compt noch een schip in de bay, 't welck vermits d' opcomende Z.Z. ooste harde coelte niet coste ter rheede arriveeren, maer aen de overzijde in de mont van de bay ten ancker comen ende blijven leggen tot den

28 dito

's morgens, dat de gemelte Z.Z. ooste windt nae gewoonte deses tijts gestilt ende 't luchjen N.west wesende, verhaelde schip onderseyl gingh, ende daermede vroegh voor den middagh noch wel ter rheede quam, sijnde 't schip Amersfort, 14 October daeghs na de Wapens van Amsterdam ende Hollandt uyt Vlie geseylt met 323 coppen, daervan 29 overleden ende ongeveer noch 30 sieck te coy leggende van scheurbuyck, waertoe de behorelijcke ververssinge, na gewoonte, daegelijcx aəen boort geschickt wordt, mitsgaders de swackste aen landt gebracht om te vervrissen, gelijck mede alle de slaven ende slavinnen bij denselven als voorsz. omtrent de 12 graden Z.breete uyt een genomen Portugees schip op de cust van Brasil gelight, welck al tot op 170 stucx nae overleden ende noch veele heel sieck waren, mitsgaders meest bestonden in meysjens ende kleyne jongens, van welcke voor een jaer 4 a 5 noch weynigh dienst sal te trecken wesen, echter sijn deselve als voorsz. mede aen landt gebracht om ververscht ende weder

[p. 366]

opgequeeckt te worden. Soo compt oock op dato te retourneeren van 't Robbeneylandt het Schaepejacht met 20 schaepen ende den fiscus, neffens rapport, dat den persoon Jan Woutersz. conform sijnen last aen de Schelvis had overgeset, ende de slavin Eva weder hier gebracht, ende op alles de visite genomen hebbende, bevonden jegenwoordigh noch 399 schaepen jongh ende oudt op 't eylandt, de conijnen in redelijcken tier, mitsgaders den persoon Rijck Overhagen ten dienste van d'E. Compagnie aldaer, bequaem ende neerstigh genoegh, doch het thuynen ende wes meer dienaengaende was van sobere apparentie. Echter bleven d' onse aldaer voornemens tegen de natte tijt nader preuve te nemen, ende volgens dien weder versoecken om allerley saeden, die haer sullen gestuyrt worden, mitsgaders oock een staeck ende pickcransen om bij aencompste van scheepen 's nachts te beter te cunnen vuyren, alsmede eenige paelen, nodich tot het crael van de schaepen etc. Heden is oock 't Engels jacht de Thomas na Coromandel 't zeyl gegaen.

30 dito,

quam op den middagh hier te arriveren de retourvluyte den Ulisses, van Batavia met de scheepen Princes Royael, Hoff van Zeelandt ende Enchuysen, 17 January verleden geseylt, ophebbende 44 coppen, daervan geen overleden, ende gister noch gesien het schip Hoff van Zeelandt, omtrent Caep d'Anguilles, dat dierhalven neffens d' andre scheepen alle uyren mede tegemoet gesien wordt.

Sondagh den laetsten dito,

quaem wel ter rheede voorgemelt schip Hoff van Zeelandt, in compagnie ende op dato vertrocken als boven, met 150 coppen, daervan 2 overleden, de rest vris ende gesont, wierd daetelijck vers vleysch ende thuynvruchten tot ververssinge aen boort gesonden, met ordre om haer te

[p. 367]

reppen ende vaerdigh te maecken soo haest doenelijck om weder nae St. Helena te vertrecken, ten eynde de Vloote te eerder van daer soude cunnen ende mogen t' zeyl gaen nae de havenen onses Vaderlandts. Ende is desen avondt de fluyt Ulisses noch sijn despeche gegeven omme d'E. heer Cunaeus aen St. Helena ten eersten cuntschap te doen hebben van d'ordre onser heeren meesters uytte vergaderinge der 17^e voor sijn E. ende opperhooffden der retourvloote, wegen haer vertreck vooraff na de leste retourscheepen te wachten etc.

April anno 1658.

Ady primo ditto,

de fluyt Ulisses is na St. Helena vertrocken neffens onse missive aen d'E. heer Cunaeus ende een geslooten briefjen van de heeren meesters uyt 't Vaderlandt gedirigeert aen den Commandeur ende opperhooffden van de retourvloote, ende geschreven uyt de laeste vergaderinge der 17^e gehouden tot Middelburgh in October 1657 verleden, streckende tot narichtinge waer hun deselve sullen hebben op hare thuysreyse vorders na te reguleren. Bij 't welcke oock gevoucht de nader advijsen van dese Caepse residentie etc. aen opgemelte haer Ed. in 't Vaderlandt. Doch de wint cort daerna uytter zee van den N. westen colende, heefft voorsz. fluyt de bay niet cunnen uytraecken, maer aen d' oversijde in de mont weder ten ancker moeten comen.

Tusschen wijle comen met die wint de bay inzeylen 2 groote schepen, aparent de resterende van de laeste retourvloote, Princes Royael ende Enchuysen; doch costen, vermits 't niet seer deurcoelde ende den avond viel, desen dagh niet ter rechter rheede geraecken.

2 dito,

's morgens goet weer ende 't luchjen met regen westelijcq, waren de voorgemelte schepen Princes

[p. 368]

ende Enchuysen wel ter rheede g'arriveert, welcke in compagnie van 't Hoff van Zeelandt ende Ulisses, 30 ende 31 Maert hier gecomen, op den 17 January mede van Batavia geseylt sijn, ophebbende...¹⁾ coppen, sonder eenige siecken, ende maer...¹⁾ overleden, mitsgaders tot hier 't bequaemste weer van de werelt ontmoet sijnde oocq 't gansche saysoen geen beter weer voor de retourschepen aen te treffen, als om dese tijt van 't jaer de Caep ende de Taeffelbay in te seylen, want die soo vroegh in December van Batavia vertrecken, comen hier ordinaris in de maendt February aen, als wanneer de Z.Z. ooste winden soo hard dese bay uytstormen, dat het thien om één is de bay te crijgen; maer die omtrent halff Maert ende later comen, sullen selden door de Z.Z. ooste winden daerinne belet lijden, maer altijts met goet gemacq de bay crijgen, vermits die harde winden in de maenden December, January ende February alderfelst wayen, ende na 't eyndigen van dien alle dagen wederom affnemen, ende fray gestadigh weer wort, pro memorie. Op den avondt is 't Schapejacht na 't Robbeneylandt gesonden om schapen voor de hier ter rheede leggende schepen.

1) Oningevuld.

1) Oningevuld.

4 dito

is navolgende resolutie genomen, luydende als te weten:

Donderdagh den 4 April anno 1658.

Den E. Commandeur Cornelis Qualbergen ende opperhooffden van de schepen der laeste retourvloote Princes Royael, Hoff van Zeelandt ende Enchuysen, voordragende eenige benodicheden voor ditto retourschepen, omme daervan uyt de hier ter rheede leg-

[p. 369]

gende Vaderlantse schepen Amersfoort, Wapen van Amsterdam ende de fluyt Spreeuw, te mogen werden versien, is na examinatie van saken, alles ten naeuwsten overleyt sijnde, bij den Raedt, gesterckt met verhaelde Commandeur ende breeden Raedt der gemelte retourvloote, alsoocq die van de Vaderlantse schepen Wapen van Amsterdam, Amersfoort ende Spreeuw voornoempt, goetgevonden dat deselve sullen werden g'accommodeert. Wijders bij d' opperhooffden van 't schip Amersfoort in rade overgeven sijnde eenige stucken ende bescheyden ten laste van haer gewesen cocq Thomas Peulman ende seecker jongen, genaempt Jacob Jorisz., welcke met den andren leelijcke vuylicheden souden hebben gepleecht, ende ingesien de raeuwheyt van de sake, aen welcke met 't nemen van nader informatien ende vordere proceduyren soo veel wercx soude vallen, dat het bij den jegenwoordigen Raedt wel niet soude cunnen t' eenemael affgedaen worden, vermits de gemelte schepen binnen drie à vier dagen altemalen doch staen te vertrecken, ende voornamentlijcq dat tot sodanigen sake wel vereysschen luyden, haer volcomentlijcq de rechten verstaende etc. - Soo is bij meerderheyt van stemmen verstaen, sulcx alhier niet verder aen te roeren, maer de delinquanten, met de bescheyden voornoempt, geslooten na Batavia te laten vertrecken, daer 't hoge recht van India ende gelegentheyt is, omme daerinne na behooren te cunnen werden geprocedeert. Ende omme de patjenten niet langer op 't selve schip Amersfoort te vertrouwen, is oocq goetgevonden den cocq te laten overgaen op 't Wapen van Amsterdam ende den jongen op de fluyt de Spreeuw, ten eynde deselve van den andren gesepareert mogen wesen, ende alle vorder onheylen soo veel doenlijcq geprevenieert. Staende dese vergaderinge den gesurrogeer-

[p. 370]

den schipper Jan Jansz. Floderop in de plaetse van den overleden schipper Andries Wolft op 't schip Wapen van Amsterdam, versoeckende om de confirmatie in dito schippers bedieninge ende d' augmentatie van gagie daertoe staende. Ende daerop geresummeert de genomen resolutie van den opper-coopman Willem Reyers ende Scheepsraedt desselven schips, bij welcke gesien als oocq gehoort uyt desselven opperende ondercoopmans monde, dat verhaelde Jan Jansz. Floderop, gewesen opperstuyrman, alle den volcke als schipper was voorgestelt, ende tot noch daervoor erkent etc., ende wijders oooq dat alles na behooren is gedaen, op approbatie van d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India, - Soo is bij den Raedt voorsz. goetgevonden die wel genomen resolutie in sijn geheel te laten ende daerinne niet verder te treden, maer de confirmatie ende verbeteringe t' eenemael aen opgemelte haer Ed. te reserveeren; doch op 't nader versoecq van gemelte gesurrogeerden schipper verstaen billicq te wesen, dat hem extract autentijcq uyt de resolutie des voorgemelten Scheepsraedt soo veel hem aengaet; sal werden verleendt.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaren als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Cornelis van Qualbergen, Willem Reyersz., Cornelis van Groet, Hendricq van de Putten, Jan Munt, Fredericq Ellerszⁿ, Samuel Jochumsz., Jan Jansz. Floderop, Roeloff de Man, Arnoldus Verbeeck, Jacob Thierens, Abraham Gabbema, secretaris.

Tegen den avondt is 't Schapejacht wederom van 't Robbeneylandt gecomen met 20 schapen voor de schepen.

5 dito,

is 't Schaepejacht weder na voorsz. eylandt

[p. 371]

gesonden, om noch al meer schapen voor de gemelte schepen.

6 dito

was 't Schapejacht al weder hier gecomen met 16 stucx schapen. Ende 't vrijmans vaertuygh van 't Dasseneylandt met vis ende eyeren. Heden had den schape-wachter door achteloosheyt 15 schapen in 't velt verlooren, na dewelcke gesocht, maer geen wederom gevonden wierden, des gelast is hem deselve tot straffe op reecqueninghe te stellen tegen 10 gulden 't stucq, opdat na desen beter sal oppassen. Heden hebben de navolgende persoonen voor den Raedt ondertrouw gedaen, conform de resolutie hieronder g'insereert, luydende als te weten:

Saterdagh den 6 April anno 1658.

Hendrick Hendricxsz. van Surwurde, jongman ende vrijborger alhier 23 jaren, sigh in trouwbeloffte begeven hebbende met d' eerbare jonge dochter Grietge Fransz. Meechoff, geboortich van Steenwijcq, oudt 19 jaren, in dienst ende onder vocghdije staende van den opper-coopman Willem Reyersz., bescheyden op 't hier ter rheede leggende schip Wapen van Amsterdam, ende versoeckende, mits toestaen van denselven opper-coopman, metten andren wettelijcq in den heyligen echten staet te mogen bevesticht worden, mitsgaders ten dien eynde te vergunnen, dat de gebooden souden mogen binnen dese twee navolgende dagen werden affgecundicht, doordien bovengemelte schip jegenwoordigh ten naestenbij vaerdigh leght, om metten eersten te vertrecken, - Soo is om 't selve schip ter saecke voorsz. in sijne vorder te doene voyagie niet te retardeeren offte op te houden, ende bij den Raedt deser fortresse, verstercqt met den Commandeur Cornelis Qualbergen ende opper-coopman voorsz., niet

[p. 372]

anders hebbende cunnen vernemen, als dat beyde liber ende vrije persoonen waren, welcke met niemandt ter werelt, volgens haer alsoocq voorsz. opper-coopman eygen verclaringe, yet wes dienaengaende uytstaende hadden, verstaen deselve jongeluyden haer billicq versoecq te consenteren, mitsgaders ten dien fine ende om redenen voorsz. morgen Sondagh, sijnde voor 't Cristelijcq sermoen haer eerste, 's avonts na 't gebedt de tweede, ende op Maendagh des avonts haer derde affcundinghe te laten doen, omme alsdan Dincxdags 's morgens (geen wettige oorsake van verhinderinge voorcomende) door den secretaris van onsen Raedt, vermits hier geen predicant hebben, de solemnisatie voor allen den volcke in openen raedt-camer te laten geschieden ende met de trouw publijckelijcq voor te varen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Cornelis van Qualbergen, Willem Reyersz., Roeloff de Man, Jan van Herwerden, Abraham Gabbema, secretaris.

Sondagh den 7 dito

is 't Schapenjacht, vermits 't verlies der schapen van gister, weder om een ladinge schapen na 't Robbeneylandt gesonden, daerbij oocq twee jonge oytjes, ende 8 dito rammetjes, mitsgaders 1 konijn, sijnde een rammelaer, per Wapen van Amsterdam uyt 't Patria becomen, om daer aen te laten teelen etc. Heden sijn oocq d'opperhooffden van de schepen Amersfoort ende Spreeuw haer despeche gegeven, om metten eersten goeden windt, die Godt verlenen sal, na Batavia te verseylen, met de brieven ende pampieren, gedirigeert aen d'E. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India.

8 dito

is de fluyt de Spreeuw al bij tijts t' seyl gegaen ende de baey uytgeraeckt.

[p. 373]

9 dito.

Oocq 't schip Amersfoort is vertrocken, ende des avonts het Wapen van Amsterdam nae Batavia, daer d'Almogende haer salvo wil laten arriveeren.

Op dato is oocq 't Schapejacht van 't Robbeneylandt geretourneert met 18 schapen.

10 dito

is 't vrijmans vaertuygh weder vertrocken na 't Dasseneylandt.

11 dito

hebben op dato den Commandeur Qualbergen ende vordere opperhooffden van de laeste retourschepen Princes Royael, Hoff van Zeelandt ende Enchuysen, haer affscheyt ontfangen, beneffens de brieven ende papieren gedirigeert aen d'Ed. heeren bewinthebberen in 't Vaderlandt, omme met den aldereersten goeden windt, die Godt sal gelieven te verleenen, over 't eylandt St. Helena derwaerts te navigeeren.

12 dito

sijn de verhaelde schepen ten eynde voormelt alle drie t' seyl gegaen, ende met een deurgaende coelte fray t' zee geraect; d'Almogende verlene deselve een geluckige behouden reyse, amen!

13 dito,

in den avondt hier wel ter rheede arriveerde 't fluytschip Elburch van de camer Amsterdam, daerop schipper Jacob Pietersz. Peereboom ende bouchouder Isaacq Walschaert, 14 December uyt Texel geseylt in compagnie van de fluyt Geelmuyen met 150 coppen, daervan geen overleden, ende maer een sieckelijcq, de rest altemalen fris ende gesont sijnde, nergens aengeweest ende op de hooghte van de Sorlings van voorsz. fluyt Geelmuyden affgeraeckt, welcke meent heden weder gesien te hebben, alsoo een zeyl onder dese wal heefft vernomen, hebbende voorsz. fluyt Elburch wel vier weecken tusschen Tristan da Cunha ende hier van stil te leggen suckelen.

Sondagh den 14 dito,

quam verhaelde schipper wel ter rheede, sijnde 't fluytschip de Meese van de camer Zeelandt, met de Spreeuw 12 October 1657 tegelijcq

[p. 374]

uytgeseylt, daerop schipper Maerten Bastincq ende bouchouder Davidt van den Hemel met 63 coppen, daervan (in Vaelmuyen 5 dagen gelegen hebbende) een weghgelopen ende op reyse noch 6 overleden waren, leggende noch een op sterven, ende wesende de rest oocq meest altemalen vrij scheurbuyckigh, vermits over deselven weecken onder de liny hadden leggen suckelen, ende wel 5 weecken meest door stilte ende zuyelijcke winden hieromtrent de Caep, in vougen al vrij qualijcq gestelt sijn, daertoe derhalven ordre gestelt is om na gewoonte ten eersten ende oocq dagelijcx de behoorlijcke ververssinge na boort te schicken. Op dato sijn voor den Raedt getrouwt: Hendrick Hendricxsz. van Surwurde, jongman ende vrijborger alhier 23 jaren, en d' eerbare jonge dochter Grietge Fransz. Meechoff, geboortich van Steenwijcq, oudt 19 jaren.

17 dito.

Is begonnen ordre te stellen op het schoolhouden voor de Angoolse compagniesslaven ende slavinnen, per Amersfoort uyt de Portugese prijs becomen, welcq school te houden des morgens ende 's namiddags, den sieckentrooster Pieter van der Stael van Rotterdam, beneffens sijn cranckbesoeckers-bedieninge is opgeleyt, te meer dewijl seer goet ende prompt in 't lesen is van recht Hollants Nederduyts, ende omme de gemelte slaven te beter tot het school ende hooren off leeren van de cristelijcke gebeden te animeren, is mede belast na 't eyndigen elcq een croessjen brandewijn ende 2 duym tabacq te geven etc., alsoocq alle hare namen aengeteyckent, ende die geen hadden, namen gegeven, soowel gepaerde als ongepaerde, jongh ende oudt, alles in 't bijwesen van den Commandeur, welcke sigh daervoor eenige dagen sal laten bijvinden, omme alles terdegen in ordre ende dat volcq onder de behoorlijcke dissipline te

[p. 375]

brengen, waertoe 't begin sigh redelijcq schijnt te verthoonen. Wordende oock elcq na behooren gecleedt voor de coude, die nu dagelijcx begint aen te comen, alsoocq de cloeckste hier ende daer aen 't wercq gestelt, omme soo haer doenlijcq van deselve dienst te mogen trecken.

Saterdagh den 20 April anno 1658.

Bij d' opperhooffden van 't fluytschip de Meese aen ons gecommuniceert ende verthoont sijnde seeckere confessie van de persoonen Gillis Huyglot van Rijsel, Jan Robbertsz. van St. Niclaes, Phillips Pottje van Rijsel ende Adriaen Leveillje van St, Serrevijnberry, soldaten alle op dito fluyte bescheyden, waerbij deselve volgens eygen hantteyckeninge souden hebben beleden, namentlijcq, dat sij op den 7 Maert passado des snachts eenige persoonen meenden om den hals te brengen ende haer dan voorts meester van 't schip te maecken. Waerop heden den fiscus met gecommitteerde uyt den Raedt van 't fort ende den schipper van 't hier ter rheede leggende fluytschip Elburch aen verhaelde fluyte de Meese gesonden wesende, om verhaelde confessanten (op dito Mees door derselver opperhooffden g'apprehendeert sittende) hierop te verhooren ende ua naerder bescheyden te vernemen etc. Welcke gecommitteerde weder aen landt comende ende rapporterende, dat van niemandt ter werelt eenige de minste attestatien off blijck t' haren laste hadden cunnen becomen, altoos nergens na soo veel als waerop men gefondeert soude sijn tot eenige vordere proceduyre oft torture te comen. Item oocq dat de bovengemelte persoonen, excepto Huyglo, voorgemelte hare confessie wel expresselijcq ontkennen ende

[p. 376]

seggen, voorz. confessie hadden gedaen uyt vrese van pijningen, gelijcq hem Huyglo door den Scheepsraedt eens met een schroeff op den duym was geschiet, als noch die pijne in verscher memorie hebbende, ende 't teycken daervan aen de linckerduym noch gethoont, om te belijden dat yetwes gestolen had etc. Ende hoewel voorsz. Huyglo, voor sooveel hem aengaet, 't feyt heden voorgemelte gecommitteerde opentlijcq heeft bekent, sonder nochtans te willen seggen, offer d'andre mede schuldich aen sijn off niet, ende dat die andre drie bij hare ontkenninge blijven persisteren, als voren geseyt, mitsgaders t' haerder verschoninge oocq allegeeren gansch onnosel ende onschuldich in de saecke te wesen, sulcx men door mancquement van ander bewijs als voorsz. geen fondament vindt om tot torture te procederen, veel min tot condemnatie, in vougen aen dat cluwen aff te winden veel wercx vast sij, als oocq om nader blijcken te soecken onder 't scheepsvolcq van dito fluyte de Meese, daer men se nootsaeckelijcq van daen soude moeten haelen, eer men tot verder proceduyren met de bovengemelte persoonen soude cunnen comen. Ende 't welcke soude veroorsaecken dat men daeromme dito fluyte tot grooten ondienst van d'E. Compagnie noch een wijle moste ophouden, - Soo is bij den Raedt deser fortresse, de sake op 't naeuwste ingesien, prefererende den dienst van d'E. Compagnie (bestaende jegenwoordich in het tijdigh affdepecheren deser twee schepen) voor eenige particuliere dubieuse questien etc., na overlegh van saken goetgevonden, voornoemde aengeclaegde persoonen, soo geslooten alsse per de Meese hier gecomen ende noch aen boort sijn, te laten na Batavia varen, doch om de meeste gerustheyt van dat schip verstaen billicq te wesen, dat op d'andre fluyt Elburgh wel driemael soo stercq van volcq wesende, sullen

[p. 377]

overgaen, dewijle doch overmorgen, Godes weer ende windt toelatende, beyde te gader staen te vertrecken, ende volgens dien, gesamentlijcq off weynich na den andren op Batavia comende, dito scheepsvolcq daer sal cunnen mede present wesen, om nader informatie aldaer genomen te cunnen worden, dat hier deselve aen landt houdende, ende 't scheepsvolcq met verhaelde fluyte vertreckende, niet soude cunnen geschieden, als met torture, waertoe te comen den Raedt niet can vinden claer bewijs genoech te sijn, - Soo is, gelijcq voorsz., verstaen de gemelte gedetineerdens met de bescheyden t' haren laste per de fluyte Elburch te laten overvaren, ende alles te renvoieren aen haer Ed. tot Batavia. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Jan van Bemmel, Abraham Gabbema, secretaris.

22 dito,

sijn op dato d' opperhooffden van de fluytschepen Elburch ende Meese haer affscheyt gegeven, mitsgaders g'intregeert de brieven ende pampieren aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India tot Batavia, daer hun d'Almogende salvo wil laten aencomen.

23 dito

sijn de voorsz. fluyten ten eynde voormelt onderseyl gegaen ende de bay met laveren fray buyten geraeckt.

25 dito

wierd een schip onder de wal gesien, dat 's avonts omtrent 't Robbeneylandt noch laveerde om op te comen.

Op dato is 't vrijmans vaertuygh de Peguijn weder na 't Dasseneylandt t' seyl gegaen, welcke aenbesteet sijn vleys van de robben gesouten ende gedrooght over te brengen tot spijsinge voor de slaven, ende

[p. 378]

voor 't welcke haer beloofft is te betalen 2 2/2 gulden 't hondert ℔.

26 dito

's morgens noch al stijve Z.Z. ooste winden, waerdoor voorsz. schip niet coste opcomen, maer onder 't Robbeneylandt ten ancker bleeff, nadat al den dagh met laveren had toegebracht.

27 dito.

Idem weer ende wint alsvooren, heefft sigh voorhaelde schip weder aen 't laveren begeven, waermede soo verde is opgewonnen, dat des avonts met 't vallen van den doncker noch ter rheede quam, welcx opperhooffden Sondagh den 28 dito, fray helder sonneschijn stil weer wesende, des namiddaghs aen landt quamen, uyt wien verstonden, dat het was het schip Dordrecht van de camer Delfft, daerop schipper Jacob Croon ende ondercoopman Jacobus Verburch, mitsgaders Jacobus Casembroot als fiscael, 17 December anno passado uyt Goeree geseylt met 364 gegagieerde coppen, van welcke 14 overleden ende 6 weghgelopen sijn aen 't eylandt St. Vincent, daer den 3 February waren aengeweest door 't verlies van haer boeghspriet ende fockenmast, omtrent 50 à 60 mijlen buyten 't Canael, welcke sijluyden aldaer vorders vastgeset ende wat water gehaelt, doch sonderlingh anders niet als weynige cleyne magere bockjes, ende gansch geen esels becomen hadden, wesende den 6 dito weder van daer vertrocken ende hier gecomen, met de groote stengh gestelt in plaets van de fockemast, daerop de groote bramstengh, ende op de groote mast de voorstengh, waermede sijluyden moet hadden het vorders oocq na India te sullen cunnen laten voorstaen, sijnde 't volcq altemalen meest noch redelijcq wel te pas, waertoe, om haer noch beter te maken, ten eersten de behoorlijcke ververssinge is aen boort geschickt. Heden is 't vrijmans vaertuygh de Peguijn wederom gecomen met drie halff amen traen ende 120 ℔ robbe-

[p. 379]

vleys tot een preuf voor de slaven, beneffens eenige duysende eyeren, welcke sij voor haer particulier aen 't volcq van de schepen etc. 4 voor een dubbelde stuyver ordinaris weten te vercopen, sijnde wat grooter als ganseneyeren. Ende waren de slaven, het robbevleys geroockt ende voorgeset sijnde, seer graegh na 't selve, in vougen met de gemelte vrije luyden vasten prijs als vooren is gemaect, om sooveel over te brengen als doenlijcq sij.

Mayus anno 1658.

Ady primo dito,

's morgens de wint noch al stijff van den noordt-westen, doch [niet] soo hard off de boots voeren van 't schip Dordrecht noch aff ende aen.

Saterdagh den 4 May anno 1658.

Alsoo op dato weder hier aen 't fort is verschenen een van des Chaynouquas capiteyns, van welcke wij nu laest in den herffbst goede partije koebeesten hebben gehandelt, ende denselven schijnt te beloven binnen weynich dagen ons weder goet deel aff te sullen brengen etc. Insgelijcx ingesien d' ordre onser heeren meesters per derselver missive van den 9 October anno verleden, waerbij haer Ed. onder andren ordonneren, dat de vrije luyden alhier geen vee van de Hottentoos sullen vermogen te handelen, ende soo wij dienvolgende goetvinden eenige reglimenten daerop te stellen, dat daer niet sullen tegen hebben, maer ons sulcx aenbevolen laten, ten eynde de vrije luyden geen duyrte in dien handel brengen etc., - Soo is bij den Raedt, van sulcx oocq al preuve sijnde gebleecken, goetgevonden niet langer te traineren, maer 't selve ten respecte voorsz. hoe eer hoe liever bij openbaer billiet allomme door 't landt te interdiceren in forma als 't onderstaende dicteert, namentlijcq:

[p. 380]

Alsoo onse heeren meesters in 't Vaderlandt, om redenen haer Ed. daertoe moverende, verstaen, dat de vrije lnyden alhier aen Cabo de boa Esperance niet en sullen vermogen eenigh bestiael offte vee van dese lants inwoonders te handelen, maer deselve van de Compagnie, die overich hebbende, moeten halen ende copen ten prijse ende op de conditien daertoe beraempt offte noch te ramen ende stellen, - Soo is 't dat wij conform derselver last de vrije borgers voorsz. bij desen sulcx hebben willen condt doen, ende in conformité van dien, den veehandel verbieden, met waerschouwinge dat se haer daervan oocq sullen hebben te onthouden op de verbeurte van alle soodanich vee als deselve bevonden mochte worden na desen van de inwoonders te sullen hebben gehandelt, ende ten welcken eynde den vrije borgers oocq worden aengecundicht alle haer noch overich hebbende coper, voor desen van d'E. Compagnie gecocht, binnen tweemael 24 uyren wederom te brengen, omme haer sonder schade ten selven prijse weder affgenomen te worden, op de verbeurte van alle soodanich coper als na de voorsz. tijt bij visite door den fiscus t' haren huyse offte oocq naderhandt te doen, sal bevonden worden achterwege gehouden te sijn. Ende omme seecker te mogen weten, off de vrije luyden dese ordre oocq sullen hebben gecontramineert offte eenigh bestiael gehandelt, soo sullen deselve alle hare aenteelende jonge kalven ende schapen telckens als 't bestiael jonght, hebben aen te brengen. Item oocq 't gene sijluyden souden mogen goetvinden te slachten op de verbeurte voor dato gestelt, ende oocq van alle soodanich vee als bij visite, door gecommitteerde altemets ter gelegener tijt te doen, telckens meerder als aengebracht sal bevonden worden bij haer te wesen. Sullende oocq niet vermogen eenich bestiael (verstaende

[p. 381]

koebeesten, schapen off verckens) aen malcanderen te vercoopen als met voorgaende consent van den Commandeur ende Raedt deser fortresse, ende acte daervan te passeren bij den Secretaris van dien, op pene van nulliteyt, ten eynde alles met goede ordre toegae ende wettelijcq moge wesen. Blijvende vorders alle vorige gestelde reglimenten (desen niet contrarierende) in haer volle vigeur alsoff in desen oocq volcomen waren g'insereert, Aldus gedaen ende g'arresteert in 't fort de Goede Hoope desen 4 May 1658, mitsgaders gepronunchieert ende ter behoorlijcke plaetse g'affigeert den 5 daeraenvolgende; was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Memorie van Rijcq Overhagen

van Steenwijcq, gestelt tot opsienders over Compagnies schapen op 't Robbeneylandt.

Dewijle wij bevonden hebben seer nootsaeckelijcq te wesen dat op den hooghsten heuvel op 't Robbeneylandt, genaempt den Vuyrbergh, sal werden gevuyrt, ten eynde alle Compagnies costelijcke schepen, des nachts voor de wal comende, sonder schroom off prijckel de Taeffelbay sonden cunnen ende mogen daerop inzeylen etc. Ende alsoo ons (volgens 't rapport van Abraham Gabbema, fiscus, nu onlangs daer geweest) geremonstreert is, dat sooveel houdt, als daertoe wel vereyscht, niet soude te becomen wesen, als sijnde 't selve maer duyn cleyn creupelbos, dat qualijcq vuyr maect off eenige vlam van sigh geefft, - Soo hebben wij goetgevonden op den voorsz. heuvel off Vuyrbergh te doen stellen een caepstandert ende in plaets van houdt, dat bezwaerlijcq ende met groote moeyten hier van daen daer soude moeten gebracht

[p. 382]

worden, uluyden met peckkransen te versorgen om te branden, die ulieden oocq wel moeten bewaren ende niet onnut verbranden, alsoo anders niet wel doenlijcq sal wesen soo veel aen te halen, vermits het pecq d'E. Compagnie oocq costelijcq valt, welcq vuyren ulieden dan met alle mogelijcken ijver sult hebben waer te nemen, als wordende ulieden 't selve op 't hoogste gerecommandeert ende oocq bevolen vooral sorge te dragen, datter doch wel opgepast wort, alsser omtrent de avontstonden van Compagnies schepen voor de wal off in ulieder gesicht comen, die dese bay soecken aen te doen om alsoo des nachts daerop te mogen inseylen, volgens de seynbrieven expres daerop gemaeckt, latende 't selve vuyr dan oocq soo langh branden tot ulieden siet dat de schepen sonder prijckel sullen cunnen wesen op dese rheede g'anckert, ende schoon de schepen, omtrent de bay comende, door contrarie windt off andersints weder soo verde t' zee staecken, dat se uyt ulieder gesicht raeckten, sal ulieden alsdan den ganschen nacht vuyren; maer vernemende, dat het eenige vreemde offte onduytse schepen sijn, sal ulieden haer vuyr uytdoen ende geen teycken ter werelt thoonen, doch altijt maecken deselve eerst ter degen verkent, off 't oocq geen Compagnies schepen sijn, eer dat ulieden haer vuyr uytdoen: pro memorie. Aengaende de schapen moet altijt geleth blijven, dat de jonge rammetjes op haer behoorlijcke tijt gelubt worden, ende d'aencomende bequaem tot den aenteelt sijnde, de staerten affgesneden, ingesouten ende dan daernae alsser vaertuygh compt, overgesonden worden tot versparinge van boter alhier. De uytgejonghde oyen ende oudste ofte cloeckste gelubde ende ongelubde rammen, moeten telckens eerst weghgesonden worden voor de schepen. Doch sal ulieden niet laten volgen als daer ons eygen

[p. 383]

handt in een geslooten brieffken ondergeteyckent hebben, ende die sonder dat compt, ledigh laten wederom gaen per gouverno. Ende ofter eenige schepen van d'E. Compagnie onder 't Robbeneylandt quamen te anckeren, sal ulieden deselve accommodeeren met sooveel groente als 't landt na den tijt van 't jaer van eygen natuyrs gewas geefft ende mogelijcq is, beneffens dien alle dagen voor elcke twee man van 't schip een peguijn, ende sooveel eyeren als te becomen sijn, soo sij deselve begeerden. Maer van schapen niet meer als een ten uyttersten voor yder schip, ende dat bij hooge noot van sieckte onder d' officieren, verstaende van de aencomende ende geen vertreckende schepen, om haer geen oorsaecq te geven van daer langh te leggen pannekoecken, maer te eerder te doen herwaerts comen, daer ververssinge genoech van alles hebben ende voor haer reys genoegh g'accommodeert ende versien worden. Laet oocq geen schapen melcken, omdat de jonge lammertjes te beter (als tot noch gebruyckt) mogen opcomen, alsoo d'E. Compagnie aen d'aenteelt van dat vee veel gelegen is.

Geen volcq van eenige schepen sal ulieden toelaten op 't landt te comen verder als aen 't huys, doch Engelse, Franszen, offte ander uytheemse natien geen voet op 't landt te laten setten, ten welcken eynde na d'ordre van d'E. heer Commissaris van Goens een stucq geschut in 't sant-baytjen, daer de boots moeten aencomen, is gestelt. Ende sult oocq maecken dat het schietgeweer daer sijnde ende noch gesonden wordende, ficx ende claer blijfft, maer gansch niet geschooten wort als bij noot van deffentie, om 't gevogelte te min schouw te maecken, daervan d'onse op dat eylandt bijna soude cunnen bestaen: moet derhalven op 't cruyt, londt ende loot goede acht geslagen wor-

[p. 384]

den, opdatter geen ongelucq deur compt te ontstaen. Item oocq op d'aenteelt van de conijnen ende dassen, laetende ons telckens weten, hoe 't daermede staet. Sult oocq alle mogelijcke debvoiren doen om de slangen, aldaer veel sijnde, t'eenemael bij alle leedige tijt te ruyneeren, ten eynde 't eylandt van dat fenijnich ongediert eens mach gesuyvert worden. Ende om ulieden toegestaen de visserij op dat eylandt, om die te vangen, vlecken¹⁾, droogen ende aen d'E. Compagnie (maer niemandt anders) te leveren tot vijff gulden 't hondert pondt, ende waertoe ulieden aldaer selffs op de clippen sout genoegh cundt maecken ende opgaderen etc. Doch yts meer nodigh hebbende, laet het ons weten, ende alles na behooren mesnageeren ende strecken, mitsgaders goede ordre onder malcanderen houden, item oocq den dienst Godes ende cristelijcke gebeden dagelijcx oeffenen als na behooren. In 't fort de Goede Hoope den 3 May anno 1658; was geteyckent: Jan van Riebeeck.

1) Is dit zooveel als vlegen, hetwelk ondtijds villen, of wel als vleggen, dat splijten beteekende?

6 dito,

liet ons den capiteyn van de Chaniouqua weten, dat hij in 't Caepmans leger ten huyse van den dicken capiteyn (Gogosoa genaempt) sigh soude onthouden ter tijt sijn volcq wederom quamen, die desen morgen had uytgesonden met last om goet deel beesten aff te halen ende aen ons te verhandelen, leggende wel 30 dagen reysens van hier. Sijn dienaer gevraeght sijnde, waerom den capiteyn niet selffs met hem partije beesten had medegebracht, gaff tot antwoort, dat eerst was gecomen om te sien, off denselven duytsen capiteyn noch hier woonde, 't welcq nu gesien hebbende was hij gerust, hebbende oocq aen sijn

[p. 385]

heer offte grooten capiteyn belooft, niet eer om beesten te senden voor en alleer daervan kennisse soude hebben genomen etc. Hem voorstellende, gelijcq voor desen meermael gedaen, off wij niet eenige van d'onse wilden laten medegaen, antwoorde: neen, 't was noch te vroegh, soude wachten tot sijn vrunden ende 't volcq hier te lande ons wat beter gewent waren, welcke voor d'onse noch te vervaert sijn ende soo voorts.

'T begon op den dagh vrij hard te regenen ende de wint mede al meer op te steecken van den noordtwesten, waermede voor den middagh hier noch wel ter rheede quam te arriveeren 't jacht Hasselt uyt de bocht van Guinea den 22 Febrnary van Pópó geseylt met 271 stucx slaven ende slavinnen aldaer gehandelt, waervan 43 overleden sijn, sulcx dat noch 228 stucx aengebracht met siecken ende al, sijnde jongst op den 15 Maert van Cabo de Lopo Gonsalvo vertrocken ende den 21 dito van Annabon, sulcx dat het van die cust tot hier in 1½ maendt heeft overgeseylt, hebbende in 't gins seylen omtrent dito Cabo verovert twee Portugese scheepjens, welcke beyders cargo in 't grootste hadden gescheept ende met 6 Nederlrnders van sijn volcq deu 15 November passado herwaerts opgesonden, dat, hier tot dato noch niet vernomen wesende, apparent niet wel mede staen ofte na eenige verkeerde haven sal gebracht wesen door den onder-stuyrman, die se als hooft daerop geset ende naderhandt in de Gunese bocht verstaen hadden, uyt d'opperhooffden van 't schip den Arendt (een West-Indisch Compagnies schip) sigh denselven met sijn volcq vrij in den dronck verliepen, waerdoor alles sal verlooren gegaen sijn, wesende anders na 't raport van de opperhooffden deses jachts Hasselt sijn ladinge wel omtrent 20000 gulden waerdigh, alsoo geladen was met 185 vaten oly de palm, ettelijcke

[p. 386]

duysenden vatjes seep, 65 pioliers brandewijn, 2 vaten suycker, ende thien pijpen canary wijn, sonders nochtans alles aengaeude de seep pertinent affgeteyckent te hebben, als sijnde maer soodanich als voorsz. herwaerts opgesonden geweest, ende sijluyden haer te doene reyse na de bocht vervolght, om den slavenhandel te bevorderen etc., de goederen, bij haer in Hasselt genomen, souden op notitie ende nader reecqueninge van geven etc. Wisten oocq te seggen, dat de Deenen, met een schip in de bocht van Guinea gecomen wesende, der Sweeden handelplaets op Cabo Cors (eenichsints gefortificeert) beneffens oocq haer retourschip hadden affgelopen ende verovert, mitsgaders aldaer hun selffs weder vastgestelt. Aen d'opperhooffden van welcq Sweets schip die van 't jacht Hasselt onse brieven aen d'Ed. heeren meesters gedirigeert hadden ter handen gestelt, welcke nu door dese veroveringe in der Deenen handen geraeckt wesende, al wat mede gesuckelt sal worden met twijffel off deselve oocq al wel sullen vorders terecht raecken.

7 dito,

's morgens de wint noch al noordt-west, doch niet soo stijff als gister, des de Guinese slaven ende slavinnen uyt 't jacht Hasselt aen landt gebracht sijn, wesende bijsonder fray, cloeck ende lustich volcq.

8 dito

weer ende wint als vooren, is op dato navolgende resolutie genomen, namentlijcq:

Woonsdagh den 8 May anno 1658.

Bij den Commandeur in rade, ende tot versterckinge van dien beroepen sijnde d'opperhooffden van 't jacht Hasselt hier eergister van de Guinese cust geretourneert met een getal van 228 slaven ende slavinnen, gehandelt aen Pópó, boven noch 43 stucx onderwegen gestorven. Ende deselve alsoocq de vordere leden

[p. 387]

des forts Raedts gerecommuniceert de missive onser heeren meesters successive soo uyt de camer Amsterdam particulier als voornamentlijcq het generale schrijven uyt de vergaderinge van de heeren Zeventhiene, dato 9 October passado, op 't employ des gemelten jachts ende handel etc., bij welcke deselve haer Ed. onder andren ons ordonneren 't navolgende in substantie namentlijcq:

Off 't gebeurde dat Hasselt volgens derselver gegeven ordre sijn handel aen Arder (nu aen Pópó geschiet) soude mogen hebben volbracht ende met een redelijcq getal slaven aen de Caep geretourneert, doch van sijn medegegeven cargasoen soo veel overgehouden had, datter noch een scheepsladinge slaven voor soude te becomen wesen, - Wij in dien gevalle souden hebben te delibreren ende rijpelijcq te overleggen, off oocq dienstich ende geraden mochte sijn dito schip voor de tweede mael weder derwaerts aff te senden, off liever dien handel te staecken etc., ende dat haer opgemelte Ed. sulcx aen ons overlegh bevolen laten, met volcomen authorisatie, omme daerin te doen, als wij sullen verstaen ten meesten dienste van d'E. Compagnie te behooren etc. Welcken volgende dan den Commandeur voorsz. den Raedt (versterct met d'opperhooffden meergemelt) is verthogende, dat deselve per voorsz. jacht Hasselt boven genomineerde getal van 221 slaven oocq hebben wederom gebracht aen overhandelde coopmanschappen, bestaende in diverse sorteringe boven noch sommige overige behoefften van de slaven, ter somme van ƒ 5975,-,- ende hier bij Compagnies packhuysen noch is leggende een uytgemaect cargasoen van haer Ed. tot Batavia mede in diverse cleden bestaende ende bedragende ter somma van...... ƒ 20792,15,-

Maeckende samen rijckelijcg ende genoechsaem een

[p. 388]

volcomen drie à vier dubbelt cargasoen ten aensien van de minder incoop van 't goet uyt India als 't Vaderlandt gecomen, ende monterende te gader een somme gelts van ......... ƒ 26767,15,-

Voor welcker monture na den Indischen incoop gecalculeert wel 1000 à 1200 slaven, sijnde genoechsaem tot 4 voyagies, behoorde ingecocht te cunnen worden, - Soo is 't dat den Raedt dit alles in deliberatie gebracht sijnde neffens oocq ernstige recommandatie omme na d' ordre onser heeren meesters met goet overlegh te letten op den meesten dienst van d'E. Compagnie etc.

Op 't welcke de gemelte opperhooffden van Hasselt oocq gecommuniceert de sorteeringe van 't cargasoen becomen uyt India, ende door deselve verclaert, dat het wel suffichandt ende groot genoegh sij, maer echter niet sulcx gesorteert als waermede men na vereysch den handel van slaven soude cunnen exerceren, maer alles voor moeten aennemen, dat de inwoonders ginder souden willen quijt wesen, namentlijcq jongh, oudt, creupel, lam etc., daer ter contrarie 't cargasoen wel gesorteert sijnde principalijcq met bougys¹⁾ beneffens de noch overige cralen ende rarieteyten etc., den handel soude cunnen drijven na wensch, ende geprefereert boven alle handelaers van wat natie het oocq mochte wesen, alsoo men met de bougys den handel can drijven ende wenden soo men genoechsaem wil, ende sonder deselve schier niet te doen sij, als voorsz. opperhooffden verclaren, hierbij dgse voyagie volcomen is gebleecken, sulcx dat het met dese gemelte coopmanschappen (hoewel meer als genoegh) een seer lammen ende tragen handel soude geven, ende sonder de bougys wel prijckel mochte

1) Prullen, snuisterijen.

[p. 389]

lopen, om licht met een ledigh schip te moeten retourneren tot seer cleyn proffijt, maer groote schade van d'E. Compagnie; daerbij oocq in consideratie comende de costelijcheyt der maentgelden ende montcosten van soo veel volcx ende slijtagie des gemelte jachts ende dat alleen op slaven, sonder yets anders te mogen negotieren, waertoe een reys ten minsten van 7 à 8 maenden is vereysschende, ende volgens dien anders niet cunnende, werden ingesien bij een nader ondervindinge van dien, verstaende sonder de bougys ('t principaelste van allen begeert als groote schade in plaetse van voordeel, schoon in India de slaven vermits het soo goede lustige menschen sijn) wel souden te passe comen, - Soo is eyntlijcq na verscheyden deliberatien ende veele conferentien van 't een ende ander eenparigh verstaen den handel voor dese mael te staecken, dewijle wij doch nu niet alleen voor d'E. Compagnie hier aen de Caep, maer oocq voor de vrije luyden ende particulieren genoech ende ten overvloede van slaven sijn versien, ende dat oocq bəneffens dien boven de 40 stucx Angoolse per 't Wapen van Amsterdam, Amersfoort en de Spreeuw na Batavia versonden, noch wel omtrent 200 stucx voor India sullen cunnen affsteecken. In vougen niet can gesien worden wat ons soude nootsaecken den handel te hervatten, anders als voordeel voor d'E. Compagnie, dat gelijcq voorseyt met het jegenwoordige cargasoen niet cunnen voorsien, maer ter contrarie apparentie van groote schade, des bij de resolutie van staeckinge des Gunesen handels sijn blijvende ende 't selve t' eenemael vaststellende, ter welcker oorsaecke dan oocq goetgevonden is het voorsz. jacht Hasselt metten aldereersten te laten vaerdigh maecken, om conform d'ordre onser heeren meesters na Batavia te laten varen ende daermede aff te senden een aental van 140 à 150

[p. 390]

stucx slaven, nadat die tusschen wijlen wel sullen wesen ververscht, mitsgaders per 't hier ter rheede leggende schip Dordrecht vooraff van d' Angoolse prijsslaven (nu al volcomen ververst ende fris sijnde) 30 stucx dittos. Ende nademael 't jachjen Maria haest mede van de Angoolse kust wort verwacht, soo is oocq goetgevonden al de overige coopmanschappen uyt Hasselt te laten aen landt comen, om door 't raport van Marias opperhooffden te mogen vernemen ende ondervinden, welcke soorte van dien aldaer met voordeel van d'E. Compagnie noch mochten getrocken wesen, ende alsdan oocq vorders te delibereren op 't vervolgh, off staecken van dien Angoolsen handel per voorsz. jacht Maria daertoe vooreerst bequaem genoech, ende wes meer ten dienste van d'E. Compagnie soude cunnen ofte mogen verstaen worden te behooren. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Jacob Hendrick Moocker, Adriaen van de Venne, Roeloff de Man, Jan van Herwerden, Abraham Gabbema, secretaris.

9 dito,

hebben de vrije luyden ende particulieren partije Gunese slaven ende slavinnen gecocht op credit tegen 100 gulden yder. Item oocq te vooren eenige Angoolse tot 50, 62½ ende 75 gulden na se groot off cleyn waren, om t'haren dienste in lantbouw, houtsagen, visserije etc., te employeren.

Sondagh den 12 dito

liet ons den vrijborger Hendricq Boom weten, dat ses koeyen ende een bul gister verlooren had door achteloosheyt van sijn dienaer, die daermede in 't velt was geweest, ende alsoo vermoedende was datse door Caepmans volcq waren wegh gedreven, die oocq vluchteden met al haer huysen

[p. 391]

etc., soo had den vrijborger Jan Reyniersz. haren capiteijn (Gogosoa genaemt, een out dick vet man sijnde ende niet wel voort cunnende) gegrepen ende tot harendt vastgehouden; daer ten eersten door den commandeur eenigh volcq onder opsicht van den fiscus met den batavisen Hottento off tolcq Anthony wierd heen gesonden, ende denselven vermaendt, dat niet ongerust soude wesen, ende maer wilde maecken door de sijne de gemelte beesten wierden weder beschickt, als wanneer men hem noch met wat broot, tabacq, ende brandewijn soude vereeren. Hij gaff tot antwoort, datse niet van sijn volcq, maer door de Soaquas waren weghgehaelt, die daer seer gaeuw op wisten te passen, als maer weynich op 't bewaren gelet wierd, ende welcke Soaquas deselve al achter verbij de Lupaertsbergen hadden gedreven, doch hij soud se sien door sijn volcq wederom te crijgen, ende gaerne soo langh tot Jan Reyniersz. blijven, daer ordre gestelt is, dat tusschen wijlen wel sal getracteert worden.

Ondertusschen gaff dit al een weynich alteratie bij den capiteyn van de Chainouquas genaemt Chaihantima, ende tot den commandeur in huys blijvende ter tijt de beesten van sijn heer offte oversten ontboden na sijn woort, sullen affgecomen wesen, om aen ons te verhandelen; doch wierd soo wel onthaelt ende oocq sulcke redenen te verstaen gegeven, dat sich gerust bij den commandeur bleeff onthouden, met belofften van niet te sullen vertrecken voordat men sal sien hij een man van sijn woort is ende sooveel beesten aengebracht sal hebben als wij coper op voorraedt etc.

Ondertusschen sijn d'opperhooffden van 't schip Dordrecht affscheyt gegeven ende g'intregeert de brieven ende pampieren aen d'Ed. heeren Gouverneur generael ende Raden van India, mitsgaders met een variabel

[p. 392]

luchjen noch desen namiddagh t'seyl gegaen; doch moeten even buyten in de mondt van de bay door stilte ende contrarie lucht weder anckeren.

13 dito,

s'morgens fray lieflijcq weer, onde 't luchjen noord-oostelijcq, is voorsz. schip daermede weder t'seyl gegaen, ende voor den middagh noch fray buyten geraeckt: d'Almogende wil 't selve vorder gelukkigh tot Batavia laten overvaren. 'S middaegs cregen tijdingh, dat Hendrick Boom 6 van sijn beesten waeren wederom gebracht, doch cort daerna weder, dat die van Vasagies compagnie 4 ossen door de Hottentoos weghgedreven ende haren jongen dapper affgeslagen was, mitsgaders oocq eenige van Stevens compagnie doch hoeveele wisten noch niet seecker. Des daerop aen Hendrick Boom ordre is gesonden, om den capiteyn van de Caepmans niet eer te largeren voordat alle de beesten sullen wederom gerestitueert wesen; edoch met die last dat se denselven intrim niet als goet tractemendt sullen aendoen sonder eenige de minste dreygementen off diergelijcke, ende ten welcke eynde den fiscael derwaerts is gesonden met voorsz. tolcq Anthony, om denselven in 't minne tot restitutie te vermanen, mitsgaders oocq dat sulcken overlast ende dieverije van sijn volcq mochte nagelaten worden tot voorcominge van onlusten etc., daeruyt consequentelijcq te resulteren ende wes meer ten besten vereysschen mochte. Waerop weynich daernae den fiscus met verhaelde capiteyn in 't fort quam, seggende dat Hendricq Boom al sijn beesten al waren wederom beschickt, maer aengaende de rest was niet een van onder sijn trop geraect, vermoedende datse onder de Choraghauquas (de tabacqdieven) sullen genomen wesen, die hieromtrent drie uyren gaens vandaen leggen ende met welcke hij jegenwoordigh in contentie was, dervende derhalven geen van de sijne bij deselve sen-

[p. 393]

den om de beesten wederom te versoecken, dat anders gaerne soude hebben willen doen.

14 dito

is 't vrijmans vaertuygh de Peguijn na 't Dasseneylandt^s vertrocken, met beloften om na den g'accordeerden prijs goede partije droogh gesoute robbevleys mede te brengen, doch meest door opcomende contrarie windt wederom keeren.

Tusschen wijle is den commandeur eens uytgegaen na der vrije luiden ende compagnies landerijen, ende met eenen om te vernemen off die van Vasagies compagnie haer beesten al weder hebben gecregen, dewijle deselve doch versloffen daervan bescheyt te laten brengen. Daer comende bevond, datse die noch quijt waren, wesende de rest van de vrije luyden fray besich met ploegen, sayen etc. Item oocq 't volcq op Compagnies landt, alsmede omtrent 20 slaven met ruygten ende boomen uyt te roeyen, tot vorderinge van welcq een ende ander de vordere vereyssende ordre is gestelt, mitsgaders elcq behoorlijck tot sijn debvoir g'annimeert. Ondertusschen comen die van Vasagies compagnie daerop 't landt den Commandeur adverteren, datse drie van de Gorochouquas volcq hadden gegrepen, welcke 't nemen harer beesten bekent, doch twee van deselve weder ontsnapt waren, des haer eenige soldaten bijgevoucht wierden, om den derden emmers wel te bewaren ende soolangh vast te houden tot deselve sullen wederom beschict sijn. Op dato is een persoon van 't fluytschip de Meese (hier sieckelijcq verbleven) gestorven, genaempt Claes Evertsz. van der Goude seylmaecker.

15 dito,

's morgens onse soldaten weder aen 't fort rapporterende, dat haer de vrije luyden den derden gevangen Hottento mede hadden laten ontsnappen, nadat haer al een koe ende een schaep tot lossinge wederom te restitueren was aengeboden, waermede

[p. 394]

nu mogen dencken, dat haer deselve wel uyt het net sullen houden, ende noyt de gestolen beesten wederom brengen. Ondertusschen geeft ons dit spoock al werck om den Chaihantima, hiervoor genoempt, buyten vreese ende wel te vreede soo langh bij ons te houden, tot hij na sijn woort soo groote partije koebeesten ende schapen sal hebben laten affcomen ende verhandelen, als hij wel heefft opgegeven, alsoo al twee dagen in Caepmans leger weghgeweest, doch desen avondt weder hier gecomen is, alwaer in des Commandeurs huys, om verhaelde redenen oocq te liberaelder wort getracteert ende nachtrust verleendt, mitsgaders somtijts met een brandewijntjen wat vrolijcq ende blij gemaeckt etc.

16 dito,

voorhaelde vrije Saldanhavaerders sijn ten eynde voorsz. na 't Dasseneylandt vertrocken. Ende quamen heden eenige van de Chainouquas aff met 4 koebeesten, die hoewel maer redelijcq waren, haer ten eersten sijn affgehandelt. Versoeckende den Chaihantima, meergenoempt, dat men hem nu eenige plaetjes coper soude tot vereeringe geven: hij wilde nu weder thuys gaen, ende dan haest selffs met groote partije affcomen, waerop hem wierd g'antwoort, als hij sulcx dede, dat het dan aen eenige plaetjes tot een goede schenckagie niet en soude mancqueren, maer dat wij gaerne eerst d' effecten van sijn groot opgeven sagen, eer men aen 't vereeren van coper (hare beste costelijcheyt) quam, wordende echter niettemin getracteert met eeten, drincken ende tabacq etc., met welcken bolckvanger sigh desen avond liet in slaep wiegen.

17 dito,

is den Chaihantima na huys gegaen, nadat sijn cnapsacken ende buycq met broot ende brandewijn, alsoocq de handen met tabacq wel gevult waren, voorgevende, dat des Chainouqua offte sijn overstens volcq haer sonder hem noch niet wel dorsten her-

[p. 395]

waerts aff begeven, maer hij eerst moeste wedercomen ende dan, hem selffs hoorende, goede getuygenisse van de Hollanders brengen, wilden resolveeren met hem in compagnie herwaerts aff te trecken, 't welcke na sijn seggen binnen 4 a 5 weecken soude staen te geschieden, beneffens groot deel bestiael daer hertelijcq na verlangt wordt, principael om de ossen noch vrij manquerende ende tot den landtbouw, in plaetse van welcke al sommige koeyen worden gebruyckt, ende mits hare minder sterckte veele affgemat tot verlet in den aenteelt etc.

18 dito,

quam den Chaihantima voormiddaghs weder terugh, thonende verscheyde quetsuren hem gegeven door eenige slaven van onse landtbouwers, des den fiscus met den sargeant neffens hem ende den tolcq Anthony wierd uytgesonden, om aen te wijsen, wat volcq sulcx gedaen hadden, mitsgaders ts vernemen de reden waerom. Wedercomende rapporteerden, dat het waren geweest die van den Bosheuvel, omdat hij onder hun ploeghbeesten met eenich volcq was gecomen, ende vreese hadden deselve haer wilden ontstelen, waerover een van de Gunese slaven den voorsz. Chaihantima wegh gewesen hebbende ende niet schijnende te willen wijcken van de beesten, daer hij de wacht over had, een van sijn cameraedts had toegeroepen, die daerop den hondt had losgelaten, welcken hem onderlopende had staende gehouden, ende ondertusschen sijluyden toeschietende souden hem hebben affgemaeckt, indien onse Nederlanders de Hottentoos niet selffs hadden comen ontsetten, soodat wij met dit voorval genoech te doen cregen, hem weder te vreden te stellen, gelijcq noch fray geschiede, sijnde oocq de vrije luyden rondsom gewaerschouwt, niemandt van haerluyden meer vast te houden, omdat oocq heden selffs den capiteyn van de Chorachouquas aen

[p. 396]

't fort geweest, ende 9 beesten verreuylt heeft, met beloffte van sorgh te willen dragen, de sijne van onse vrije luyden haer vee voortaen souden affblijven, dat wij deselve oocq op 't hoogste recommandeerden om alle vorder verwijderinge te vermijden ende als goede vrunden onder malcander voortaen te blijven leven etc. Waermede met broot, tabacq ende brandewijn wat opgevult ende wel getracteert sijnde, vertrocken met belofften, dat voortaen alle dagen bestiael soude aenbrengen, blijvende den Chaihantima bij den Commandeur overnachten, om morgen, met een nieuwe vereeringe ende toerustinge versien, sijn thuysreyse wederom te hervatten.

Sondagh den 19 dito,

is Chaihantima weder versien als bovengenoempt met goet genoegen vertrocken, sullende na sijn seggen over eenige weecken met veel bestiael weder affcomen.

20 dito,

is heden navolgende resolutie genomen, luydende als volght, te weten:

Maendagh den 20 May anno 1658.

Dewijle onse heeren meesters bij haer Ed. successive brieven ons onder andren oocq wel ernstich beveelen in treyn te doen brengen de harder ende andre visvangst tot spijsinge deses guarnisoens wercqvolcq ende slaven, alsoocq om te dienen insonderheyt voor derselver retourschepen, jaerlijcx uyt India hier passerende ende na huys varende. Ende ten welcken insichte de vrije luyden allomme (al eenichsints tegen de gelaten ordre van d'E. heer Commissaris van Goens) door ons van overlangh sijn gebeneficeert, met de liberteyt om sooveel vis te vangen, als deselve cunnen ofte mogen, op insichte sijluyden haer overschot aen d'E. Compagnie, ten fine boven verhaelt, souden

[p. 397]

comen ten redelijcken prijse aenbieden, schoon haer door welgedachte sijn E. de visserije niet verder was vrijgelaten als tot hunne mesnagie, om daerdoor in den corenbouw geen belet causeren. Ende wij des al nietjegenstaende dagelijcx voor oogen sien, dat deselve de visserije niet alleen met allen ijver alsoo veel als den corenbouw sijn waernemende, maer daeruyt hare principale proffijten soecken, met die onder 't volcq alhier ende aen de schepen soo duyr te vercoopen alsse cunnen, sonder noch oyt een eenich visjen aen d'E. Compagnie gepresenteert te hebben, waerdoor niet alleen de culture bij veele vrij versuympt, maer oocq dese residentie van sijn eygen vis ende leefftocht g'incommodeert ende gefrustreert blijfft, - Soo is 't dat bij den Commandeur ende Raedt als boven ingesien d' ordres onser heeren majores vermelt, ende voornamentlijcq derselver principale maxime, wesende vooreerst ende principalijcq de voorsettinge der culture, aenqueecq van bestiael ende de harder- off visvanghst etc., ten fine meer aengetogen, dat deselve bij desen den vrije luyden voorsz. tot nader ordre wel blijven toestaen de vrije visserije met netten, schakels ende andersints in zee ende revieren overal, maer dat sijluyden noch oocq dr Saldanhavaerders veel min Compagnies dienaren geene versse, gesoute noch gedroogde vis meer en sullen mogen aen de schepen off yemandt brengen nochte vercoopen, anders als aen d'E. Compagnie, ende volgens dien al 't gene sij boven haer eygen behoeffte overigh hebben, gehouden wesen te leveren aen 't fort, omme aldaer voor d' opgemelte Compagnie gecocht ende ontfangen te worden tegen 50 stuyvers 't hondert pondt levendigh, ende gevlect ofte gedrooght vijff gulden 't hondert pondt, op pene van confiscatie de vis, die aen yemandt anders te coop sal gepresenteert worden, beneffens een boete

[p. 398]

van thien gulden te verbeuren, soo dickwils dese ordres bevonden worden overtreden te sijn, alsoo sulcx alles verstaen wort tot welstandt deser plaetse ende ten meesten dienste van d'E. Compagnie alsoo te behooren, om daeruyt na 't oogwit onser heeren meesters oocq de thuys varende retourschepen t' harer toespijse soo veel doenlijcq te mogen versien ende accommoderen.

Staende dese besoignes bij d' opperhooffden van 't jacht Hasselt in Rade oocq voorgedragen wordende navolgende persoonen, welcke eenige vacante plaetsen provisionelijcq hebben waergenomen ende volgens haerluyden getuygenisse wel becleedt, mitsgaders altemalen bescheyden op dito jacht Hasselt. Is verstaen deselve op hun versoecq ende approbatie van haer Ed. tot Batavia in hunne bedieninge te confirmeren, onder soodanige conditien ende verbeteringe als hiernaer volgt, te weten:

Jan Gillissⁿ van Amsterdam hier te lande gecomen met 't jacht Hasselt den 10 Augusty 1657 voor constapel à 24 gulden per maendt, welcke sedert den 20 January 1658 de vacante onderstuyrmans plaetse tot contentement waergenomen ende becleedt heeft, wort derhalven op sijn versoecq ende bequaemheyt voornamentlijcq, vermits de goede getuygenisse van d'opperhooffden desselven jachts, bij desen op approbatie van d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India in dito onderstuyrmansplaetse geconfirmeert ende bij halveringh van gagie, volgens d' ordre onser heeren meesters na den regel van den generalen articulbrieff toegeleyt voortaen te winnen 30 guldens per maendt gagie, dato voorsz. ingaende, dat d' onderstiermansplaetse heeft beginnen waer te nemen.

Tijs Jansz. van Amsterdam hier te lande gecomen alsvooren voor constabelsmaet à 14 gulden, welcke

[p. 399]

sedert den 20 January 1658 de vacante constabelsplaetse becleedt heeft, wort op approbatie ende na den regel voorsz. in dito plaetse geconfirmeert met 19 gulden per maent gagie, dato voorsz. ingaende.

Hendrick Marcusz. van Bremen hier te lande gecomen als boven voor bootsman à 9 gulden per maendt, welcke sedert den 20 January voorsz. de vacante scheepscorporaels plaetse becleedt heeft, wort in forme alsvooren in dito plaetse geconfirmeert ende toegeleyt te winnen 12 guldens smaents gagie, als boven ingaende. Aldus gedaen ende g'arresteert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven, mitsgaders extract wegen de visserije hieruyt gepronunchieert ende ter behoorlijcke plaetse g'affigeert den eersten Juny daeraenvolgende. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Herwerden, Abraham Gabbema, secretaris.

21 dito,

hebben die van 't jacht Hasselt 102 stucx Gunese ende Angoolse slaven ende slavinnen ingenomen, omme na Batavia te voeren, mitsgaders heden oocq becomen hun affscheyt tot derselver vertrecq derwaerts heen, beneffens de brieven ende pampieren gedirigeert aen d'Ed. heer Gouverneur-Generael ende d'E.E. heeren Raden van India.

22 dito

is 't jacht Hasselt ten eynde voorsz. daermede vertrocken ende voor den avondt noch een goet stucq t' zee geraect. d'Almogende wil hen vorder geluckigh op Batavia laten arriveeren.

23 dito

is 't Schapenjacht na 't Robbeneylandt gesonden met navolgend brieffken geschreven:

Aen Rijck Overhagen.

Per de boot genaempt Schapejacht wort ulieden toegesonden de resterende 4 vaten met ingepact hoy

[p. 400]

(nevens drie maenden previsien volgens ingesloten brieffken van den bottelier) dat ulieden (proeff genomen hebbende) cundt laten weten off se oocq graegh op 't hoy eeten sijn off niet. Ulieden schrijfft, dat de geele ende witte wortelen, mitsgaders crooten, daer niet wel willen voortcomen, ende dat wij in plaets van die saden ulieden met wat meer raep-, cool- ende salaetsaet soude willen versien, dat wij sullen doen, soodrae wij tijdinge becomen dat bij ulieden al 't saet, voor desen gesonden, sal wesen versayt, alsoo ons seeckerlijcq bekent is, dat de wortelen daer seer wel ende voornamentlijcq in de regentijt fray sullen groeyen ende wassen: die meer van doen hebbende, cundt ons laten weten. De pattattissen sullen daer oocq seer wel groeyen, want wij voor desen preuve genomen hebben van de grondt aldaer, die daertoe seer goet ende bequaem is; doch cundt, soo ulieden bevindt dat deselve braecq is. op de hooghste plaetse planten, want se daer in de regentijt vochtich genoegh sijn ende in de drooge tijt willen se wel droogh staen, alsoo men der dan vrucht van begint te trecken. Soodrae den constabel daer met de boot g'arriveert is ende doncker wordende, sal ulieden het stucq doen affschieten om te cunnen weten, off men u oocq bij noot ende ongelegentheyt soude cunnen hooren, steeckende oocq ten eersten dan het vuyrbaecken in den brandt, om te sien off men 't selve verde genoech in zee soude cunnen sien. Laet oocq den timmerman mede herwaerts comen, alsoo 't gene daer te maecken is geweest, nu volcomentlijcq vaerdich ende affgemaect sal wesen. Laet ons oocq weten, hoeveel schapen dat er jegenwoordich op 't eylandt sijn ende hoe 't met d' aenteelt gaet, die ulieden voor alle saken op 't hooghste gerecommandeert ende aenbevolen heefft. Rammen sijn jegenwoordigh bij d'E. Compagnie (be-

[p. 401]

quaem tot den aenteelt) niet, maer soodrae eenige gehandelt off van de vrije luyden becomen worden, sullen se ulieden senden. Hiermede etc. In 't fort de Goede Hoope, ady 23 May anno 1658. Geteeckendt: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

24 dito,

is des avonts 't baken op 't Robbeneylandt tot preuve aengesteecken ende bij ons alhier in de bay wel sien branden, doch sal veel peckcransen costen, ende 't canon, aldaer tot preuve gestelt, cost even maer gehoort worden.

Heden is overleden eenen Johannes Beuker van Leeuwaerden, soldaet van 't schip Dordrecht, hier siecq aen landt gebleven, ende leggende jegenwoordich noch wel 22 à 23 persoonen in 't sieckenhuys.

25 dito,

is op dato bij den sargeant opgebracht, dat hij dese ende verleden weecq voor d'E. Compagnie heeft besaeyt 9 morgen ende 284 roeden landt, twee met 8½ mud witten taruw, verleden oegst hier gewonnen van 1½ schepel, anno 1656 ingesamelt, wel van een gansche grofften, die 't jaer 1654 uyt 't Vaderlandt becomen voor d' eerste mael gesayt was, waervan dan blijckt men eerst van veel Hollandt saet maer weynich can insamelen, daernae met het Caeps eygen natuyrs gewas eerst recht ende wel sal willen lucken, 't welcq dit saysoen oocq aen d' erten ende boonen mede nader staet ondervonden te worden, ende volgens dien volcomentlijcq t' apprehenderen: het wercq heeft, eer men ter degen in 't cooren compt; boven dat het rouwe landt, voor d' eerste mael omgeploeght, oocq soo goet niet bevonden wordt als 't gene dat meer bebout is.

Sondagh den 26 dito,

quam 't Schapejacht wederom met 8 schapen, daermede oocq overquam den opsichthebber der schapen Rijck Overhagen met rapordt,

[p. 402]

datter jegenwoordigh noch 390 stucx in 't leven waren, doch door Jan Woutersz., sijn voorsaet, soo slecht opgepast geweest voor desen, dat jegenwoordich de meeste partije oude uytgejongde oyen sijn, gansch onbequaem tot de vorder aenteelt ende jegens des Commandeurs ordre aldaer gehouden, die se g'ordonneert had telckens voor de schepen op te senden, om met jongh goet den aenteelt te beter te vorderen. In vougen denselven daerop na behooren gepast hebbende, souder jegenwoordich wel 100 meer sijn geweest; was derhalven overgecomen om des Commandeurs intentie ter degen te verstaen, ende denselven oocq raport te doen van de gelegentheyt, ten eynde voortaen met beter opmerckinge alles mochte waergenomen, mitsgaders oocq eenige Hollantse rammen daer gesonden worden, om halff ende mettertijt oocq heel slach van die soort aen te focken, alsoo bevonden wordt deselve doorgaens meer als één jongh werpen; dat de Caepse niet meer dan één crijgen, ende oocq wel meer voor de lammeren te suygen hebben etc., mancquerende teer om de schapen te smeeren ende van schurfft te bewaren, tot allen 't welcke door den Commandeur dan ordre is gestelt.

27 dito.

Den verleden nacht hadden eenige Hottentoos gemeent 't crael van Compagnies bestiael achter 't fort te beclimmen, maer door de wacht een van deselve gewaer geworden sijnde, die 't walleken offte borstweer al van buyten (wat uytgecalfft sijnde) opgeclommen was, heeft hem met de houwer over 't lijff ende, soo hij seyt in den bil, gehouden, sulcx het weder ontvlucht is. In vougen aen alles mercken, alsse maer eenige cans sien ons te beschadigen, daertoe geen gelegentheyt soecken te laten passeeren.

28 dito,

is per 't Schapejacht weder na 't Robbeneylandt vertrocken den persoon Rijck Overhagen be-

[p. 403]

neffens de vereyschte nodicheden ende oocq drie goede Hollantse rammen van de vrije luyden affgehaelt, alsoo die ten eynde meergemelt ende oocq voor d' aenteelt op voorsz. eylandt ten hooghsten nodigh waren, ende sijluyden noch voor haer oyen wel genoegh versien bleven, sijnde oocq op 't voordragen van voorsz. Rijck een Gunese slaeff medegesonden, alsoo der na sijn voordragen ten minsten noch een persoon nodigh was om de schapen te reynigen van veel ongediert, daer se onder de wol seer mede gequelt wierden ende waervan veele aen de schorfft raeckten, tot welcke om te smeeren ende haer daervan suyver te houden, een vat teer is medegelanght, daertoe seer dienstich wesende volgens ondervindinge etc.

Dincxdagh den 28 May 1658.

Alsoo Rijck Overhagen van Steenwijcq, hier te lande gecomen per 't schip den Salmander den 10 Augusty anno 1653 voor soldaet à 9 gulden per maendt van de camer Amsterdam, sedert sijn aenwesen alhier soo in 't arbeyden aen Compagnies fortresse ende waerneminge van tochten ende wachten etc., item oocq als opsichthebber over Compagnies bestiael, hier aen 't vaste landt voor dato sigh seer wel ende trouw heeft gecomporteert, maer oocq naderhandt ende jegenwoordigh voornamentlijcq (sedert 't vertrecq van Jan Woutersz., door quade toesicht ende vele comportementen weghgesonden) preuve gegeven van bijsondere goede sorghvuldicheyt over Compagnies schapen op 't Robbeneylandt, ende niet min genegentheyt, omme daerinne met goeden ijver te willen continueren, - Soo is 't dat denselven, ten dien insichte van d'E. Compagnie aldaer wel sal blijven comporteren, bij desen op sijn versoecq ende bequaemheyt, vermits oocq aen-

[p. 404]

staende tijts expiratie tot opsiender over Compagnies schapen aen 't Robbeneylandt wort geconfirmeert ende gebeneficeert met een beloninge van 14 gulden maendelijcx voor noch drie jaren, ingaende verbandt ende gagie den 10 Augusty aenstaende, dat sijn 5-jarigh verbandt alhier volcomen sal hebben uytgedient. Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Tegen den avondt de windt westelijcq sijnde, wierd een schip voor de wal gesien; doch was te laet om voor den avond binnen te comen. Echter quam in de voornacht 't vrijmans vaertuygh de Peguijn aen 't hoofft te arriveren, gisteravondt van Dasseneylandt affgeseylt ende medebrengende over de 100 ℔ robbevleys voor de slaven, ende partije eyeren, om te vercopen aen 't volcq van de schepen etc.

29 dito,

's morgens quam verhaelde schip hier wel ter rheede, sijnde 't jachjen Maria, den eersten deser van St. Helena geseylt, beneffens schrijvens van d'E. heer Cuneus, ten selven dage mede van dito eylandt na 't Patria vertrocken met de schepen Parl, Orangie, Malacca, Hector, Achilles, Gecroonde Leeuw ende 't overwinterde schip Arnhem, wesende Slot van Honingen (met Arnhem in compagnie 23 February verleden uyt dese bay geseylt) drie dagen na dito vertrecq van Arnhem affgeseylt, ende St. Helena niet aengeweest, maer alleen deur zee gegaen. d'Almogende wil dat schip behouden laten thuys comen. D'E. Qualbergen per de Princes Royael, Hoff van Zeelandt ənde Enchuysen 12 April van hier na voorsz. eylandt vertrocken, was aldaer op den eersten deser noch niet verschenen.

[p. 405]

Aengaende 't verrichten deses jachts Maria op de custe van Angola, rapporteerde den schipper dat het Robbejachjen onder den tropicus den 13 February verleden al van hem was affgeraeckt, sonder 't selve oyt meer vernomen te hebben, vresende aldaer op seecker riff, wel twaelff mijlen breedt ende 8 mijlen in zee uytstreckende, sal verseylt wesen, hoedanich hem met 't jacht Maria oocq bijna wedervaren was, dat ons hier dapper incommodeert, om robbevleys ende vogels van d'eylanden te halen tot spijsinge van de slaven etc. Na welck verlies voorsz. schipper was gecomen aen Cabo Negro, maer waren d' inwoonders (cleetjens aen hebbende) te land ingevlucht, ende naderhandt noyt eenige meer vernomen, schoon daer seven dagen gelegen ende twee groote negerijen gevonden hadden, altemalen ledige huyskens, van fatsoen als de Hottentoos hier aen de Caep inwoonen, sonder eenige vorder plaetse lageraff meer besocht, maer eenige tijt voor Loängo St. Poulq gecruyst te hebben, van waer (niet opdoende) na St. Helena was overgesteecken, omme hier tijdelijcq wederom te wesen. Hadde drie schepen voor gemelte Loängo gesien, maer geen cans om deselve te attaqueren, in vougen derwaerts voor d'E. Compagnie weynich schijnt te doen te wesen. Heden is oocq 't Schapejacht van 't Robbeneylandt (door 't breecken van sijn dreggetouw affgespoelt ende verdreven wesende) weder hier geretourneert, met het Robbeneylandts bootjen achteraen, daer se de schapen hadden mede aen boort gebracht ende door 't affdrijven, vermits de harde noortweste windt niet weder costen aen 't eylandt oproeyen.

Hemelvaerstdagh, den 30,

is navolgende resolutie genomen, te weten:

[p. 406]

Donderdagh, den 30 May, anno 1658.

Op gister hier van de Angoolse custe over 't eylandt St. Helena geretourneert sijnde 't jacht Maria, sonder op de gemelte custe yts notabels in handel off andersints te hebben opgevonden, dat waerdich soude wesen weder besendinge derwaerts aff te doen. Item (om redenen in onse resolutie van den 8 deser wegen 't staecken des handels in Gunea genarreert) mede ongeraden voor d'E. Compagnie achtende, 't selve op den slavenhandel die wegh uyt oocq aff te senden, ende volgens dien ingesien d' ordre onser heeren meesters per derselver generale missive van den 9 October anno verleden uyt de vergaderinge van de 17^e becomen, namentlijcq dat men 't jacht Maria op sijn retour van Angola soude laten na Batavia gaen, als niet goet vindende 't selve in dese conjuncture des tijts op de Madagascarse traffique te employeren, ende apparent weldenckende, wij ons alhier met 't Robbejachtjen (nu verlooren) genoech souden cunnen behelpen, - Ende alhoewel d'E. heer Commissaris Cuneus ons per sijn E. gelaten instructie is ordonnerende, dat men by misluckinge des voorsz. handels een van beyde jachten Hasselt off Maria soude derwaerts affsenden om slaven ende rijs, mitsgaders oocq ons volcq van de Tulp ende 't overwinterde schip Arnhem van daer te halen, vermits deselve menschen anders beswaerlijcq wederstaen terecht offte hier te comen, ten eynde daerdoor oocq het nader secours van rijs (hier noch eens ten hoogsten nodigh) uyt Batavia soude cunnen offte mogen blijven g'excuseert etc.; doch niet verder ofte strickter, als met d'in te comen ende nu al gecregen nader ordre onser heeren majores uyt 't Vaderlandt soude overeencomen. Item geconsidereert, wij oocq door de compste van Hasselt met slaven

[p. 407]

nu genoech sijn versien, in vougen de Madagascarse besendingh maer soude behoeven te geschieden om 50 à 60 lasten rijs tot spijsinge voor deselve slaven ende 't volcq deses Caepsen ommeslaghs, te samen wel omtrent 360 eters sterck, namentlijcq 't guarnisoen 80, siecken 15, Nederlantse vrouwen ende kinderen 20, gesonde ende siecke slaven van d'E. Compagnie 98, vrije luyden 51, dito ende particuliere slaven ende slavinnen 89, banditen 7, sijnde samen 360 eeters, waertoe staet gemaect wort, ons den rijs alsoo tijdelijcq ende veel seeckerder van Batavia can worden toegesonden per ditselve off een ander bequaem jacht, dat haer Ed. op Batavia daertoe mochten goetvinden t' employeeren, om tegen 't uytgaen van December off January hier comende na derselver ordre dan oocq noch van hier op 't best van 't saysoen over 't Zuytlandt empassandt terug na Batavia gesonden te worden ofte soodanich anders als haer Ed. sullen goetvinden te ordonneren, - Soo is na verscheyden deliberatien ende overwegingen eyntlijcq goetgevonden ende vastgestelt de Madagascarse, soowel als de Gunese ende Angoolse besendingh, t' eenemael te staecken. Ende vermits wij door 't verlies van 't Robbejacht jegenwoordigh seer verlegen sijn, om de Saldanhabay ende eylanden hieromtrent te bevaren, soo om de schapen van 't Robbeneylant aen ende aff te brengen voor Compagnies schepen t' haerder ververssinge, doch voornamentlijcq om voor de slaven gansch nodige quantité robbevleys ende vogels ingesouten ende gedrooght hier te halen, daer deselve seer graegh na sijn ende ten naesten bij heel mede cunnen worden gespijsight, tot grooter streckinge in ons ander victualie; alsoo, gelijck voorseyt, bij d'E. Compagnie ende particuliere vrije luydeu over de 200 slaven hier dagelijcx moeten gevoet worden, 't welcke ons voor-

[p. 408]

gemelte Robbejacht (4 à 5 man maer plegende te voeren) genoech coste toegebracht ende de vrije Saldanjevaerders tot seer geringe prijse affgehaelt worden, vermits met haer eene boot (Peguijn genaempt) niet 't tiende paert genoech ons cunnen toebrengen etc., - Soo is goetgevonden meergemelte jacht Maria voor sijn despeche naer India eerst een tochtjen te laten doen na de bay Saldanha, omme aldaer soo veel vaten vol robbevleys ende vogels in te souten ende vis te vlecken, dat wij daeraen vooreerst een goeden voorraet mogen hebben, ende de slaven tot streckinge van gort ende rijs een goede wijle spijsigen, mitsgaders ondertusschen door twee timmerluyden van voors. Maria de gelichte tweede boot van 't schip Wapen van Hollandt met opboeyen ende een denninghtje etc., soodanich bequaem te maecken, dat men daermede de voorsz. bay ende eylandən tenselven eynde oocq noch sal mogen bevaren ende soo veele daermede aff ende aenhalen als mogelijcq wesen sal, om aldan op de wederomcompste van voorsz. jacht Maria te delibereren, off 't selve door 't verlies van 't Robbejacht (ons seer verlegen maeckende) dan sonder verlet van hier sal cunnen gemist ende na Batavia offte oocq wel na 't Patria gelargeert mogen worden met de coopmanschappen, ons door haer Ed. van Batavia tot cargasoen voor Gunea ende Angola herwaerts gesonden, ende g'ordonneert bij staeckinge des voorsz. handels op de retourschepen verdeelt na 't Vaderlandt te senden, welcke retourschepen nu wegh sijn, ende daeromme 't verhaelde den Raedt in bedencken is gegeven, om tegen de wederomcompste van voorsz. jacht uyt de Saldanhabay nader op gedelibreert ende geresolveert te worden, blijvende jegenwoordigh, als geseyt, om in goeden voorraedt van cost voor de slaven te comen, vastgestelt 't selve, als

[p. 409]

verhaelt, eerst na de voorsz. bay ende eylanden te senden ende sooveel ingesoute robbevleys, vogels ende gevlecten harder te halen, als mogalijcq te crijgen ende over te brengen wesen sal, omme sigh oocq aldaer vorder fray schoon ende claer te maecken, als sijnde daertoe in de bay seer goede gelegentheyt etc. Wijders gesien dat geen van alle de persoonen, welcke haer met de retourschepen hebben versteecken per 't jacht Maria en sijn wederomgecomen boven noch vier man van dito jacht haer mede fugityff gestelt ende met de retourschepen van St. Helena deurgegaen, is verstaen hare reecqueninge te sluyten ende de te goet sijnde saldo's voor d'E. Compagnie geconfisqueert aff te schrijven, wesende samen 21 persoonen, haer met de gepasseorde retourvlooten na 't Patria versteecken, dat hier alle jaren te doen ende qualijcq te weeren is, hoe naeu men daerop oocq laet passen, doch is om sooveel doenlijcq 't selve tegen te houden, goetgevonden den fiscus ende sargeant te gelasten, dat sijluyden de laeste twee à drie dagen voor 't vertrecq der schepen altijt den geweldiger ende een corporael van 't fort nevens een à twee soldaten van de wacht geduyrich op het hooft ende in de mondt van de soute reviere, daer de boots aff aen, uyt ende in varen, sullen laten wesen, om toesicht daerop te hebben etc. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Claes Fransz. Bordingh, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Ultimo dito

is des naemiddaghs hier wel ter rheede comen te arriveeren de fluyt Geelmuyen van de camer Amsterdam, 14 December anno passado met Elburch tegelijcq uytgelopen, ende vermits 't breecken van sijn

[p. 410]

mast wel aen drie stucken in de Spaense zee, 't eylandt Teneriffe aengeweest ende sigh aldaer weder gerepareert, sonder eenige andre plaetse meer besocht, ende uytgevoert hebbende 79 coppen, waervan een overleden ende de rest altemalen noch cloecq ende gesondt sijn, om welcke daerbij te houden teu eersten de gewoonlijcke ververssinge is na boort gesonden etc., wesende den schipper genaempt Jacob Symonsz. Munnick ende bouchouder Abram Martensz.

Juny anno 1658.

Sondagh den 3,

waren de verleden nacht 5 Angoolse slaven ende 2 dito slavinnen weghgelopen van de alderoutste, namentlijcq een uyt het bos, twee van 't fort ende twee paer van Compagnies corenboulandt, altemalen opgemaeckt door den outsten uyt het bos, welcke hem eergister siecq geveynst ende daerom aen 't fort gecomen was, ende empassandt bij die op Compagnies corenlandt geweest, mitsgaders weynich na den midnacht met sijn drien van 't fort gescheyden sijnde, waren die van 't corenlandt even in den morgenstondt eerst mede deurgegaen, apparent op een zeyn in 't passeren malcander hebbende weten te geven. Op 't welcke datelijcq alomme volcq is uytgesonden om deselve op te soecken. Item oocq daertoe verscheyde Hottentoos, bewoogen met groote beloffte van vereeringe te genieten, soo se ons deselve cunnen wederom beschicken, ende waertoe haer wat tabacq ende broot etc. op de reys vooraff is mede gelanght.

Tegen den avondt is den schipper van 't jacht Maria affscheyt gegeven, omme metten eersten goeden windt, die Godt sal gelieven te verleenen, na de Saldanhabay te vertrecken, ten fine bij bovenstaende resolutie goetgevonden.

4 en 5 dito

is 't jacht Maria na de Saldanhabay

[p. 411]

t' seyl gegaen, alsoocq 't vrijmans vaertuygh de Peguijn na 't Dasseneylandt oocq om robbevleys, soo veel sijluyden bij- ende aenbrengen sullen cunnen voor de slaven. Maer compt tot heden noch niemandt met eenige van de weghgelopen Angoolse slaven wederom, Nederlanders noch Hottentoos wie uytgesonden en wat elcq oocq vooraff gegeven ende bovendien belooft wordt, des noch al dagelijcx vers volcq ende nieuwe Hottentoos uytgesonden ende opgemaect worden, omme mogelijcq sijnde, emmers eenige van deselve wederom te crijgen ende voor d' andre exempel aen te statueren, tot voorcominge van sulcx meer in toecomende etc. Doch is te vrese, dat se haer wel wegh houden sullen, alsoo al oude slimme gasten, ende na 't seggen van d' andre Angoolse slaven bovenlanders ende menscheeters sijn.

6 dito,

was den lantmeter met 4 soldaten weder thuysgecomen, welcke eergister gelijcq de vorige dagen uytgesonden waren, om langs den buytenoever van de Caep al de clippen in zee uytsteeckende na behooren pertinent aff te teyckenen, ende in een custcaert te leggen om te dienen voor de aff- ende aenvarende Compagniesschepen, neffens last om met eenen mede overal uyt te sien ende soecken na de weghgelopen Angoolse slaven; maer rapporteerden, dat se geene van deselve hadden cunnen vernemen.

7 dito,

is den Commandeur uytgeweest te besichtigen al der vrije luyden ende Compagnies lantbouwerijen, op welcke ende verscheyden meer saken de vereysschende ordre gestelt hebbende, is des avonts doncker weder thuys gecomen, alwaer noch geen nader tijdingh van de weghgelopen slaven gecomen was.

Nieuwe maen den 8 dito,

quamen verscheyde Hottentoos aen 't fort tijdingh brengen, dat de slaven niet te vinden waren; doch de vreese is bij ons, dat

[p. 412]

sij se wel sullen gevonden, maer dootgeslagen hebben, gelijck se voor dato den Madagascarse slaeff Anthony hebben gedaen, alsoo sij der seer jelours op sijn, ende haer gansch niet luchten mogen, mitsgaders altijt mede overhoop leggen etc.

Pincxsterdagh den 9 dito,

onstuymich na 't regenachtich weer met stijve N. weste windt, waerdoor de boot achter van de fluyt Geelmuyden affspoelde ende tegen 't strandt dreeff, recht voor de redout Duynhoop. Des den Commandeur deselve liet hoogh ophalen, tot het weder bedaert sal sijn, wesende gansch geen schade daeraen geschiet.

10 dito,

bijna een, doch wat beter weer als gister quamen die van voorsz. fruyt met haer schuytgen aen landt na de gemelte boot kijken, na 't welcke siende deselve soo wel bewaert met haer dagelijcxe ververssinge, weder na boort sijn gevaren; doch mosten, vermits de wint soo hard opstacq, wederom keeren ende hier aen landt blijven tot 11 dito 's morgen, dat de windt noch uyt vorigen hoeck maer wat sachter woey, als wanneer sijluyden aen boort voeren.

14 dito,

't luchjen Z.oostelijcq, sijn d' opperhooffden van 't fluytschip Geelmuyden affscheyt gegeven ende g'intregeert de brieven ende pampieren aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende d'E.E. heeren Raden van India tot Batavia, mitsgaders oocq desen selven avondt noch t' seyl gegaen; d'Almogende verleene haer behouden reyse.

Volle maen den 15 dito,

bracht ons den sargeant op, dat weder 9 mergen ende 240 roeden landt met navolgende coren voor d'E. Compagnie had versayt, te weten: 6 mergen ende 460 roeden Caepse taruw, 576 roeden Caepse rogh, 220 roeden Hollantse garst, altemalen fray aen de groey, 784 roeden Hollantse taruw: wil niet sonder van opcomen, 't welcq meer geprobeert

[p. 413]

is ende daerom goet gevonden niet meer te versayen, maer de rest te vermalen, alsoocq al den rogh daer gansch niet van voortcompt; doch sullen apparent met 't weynige Caeps gewas desen jaere daer wel soo verde in raken, datter tegen 't aenstaende, met God de voorste, genoegh sal wesen voor al de lantbouwers.

'S avonts wierd een groot schip gesien voor de bay, 't welcq vermits Z.Z. ooste coelte onder 't Robbeneylandt ten ancker liep, sullende apparent wesen Prins Wilhem van Zeelandt.

Heden waren oocq Hottentoos van Caepmans leger aen 't fort geweest, relaterende, dat hun vrouwen eenige van de weghgelopen Angoolse slaven tusschen hier ende de Saldanhabay aen de strand vernomen ende gesien hadden; doch haer mans costen deselve niet weder opvinden ofte crijgen om hier te brengen.

Sondagh den 16 dito

quam verhaelde schip van onder 't Robbeneylandt de bay inseylen, doch costen desen avondt vermits d' opcomende stilte niet na genoech ter rechter reede comen. Echter quam den oppercoopman Willem Bastincq in den avondt noch aen landt, rapporterende, dat den 20 January verleden waren uytgelopen met 472 coppen, daeronder schipper Jacob Enten, ende van welcke sestien overleden, mitsgaders noch wel tusschen de 60 ende 70 siecq te cooy aen 't scheurbuycq lagen, hebbende onderwegen eerst Torrebay ende daerna 't eylandt St. Vincent (daer een man weghgelopen is) aengeweest, ende daer becomen seer goede ververssinge van bocken, alle dagen wel 40 à 50 stucx, mitsgaders oocq van die van St. Anthony gehandelt gehadt vier esels, doch hebben se weder terughgehouden ende niet gelevert. Dewijle verhaelde schip onder 't Robbeneylandt lagh, waren sij aldaer door ons volcq g'accommodeert met goede partije Peguijnvogels ende een hamel, volgens raport

[p. 414]

van d'E. Bastincq voorsz. ende navolgend brieffken door die van 't eylandt geschreven.

Aen den Commandeur etc.

luydende van woorde te woorde, als te weten:

Per 't vrijmans vaertuygh de Peguijn hier aengecomen H.v.E. missive mij ter handt gestelt, waeruyt verstaen hebbe de verbeteringe van gagie, die UE. mij toegeleyt hebt, welcke ick danckelijcq aenneme, hoope mijselven soo te comporteeren, dat UE. een welgevalle in deselve sult hebben. De vrije luyden hier noch sijnde is wel na de dregh gevist, maer niet gekregen; sal met de springh als het watee leeghst is, naerstich na gevist worden, hoope deselve dan te becomen, ende haer ter handt te stellen. Hebbe oock uyt uwe missive verstaen, dat hier tweemael sou gevuyrt sijn; maer het is van die het UE. gerapporteert heeft, qualijcq gesien: het is een ster, die sigh in 't noort-westen verthoondt. UE. schrijfft mij van de jonge oyen UE. niet meer toe te senden, wel is waer, dat UE. somtijts een jonge oye toegesonden wert; maer geliefft mij sulcx toe te vertrouwen: ick UE. niet sal toesenden, off het is hier niet nut, alsulcke oyen, lammeren krijgende geen uyer, veel min melcq en hebben om deselve een dagh off twee te voeden; laeten dan de lammeren leggen ende gaen nu met dit harde ende bedroeffde weer voor de schapen: den fellen windt, hagel, donder, blicxem ende langhduyrigen swaren regen is een oye hier in huys haer schuylplaets nemende, is bij het vuyr geleght, daer een cleynen tijt geweest sijnde, heeft gelamt, doch is des morgens met beyde lammeren dootgevonden. Nu des avonts hebben datelijcq al de schapen, die in 't noorden waren omtrent het boomtje, in ons huys, ende in 't schapen-

[p. 415]

huys geset ende de rest in 't krael, vermits sij daer beter stonden als verspreyt over 't velt te loopen; hebben smorgens acht oude oyen ender vier lammeren doot gevonden van den regen, daeghs daernae vier oyen met twee lammeren doot gevonden, des anderen daeghs noch twee lammeren doot gevonden, hetwelck drie ende twintich doode, soo oude oyen als lammeren sijn.

Den 16 Juny het schip Prins Wilhem hier aengecomen sijnde is de boot hier aengecomen, ende door te schrijven van den oppercoopman Bastincq een hamel met een goet deel Peguijns toe laten comen. Versoecke aen UE. om wat raepsaet, krul koolsaet. Actum op 't Robbeneylant, den 16 Juny anno 1658; was geteyckent: Rijck Overhagen.

17 dito

is verhaelde schip Prins Wilhem met seylen ende bougseeren, Gode loff, wel ter rheede g'arriveert, mitsgaders ten eersten de behoorlijcke ververssinge van thuynvruchten, een koebeest, schaep ende een geschoten reebockjen etc., voor 't volcq ende kajuyt na boort geschickt.

11 dito,

quam Caspar Brinckman, vrijborger, met schreyende oogen clagen, dat hem al sijn vier Gunese slaven ende slavinnen desen nacht ontlopen waren, neffens oocq een vrouw van Harmans compagnie ende wel 50 à 60 ℔ rijs met eenige rocken ende cledingh etc., sonder dat deselve door haer (na hun seggen) oyt qualijcq bejegent, gesloten off geslagen waren. Ende nademael deselve door d' onse niet wel na te jagen sijn, vermits hunne raddicheyt in 't loopen, ende dat wij de seven weghgeloopen Angoolse slaven van d'E. Compagnie oocq niet hebben cunnen wederom becomen, hoe seer de Hottentoos daertoe sijn geanimeert met schoone belofften etc. ende jegenwoordigh

[p. 416]

oocq bevinden deselve gansch ongenegen offte altoos seer traegh om na dese weder uyt te sien, sulcx ons wel soude beginnen achterdencken te geven, sij deselve opmaecken ende aenhouden, misschien oocq omdat se die te landewaert in ergens mochten weten voor bestiael off andersints te verhandelen etc., soo sijn eenige Hottentoos na Herry (in lange tijt niet aen 't fort geweest) gesonden, welcke des namiddaegs verscheen ende voorhaelde weghlopen der slaven verhaelt is, mitsgaders tot het wederhalen g'animeert sijnde, heeft belooft sijn uytterste debuoiren, om (is 't niet alle) ten minsten eenige wederom te beschicken, mits hij ende Caepman dan altijt hieromtrent met haer huysen ende bestiael (vrij veel in getal ende de koten sijnde, die om goede reden eenichsints gesocht worden) sullen mogen als goede vrunden altijt blijven woonen, omme voor de andre diep uyt 't landt te beter bevrijt te wesen etc., waerop denselven met brandewijn, tabacq ende eeten wel getracteert ende benevens sijn buycq oocq de sacken met broot ende rijs gevult sijnde, is vertrocken met belofften van alle debvoiren ten eynde voorsz. aen te wenden. Heden oock tenselven fine eenige soldaten uytgesonden, die tegen den avondt vruchteloos thuys quamen.

19 dito,

is den fiscus ende sargeant rontsom aen alle de vrije luyden gesonden, omme deselve, gelijcq meer geschiet sij, te waerschouwen, dat sij hunne slaven met goede ordre sullen hebben te tracteren, sonder die geduyrich met slaen, stoten ende schelden stuggerich te maecken, ten eynde daerdoor niet meer van deselve comen te verlopen etc.

20 dito,

hebben die van 't schip Prins Willem (om brandthoudt benodicht sijnde) partije volcq aen landt gesonden om te cappen, cloven ende sagen, welcke derhalven sijn gebracht ter plaetse, daer d'E. Compagnie

[p. 417]

haer boulandt is maeckende, ende noch veele corte dicke boomen (onbequaem te vertimmeren) sijn staende, om die empassandt door deselve te laten uytroeyen, ten eynde daer de ploegh te eerder sal mogen ingestelt worden, sulcx deselve dubbelden dienst sullen doen, namentlijcq brandthoudt voor 't schip cappen, ende met eenen 't landt schoon maecken van 't geboomte etc., boven dat noch eenige andre balcken uyt 't bos (wat verder gelegen) tot 't wagenpat sullen trecken, om bij gelegentheyt met wagens t'huys te halen ende tot verlengingh des hooffts te dienen etc. Heden is den Commandeur selffs mede uytgeweest beneffens hem oocq den oppercoopman Bastincq, om denselven onsen lantbouw etc. eens te verthoonen, ende met eenen overal de behoorlijcke ordre te stellen, mitsgaders 't oogh over 't wercq te laten gaen, ten eynde elcq te meer in sijn debvoiren gevordert worde etc., na 't welcke tegen den avond weder sijn t'huys gecomen.

21 dito,

quam Jan Reyniersz., vrijborger, 's morgens vroegh clagen, dat hem dese verleden nacht oocq al de slaven ende slavinnen waren ontlopen, beneffens wel 3 a 4 deeckens, cledingh, rijs ende tabacq etc. Waerop wij den nieuwen tolcq Doman, nu Anthony genaempt, ende met d'E. heer Cuneus van Batavia geretourneert, riepen ende vraegden, hoe 't quam dat de Hottentoos niet uyt wilden om te gaen soecken, op 't welcke denselven seer koeltjes antwoorde, dat het niet en wiste. Des den Commandeur (hem niet veel vertrouwende) de tolckinne Eva in sijn comptoir sonder voorsz. Anthony alleen liet comen, ende in 't heymelijcq affvraegde, off onse swarten niet bij de Hottentoos wierden opgehouden, waerop sij vraeghde off den Commandeur wel sulcke gedachten hadde, ende g'antwoort sijnde van jae, seyde sij (goet duyts spreeckende) dese woorden namentlijcq:

[p. 418]

Ick sal mijn Heer van Riebeecq rechtuyt seggen: Doman deucht niet, hij heefft al dat sij eergister bij mijn Heer gepraet hebben in de camer, gister aen de Hottentoos wederom geseght, ende als ick hem seyde. dat het qualijck gedaen was, seyde hij wederom: ick ben Hottentoos man en niet Duytsman, maer jij Eva soubat den Commandeur ende soo voorts, seggende vorders: mijn Heer ick oock dat de dicke capiteyn van de Caepmans de slaven hout.

Haer vragende wat hij daermede soude doen, antwoorde, dat se aen de Cochoquas om vruntschap te houden soude vereeren die se dan vorders wist te brengen bij de Haucumquas, welcke heel verde van hier woonen, ende mede lantbouwen, daer se daccha in teelen, sijnde een droogh cruyt, dat de Hottentoos eeten ende droncken van worden, seer g'estimeert. Maer bad voorsz. tolckinne wel ernstich, dat men niet soude seggen sulcx van haer verstaen te hebben: sij wilde ons dan altijt rechtuyt spreecken ende wij souden maer den dicken capiteyns drie zoonen Schacher, Pieter Otegno en Jan bij 't hoofft vatten ende vasthouden: sij souden dan de swarten wel haest wederom beschicken etc. Ditselve alle heeft se heden oocq geseght in presentie van den oppercoopman Willem Bastincq. Waerop dan den Commandeur met d'E. Bastincq ende den fiscael te paerde is uytgegaen om Herry ende Caepmans leger eens te besoecken etc., maer omtrent de soete reviere comende, bevonden Caepman heel na het Lupaerts geberghte met al sijn huysen ende beesten weghgeweecken; maer Herry was met sijn leger naderbij gecomen, doende om sijn huysen op te stellen, in welcke wij voorsz. persoonen Schacher, Pieter Otegno ende Jan vernamen, doch wierd niet goetgevonden deselve ten eynde voorsz. aldaer aen te tasten, maer vooralsnoch te simuleren tot men hun in 't fort gelockt sal hebben, ten welcken fine den

[p. 419]

Commandeur haer (als beneffens Herry de principaelste wesende) vrundelijcq versocht, dat se doch na de swarten wilden gaen soecken: souden haer met eenige sacken broot ende tabacq etc. op de reyse wel versien, behoeffden maer aen 't fort te comen ende haer sacken te laten vullen, met beloffte van voor elcke swarte man (soo sij se noemen) eens soo veel cooper te geven als voor een grooten os, nevens lustich brandewijn, tabacq ende rijs, alsse die thuys brengen etc., na 't welcke een tabacqjen onder de principaelste vereert ende voor 't gemeen oocq eenige stuckjes te grabbel gesmeten is, sijnde het teycken van confidentie als den Commandeur hun met yemandt vreemts compt besoecken, anders vallen se wat vreesachtich, als se maer yemandt vernemen, die haer wat meer als een schipper ofte hoger gequalificeert persoon in d' ogen schijnt.

Savonts cregen tijdingh dat Harman Remajenne omtrent twee uyren gaens van huys na voorsz. Lupaerts geberchte wesende om riet te cappen, onderwegen hadde vernomen voorsz. vier weghgelopen slaven van Jan Reyniersz. haer cours recht na Caepmans passagie hebbende, van welcke (die vervolgende) een onderlopen ende wederom gecregen hadde, doch de rest waren hem te rad geweest, sulcx die voorts wegh ende deur geraeckt sijn, meest N.N. oostwaerts heen.

22 dito,

smorgens drie uyren voor den dagh is den fiscael ende sargeant uytgesonden om voorsz. slaeff in 't fort te halen ende te sien off men de oorsaecq van hun weghloopen oocq sal cunnen vernemen, ende van wie sijluyden daertoe opgemaeckt off aengehouden worden etc., ende met eenen de visite over der vrije luyden bestiael eens te doen, alsoo geseght wort sijluyden van hun schapen ende beesten slachten, ende

[p. 420]

dat vleys aen boort weten te vercoopen, 't welcke d'aenteelt verhindert ende d'E. Compagnie tot groot nadeel compt te strecken, vermits sijluyden noch meest altemalen soute vleys ende specq uyt 't magasijn neffens andre provisien meer te borgh ende vast soo veele maer soecken in te halen, dat se te grooten schult maecken sonder veel apparentie van die vooreerst noch te sullen cunnen affdoen, soo se op haer aenteelt ende corenbouw niet na behooren comen te letten, gelijcq oocq gemerct wort, dat sommige hun meer gelegen laten aen hare quanselarijen aen de schepen ende inhalingen als wel aen den nodigen lantbouw ende aenqueecq van bestiael voorsz. Weshalven oocq mede sullen opnemen, hoe veel landt datter jegenwoordich van elcq der vrije luyden gereet leght om met garst te besayen, welcx tijt nu oocq aencompt ende waergenomen dient. Sijnde oocq voorsz. fiscael ende sargeant gelast in 't wederkeeren te sien, off se verhaelde drie Hottentoos (zoons van den dicken offte Caepmans capiteyn, Gogosöa genaemt) met een soet praetjen sullen cunnen met haer mede aen 't fort crijgen, omme dan te overleggen, off men se ten eynde voorsz. sal vasthouden, off hoedanich in de sake te procederen.

Saterdagh den 22 Juny anno 1658.

Omtrent middagh Caepmans capiteyns zoonen Schacher, met Pieter Otegno neffens eenige andre, item oocq Herry binnen 't fort op de voorsael gecomen wesende, mitsgaders oocq alle de principaelste van de vrije luyden, welcke met ons sustineerden, dat men jegenwoordich dese schoone gelegentheyt niet behoorde te laten passeren, als meenende gelijcq wij oocq voor vast houden, dat de weghgelopen slaven bij de Caep-

[p. 421]

mans wierden aengehouden, daer na toe Herman Remajenne gister haer had gesien hun cours nemen, doen hij den eenen onderliep etc. Item oocq ten aensien het vasthouden van haer vader (den ouden) Gogosöa voor dato om de genomen beesten van Hendricq Boom soo weynich alteratie hadde gegeven, maer deselve daerop ten eersten wierden wederom beschickt, soo is bij den Raedt met advys van de voorsz. vrije luyden goetgevonden de twee meergenoemde persoonen Schacher ende Pieter Otegno, nevens noch een ander van de principaelste der Caepmans, Osaöa, te laten vasthouden, gelijck dan terstondt is geschiet op dit aenseggen tot deselve, namentlijcq, dat nademael wij dickwils hadden gesien, de vrouwen van de Hottentoos gebraden schiltpadtjens ende ander cost hadden aen de slaven gegeven, ende haer met de hand gewenckt na 't Lupaertsgeberghte, ende sijluyden niet uyt wilden gaen soecken, ende andre redenen meer, 't welcke alle ons vastelijcq dede geloven deselve van haer wierden opgehouden, om aen de Cochoquas te brengen, ende door deselve dan wijders aen de Haucumquas offte Dacchamaeckers etc., dat ons sulcx hadde doen goedvinden haerluyden voornoempt hier als ostagiers te houden, tot ons al de weghgelopen slaven sullen wederom beschickt sijn, ende haer derhalven soo lange sullen onthouden in 't koockhuysjen van den chirurgijn, daer se affgeslooten ende g'ordonneert sijn alle goet tractement aen te doen.

Heden oocq door de vrije luyden overgegeven sijnde de notitie van de 4 persoonen bij haer op nominatie gebracht, namentlijcq: Hendrick Boom, Jan Reyniersz. van Amsterdam, Harman Remajenne van Ceulen, Jacob Cornelisz. van Rosendael, alle vrije borgers alhier, omme harendwegen twee daeruyt te kiesen ende desen jaere als borger-raden in onsen Raedt cessie

[p. 422]

te laten hebben omme (delicten onder haer voorvallende) daerover te helpen besoigneren ende besluyten; Soo is bij den Raedt verstaen, om altijt ymandt van ervaringe te hebben ende niet telckens altemael nieuwelingen, den persoon Steven Jansz. (door d'E. heer Commissaris van Goens anno passado tot eerste borgerraedt gestelt) dit jaer als out borgerraedt noch te continueren, ende daerbij te admitteren den vrijborger Hendricq Hendricxsz. Boom van Amsterdam tot een tweeden ten eynde voorsz., 't welcke haerluyden sal worden gecommuniceert om hun van te mogen dienen na behooren. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra: Jan van Riebeeck, Willem Bastincq, Roeloff de Man, Jan van Herwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

De Hottentoos met een goet getal in 't fort sijnde ende oocq Herry, sagen wel wat vreemt toe, maer vernemende, dat de gedetineerden alle goet tractement wierd aengedaen, schenen weynich g'altereert te sijn, seggende sij souden lustich gaen soecken, niet willende lijden, dat se wisten waer de slaven waren. Maer Doman off Anthony, die op Batavia geweest is, was daerover soo vertoornt, dat hij sijn quaetheyt niet coste matigen, maer in presentie van alle dese Hottentoos seyde, dat de tolckinne Eva ons hiertoe geraden hadde, willende haer schier soo ten eersten vernielen, welcke haer oocq terstondt verantwoorde ende sulcx ontkende, gelijcq wij harendwegen oocq deden, hoewel het nochtans waer was, maer wierd haerluyden verseeckert sij geen sshult had, ende dit ons eygen motijff was om de gemeensaemheyt etc. die wij cortelingh hadden gemerct sommige vrouwen van Caepmads leger met deselve gepleeght hadde, ende te meer oocq omdat ons Schacher ende Olochoer

[p. 423]

over eenige dagen tijdinge hadden gebracht, deselve omtrent haer leger hadden gesien, ende wisten te seggen wat se deden etc. Doch was Anthony van sijn langh om Eva te beschuldigen niet aff te brengen, sulcx hij in alles ende bijsonder in dit stucq laet blijcken, dat hij gansch niet te betrouwen, ende men sigh voor hem al wat sal hebben te wachten, wetende op 't hooghste te wenschen, dat noyt op Batavia geweest was, offte met een soet praetjen daer weder te locken, te meer alsoo daer seer pertinent met schietgeweer heeft leeren omgaen, dat wij genoegh te doen hebben, sulcx hier uyt sijn handen te houden.

Sondagh den 23 Juny 1658.

Den tolcq Doman, alias Anthony, ons dapper aenwesende om oocq seecker persoon van Herrys volcq te vatten, die over eenigen tijt de 14 vermiste schapen ons ontstolen ende weghgedreven had, opdat sij soowel als Caepmans volcq mede mochten uytgaen halen de Swarte mans, ende daerbij jegenwoordich volcomentlijck latende blijcken, dat hij van Caepmans ende Eva van Herrys volcq is (hoewel haer moeder in Caepmans leger woondt), alsoo elcq sijn partije lustich voorstaet ende den andren op 't swaerste met alles becladden, waerdoor men nu oocq den rechten man apparent sal comen uyt te vinden, wie den jongen over 5 jaren vermoort ende beesten van d'E. Compagnie gestoolen heeft etc. Bij alle welcke voorvallen oocq den oppercoopman Willem Bastincq present sijnde, mitsgaders door ons van saecken wat g'informeert, sooveel de cortheyt des tijts heeft cunnen medebrengen, - Is bij den Raedt met sijn E. advys verstaen, gemelte persoon van Herry (Jan Cou genaemt) oocq bij de

[p. 424]

andre van gister in ostagie te setten, opdat de Caepmans niet souden meenen, wij d'een leeder als d'ander hebben, ten aensien oocq ons Doman affirmeert, dat Herrys volcq om Caepman (alleen vast gehouden wordende) lachen ende de spot houden, 't welcq haer seer schijnt te spijten, eude wel een rupture tusschen haer mochte maken (sijnde de jalousie genoegh) om van d' een te mogeu weten wat d' ander op ons altijt mochte voornemen etc., ende bij dese middel haer beyde in sodanige alliantie te houden als voortaen na tijt ende saecks gelegentheyt teu meesten voordele van d'E. Compagnie sal mogen verstaen worden te behooren, mitsgaders beyde evenseer onder devotie te brengen, alsoo edoch niet derven diep te landt in marcheren, uyt vreese van door de Saldanhars beroofft te worden, sulcx sij (deselve affcomende) dan telckens weder moeten herwaerts keeren, ende onse protectie soecken, dat hoe rijcker van vee sij worden, hoe meer te sustineren is, soo van tijt tot tijt oocq meer ende meer is blijckende, ende waeromme tot d'ostagie van voorsz. Jan Cou oocq is geresolveert, opdat sij alle beyde even goede vlijt mochten aenwenden, ons de slaven wederom te beschicken etc. Hetwelcke dan oocq fraytjes ten eersten is beschickt ende g'effectueert, waerop cort daerna Herry met Eva ende den tolcq Doman-Anthony bij den Commandeur comende communiceerden ende met advys van den ostagier Schaccher voornoemt aenraden, dat het goet soude wesen, wij oocq yemandt van de principaelste uyt de Gorachouquas (de tabacqdieven) haer leger vasthielden, als wanneer alle drie te samen (over een cam geschooren sijnde) de slaven te seeckerder souden wederom te crijgen sijn, alle 't welcke bij den Raedt (g'adsisteert met d'E. Willem Bastincq voorsz.) aengehoort ende daerop de behoorlijcke bedenckingen

[p. 425]

ende veele deliberatien genomen, mitsgaders oocq volcomentlijcq bemerckt hebbende, dat se haer gansch veele aen de voornoemde ostagiers gelegen laten boven dat se nu seer obedieus schijnen ons in alles tegemoet te comen, ende genoechsaem als in de roede vallen, 't welcke sijluyden ons oocq van de Gorachouqua (vasthoudende) mede volcomentlijcq affirmeeren, ja dat elcq schier al sijn vee tot lossinge sal aenbieden, gelijcq dese rede al beginnen beneffens sulcke conditien meer als wij selffs schier begeeren. Ende waerdoor wel mochte gebeuren, wij haer soodanich wel onder devotie cregen (niet altijts ostagiers te houden) 't sij eenerley continueel off bij verwisselinge voor eenigen tijt altemets van de principaelste, dat men door die middel geraeckten tot het oogmercq van bestiael, daerom men anders gespeculeert had, d' affsnijdinge ende trenchementen te maecken, daervoor suluyden nu tegen andre diep uyt landt souden cunnen comen te verstrecken, verstaende als die ons eenich overlast wilden aendoen offte andre aenlocken soo als 't d'E. Compagnie dan best mochte dienstich ende gelegen comen, 't welcke veel oncostelijcker soude vallen met oocq veel meer gerustheyt als alle die fortificatien voorsz., ende om welcke consideratien voorsz. dan vastgestelt is Herry ende Sachers versoecq in desen toe te staen, namentlijcq om Gorachauquas capiteyn mede in ostagie te nemen ende houden, sullende sijluyden versorgen den oversten van de Gorachouquas ten dien eynde met een soet praetjen hier in 't fort te locken, waerdoor dan gehoopt wordt wat goets ende het gewenschte ooghmercq mettertijt sal uytgewerckt cunnen worden, tot welcke sigh d' apparentien niet vreempt schijnen op te doen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten daege ende ende jaere voorsz. Was geteyckent: Jan van Riebeeck,

[p. 426]

Willem Bastincq, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Ondertusschen sijn de vrije luyden allomme gewaerschoudt wel op hoede ende haer geweer te passen, om niet onversiens eenich overval te lijden, noch oocq de wegen ongewapendt te bewandelen, ende ten dien eynde aengeseght, die van geen schietgeweer na behooren is versien, sigh uyt Compagnies wapencamer te comen laten accommoderen, op pene van die sonder schietgeweer na desen bevonden wort, alleenich over wegh te comen, 't sij knecht off meester, telckens te verbeuren twee realen van achten, ende opdat elcq sijn geweer op eygen costen wel ende ficx houde, sal daerover somtijts visite geschieden, om alle verwaerlosinge te voorcomen etc.

24 dito,

's morgens waren der al 3 stucx lijffeygenen wederom gecomen, namentlijcq een man ende vrouw van Caspar Brinckman, die 's nachts voor de deur stonden. Item een slavin van Jan Reyniersz., 's morgens met den dagh voor de meulen staende, apparent gelijcq Hendricq Booms koebeesten voor desen weghgenomen, 's nachts oocq soo stillekens aen 't huys gebracht, quansuys schijnende off se nu van selffs thuys quamen ende niet dervende deselve brengen, om niet gekent te worden offte te willen weten dat se oyt bij haer geweest sijn, daer weynich aen gelegen sij, als wij se maer soo cunnen wederom crijgen, om daerna 't weghlopen niet meer suspect te wesen.

Herry quam desen morgen wel met 25 wackere Hottentoos, versoeckende voor elcq wat broot om tot opsoeckinge van de slaven eenigen tijt te cunnen uytblijven ende daerop te leven, 't welcq wel (om redenen voorsz.) maer blaeuwe praetjes sijn, maer wort bij ons echter geveynst sulcx te geloven, om te beter de

[p. 427]

Gorachouqua weder in de knip te crijgen, ende alsdan 't spel na onse wil te drayen, sijnde dese derhalven met broot ende tabacq geprovideert.

25 dito,

hebben die van 't schip Prins Willem gelijcq gister, met wel 200 man besich geweest branthoudt halen ende dragen, door hun volcq verleden bij 't bos gecapt ende geslecht van partije boomen, die op fray landt stonden, 't welcq gehoopt wordt dit saysoen noch te ploegen ende besayen, alseo 't door dese middel fray van veele corte dicke boomen ontruympt is.

26 ende 27 dito,

brachten ons drie Hottentoos van Caepmans volcq selver thuys twee Gunese lijffeygenen, namentlijcq een man ende een vrouw, den vrijborger Caspar Brinckman, wiens 4 stucx nu altemalen weder hier sijn, manqueerende noch een paer van de vrijborgers Jan Reyniersz. ende een vrouw van Herman Remajenne, mitsgaders de 7 stucx Angoolse van d'E. Compagnie, daer de Hottentoos beloven lustich haer best om te doen, ende ten welcken eynde Herry een beest had laten slaen, om sijn volcq mede te provideeren, gelijcq wij haerluyden tenselven fine mede de knapsacken met broot, alsoo sij seggen, deselve al verde wegh sijn ende gesocht sullen moeten worden. Het sij dan soo 't wesen mach, wij veynsen ons noch al sulcx te geloven en hebben om haer te animeren voor dese twee wederom gebrachte 6 plaeten ende 6 lange stocken draetcoper vereert, beneffens lustich tabacq, brandewijn ende broot etc., dat d' andre lustich scheen op te wecken ende moet te geven, om oocq te gaen soecken, wordende tusschenwijle de hostagiers alle goet tractement aengedaen etc.

Heden sijn d'opperhooffden van 't schip Prins Willem haer affscheyt gegeven ende g'intregeert de brieven ende pampieren aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India tot Batavia, wesende voorts

[p. 428]

den ganschen namiddagh besich hare ververssinge voor de reys met schuyt ende boots aen boort te halen.

21 dito,

waren die van 't schip Prins Willem den ganschen dagh noch meest besigh met de vordere ververssinge aen boort te halen, sulcx deselve desen avondt nocht niet seyl raeckten.

Vrijdagh den 28 Juny anno 1658.

Op dato de vrije luyden versoeckende, dat men haer de wedergecomen ende vast sittende slaven ende slavinnen souden willen maer ten eersten haer straffe laten ontfangen ende largeren, om haer in den landtende corenbouw weder te gebruycken, als deselve daertoe op 't hooghste nodich van doen hebben etc. Ende gemerct het wel wat langh mochte tardeeren eer de noch achter sijnde altemalen sullen wedergecomen wesen etc., - Soo is bij den Raedt, hoewel die liever altemalen eerst wederom hadden, om aen deselve dan tegelijcq het behoorlijcq exempel te statueren, goetgevonden morgen al de vrije luyden met haer slaven oen 't fort te laten comen, mitsgaders ten dien eynde vergaderinge te leggen, ende dan vorders met de borger-raden te delibereren ende overleggen, wat straffe men aen dese vooraff ten exempel van d' andre, ende tot voorcominge van 't vorder weghlopen soude doen, omme elcq de sijne na gedaene executie dan weder te laten toecomen tot hunnen nodigen arbeyt in den landtbouw voorsz. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten daege ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Herwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

[p. 429]

29 dito,

contrarie windt ende dierhalven belet voor 't schip Prins Wilhem om t' seyl te gaen. 'S avonts wierd een schip gesien beneden 't Robbeneylandt, ende is op dato bij den Raedt g'adsisteert met de twee vercooren borger-raden, sententie gevelt over de weghgelopen ende wedergecregen slaven ende slavinnen van de vrije luyden, namentlijck om altemalen buyten aen een pael gebonden gegeesselt te worden, ende een van deselve oocq gebrandtmerckt, mitsgaders twee in de kettingh aen malcanderen vastgecloncken, tot hun meesters sullen versoecken haer weder te largeren, als breeder bij de sententie daerover genomen.

Nieuwe maen Sondagh den 30 dito, quam voorsz. schip voor de wint de bay inzeylen, ende omtrent 8 uyren wel ter rheede, sijnde 't jachjen Maria, comende gistermorgen geseylt uyt de Saldanhabay, ende medebrengende

5 leggers
5 halve ditos
2 verckens
2 momvaten	}vol in gesouten robbevleys voor de slaven, inhoudende omtrent te samen na rato een vat gewoogen 10000 ℔.
1 oxhoofft ende	}vol in gesouten robbevleys voor de slaven, inhoudende omtrent te samen na rato een vat gewoogen 10000 ℔.
8 halff amen	}vol in gesouten robbevleys voor de slaven, inhoudende omtrent te samen na rato een vat gewoogen 10000 ℔.

Hadde oocq 12 schapen in de Saldanhabay gehandelt beneffens een cloecq calff, dat beneffens acht schapen voor 't volcq geslacht ende noch 4 jonge lammeren met een oudt oy mede hier gebracht had. Item eenige vaten vis voor 't jacht oocq ingesouten. Ende rapporteerden den schipper, dat d' inwoonders van welcke sijluyden voorsz. bestiael cregen, het schenen daerop aengelegt te hebben om haer te overvallen ende om 't copers halven altemalen die aen landt waren de clop te geven, doch bij d' onse sulcx gemerct sijnde was het deselve misluct, sijnde de Charingurinars ofte anders genaemt de Chariguiquas,

[p. 430]

die voor dato 't Robbejachts bootjen in dito bay oocq gespoeljeert ende 't volcq om 't coper ende tabacxhalven te vermoorden gemeent hadden, als dickmael aengeteyckent, ware derhalven te wenschen dat men den oversten van haerluyden oocq hier in 't fort hadde, om haer die moetwil eens ter degen te doen betalen etc.

Heden hebben navolgende persoonen voor den Raed ondertrouw gedaen, conform de resolutie hieronder g'insereert, namentlijck:

Sondagh den 30 Juny 1658.

Wouter Cornelisz. Mostaert van Utrecht, jongman ende vrijborger alhier, out XXIII jaren, sich in trouwbeloffte begeven hebbende met d' eerbare jonge dochter Hester Weyers van Lier out XXIIII jaren, in dienst ende onder voogdije staende van den oppercoopman Willem Bastincq, bescheyden op 't alhier ter rheede leggende schip Prins Willem, ende versoeckende mits toestaen van denselven oppercoopman metten anderen wettelijcq in den heylichen echten staat te mogen bevesticht worden, mitsgaders ten dien eynde te vergunnen, dat haer eerste gebodt heden na 't sermoen soude mogen worden affgecundicht, doordien bovengemelte schip jegenwoordich seylvaerdich leght om metten eersten goeden windt te vertrecken, - Soo is (om 't selve schip ter saecke voorsz. in sijne te doen voyagie niet te retarderen ofte op te houden) ende bij den Raedt deser fortresse (niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde liber ende vrije persoonen waren, welcke met niemandt ter werelt volgens haer als oocq voorsz. oppercoopmans eygen verclaringe yets wes dienaengaende uytstaende hadden) verstaen deselve jongeluyden haer billicq versoecq te

[p. 431]

consenteren, mitsgaders ten dien fine, ende om redenen voorsz. dese morgen na 't eyndigen des christelijcken sermoens haer eerste affcundinge te laten doen, ende alsoo vervolgens alle Sondagen tot de derde incluys, om alsdan na de laeste affroepinge, geen wettige oorsaecke van verhinderinge voorcomende, door den secretaris van onsen Raedt (vermits hier geen predicandt hebben) de solemnisatie voor allen den volcke in openen raedtcamere wettelijcq te laten geschieden ende met de trouw publyckelijcq voort te varen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

July anno 1658.

Ady primo ditto,

noch al N. weste contrarie windt voor 't schip Prins Willem, met wiens cleyne boot (de groote al binnen 't schip staende) derhalven oocq geholpen wierd het robbevleys uyt 't jacht Maria ondertusschen te lossen.

Heden meest alle de uytgewesene Hottentoos van Caepman ende Herrys legers wederom gecomen sijnde, sonder eenige slaven meer medegebracht off (soo sij seggen) gevonden te hebben, begonden de gedetineerden dapper te huylen ende krijten alsmede hare vrouwen, alsoo hun voor dato te verstaen was gegeven, dat se niet souden gelost worden, voor en aleer ons alle de slaven souden wesen wederom beschickt, waertoe na 't schijnt sijluyden jegenwoordich weynich cans sien, vermits sij deselve misschien niet cunnen wederom crijgen van degeene daer se die aen vereert offte toegeschickt, ende al verde te landewaert in weghgevoert hebben, hoewel den tolcq Doman ons schijnt te affirmeren, dat sij se noyt gesien, maer selffs voort-

[p. 432]

gelopen souden wesen; 't welcq wij ons gelaten niet te geloven, maer 't voorsz. jae, vermits altijt de Hottentoos vrouwen te veel gemeenschap met de slaven in den eersten maeckten ende aen deselve veel dingen toestaken etc., sulcx dat sij haer moesten getroosten te blijven sitten tot wij de slaven wederom off recht bescheyt hadden hoe 't met deselve gelegen was, 't welcq den tolcq Doman 't hooft dede hangen ende gansch bedruckt sien, alsoocq de tolckinne Eva, seggende soo wij Schacher (sijnde Caepmans capiteyn zoon) niet loslieten, dat sij haer souden doot slaen, waerop haer gedient is, dat se haer maer binnen 't fort souden houden, ende soo haer ymandt quaet dede, den Commandeur die dan mede soude laten vatten etc. Ende opdat de gemelte hostagiers wel te vreden mochten wesen, is den Commandeur selffs bij haer gegaen ende geseght wel gerust te sijn, ende dat haer geen leet soude geschieden, mitsgaders alles maer geschiedde om de weghgeloopen slaven etc., doende haer wat tabacq, broot ende brandewijn geven, dat haer scheen 't hert wat te verlichten.

2 dito,

noch al contrarie noordtweste windt voor 't gemelte schip, ende daeromme d'E. Willem Bastincq noch eens aen landt gecomen wesende, is ondertusschen in desselffs bijwesen den tolcq Doman bij den Commandeur gecomen, versoeckende uyt den naeme van den vetten capiteyn der Caepmans Gogosoa, dewijle de resterende slaven doch niet mogelijcq waren wederom te becomen, dat men emmers Schacher, des voorgemelten capiteyns soon wilde largeeren, willende tot vereeringe brengen eenige goede treckossen etc., ende voorstellende, dat men in plaetse van denselven Herry soude vastsetten ende al sijn bestiael affnemen, 't welcq hij (waer sijnde) doch voor Compagnies coper van de Chainouquas (in 't landt gesonden sijnde)

[p. 433]

hadde becomen, ende den Commandeur maer 10 stucx daervoor gelevert etc. Item soo hadde hij oocq den jongen over vijff jaren doen dootslaen door Jan Cou, die al vast sit, ende eenen andren genaemt Boubo, welcke noch bij Herry is, ende alsdoen voorts alle des Compagnies beesten weghgevoert, mitsgaders voorsz. Jan Cou oocq de laest vermiste 15 schapen noch in Herrys trap lopende, in vougen dat al wat Herry had, was des Compagnies, sijnde hij anders maer een caelen neet, ende slechts capiteyn offte hooft van de Watermans ofte strandtloopers hieromtrent. Op 't welcke hem is gevraeght off d' andre Hottentoos, als namentlijcq de Gorachouquas, Charigurinars ende oocq de rechte Saldanhars als Chainouqua, Cochoqua etc., sulcx oocq wel aenstaen soude, waerop hij tolcq antwoorde: jae, ende dat daer niet aen te twijffelen was. Wierde hem derhalven weder tegemoet gevoert, dat hare capiteyns ofte overste selffs dan bij den Commandeur souden comen om metten andren de saecq nader te overleggen etc. Hij antwoordde, dat niemandt als de Gorachouquas ende Gogosoa ofte Caepmans capiteyn ende eenen Siginman, genaempt Aukaisaa, rijcq van schapen hieromtrent woonden, welcke dit landt van de Caep alleen toequam, ende daerom wat deselve besloten wierd, souden d' andre licht mede tevreden wesen, als Herry maer mocht van cant geholpen worden. Daer hem op geseyt is, dat Caepman ende Gorachouquas capiteyn met Siginman dan bij den Commandeur souden comen om de saecke met haer te overleggen, waermede Doman is gescheyden om aen haer sulcx te rapporteeren.

3 dito,

noch al noordweste windt met regen, tot belet van Prins Willems vertrecq etc., ende is derhalven d'E. Willem Bastincq op 't versoecq van den Commandeur noch eens aen landt gecomen omme met

[p. 434]

denselven over de saecke deser jegenwoordige conjuncture in rade mede te helpen delibereren etc., sijnde dan heden navolgende resolutie genomen, te weten:

Woonsdagh den 3 July anno 1658.

In rade g'adsisteert met den opper-coopman Willem Bastinq ende schipper van 't jacht Maria, dees dagen bij de voorvallende saecken meest present geweest, geconsidereert sijnde aen alle omstandicheden, datter geen van de weghgelopen slaven meer sullen wederom te becomen wesen, volgens de rapporten van de uytgewesene Hottentoos, die der (soo se voorgeven) geen meer cunnen opvinden, ende waerdoor de gedetineerden haer gansch desperaet beginnen aen te stellen, als vresende daerover te sullen moeten sterven, te meer dewijle hun de Gorachouquas offte tabacqdieven (als ons veel overlast plegende te doen) op de vlucht te landewaert in hebben begeven, ende derhalven geen raedt weten den oversten ons in handen te leveren, sulcx dat de saecken nu soo verde sijn gecomen, dat het saisement der verhaelde Schachers 't gantse landt door al sal wesen verspreyt, mitsgaders soo veele alteratie hebben gebaert als 't can, ende daerom dewijl men om der weghgelopen slaven nu soo verde is ingecomen dattet wercq wel voort dient affgehaspelt, 't welcke de gesaiseerde selffs oocq sijn versoeckende, presenterende tot hare lossinge goet deel beesten ende schapen, ende dan een nieuwe ende vaste vreede ende alliantie metten andren te maecken etc., doch dat eerst mede Herry met al sijn vee ende volcq mochte gevat worden, nademael hij de eerste oorsaecke is van alle onheylen, als hebbende over 5 jaren alle des Compagnies beesten laten steelen ende

[p. 435]

den duytsen jongen David doen dootslaen, mitsgaders geduyrich altijt maer gestoolen waer hij conde, ende noch laest staende d'E. heer Cuneus aenwesen alhier 15 schapen weghgenomen, die noch in sijn crael lopen, beneffens oocq al het bestiael, gehandelt voor Compagnies coper, tabacq ende pijpen hem over drie jaer vertrout, daervan maer thien aen den Commandeur had gelevert ende met de rest sighselven verrijct, sulcx dat alles wat hij had, niet sijn, maer Compagnies eigen was. Allen 't welcke ende wes meer geconsidereert ende ingenomen sijnde, is na verscheyde deliberatien geresolveert, denselven met een soet praetjen sien in 't fort te crijgen ende dan te sayseren bij de andre om haer tegen malcanderen te hooren ende alsoo tot openbaringe van alles te comen, mitsgaders soo haest hij binnen is, oocq al sijn bestiael (bij de soute revier leggende) door den sargeant ende eenige soldaten bij 't fort ende in Compagnies macht te halen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere voorsz.; Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Willem Bastincq, Claes Fransz. Bordingh, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Op welcke bovenstaende resolutie den sargeant uytgesonden sijnde, omme alles met goede voorsichticheyt etc. te beschicken, soo heeft hij Herry daerop binnen een uyr tijts met een soet praetjen binnen gecregen, daer vooreerst na gewoonte wel onthaelt ende van selffs bij d'andre gedetineerde sigh begeven heeft, sijnde ondertusschen den sargeant om de beesten te halen weder uytgesonden; doch sulcx geschiede soo heel gerustich niet, maer stelden hun sommige van sijn volcq ter weer, soodanich dat den sargeant op 't paert sittende bijna met een hasagay dwers door-

[p. 436]

schoten was, maer die ontweecken hebbende treffte hij dien Hottento met een snaphaen soodanich in de beenen met hagel dat niet meer gaen conde, ende een ander met een pistool recht in 't oogh, dat terstondt nederviel, na 't welcke de rest altemalen de vlucht namen, ende hij met sijn soldaten de beesten ende schapen fray quam aendrijven sonder eenige resistentie meer te ontmoeten. Maer soo langh alsser maer een Hottento omtrent was, costen d' onse (wel 22 a 23 stercq) met de beesten niet voortcomen, sulcx dat oocq Compagnies bestiael daer wierd voor ende achter gedreven, om alsoo met den andren te weyden ende 's avonts te beter in 't crael te comen, 't welcq noch redelijcq toegingh, waeraen wel te sien is, dat men deselve met veel volcq sal moeten laeten in 't velt bewaren, wil men se niet weder door de Hottentoos ontvoert sien.

Dit alles affgerecht sijnde is Schacher g'adsisteert met den tolcq Doman binnen 't comptoir van den Commandeur in presentie van d'E. heer Bastincq voor den Raedt gehaelt, ende affgevraeght, off sij nu alles waermede sijluyden Herry van tijt tot tijt hadden becladt, noch staende hielden, ende sulcx in sijn presentie wel souden derven verhalen etc., want wierd hem geseyt: daar gijluyden Herry mede becladt, becladt hij oocq u mede, soodat wij nu weten moeten aen wie 't hapert ende wie vroom off onvroom is. Schaccher seyde selffs soo veel hij conde, ende oocq door den mondt van den tolcq Doman (een geveynsden gast): laet Herry maer hier comen, waerop denselven g'adsisteert met de tolckinne Eva terstondt mede binnen gehaelt wierd, alwaer 't op clappen wacker aenging, willende Doman de Caepmans van alles verschoonen; maer de tolckinne Eva seyde: ick sal de rechte waerheyt seggen. Herry bekent jae dat sijn volcq de

[p. 437]

beesten genomen ende den jongen vermoort hebben, maer de Caepmans hebben mede van de beesten genooten, jae nadat se Herry eenige dagen gehadt heefft, hebben se hem de Caepmans (daervan Schacher een principael is) weder ontnomen. Daerop Doman voor de Caepmans tot verschooninge allegeerde, dat se doen questie met malcanderen hadden, ende volgens dien bij oorloghsrecht geschiet was; jae maer, seyde Eva, als Caepman dan soo eerlijcq wesen wil, waerom brachten sij den Commandeur de schapen niet wederom; maer sij sijn soowel dieven ende schelmen als Herrys volcq, want altijt alsser wat genomen is, hebben sij 't met malcander overleyt ende gedeylt, ende nu souden sij wel Herry alleen de schult geven, dat is seecker niet recht; dit sijn d' eygen woorden in duyts van de voorsz. tolckinne gesproocken, ende wie David dootgeslagen heeft dat is Claes, een Hottentoo van Herrys volcq, die sigh aen een candt gemaeckt heeft. Weynich daerna buyten ende Herry mede bij d'andre in een vertrecq selffs gegaen ende mede affgeslooten sijnde, quam Doman bij den Commandeur, vragende waerom men Herry nu ten eersten niet hadden dootgeslagen, waerop hem wierd g'antwoort: indien hij 't soodanich verkorven had, waerom sij sulcx selffs niet deden, hadden hem nu onder haer macht in een vertreck bij haer etc.

Woonsdagh 's avonts den 3 July 1658.

In dese occurentie van saecken te beduchten ende te vresen staende, dat d' inwoonders door dit begonnen ende noch niet affgesponnen wercq wel mochten een samenrottinge maecken ende alsoo een aenval op der vrije luyden ende Compagnies persoonen ende bestiael etc., dat met de jegenwoordige besettinge niet

[p. 438]

wel soude aff te slaen wesen, alsoo in alles met landtbouwers, tuyniers, ploegh- ende wagenmaeckers, timmerluyden, metselaers in 't bos, buyten, binnen ende op 't Robbeneylandt, niet stercker sijn als 97 persoonen, daeronder 19 à 20 siecken van de laest vertrocken schepen, - soo is na overlegh van saecken ende verscheyden deliberatien in rade (g'adsisteert met d'E. Willem Bastincq etc.) als voorsz. goetgevonden dese residentie voor een wijl uyt 't schip Prins Willem met 20 militaire persoonen te verstercken, ter tijt dese saecken sullen g'eyndicht ende een nieuwe alliantie ende vreede met de Hottentoos gemaeckt wesen, dat voor de compste van de mayschepen uyt 't Vaderlandt gehoopt wort te sullen cunnen geschieden, ende volgens dien de gemelte belastinge voor d'E. Compagnie (jegenwoordich op 't hoogste pregnerende) maer voor een cleynen tijt sal wesen. Neffens welcke soldaten oocq verstaen is noch 1000 ℔ cruyt ende 200 hantgranaden te lichten, mitsgaders oocq de twee lichte metale stuckjes van 't jacht Maria om op de steene redout Corenhoop, in 't midden der vrije luyden landerijen staende, te stellen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Willem Bastincq, Roeloff de Man, Jan van Herwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Donderdagh den 4 July 1658.

4 dito,

's morgens noch al contrarie noordt-weste windt tot belet alsvooren, ende dierhalven den oppercoopman Bastincq noch aen landt sijnde, mitsgaders door Schaccher ende Doman voorgedragen, dat hij Doman, niet dorste na Caepmans leger gaen seggen, dat se met al haer huysen ende vee hier quamen

[p. 439]

om met den andren over een nader vaste alliantie etc. te spreecken, ende dat daeromme een van de hostagiers diende gelargeert, dewijl doch geen andre Hottentoos meer hieromtrent waren, die se soude willen geloven, ende daertoe voorstellende Pieter Otegno, Schacchers broeder ende jonger soon van den dicken capiteyn, - Soo is met advys van d'E. Bastincq voorsz. goetgevonden sulcx toe te staen ende te wagen, dewijle doch Schaccher ende Osaöa van de Caepmans ende Herry met Jan Cou de principaelste in hostagie hier blijven, met die recommandatie ende affirmatie aen Pieter, dat hij de Caepmans capiteyn Gogosöa ende Ankaisoä den grooten schaepherder off Siginnan soude verseeckeren, dat wij niet quaets in 't sin hadden, ende ons oocq leet was gister een van sijn volcq door den sargeant ware dootgeschoten, 't welck niet soude sijn geschiet, ingevalle sijluyden op hem niet eerst met hasegaeyen hadden geschooten etc., ende wij derhalven volcomen genegen waren alle verschillen met malcanderen aff te handelen ende een onverbreeckelijcke alliantie te maecken, waerop denselven dan is vertrocken met wat tabacq tot vereeringe aen hare vrouwen etc. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Willem Bastincq, Roeloff de Man, Jan van Harwerden, Abraham Gabbema, secretaris.

'S namiddaegs quam Herrys volcq ende vrouwen met hare huysen al aentrecken, mitsgaders ons na woonplaets gevraeght hebbende, onder canonschoot van 't fort achter op de vlacte van den staert des Leeuwenbergh tegen de ruyge duynen gewesen sijnde, ter neder slaen, bij welcke oocq verscheen de drie vrouwen ende zoonen van den dootgeschooten Hottento, versoeckende hare beesten ende schapen, onder

[p. 440]

Herrys bestiael wesende, wederom te mogen hebben, neffens partije coper ende tabacq quansuys tot versoeninge van haer man ende vader etc, daerop hun geantwoort wierd, dat den sargeant eerst g'offenceert ende hem tot defentie van sijn leven had ter nedergeschooten, tegen welcke den Duytsen jongen David door de Hottentoos lelycq ende moetwillich vermoori was, daer ons noch geen satisfactie voor gedaen en is; doch men soude maecken, dat sij ende al de Hottentoos ende oocq wij contentement cregen, wanneer Caepman off Gogosoäs leger ende Ankaisoäs huysen hier gecomen waren, om over een nader alliantie te tracteren, als wanneer men alle geschillen te gader affhandelen soude, ende dan voorts als goede vrunden met ende bij malcanderen leven. 'S avonts bracht ons Caepmans tolcq Doman tijdingh, dat haren vetten capiteyn Gogosoä ende eenige andre principale hooffden van haer leger morgen souden aen 't fort verschijnen om met ons te spreecken als voorsz.

5 dito,

's morgens helder weer ende redelijcke stijve Z.Z. ooste winden, waermede meergemelte schip Prins Willem met d'E. Bastincq is t' seyl ende fray buyten in zee geraeckt. d'Almogende verleene deselve een geluckige voorspoedige behouden reyse na Batavia.

Vrijdagh den 5 July anno 1658.

Pieter Otegno tegen de middagh wederom verschenen sijnde met den dicken offte vetten capiteyn, vader van Schaccher ende hooft van de Caepmans, beneffens de navolgende principaelste hooffden hares heyrs om vreede te maecken, ende in ordre na hare grootheyt haer op de voorsale geset door onderwijsinge van den tolcq Doman, als te weten:

Gogosöa, voorsz. vetten ende oppercapiteyn van de

[p. 441]

Caepmans, waerbij uyt de gijselingh gehaelt is Winghkhimma ofte Schaccher, eerste soon ende te zuccederen na Gogosöa sijn vader, Otegno ofte Pieter, Khuma alias Jan, zoonen van Gogosöa, Bingatty, Osaöa mede ostagier met Schaccher bovengenoempt, Hodarimo, Whacka, Goäso, Lockhoevé broeder, Goätoe, Kanaty, Gotiko, Kherreby, Goegae, Heybuha, Douckhima, Loeckhoevé, Goäso broeder ende Hottento-can. Ende met malcander seer ernstich ende instantich versoeckende om jegenwoordich te handelen van een vaste vreede ende nader alliantie tusschen haer ende de Hollanders tot slissinge van alle voorgaende ende gepasseerde verschillen, met protestatie van liever te willen haer hier in 't fort laten dootslaen als sonder besluyt van vreede wederom te keeren, ende ten dien eynde elcq sijn hals ende hooft aenbiedende om die aff te houden etc.

Soo is bij den Commandeur ende Raedt, g'adsisteert met den schipper van 't jacht Maria, Claes Fransz. Bordingh, goet gevonden daertoe te treden, doch omme haer in 't beste gevoelen van ons te houden ende geen achterdocht te veroorsaecken, dat wij haer ergens in mistrouwen, oocq radsaem g'oordeelt van continuele ostagiers niet te voeren, dewijle sijluyden ons doch selffs tegemoet comen ende om vreede aensoecken ende bidden. Achtervolgens 't welcke dan, na repetitie ende additie van alle overlasten etc., ons van tijt tot tijt aengedaen, tot onderhandelingh gecomen sijnde, is 't navolgende g'accordeert ende aen weercanten beslooten voor vast ende onverbreeckelijcq te houden, namentlijcq:

1.	dat alle 't gene de Caepmans ons ende wij haer aengedaen hebben, item oocq het dootschieten van den Hottento op eergister, in de furie geschiet, voor vergeten ende vergeven sal gehouden worden, alsoff

[p. 442]

	sulcx niet ware gebeurt ende voorsz. Hottento nemmer meer op de werelt was geweest; doch wegen den dootslach aen den Duytsen jongen David, over 5 jaren gedaen, hadde Herry met de sijne aff te handelen, haer dies als ontschuldige niet aentreckende, ende met Herry niet willende te doen hebben.
2.	dat wanneer de Caepmans d' onse ende d' onse de Caepmans eenich overlast off quaet doen, elcq de sijne in 't aensien van de overicheyt off gecommitteerde der geledeerde offte beschadichde partije met advys van weercanten sal straffen na exigentie van 't delict.
3.	dat Caepman met sijn leger aen de oostcandt van de soute ende verse reviere Liesbeecq sal blijven woonen, omdat aen dees sijde de weyden voor ons alleen te cleyn vallen, tensij haer eenige andre inwoonders uyt landt wilden comen beoorlogen, als wanneer sullen vermogen verbij 't fort na achter den Leeuwenbergh comen wijcken onder ons beschut.
4.	dat Caepman sal versorgen geen van sijn beesten off schapen op Compagnies off der vrije luyden corenlanden comen weyden, off daer se door d' onse daerop gevonden wordende, sullen mogen werden dootgeschoten ende laten leggen, tot sulcx bij gecommitteerde van weersijden sal wesen beschouwt.
5.	dat altijt wanneer d'E. Compagnie ofte vrije luyden eenigə slaven off volcq sijn ontloopen, sijluyden de weet gedaen sijnde, datelijcq alle uytterste debvoiren sullen aenwenden, om die wederom te crijgen ende bij den Commandeur in 't fort te brengen, mits voor elcke slaeft genietende sooveel coper ende tabacq als voor een koebeest, gelijcq sijluyden oocq beloven te doen tot becominge van de noch wegh sijnde 10 stucx.
6.	dat sijluyden voortaen niet meer sullen stutten eenige Saldanhars ofte andre inwoonders uyt het

[p. 443]

	landt, maer deselve liever tot ons affnodigen, omme met ons gerustich te mogen handelen ende wandelen, ten welcken eynde sijluyden eenich overlast van deselve vresende, sullen vermogen onder ons beschut te comen schuylen, conform het derde articul voorsz.
7.	dat Caepman voortaen sal versorgen voor elcq groot schip, dat hier compt, te leveren voor coper ende tabacq: 10 koebeesten ende 10 schapen, voor jachten ende fluyten van elcx 5, ende voor 't fort alle Sondagen 2 koebeesten voor des Commandeurs volcq ende twee schapen voor hem selffs ende d' officianten van 't fort om te slachten.
8.	dat daertegen altijt een van de Caepmans volcq, g'adsisteert met den tolcq Doman, sal mogen aen yder schip aen boort varen, ende eens genieten 2 sacken broot off rijs met 2 à 3 stucken specq ende een cleyn vatjen brandewijn.

Alle welcke bovenstaende articulen sijnde bedongen, vast ende bondich te onderhouden ende met hanttastinge aen weercanten voor onverbreckelijcq beslooten, mitsgaders daerop de ostagiers oocq gelargeert ende door haer tot segel van onderhoudinge, den Commandeur toegebracht 10 schoone koebeesten ende 9 dito schapen, sonder daer yets wes voor te willen genieten, hoeseer haer daervoor coper etc. wierd gepresenteert ende opgedrongen, seggende niet te willen van den Commandeur scheyden, bevoren dito present belooffde voor niet ende tot een segel van onverbreeckelijcke alliantie te aenvaerden, off souden hun inbeelden geen vaste vrede gemaeckt te hebben, ende presenteerende liever altemalen hier in 't fort te blijven ende haer gewillich doot te laten slaen, als dat se souden sonder finael slot van vreede wederom moeten gaen. Is daerop dan 't besluyt van vreede met de Caepmans ende beloffte van onderhoudinge der con-

[p. 444]

ditien met hanttastinge rondtsom aengegaen ende affgehandelt. Doch aengaende Herry met 9 à 10 van sijn volcq oocq verschenen om van vreede te handelen, ende daer oocq voor hun allen present ende ten thoon gestelt sijnde den eenen moorder van David, is verstaen noch tot nader gelegentheyt uyt te stellen ende verhaelden jongen moorder, genaempt Namtesy (ende bij d' onse Claes) bij Herry ende Jan Couw in detentie te stellen. Aldus gedaen ende besloten op de voorsael in 't fort de Goede Hoope, ten overstaen van de voorsz. der Caapmans, datum, ut supra. Was geteyckendt: Jan van Riebeeck, Claes F. Bordingh, Roeloff de Man, Jan van Herwarden, A. Gabbema, secretaris.

6 dito,

hebben de Caepmans ons hare schenckagie bovengemelt als vroegh voor 't fort gebracht ende bij Compagnies beesten overgelevert. Na 't welcke sijluyden, weder op de voorsael sijnde gecomen, hebben voorgedragen, datter 48 koebeesten waren onder die wij van Herry gehaelt. De navolgende persoonen quaemen, als te weten:

Osingkimma offte Schacher	2 stucx
de drie zoonen van den dootgeschoten
Hottentoo Krounthumsa, Keytsha genaemt,	32 stucx
namentlijcq Dochol 15, Doeda 8 ende
Euwchoebe 9.
Wacha	10 stucx
Doechima	4 stucx
	-----
maeckende samen	48 stucx

welcke omtrent den halfft van den ganschen buyt (noch ongetelt) soude wesen.

Waerop derhalven gedient sijnde, dat al wat wij in Herrys leeger gevonden hebben, oocq voor Herrys goet houden ende 't selve noch qualijcq onse betalinge van de gestoolen beesten ende coper can ophalen, is

[p. 445]

eyntelijcq na verscheyden debattan overeengecomen, dat se haer sullen tevreden houden met 't navolgende bestiael, haer daervan wederom te geven, namentlijcq:

Osinghkhimma ofte Schaccher	2
melck- ende de calfjes.
Dochol	2
Doeda	2
Euwchoebe	2
is voor drie kinderen van den dootgeschoten	6
melckoeyen.
Wacha	2
Doeckima	2
	-----
is samen	12

van 48 blijfft affgedongen 36 stucx.

Na dese handelinge haer affgevraehht sijnde, wat men nu met Herry doen soude, antwoorden, dat se hem aen ons overgaven, doch soo wij hem loslieten, soude Schaccher tegen hem met hasegayen vechten, maer hadden liever, dat wij dermede na believen omsprongen, alsoo hij doch ons misdaen had, door de moort aen David begaen etc., ende daerover groote vreugde gemaeckt. Wij haer vragende, soo wij hem dooden, off sij ende andere inwoonders dan oocq niet souden daerover t'onvreden op ons sijn, antwoorden neen, wij mochten met hem omspringen soo 't ons goet dachte ende hem noch niemandt van sijn volcq eenige beesten off schapen wederom geven, als comende deselve alle Compagnie doch gerechtelijcq eygen toe etc. Na 't welcke hun wat lustich tractement aengedaen wesende met broot, brandewijn, beneffens partije coper, tabacq ende pijpen tot vereeringe, sijn deselve weder na hun leger vertrocken, leggende aen de oostsijde van de soute revier in 't gesicht stijff een uyr gaens van 't fort. Blijvende Herry met den jongen moorder Boubo alias Symon ende Jan Cou in detentie

[p. 446]

sitten, welcken Jan Cou de Caepmans presenteren met roeden aen een pael selffs te laten geesselen over dat hij (staende d'E. heer Cuneus' aenwesen alhier) ons 15 schapen ontvoert ende bij Herry gebracht had; doch wierd tot sulcx door den Commandeur noch wat uytstel versocht, alsoo Doman geseght heeft, hij oocq de handen aen David souden geslagen hebben, beneffens noch eenen Boubo (alias Symon bij d' onse genaemt) ende noch eenen anderen Claes aen een candt sijnde, Herrys zoon genaemt, een wacker groot karel, om sulcx noch wat naeuwer te ondersoecken ende d' onschuldige te mogen vrijspreken offte loslaten etc. Desen avondt hebben navolgende persoonen ondertrouw gedaen voor den Raedt, conform resolutie hieronder g'insereert.

Saterdagh savonts den 6 July 1658.

Jan Sacharias van Amsterdam, jonghman ende vrijburger alhier, oudt 27 jaren, sigh in trouwbeloffte begeven hebbende met d' jonge dochter Maria geboortich van Bengale, out 20 jaren, gewesene slavinne van den sieckentrooster Pieter van der Stael, ende door voors. Jan Sacharias tot dien eynde vrijgecocht, volgens transport van vrijcopinge heden ons vertoont, dewelcke versoeckende metten anderen wettelijcq in den heylichen echten staet te mogen bevesticht worden, - Soo is bij den Raedt deser fortresse, niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde liber ende vrije persoonen waren, welcke met niemandt ter werelt volgens haer eygen verclaringe yet wes dienaengaende uytstaende hadden, als oocq verseeckert, dat voorsz. Maria de Nederduytse tale, volcomentlijcq niet alleen verstaet, maer oocq duydelijcq spreeckt, ende al tamelijcke kennisse Christi na de gerefor-

[p. 447]

meerde religie is hebbende etc. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Herwerden, Abraham Gabbema, secretaris.

Sondagh 7 dito,

sijn de beesten getelt, ende in

alles bevonden jongh ende out	227 stucx
daer affgetrocken, welcke d'E. Compagnie te vooren had	117 stucx
	-----
rest vervoert van Herry hondert thien koebeesten	110 stucx
getaxeert op 5 gulden yder soo alsse bijnae gehandelt worden	ƒ 550.-
ende 260 schapen à 25 stuyvers	ƒ 325.-
	-----
monterende te samen	ƒ 875.-
gecalculeert tegen 't gene hij de Compagnie ontstolen heeft, eerst 43 koebeesten à 5 gulden als boven	ƒ 215.-
naderhandt hem vertrouwt om in 't landt beesten voor te handelen, daer maer 10 stucx voor gelevert ende de rest sighselven ontrouwelijcq toegeey gent heeft, namentlijcq:
404 ℔ coper à 50 gulden 't cento	ƒ 202.-
44 ℔ tabacq à 6 gulden 't cento	ƒ 26. 8
1½ gros pijpen à	ƒ 1.10
23 gele copere kettinghskens à 27 stuyvers	ƒ 32. 8
wat coralen en bougys, getaxeerdt op	ƒ 22.14
	-----
	ƒ 500.-
affgetogen van bovenstaende partije	(ƒ 875.-)
comp over te schieten voor den intrest bij d'E. Compagnie geleden door 't belet van den aenteelt	ƒ 375.-

derhalven is Herry aengeseyt dat men niet van

[p. 448]

meeninge is hem yts wederom te geven, als calculerende noch al veel te cort te comen, ende 't vee veel meer in aenteelt soude gewonnen hebben, behalven dat den moort aen den jongen noch open ende in memorie blijfft.

Heden na 't sermoen sijn d' articulen van pais, met Caepman gemaect, affgelesen ende in 't landt overal aengeplact. Ende waren met 60 à 70 Hottentoos hieromtrent om d'E. Compagnie 't bestiael weder affhandich te maecken, dewijl 't sermoen voormiddaegs gedaen wierd, maer sijluyden vernemende wel 25 à 26 flucxe soldaten daerbij, sijn wederom gekeert alsoff se quansuys om een kijckjen waren geweest. De tolckinne Eva gevraeght, wat volcq dit was ende te beduyden had, gaff tot antwoort, dat het Caepmans waren geweest, om de gelegentheyt onser wachten op 't bestiael aff te sien, ende speculeren op wat wijse sij deselve ons souden cunnen ontjagen, seggende oocq den dicken capiteyn Gogosoä wel pais gemaeckt had, maer sulcx soude maer sijn geweest om sijn zoon Osinghkimma offte Sacher met Osaöa los te crijgen ende nu voorgenomen hebben den Commandeur ende sargeant na de corenlanden ofte ergens eens uytgaende, waer te nemen om doot te slaen, omdat den Commandeur hem Schaccher vastgehouden ende den sargeant sijn maet in de furie eergister had dootgeschoten, meenende de rest dan oocq wel te vermeesteren, waerop haer g'antwoort wierd, emmers soo goeden pais was gemaect, op 't welcq sij seyde sulcx wel met den monde gesproocken, maer in 't fort niet gemeent was. 'T gene den tolcq Doman (apart gesproocken) t' eenemael contrarieerde, maer ons wilde affirmeeren sulcx bij Herrys volcq voorgenomen was, ende 't volcq heden gesien om mosselen op de clippen achter den Leeuwenbergh aen strandt geweest waren, vermits het

[p. 449]

lage water etc., sulcx dat dese twee, tolcq ende tolckinne, malcanderen sooveel contramaineren alsse cunnen, ende wij daerdoor vast van verscheyde sake cundtschap becomen. Ja, seght Eva, dat de Caepmans voornemens souden sijn met andre in 't landt een generael verbondt te maecken ende alsdan soo gesamentlijcq ons over den hals te vallen, waerop haer g'antwoort is: sijluyden dan maer wat veel beesten souden medebrengen, opdat wij te meer tot buyt maken conden, als mogende al de Hottentoos wel op, soo sij maer dese cans eens onderstaen te wagen: doch sal beter sijn, dat sij den gemaeckten pays ende conditien onderhouden, om als broeders, gelijcq beslooten is, te leven, waerop Doman antwoorde: Ja mijn Heer, dat wil Caapman oock doen, en sulttet wel sien, als er maer schepen comen, aen 't leveren van de beesten ende aen 't affnodigen van anderen om met den Commandeur te handelen. Eva daerop seyde: siet toe, mijn Heer van Riebeeck, Doman jockt en soebat (willende seggen: vleyt) u, maer ick spreeck recht en hebbet Schaccher affgeluystert ende selffs horen spreecken; maer soo mijn Heer Herry weder loslaet ende bij 't fort laet woonen met 4 à 5 melckbeesten, soo sal u Herrys volcq altemalen helpen tegen Caapman (dit spreeckt se uyt sucht ende genegentheyt tot haer oom Herry, dat geen gelooff mach gegeven worden). Item Domans allegatie oocq niet verder als met discretie, welcke wij gevraeght hebbende, wie met hem telckens van de Caepmans soude aen boort varen om broot etc, alsser een schip quam, antwoorde: Osinghkimma, alias Schaccher, ofte oocq wel Chaihantima, een voornaem overste ofte capiteyn van de Chainouquas, voor dato dickmael genaempt ende van wien naest twee jaren herwaerts 't meeste bestiael is gehandelt. Soo sulcx dan ondervonden wort, namentlijcq, dat sigh Schaccher

[p. 450]

aen boort derfft begeven, sal men 't vorige van Eva niet al te seer behoeven te duchten. Echter is allomme ordre gestelt om goede wacht ende toesicht te houden.

8 dito,

heeft den Commandeur den Raedt laten beroepen, ende tot versterckinge van dien daerinne mede genomen den schipper Claes Fransz. Bordingh bescheyden op 't hier ter rheede leggende jacht Maria, ende met adsistentie van denselven genomen navolgende resolutie, namentlijcq:

Maendagh den 8 July 1658.

Achtervolgens onse resolutie van den 30 May den Raedt in bedencken sijnde gelaten tot het retour van 't jacht Maria uyt de Saldanhabay, omme alsdan te delibereren, off men 't selve (jegenwoordich op den 29 Juny van daer met over de 10000 ℔ robbevleys gekeert) soude met het bij 't packhuys leggende Gunees ende Angools cargasoen na 't Patria senden off liever dito goederen alhier behouden tot de compste van de retourvloote, in February off Maert aenstaende, omme alsdan, volgens ordre van d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India, deselve verdeelt over de retourvloote te laten medegaen ende voorgemelte jacht maer ten eersten na den last onser Heeren majores na Batavia voort stuyren. Wijders oocq gesien aen de voldoeninge der gelaten instructie van d'E. heer Commissaris Rijckloff van Goens onder andren noch is manqueerende het ondersoecq ter zee van de bay Fals aff tot Cabo de Aguilles incluys, omme alle drooghten, clippen, reven, sanden, diepten, wijtte ende streckingen der bayen tot daertoe te brengen in een pertinente zeecaerte, ende dat men door verscheyden stuyrluyden d' een d' anders wercq te water soude laten nasien, om te min g'abuseert te worden,

[p. 451]

tot uytvoeringe van 't welcke hier geen ander bequaem vaertuygh present sij als voorsz. jacht Maria, vermits 't Robbejacht (hoewel daertoe mede te cleyn) op de Angoolse custe is achtergebleven. Ende voorgemelte heer Commissaris in sijn E. missive ten dien fine als oocq om de retourvlote jaerlijcx aen St. Helena ende hier tot inlootsinge ende ander diensten te gebruycken een bequaem scheepjen uyt 't Vaderlandt heeft gevordert, mitsgaders bij ons ingevolge vandien onder andren op onse petitie gestelt, sulcx het wel mochte gebeuren met de naeste brieven van onse Heeren meesters daerop bescheyt quam ende dit gemelte jachjen Maria tot sulcx te houden g'ordonneert wierd, 't welcke tusschenwijle d' ondersoeckinge der verhaelde plaetsen in dit saysoen fray soude cunnen affrechten ende dan van hier na 't Zuytlandt gaen tot opsoecq van 't volcq des verongeluckten Draecks bij haer Ed. op Batavia g'ordonneert van hier bij goede occasie van tijt ende schip te doen, - Soo is dit alles nietjegenstaende echter goetgevonden te persisteren bij onse voorgemelte resolutie van den 30 May verleden, om oocq te voldoen d' ordre onser Heeren meesters uyt 't Patria voorsz., sijnde dat men 't jachjen Maria na sijn retonr van Angola ten eersten sal hebben na Batavia te largeren, te meer dewijl 't selve wel, Godt de voorste, rijckelijcq tegen de bequaeme tijt tot voors. voyagie na 't Zuytlandt weder van daer can hier wesen, beneffens het versochte nader secours van rijs etc. voor dese residentie noch eens ten hooghsten nodich vereysechende, gelijcq oocq mede 't gene d'E. heer Commissaris van Goens meergemelt heeft g'ordonneert wegen d'ontdeckingh der custe tusschen dese Caep ende Cabo Anguilles tot Rio dolce incluys in de reyse van hier na Batavia empassandt sal cunnen waergenomen ende ondersocht worden, omme de aff-

[p. 452]

ende aenteyckeninge van dien aen haer Ed. op Batavia te brengen offte verthoonen, ende deselve van daer hier gesonden wordende aen de caerten te annexeren, sonder dat juyst daeromme dito jacht weder sal behoeven hier te comen ende 't welcke telckens met alle uyt 't Vaderlandt hier aencomende scheepjens op de bequaemste tijden can g'observeert worden om nae d' ordre van sijn E. voorsz. d' een d' anders wercq te laten naspeuren ende alsoo eyntelijcq alles tot te beter perfectie te brengen.

Heden oocq voor den Raedt nochmael hebbende doen compareeren den gedetineerden Hottento Herry, gewesen tolcq, ende na veele examinatien uyt denselven vernomen de namen van desselffs volcq, sijnde als te weten:

Autohumaö, bij ons genoemt Herry voorsz., ende autheur van alle quaet etc.

Khonomaö Namtosy, alias Claes	}moorders van den jongen David na Herrys confessie, die t' soecq ende niet te vinden sijn.
Hemaoä Khatimaä,	}moorders van den jongen David na Herrys confessie, die t' soecq ende niet te vinden sijn.
Herrys groote knecht	}moorders van den jongen David na Herrys confessie, die t' soecq ende niet te vinden sijn.
Khamy, alias Jan Cou, schapedieff	}ende daerom bij Herry te samen vast sittende.
Boubo, alias Symon, mede doch twijfelachtich betucht aen voorsz. moort	}ende daerom bij Herry te samen vast sittende.

Arré, Namtosys broeder.

Beymakoukoä-danhou, alias Orenbare

Humtha Säankhumma.

Khaikana-ma Koukoä, alias Claes Das.

Thoe maka koä, onderdaegs met hagel door den sargent in de billen geschooten; mitsgaders daerbij desselffs excuse ende dat de Caepmans ende andre hem niet luchten mochten uyt puyre haet ende nijdicheyt, omdat hij alleen plagh g'admitteert te worden aen de schepen te varen ende daeraff broot ende ander dingen meer te crijgen, waeromme voorsz.

[p. 453]

Caepmans hem oocq tot vier distincte malen ende Gorachauqua eens sijn leger geruyneert ende van alles cael gemaeckt hadden, versoeckende derhalven maer in een cleyn huysken bij 't fort met sijn vrouwen ende drie à vier melckbeesten ende schapen te mogen blijven woonen, gelijcq in den beginne, doen wij hier eerst quamen, plagh te doen ende ons als tolcq weder te dienen. Nochtans gemerckt ons den tolcq Doman weet te seggen, dat Herry den eersten slach op den vermoorden jongen over 5 jaren had gedaen ende alle de hooffden van Caepmans leger, mitsgaders alle inwoonders, die men der na vraeght, confirmeren, dat hij de oorsaecke van alle quaet ende misverstanden sij, - Soo is eyntlijcq goetgevonden ende vastgestelt denselven met d' eerste gelegentheyt aen 't Robbeneylandt te brengen, beneffens oocq de twee voorgemelte gedetineerde Hottentoos Khamy, alias Jan Cou, ende Boubo, alias Symon, tot 2 ostagiers met beloffte van haer te lossen, als ons de rechte jongenmoorders sullen in de plaets ter handt gestelt sijn, ende, wegen Herry, in te wachten de nader ordre onser Heeren principalen over sijn persoon etc., ende soo denselven sijn vrouwen ende huys daer mede wil gebracht hebben, sal hem sulcx toegestaen ende alles de Caepmans ende ydereen van dese inwoonders bekent gemaeckt worden. Ende schoon de vreede met de Caepman wel getroffen sij, is echter verstaen, de 20 gelichte soldaten van 't schip Prins Willem ten minsten noch te houden tot versterckinge alhier, tot d' eerste schepen uyt 't Patria, over 4 à 6 weecken te verwachten, dewijl men niet en weet wat samenspanninge dese natie mochten aenrechten offte in den sinne hebben. Sijnde oocq goetgevonden, soo haest Herry na 't eylandt is, alle sijn volcq ende oocq de Watermans den vreede mede te laten aenbieden, om van alle vijanden suyver

[p. 454]

te sijn ende te veyliger overal te cunnen gaen ende reysen etc., mitsgaders ons van ymanden daernae quaet ontmoeteude, reparatie van bontbreeckinge te mogen pretenderen etc. Ende nademael 't Robbeneylandt soo sandigh sij, dat bevonden is in de drooge tijt wel 3 maenden langh voor soo veel schapen daer gansch sober te eeten valt, - Soo is goetgevonden telckens met de vaertuygen (schapen brengende off haelende) met eenen sooveel groene gras- ende claversooden derwaerts over te brengen als se sullen cunnen voeren, om alsoo dito eylandt metter tijt overal even groen te maecken, gelijcq sulcx in Toiouan tusschen 't fort ende 't quartier wel 6 à 700 roeden breet (door d' heer Caron anno 44 ende 45 gedaen) treffelijcq gesuccedeert bevonden, ende alsoo van een schrale duyn een schoon groen velt met langh gras gemaect is, om ingevolge noyt gebrecq van voeder voor de schapen te hebben. Bij den schipper Claes Fransz. Bordingh voorgedragen wordende seecker persoon, die een uytmuntend gau zeeman is ende oocq de plaets als trompetter waerneempt voor maer 8 gulden smaents, ende dienvolgende versoeckende om wat verbeteringe, is verstaen denselven te verbeteren als navolgende acte hem te verleenen is dicterende, namentlijcq:

Jan Struys van Dordrecht, hier te lande gecomen met 't schip de Provintie anno passado, voor matroos à 8 gulden per maendt, wort bij desen op 't hoogh voorgedragen van sijn schipper Claes Fransz. Bordingh wegen sijne uytmuntende zeemansgaeuwicheyt ende desselffs versoecq etc. op approbatie van d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India toegevoucht een beloninge van derthien gulden maendelijcx voor bosschieter, omme oocq gelijcq ter dato gedaen heeft, sijn dienst als trompetter waer te nemen, de gagie heden ingangh nemende. Wijders den persoon

[p. 455]

Jan Sacharias, vrijborger ende woonende alhier binnen 't fort tot dienst in de keucken van den ondercoopman fiscael ende adsistenten, sigh voorstellende ende versoezkende omme te mogen bedienen het ampt van deurwaerder ende lantbode, somtijts al beginnende te pas te comen ende tot dato met een soldaet affgesien, - Is goetgevonden om een Compagnies dienaer in die saecq te excuseren, denselven daertoe te admiteren onder de conditien ende emolumenten, conform de ordre van Batavia, waerop hem dan den eedt na 't Batavias formulier is affgenomen, ende vorders als deurwaerder ende landtbode bevesticht ende extract hiervan in plaetse van acte ter handt gestelt. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Claes Fransz. Bordingh, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Den Commandeur gister sigh tegen den tolcq Doman hebbende laten verluyden, dat van dage (mooy weer sijnde) wellicht den capiteyn van de Caepmans soude comen besoecken in sijn leger, dicht aen de oost- ende oversijde van de soute reviere leggende, had denselven capiteyn daerop een van sijn zoonen herwaerts gestuyrt ende laten seggen, dat den Commandeur doch heden wilde comen, alsoo voornemens wes met sijn leger op morgen te verplaetsen ende na 't Lupaertsgeberghte te vertrecken op nieuwe weyden. Op 't welcke hem ten antwoorde wierd gedient, den Commandeur heden geen tijt had, maer, als Gogosoä wederom quam, soude hem dan dagelijcx connen besoecken, waermede met wat tabacq ende brandewijn in een kan tot vereeringe is vertrocken.

10 dito, is den gewesen tolcq ofte (soo hem d'Engelse plachten te noemen) kingh Herry per 't Schapen-

[p. 456]

jachtje uyt sijn rijck deses uyttersten hoecks van Africa na 't Robbeneylandt vervoert, neffens noch twee van sijn consoorten, den eenen genaemt Jan Cou die (dewijle d'E. heer Cuneus hier was) 15 schapen van d'E. Compagnie genomen had, ende den anderen Boubo, alias Symon, gerucht wordende, doch niet al te seecker, dat mede handtdadich aen den jongenmoort over 5 jaren geweest is; dooh na ons bericht wort, souden de principale moorders haer aen een candt hebben gemaeckt: de nader seeckerheyt sal sigh metter tijt moeten openbaren: altoos is 't vervoeren van alle d'inwoonders wel na de sin ende behaegheheyd, voor soo veel tot noch is schijnende. Per voorsz. Schapejachtjen sijn oocq na gemelte eylandt gesonden 20 jonge oyen tot voorttelinge, beneffens partije groene zooden, gras, hoy- ende claversaet etc., om 't eylandt metter tijt in plaets van sandich tot een heel groen velt (mogelijcq sijnde) te maecken, ten eynde in 't drooge soowel als in 't natte mousson voeder genoegh voor de schapen aldaer mochte wesen.

Sijnde voorsz. jachjen oocq g'ordonneert, Herry ende alles gelost hebbende, voorts te varen na 't Dasseneylandt om te sien, hoe 't aldaer met der vrije luyden vaertuygh de Peguijn (door sijn langh achterblijven voor de saister beducht sijnde) gestelt is, om in soodanich cas wat de hulpende handt te bieden, ende met een ladingh traen ende robbevleys voor de slaven wederom te comen etc.

Uit een schrijven naar 't Robben-eiland aan

Rijck Overhagen.

Soo comen oocq hiernevens den gewesen tolcq Herry met de Hottentoos Jan Cou ende Boubo ofte Symon, die uluyden op dito eylandt sult houden ende gebruycken tot soodanige diensten als haer genegentheyt

[p. 457]

streckt, sonder deselve met force ergens toe te dwingen, latende haer eygen cost soecken soo van peguijns, eyers ofte lipvis etc., alsoo voor haer geen provisie sal gesonden worden; doch soo se wat dienst in 't oppassen van de schapen goetwilligh willen doen, sulter dan wat tabacq geven, anders niet, latende sulcx ons oocq weten om voor haer dan mede wat broot ofte ander cost te stuyren, alsset verdienen. Jan Cou is een goet visser, cundt hem daertoe animeren, ende d'andre tot dienst van de schapen, ofte andersints daer se best toe neygen, ende haerluyden daer houden, sonder deselve aen eenige schepen over te geven, buyten onze expresse ordre.

'T vieren tot teycken voor de schepen sal u luyden niet eer hebben waer te nemen als na nieuwe jaer, alsoo de schepen, eerder uyt 't vaderlandt hier comende, geen kennisse daer aff hebben datter om sulcke redenen gevuyrt wordt, ende, na voorsz. tijt comende, sal uluyden sigh vorders reguleren na d'instructie oft memorie, voor desen daertoe gehouden. Ende om den aenteelt, soo veel doenlijcq, te vorderen wort uluyden neffens desen toegesonden 20 jonge oyen: willen niet twijffelen, off uluyden sal sigh in allen voornamentlijcq quijten ende behoorlijcke sorge dragen, dat daer wel opgepast wort, alsoo d' E. Compagnie daeraen veel gelegen laet. Dit Schapejachtjen gaet voorts na 't Dasseneylandt om te sien hoe 't met 't Vrijmans vaertuygh de Peguijn aldaer gestelt is, voor 't welcke wij mits sijn langh achterblijven in beduchtinge van eenich ongelucq zijn. Hiermede etc. In 't fort de goede Hoope, ady 10 July anno 1658. Was geteyckent Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

Voorsz. Schapejachjen even de bay uyt sijnde compt hem 't meergenoemde vrijmans vaertuygh de Peguijn

[p. 458]

in 't gemoet ende cort daer nae oocq aen 't hooft te te arriveeren, medebrengende partije eyeren ende tusschen de 720 ℔ gesoute robbevleys voor de slaven, dat in 't pachuys opgeslagen is, sijnde gister middagh van 't Dasseneylandt geseylt ende voors. vaertuygh op pincxsteren volladen gereet leggende om herwaerts te keeren, des snachts met seer hard weer uytten n.n. westen van haer dreggen hoogh ende soodanich ontramponeert geworden, dat tot gister wercq hebben gehadt om het soo veele te lapsalven, datter noch op de pomp ter naeuwernoot mede hier gecomen sijn schoon al de inhouten meest aen stucq geraect waren, ende volgens dien nootsaeckelijcq weder lustich wat sal moeten versien worden.

Op dato sijn den tolcq Doman ende tolckinne Eva geseyt dat se, nu Herry wegh is, al sijn ende Watermans volcq sullen laten weten, indien se mede in de vrede, met Caepman gemaect, willen ingetrocken wesen, ten eersten sullen hebben aen 't fort te comen. Item oocq aen Gogosoa, Caepmans capiteyn, ende Osingh kimma, alias Schaccher, sijn oudtste zoon, omme hem daerover als opper Capiteyn te stellen ende deselve Herry ende Watermans volcq alle aen haer over ende onder sijn subjectie te stellen, of des weygerende te overslaen, hoedanich met haer alsdan te handelen etc., welcke insinuatie voorsz. tolcqinne scheen wel te gevallen ende goet te sullen wesen.

11 ende 12 dito,

is den tolcq Doman beneffens eenige andre vertrouwde Hottentoos na 't Caepmans leger ten eynde voorsz. gegaen, maer bevonden van haer plaetse opgebroocken ende heel na 't Lupertsgeberghte vertrocken na ander weyden voor hun beesten etc.

13 dito

van 't Robbeneylandt retourneerden d'opgeboeyde boot genaempt Schapejacht met 9 schurffde

[p. 459]

schapen ende navolgend brieffken, door die van voorsz. eylandt geschreven.

Aen den Commandeur etc.,

luydende als te weten:

E.E. heer Joan van Riebeeck.

De boot het Schape-jacht hier aengecomen sijnde is UE. missive mij ter handt gestelt, waeruyt verstaen hebbe om de queecque ende claversooden op sandighste plaetse te setten, hetwelck nagecomen sal worden.

Het hoy, voor desen door UE. last toegsonden, werden UE. order over het eylandt gestrooyt, alsmede het toegesonden hoysaet; maar wenste UE. jegenwoordigh hier waer soude UE. sien, dat groente genoegh ende claversuyringh over het eylandt groeyt, alwaer het voor een a twee duysent schapen ende in de drooge tijt is voor deselve meer te eeten, als aen de Caep, soo van uytgedroogde groente als de bosjes, die winter ende somer groen sijn; maer dit saet gesaeyt sijnde, sal in de drooge tijt door den vehementen heeten zuytoosten, ende alsoo het eylandt niet anders als bar sandt is, sal hetselve door de groote hitte verbranden. De drie Hottentoos, door UE. expresse last hier aengecomen, sal sien off met goetheyt op de schapen willen passen; doch sij seggen alrede, dat voor haer geen kosten is; dat sij moeten haer kost soecken, maer soo sij haer wat vlijtich aen stellen, sal UE. daer report van doen. Sal oocq het vuyren laten staen tot na nieuwe jaer ende UE. vorige last volgen.

Het laeste harde weer heeft veel schapen om het leven gebracht, soodat nu weer op nieus een à twee dertich dootgebleven sijn; doch UE. gelieft te weten, dat dese toegesonden twintich beter sijn als de vorige

[p. 460]

23 ende dese een à 32, want het sijn al oude magere oyen, die geen lammeren opbrengen cunnen, soodat sij met de lammeren aen de wegh doot blijven leggen, want nu het nieuwe gras maeckt haer weecqlivigh ende, als het dawregent, deur die natte cou sterven sonder eynde, vrese ja sien hetgeen eynde en neempt.

De Hottentoos over het eylandt gaende, om peguijns ende eyeren voor haer te halen, vinden empassandt een doot schaep, te huys comende vragen, off sij hetselve mogen hebben, eerst gestorven sijnde voor haer eeten, souden oocq onder decksel van dat geen andere schapen kennen aentasten, alsoo van smergens voor dage de twee jongers bij de schapen bennen ende snachts in het schapenhuys slaepen, wenschte UE. gelieffden ordre te geven, dat haer huysje hier gesonden worde, vermits sij daer des snachts, als sij dencken wij al slapen, vuyr maecken ende sou alsoo wel eens de brandt uit ontstaen, dat meer, ick kan het oocq niet missen, alsoo sommige oyen daerin moeten staen met hare lammeren, als sij deselve niet aennemen en willen. Hebben gehadt driehondert een a twee ende 't negentich schapen, ende sijn gestorven tot op driehondert dertich; hebben weer dertich jonge lammeren gekregen, is drie hondert tsestich, ende sende thien oude uytgejongde oyen: blijfft nu met de gesonde Hottentoos driehondert tseventich. Van de konijnen sijn vier tlandt in, te weten van de jonge; de witte oy heeft weer jongen onder het huys, maer hebbe deselve noch niet gesien. Gelieft UE. E. ordre te geven om een weynich riedt, om een mat over het schuytje te leggen, want het scheurt heel van een van de hitte van de son. Actum op 't Robbeneylant, den 12 July 1658. Was geteyckent Rijck Overhagen.

'Snamiddaghs is den schipper van 't jacht Maria

[p. 461]

sijn despeche gegeven, omme metten eersten goeden windt, die Godt sal gelieven te verleenen, te vertrecken na Batavia, ende g'intregeert de brieven ende pampieren aen haer Ed. aldaer.

Volle maen Sondagh den 14 dito

smorgens betogen lucht ende windt n. westelijcq tot beleth van voors. jachts vertrecq. Ende sijn op dato weder een paar getrouwt met name Wouter Cornelis Mostaert, jonghman ende vrijborger alhier ende Hester Weyers van Lier, jonge dochter.

15 dito

Idem ende was den commandeur heden uyt geweest om eenige advenuen der Hottentoos aff te speculeren ende te sien, hoe men deselve op de beste maniere met de minste oncosten souden cunnen ofte mogen besetten, namentlijcq om te beletten, dat se des Compagnies noch de vrijeluyden bestiael niet cunnen weghhalen, waertoe sigh de reviere Liesbeecq redelijcq gelegen schijnt te thoonen, als sijnde mits sijn diepte ende maurassicheyt meest overal op maer weynich plaetse overcomelijcq, sulcx gcmeendt wort men daeraen, wat moeyten doende, al redelijcq fray facil de beesten voor soude cunnen gekeert worden. Doch nademael het op den dagh hard begond te wayen ende swaren regen te vallen, is sulcx niet ter degen ondersocht worden, 't welcq den Commandeur voornemens is bij bequaem weder te hervatten ende finalijcq te ondersoecken, als sijnde op 't hooghste nodich, dat gedacht worde op onse ende der vrijeluyden naeuwer bewaringh etc., want als hun eens haer beesten wierden affgehaelt, soude datelijcq den ganschen lantbouw weder stil staen.

16 dito,

swaren regen ende hagel met harde noordtweste stormwinden tot beleth van Marias vertrecq; ende nademael de Caepmans jegenwoordich heel te landewaert in sijn geweecken, schoon na de meyninge

[p. 462]

van sommige om meer volcq aff te halen ende op ons daermede eenige attaque te wagen, soo hebben des nietjegenstaende raedsaem g'acht 11 van de 20 gelichte soldaten uyt Prins Willem met 't jacht Maria nae Batavia te largeren, te meer dewijl wij doch met noch al wat siecken beladen sijn, die gehoopt worden haest reconvaliseeren ende mede tot eenigen dienst te pas sullen comen.

17 dito,

noch al even onstuymich nat vuyl cout weer ende stormwindt van den N. westen, tot belet als vooren.

18 dito,

'ʇ weer fray bedaert ende 't luchjen variabel, is daermede 't jacht Maria voorsz. 11 soldaten medegenomen hebbende, ten eynde voorsz., na Batavia t' seyl gegaen ende fray metten avondt buyten geraeckt. Item oocq d' opgeboeyde boot Schapejacht nae 't Robbeneylandt met grassoden ende 30 jonge oyen ofte meer schapen, beneffens navolgende brieffken geschreven.

Aen Rijck Overhagen.

De boot Schapejacht wort ulieden wederom met een ladingh sooden ende 30 stucx jonge oyen tot den aenteelt toegesonden. Laet de sooden doch leggen, daer geen gangh van volcq is. De schapen die op 't eylandt doot gevonden worden, sal UE. de Hottentoos wel mogen laten eeten, mits datter geen schelmerijen onder schuylt, ende moet de schapen, die noch schurfft sijn, behoorlijcq laten reynigen ende met teer smeeren, ende die niet te reynigen sijn, cundt telckens herwaerts aen stuyren. Soo compt oocq over een bandyt van Batavia, genaempt Domingo van Bengale, die daer goet wesen sal ende in welckers plaetse ulieden weder een gagiewinner herwaerts stuyren ofte brengen cundt,

[p. 463]

't sij Jaspar Jansz. Duyff off Pieter Jansz. Sampus, die ulieden lieffst missen wilt. Hiermede etc. In 't fort de Goede Hoope, ady July anno 1658; geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

19 dito,

quam Khuma, alias Jan, den derden zoon van Gogosoä (door hem affgesonden) waerschouwen op ons hoede te wesen, alsoo verstaen hadden, dat Herrys volcq voornemens waren ons de beesten weder aff te nemen. Waerop hem g'antwoort is, dat se maer aencomen mochten, souden op cruyt ende loot verwacht worden, alsoo d' onse last hadden, indien eenige Hottentoos sonder vlaggetjen van ons maer omtrent de beesten quamen, deselve datelijcq onder de voet te schieten, ende dan die in 't fort te brengen om te sien van wat volcq sij waren, alsoo der nu niet meer mede gejockt soude worden, gelijcq wel voor desen met al te groote verdraeghsaemheyt gedaen is, vermits niet verstaen wordt eenige de minste overlast meer van de Hottentoos te dulden, dewijle doch niet anders als alles goets met deselve (welwillende) voorhebben: des sij Caepmans wel maken mochten, haer onder geen roovers te mengen, off souden al met één sop overgoten ende maer los mede onder de voet geschooten worden. 'T is oocq niet te duchten, dat haer Herrys volcq (maer 9 à 10 weerbare mannen sijnde) alleen sulcx sullen derven onderwinden, dat gemelten Jan oocq is geseyt ende daerom wel gissinge maecken mogen, indien 't exploict op de beesten ondernomen wordt, wij wel weten al andre gasten daermede toe helpen sullen; maer, indien se lust hadden, costen aencomen: wij warent getroost, ende sij luyden mochten eens proberen, hoe 't haer becomen soude etc.

Sondagh den 21 dito,

was des namiddaghs den Commandeur met den onder-coopman, sargeant ende

[p. 464]

fiscael weder na de soute revier gegaen, speculerende ende ondersoeckende, waer deselve mourassigh hard ende over te comen was met bestiael, ten fine als op den 11 dito passado genoteert. Heden is 't Schapejacht van 't Robbeneylandt geretourneert, medebrengende 5 stucx oude schapen, onbequaem tot d'aenteelt ende rapporteerden Rijcq Overhagen (mede overgecomen), dat heel nodigh een groot stal ofte stolp vereyschte, daer de schapen bij regenachtich weer onder schuylen mochten, 't welcke veel in d' aenteelt soude baten etc,, sijnde jegenwoordig 't getal aldaer 400 stucx jongh ende oudt ende hier aen de Caep 227, waervan ongeraden g'acht is vooreerst meer na 't eylandt te senden, omdat de mest op Compagnies landt te nodigh sij ende dito schapen bij de treckossen in Compagnies schuyr 1½ uyr gaens van hier 's nachts bewaert ende daegs daeromtrent fray geweyt cunnen worden.

Op dato sijn navolgende persoonen voor den Raedt getrouwt: Jan Sacharias van Amsterdam jongman ende vrijborger alhier ende Maria geboortich van Bengale, gewesene slavin van den sieckentrooster Pieter van der Stael, ende door voorsz. Jan Sacharias tot dien eynde vrij gecoft.

23 dito,

is den commandeur met den sargeant ende fiscael, ten eynde eergister aengetogen, weder uytgeweest, de revier overal met een cleyn champantjes bevarende ende op de ondiepten begaende omme alle mourassen ende sachte gronden (voor koebeesten onbeganckelijck) te bekennen; doch nademael aen sommige plaetsen wat twijffel geslagen wordt, is voorgenomen eens 2 à 3 koebeesten mede te nemen, ende die overal langhs heen ende over te jagen ende drijven, om te sien waer deselve wel offte niet wel sullen cunnen passeren, ten eynde men emmers goede seeckerheyt sal mogen becomen waer ende hoe men de Hot-

[p. 465]

tentoos, ons off der vrijeluyden bestiael soeckende aff te nemen, off oocq wel 't hare binnen gelockt hebbende, ende de gemaecte conditien niet voldoende, sal cunnen stutten ende tegenhouden.

24 dito,

is den Commandeur ten eynde voorsz. weder uytgeweest tot heel na den bosheuvel om te sien tot hoe veer de door voorsz. besluytinge Compagnies ende der vrijeluyden bestiael wel te bewaren souden wesen, ende is ondervonden de Hottentoos te keeren offte stuyten souden sijn omtrent daer Compagnies bosch beneden aen de revier Liesbeecq tegenover Vasagies wooninge ende bouwerije omtrent twee uyren van 't fort is leggende, verstaende, soo nu bevonden wordt, dat dito Liesbeecq soo diep ende onovercomelijcq voor bestiael is, als veele susteneren. Doch om sulcx seecker te weten, heeft den Commandeur voor, selffs in persoon van begin tot eynd door al de ruyghten, lies, biessen ende mourassen bij alle goede occasie ende bequaem weder sulcx selffs mede al te ondersoecken ende na te speuren om verseeckert te wesen.

Hebbende heden empassandt 't oogh over den bouw der vrijeluyden laten gaen, mitsgaders deselve vermaendt, vermits de saytijt nu over is van 't hollantsche graen, elcq sijn best soude doen om goede partije mily ofte turcxe taruw (met Hasselt uyt Gunea becomen) in 't landt te brengen, dat nu de rechte tijt weder toe aencompt ende de slaven goede kennissen van hebben om deselve te planten, ende nademael haer eenige niet heel graegh daertoe thoonden, als meenende graen genoegh in de grondt te hebben, heeft haer den Commandeur gedreyght 't magasijn van provisie te sluyten, indien elcke bouwerij niet maeckten ten minsten een mud van dito graen te planten, vermits 't selve toecomende jaer te oudt ende dan niet meer te crijgen wesen soude etc.

[p. 466]

25 dito,

's morgens doncker stil weer wierd een schip voor de wal gesien, daer den fiscael met een sloep na toegesonden is, welcke, smiddaegs wederom comende, rapporteerden', dat het was 't fluytschip Nieupoort, daerop schipper Fredricq Hermansz. van Enchuysen en de bouchouder Steven een Spangjaert, 16 April passado in compagnie van de fluyt Leerdam (omtrent de liny affgeraeckt) uyt Texel geseylt voor de Camer Amsterdam met 175 coppen, van welcke geen overleden, maer omtrent 20 wat scheurbuyckigh waren, ende nergens aengeweest; maer over omtrent 14 dagen noch een groot schip ende een fluyt vernomen hadden, sonder te weten welcke het waren off werwaerts deselve heen wilden. Omtrent middagh is gemelte fluyte met variabel luchjes wel ter rheede g'arriveert, brengende den schipper mede cleyn brieffken uyt de camer Amsterdam, gedateert 14 April, waer uyt verstonden 't generale schrijven van de Heeren 17^e met de schepen van d'andre camers (te volgen) stond na te comen, sulcx wij daervan noch soo langh destituyt blijven. 'S avonts 't luchjen van den Z.Z. oosten wesende, met motregen, is de boot Schapejacht na 't Robbeneylandt vertrocken met een ladingh zooden ende een levendigh steenbockjen vol jongen, heden door den hondt ongequest gevangen, ende daarom raedsaem g'acht op dito eylandt te planten, om te proberen, off 't daer sal willen aerden ende jongen crijgende mettertijt voortteelen, ende op datter te beter opgepast soude mogen worden is den schaepenwachter Rijck Overhagen een rijcxdaelder beloofft voor yder van al de jongen, die d'eerste drie jaren geworpen worden ende voortcomen sullen, om mettertijt in den aerdt ende overvloedt te mogen geraecken. 'T begond tegen den nacht van den Z.Z. oosten al vrij hard te wayen, 't welcq den 26 dito s'morgens noch niet op-

[p. 467]

hield, ende waermede voor de middagh na 't Dasseneylandt is vertrocken 't vrijmans vaertuygh de Peguijn, dat in de pinxterdagen aldaer door hard weer op strandt gesmeten ende heel ontramponeert sijnde geweest den thiende verleden gansch schadeloos met partije vogels, eyeren ende stijff 700 robbenvleys voor de slaven hier geretourneert was ende jegenwoordich door de vrije timmerluyden weder hecht vertimmert ende stercq gemaect is.

Tusschen wijle is den Commandeur weder uytgeweest om het van 't geberchte na de reviere Liesbeecq affstreckende bos eens wat nader ende oocq dito reviere selffs mede perfect aff te speculeren, ende is bevonden dat dito bosschagie van boven tot beneden heel nae aen voorsz. reviere soo dicht van boomen bewassen is, datter geen ander openheyt te vinden sij als daer 't wagepadt, met een slaghboom wel te sluyten, voor de vrijeluyden door gemaeckt is, sulcx dat daer geen beesten sullen deur kennen, al waren der duysenden Hottentoos achter die se najaegen, wesende omtrent 2 uyren gaens van 't fort tot aen Vasagies wooningh even beneden de voet van den bosheuvel, daer den Commandeur d'E. heer Commissaris van Goens (op een morgen met derselver over den bosheuvel wandelende metten Hottento, die niet begeerde dat men daer landt bouwen soude) aenwees een wachthuysjen off cleyn redoutjen te stellen tot beschermingh van Compagnies ende der vrije luyden landerijen (daerbij ende omtrent gelegen) ende tot waertoe de reviere Liesbeecq (nagesien wesende) oocq bevonden is met seer geringe moyten soude cunnen gemaeckt worden, om met schuytjes te bevaren, heel van 't fort aff de soute revier in; doch vermits dito Liesbeecq seer dicht ende hoogh met wilde scherpe nijp, lies, biesen ende wilde palmit van omtrent 1½ ende 2

[p. 468]

vadem hoogh begroeyt is, sal deselve langs de candt eerst wat dienen schoongemaeckt ende affgecapt, om alles noch beter aff te mogen sien ende speculeren, tot welcke extraordinaire wercq wel partije van dese fluyts volcq soude gebruyct sijn geworden; maer sullen met die eerst noch wat boulandt claer sien te maecken ende van 't geboomte ontruymen, omme eenige van den taruw (daermede fray geconditionneert overgecomen) in te sayen, als sijnde doch maer weynich te laet, ende dierhalven gehoopt wordende noch wel voorcomen sal; maer den rogh was gelijcq al de voorige gansch bedorven ende onbequaem om te versayen, des die gemalen sal worden om tot brootbacken te veroirbaren.

Op dato is navolgende resolutie genomen ende hieronder van woort tot woordt g' insereert als te weten:

Vrijdagh den 26 July anno 1658.

Bij den Raedt meer ende meer gemerckt wordende, dat alle moeyten ende debvoiren van tijt tot tijt met grooten ijver ende naersticheyt aengewent sijnde geweest tot voortsettinge ende aenfocq van verckens gansch ende t 'eenemael ja langs soo meer schijnen altemalen tegen te lopen, ende in plaetse van te vermenichvuldigen, deselve heel weder aff te nemen, uyt te sterven ende te niet te gaen, als sijnde sedert 't sluyten van de boecken primo January passado van 50 stucx weder tot op 24 vermindert, in stede dat se ten minsten tot op 1½ hondert behoorden vermeerdert te wesen, ontstaende bij nader genomen opmerckinge ende ervaringe, ofte soo altoos vast gemeent wordt principalijcq daeruyt, datter door de vercken-wachters niet na behooren opgepast wordt, hoe naeuw ende seer deselve daerop gehouden ende toe g 'animeert

[p. 469]

worden, soo met goedicheyt, mildicheyt, straffe, hardicheyt ende hoedanigh het oocq mach wesen ofte oyt ende oyt aengeleyt ende geprobeert is, ja schijnt schier off sij deselve vergeven ende dencken dan vrij van 't oppassen der verckens te wesen, sulcx dat volgens dien de vrijeluyden allomme deselve dickmael sijn aengepresenteert omme die aen te focken ende gemest te leveren aen d'E. Compagnie voor 2½ stuyver 't ℔ levendich, 24 uyren voor deselve sullen gewoogen ofte geslacht worden etc.; doch door de lantbouwers altijt g' excuseert sijnde, vermits sijluyden de verckens niet wel uyt haer cooren souden cunnen houden ende op te hocken haer te costelijcq valt. Ende daeromme goetgevonden wesende deselve aen te bieden soowel de getrouwde ministers van d'E. Compagnie als de borgers hier omtrent 't fort woonende, ende meest handtwerckers sijnde, waerop sijluyden goede gelegentheyt hebben te leven, ende daeromme gelijcq de lantbouwers tot noch niet toegelaten sijnde melckbeesten te houden, vermits de lantbouwers veele costen ende arbeyt hebben te doen, ende sonder melckoeyen ende schapen qualijcq bestaen souden cunnen etc. omdat haer de mest op 't landt oocq nodigh sij, - Soo is eyntelijcq verstaen ende g' accordeert de gemelte Compagnies verckens op de conditien voorsz. over te laten navolgende persoonen in getale ende ten prijse als te weten:

3 zeugen vol jongen à 7½ gulden uytgekosen bij Wouter Cornelisz. Mostaert vrij meulenaer ende steenbacker getrouwt ende met sijn vrouw alhier bij 't fort woonende.

1 zeuge idem vol jongen à 7½ gulden uyt gecosen bij Hendricq van Zurwarden, vrijcleermaecker, idem getrouwt ende bij 't fort woonende.

21 stucx zeugen ende beeren sijnde alle de rest,

[p. 470]

cleyn ende groot, siecq ende gesondt, lam ende creupel, soo se gaen ende staen!, bij Janneken Boddijs, huysvrouw van den sargeant deser fortresse, mits onder dese 21 stucx begrepen ende haer belooft is d' eerste hollantse zeugh, die met de schepen sonder jongen uyt 't vaderlandt sal overcomen, vermits sij al 't refuys sleghst ende cleyn goetjen is, aennemende voor 4 gulden yder door malcanderen, onder die conditien dat niemandt van allen vooreerst meer als een vercken voor hun eygen huyshoudingh jaerlijcx sullen mogen te mesten leggen ende slachten, maer vooreerst alles gehouden sijn aen d' E. Compagnie te leveren, ten prijse voor dato gestelt ende hier boven aengeroert, ter tijt deselve door aenteelt soo veel sullen wesen vermenichtvuldicht, datter meerder van sal cunnen gemist worden, alsoo bij die middel gehoopt ende vertrouwt wordt den aenteelt beter als voor desen ende eerst ter degen wat beschieten sal. Ende alsoo den vrijborger Wouter Cornelisz. Mostaert van Utrecht met Jan Reyniersz. in compagnie samengeweest, doch bij hem gelaten heeft alle de melckoeyen, trecq-ossen, wagen, ploegh, eggen ende voorts alle 't gundt tot den landtbouw van cooren, booter, melcq etc., is behoorende, behalven alleen de helfft, sijnde 7 stucx van de hollantse schapen, waerop denselven geen raedt off cans siet alleen heen te comen, sulcx vermits hem is verstaende op 't grutten ende meelmalen, ende volgens dien versoeckende dat hem moge werden vergundt de rosmeulen omme onder redelijcke conditien met eygen dienaers ende slaven allemael ende grutten te malen tot gerieff van d' E. Compagnie ende vrijeluyden, ende ingevolge daertoe vooreerst 4 ofte meer bequaeme trecqossen, nevens sulcx meer als hem tot begin ende uytvoer sijnes wercx mochte nodich wesen.

[p. 471]

Op 't welcke bij den Raedt overleyt, dat men in de meulen ten minsten drie man sal cunnen excuseren, die der na genomen preuve haer in besich weten te houden rede maer met het weynige uyt 't patria becomen bedorven saetcooren, datter voor als noch maer gansch luttel te maelen valt ende aen bevonden is, vermits deselve niet meer doen als tot welcke sijluyden met strengicheyt worden aengeprest, behalven dat door deselve oocq licht de steenen bedorven ofte niet wel geset worden etc., hoedanigh nonchelance men in veel saecken met sommige Compagnies ministers subject is, voornamentlijcq daer men selffs niet altijt can bij wesen, behalven de fraude, welcke der bovendien veel tijts oocq al groff genoech onder loopt, - Soo is, gemerct voorsz. Wouter Cornelisz. een deuchtsaem ende naerstich nuchteren man ende jegenwoordigh oocq met een naerstige vrouw (soo altoos schijnt) getrout is, die wel schijnt voort te willen, voor d' E. Compagnie vorderlijcq geacht de meulen aen denselven over te doen. Ende derhalven tot nader goetvinden onser heeren meesters uyt 't patria, met hem g' accordeert onder dese navolgende conditien, namentlijcq, dat hij sal hebben voor sijn rogh off taruw maelen 2 stuyvers ende mondt, een stuyver per schepel, beneffens een pondt op yder schepel voor stuyffmeel.

Aengaende de grutten blijfft noch gesurcheert tot den oegst sal in wesen, om te probeeren, off het sonder eest met de son gedrooght sal willen gaen, dan off men de garst gelijcq in 't vaderlandt mede sal moeten op den eest droogen, dat vermits de consumptie van branthoudt veel scheelen soude. Ende vooreerst den taruw ende rogh etc. altemalen in Compagnies macht te houden, ende alle particulariteyten in de graenen sooveel mogelijcq te weeren, is denzelven wel expresselijcq verbooden voor niemandt 't sij vrijeluyden off

[p. 472]

andre vooreerst noch te maelen, vermits deselve volgens de conditien met d'E. Compagnie aengegaen, verbonden sijn alle den taruw ende rogh oen d'E. Compagnie te leveren, om dan van daer hun brootmeel wederom te' haelen ende te letten datter vooreerst niet meer wordt geconsumeert als elcq tot sijn omslach nodich sal hebben, ten eynde niet te veel onnuttelijcq aen sommige hare kennisse op de schepen verquanselt ende verquist werde, gelijcq daervan rede schadelijcke exempelen sijn gebleecken, ende waerdoor dese natie van hun eygen lijfftocht telckens wordt ontbloot, mitsgaders Compagnies oogmercq te beswaerder getroffen om de schepen hier aencomende met versch broot ende gort etc. te versien ende waeromme vooreerst oocq geen ander backers sullen werden toegestaen als die voor d'E. Compagnie sullen backen ter tijt het soo overvloedich van granen worde, dat het d'E. Compagnie sonder verleth sal cunnen ende mogen missen etc. Wijders aengaende meulen sal hem vrijmeulenaer het toebehooren van cleeden tot den eest, buyl ende waykisten etc. altemalen eerst beschickt ende op de gangh gebracht worden, ende hij dan vorders alles beneffens sijn eygen ossen, knechten ende slaeven etc. altemalen tot sijnen laste ende risico, mitsgaders oocq instaen voor alle ongelucq van brandt, door hem ofte de sijne van binnen ontstaende, ofte wes in de meulen breecken ofte tot schade ontstaen mochte, schoon d'E. Compagnie de meulen voor eygen aen haer selffs blijft behouden, misgaders oocq de solders tot bergingh van granen daerboven opgemaeckt, invougen voorhaelden meulenaer maar tot sijn gebruyck sal hebben de meulen met den eest, buyl, sift ende waykisten, neffens al dat daer meer toebehoort, doch als geseyt 't gene breeckt, ende alle reparatien sal blijven tot sijnen laste, boven de schade van brandt

[p. 473]

etc., ten eynde denselven te beter sorge moge comen te dragen etc. Ende nademael voors. Wouter Corneliss. Mostert oocq is een goet steen-, tichel- ende pannebacker, ende het maelen voor eerst noch weynich sal beschieten, vermits, gelijcq voors., doch noch maer weynich verbroeyt vaderlants becomen saetcooren jegenwoordich te maelen valt, ende volgens dien 't zelve eerst over jaer ende dagh yetwes sal beginnen te beschieten, - Soo is hem oocq toegestaen een steenbackerije op te mogen stellen mits die steen wel ende hardt genoegh op de keur (door gecommitteerden uyt den Raedt te nemen) backende, 8 duym langh, 4 duym breedt ende 2 duym dick, mitsgaders deselve te leveren, namentlijck die d'E. Compagnie van doen heeft voor vijff 't duysent, doch onder den borger salse mogen vercoopen tot 6 guldens. Ende aengaende de pannen om huysen te decken sal hierna prijs opgemaeckt worden als daervan eerst preuve gesien sal wesen. Blijvende wijders in allen gevalle subject alle soodanige vordere impositien ende gerechticheden als onse heeren meesters ende d'overicheyt alhier op approbatie van deselve haer Ed. in tijt ende wijle naderhandt op 't een ende 't ander sullen ofte mogen goetvinden te beramen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope, datum ut supra.

Was geteyckent Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

27 dito,

is niet sonders voorgevallen, anders als dat den tolcq Doman met ymandt van de principaelste Caepmans wilden aen boort varen om de bedongen twee sacken broot, een vatjen brandewijn, 2 a 3 stucken specq, ende tabacq van yder schip te halen; maer is hem geseght, dat de Caepmans eerst haer belofften (tot noch over in gebreecke gebleven) souden

[p. 474]

voldoen, namentlijck, de bedongen beesten ende schapen voor elcq aencomend schip ende sondaeghs voor 't fortsvolcq etc., ende soolange sij sulcx niet volbrachten, souden niet met al van de schepen genieten, sonder dat wij ons laten blijcken door sake hierdoor al gebooren ende reden gegeven is, om na desen ten dien eynde met fondament ostagiers te houden van de principaelste uyt haren trop, ende haer alsoo tot hunne gemaeckte conditien alsdan te constringeren.

Sondagh den 28 dito,

smorgens liefflijck droogh, doch seer coudt weer, soodanich dat in sommige mourassen ende rietvelden wel een halve vinger dicq ijs vroos. 'S avonts isser 60 man van de fluyt Nieupoort aen landt gecomen ende na Compagnies corenlandt gestuyrt om daervan morgen tot Woondagh toe noch eenige boomen uytteroeyen ende tot boulandt claer te maecken.

30 dito,

mistich nat weer en de wint westelijcq, waermede de boot Schapejacht van 't Robbeneylandt wederom quam met navolgend brieffken geschreven.

Aen den Commandeur etc.

ende luydende als te weten:

Alsoo den 25 op donderdagh avondt deur UE. orde affgevaerdicht ben, sijn deur de donckerheyt des nachts ende den stroom, die om het eylandt treckt, bennen het eylandt misgedreven, jae soo veer in zee gedreven geweest, dat het Robbeneylandt niet en conde sien; des ander daeghs tegen den avondt alsoo niet op laveren conde, moest het aen de overwal anckeren; hebben daegs daernae weder gelaveert, soo dat op saterdags achter middagh bennen aen het Robbeneylandt gecomen; dachte oocq dat Eva doot was,

[p. 475]

seeziecq sijnde, maer het weer sigh bedarende, werdt weder heel wel. Het reebockje is wel overgecomen, loopt over het eylandt ende eet wel.

Nevens dit gaet niet meer als een hollantsen ram, souden meer gesonden hebben, maer alsoo juyst nu door het loopen in 't krael twee à drie begonnen te lammeren, soodat UE. gelieft voor deese mael te excuseeren, soodat niet meer en can senden. Actum op 't Robbeneylant, den 29 July 1658. Was geteyckent Rijck Overhagen.

Nademael geen schapen voor eerst van 't eylandt meer sullen gehaelt ofte aengebracht worden, is ordre gestelt, dat het Schapejachtjen al geduyrich voor 't ledigh leggen zoden derwaerts sal aanbrengen ende t'elkens met een ladingh schulpen wederom comen, om calcq van te branden.

Ultimo dito,

is verhaelde Schapejachjen ten gemelten fine na voors. eylandt gevaren.

Augusty anno 1658.

Ady primo dito,

sijn des namiddaghs dopperhooffden van de fluyt Nieupoort g'intregeert de brieven ende pampieren aan d'Ed. Heeren Gouverneur generael ende d'EE. heeren Raden van India, ende daermede gegeven haer affscheyt, om met den eersten, goeden windt uit de bay t'seyl te gaen, ende hun reyse na Batavia te vervolgen, gelijcq ten dien eynde oocq twee uyren na midnacht 't luchjen zuyt zuyt oost wesende sijn vertrocken ende de bay fray uit in zee geraect. D'Almogende wil se vorder behouden reyse verleenen.

2 dito,

is den Chainouquas capiteyn Chaihantma (dickmael voornoempt) weder aen 't fort verschenen met 13 koeyen, die hem affgehandelt wierden, ende

[p. 476]

gevraeght waerom niet, gelijcq in den eersten, met grooter partijen affquam, antwoorde, dat d'inwoonders overal meest met coper vervult waren, ende voortaen t'elckens niet meer aff te brengen stondt.

Hem, gelijcq voor desen eenige andre oocq gedaen, verthoont sijnde, monsters van al de sorteringe coralen, die van 't Gunese cargasoen bij 't pachuys noch overich leggen, wierden bij denselven (gelijcq de vorige) oocq niet g'acht, selffs de fine noch 't alderminst vallende; van de sleghte roode wel eenige hebben tot vereeringe, maer niet om yets weder voor te geven, sulcx dat coper 't beste is ende tabacq, brandewijn, broot off rijs tot toegift op de handelinge.

3 dito, 's morgens is denselven met eenige vereeringe van coper, cralen, tabacq, een staff ijser, broot ende brandewijn weder vertrocken, met belofte van haest weder met een cleyn partijtjen aff te comen. De rogh, met Nieupoort becomen, soo wel als den taruw in 't water geleght ende bevonden sijnde mede fray te spruyten, is ordre gestelt oocq altemalen te laten versayen, ende volgens dien aen de vrije luyden mede omgedeelt, hopende Godt de Heere 'tselve beter sal laten voortcomen als 't vorige becomen zaetcooren, dat al te malen onbequaem om te versayen overgecomen ende verbroeyt was. Heden middagh, 't luchjen noordtwestelijcq sijnde, quamen daermede Compagnies ende der vrye luyden vaertuygen Schapejacht ende Peguijn aen 't hooft te arriveeren, 't eene met 3 schapen ende een ladinge schulpen voor d'E. Compagnie desen morgen van 't Robben ende 't ander met voegels, eyeren ende over de 1400 ℔ gesouten robbevleys voor de slaven van 't Dasseneylant gistertermorgen vertrocken.

[p. 477]

Maendagh den 5^en Augusty 1658.

Op dato ons met ernst aenwesende de vrije Saldanhavaerders, gelijcq voor desen oocq meenichmael geschiet sij, om ten redelijcken prijse noch te coop te mogen hebben haren dienst ende gerieff de opgeboeyde boot Schapejacht, vermits haer de Peguijn alleen te weynich ende cleyn valt, ende sijluyden dan fray souden gestelt wesen omme oocq de eylanden in de Saldanhabay soo wel als 't Dasseneylandt te bevaren ende d'E. Compagnie dan te meer van robbevelys voor de slaven kunnen versien etc. 'T welcke bij den Raedt overleyt ende ingesien sijnde dat voorsz. Schapejachtjen daertoe expres was opgemaect, behalven noch een ander op stapel staende, omme oocq in plaetse van 't verongelucte Robbejacht ofte een galjot daermede de schapen over ende weder van 't Robbeneylandt te voeren, ende wijder oocq dat men 't dan met een vaertuygh noch op stapel staende om 't Robbeneylandt te bevaren, vooreerst sal cunnen alleen aff sien, om daerdoor ten minsten drie a vier man (op 't ander nodigh) mogen excuseren, dat gecalculeert is met 't vaertuyghs slijtagie ende risico etc., wel eens soo veel soude costen als al 't robbevleys, 't welcq daermede jaerlijcx can aengehaelt worden, vermits het de gemelte vrije luyden d'E. Compagnie voor ½ stuyver 't ℔ gesouten sijn leverende ende toebrengende,

Soo is eyntelijcq na rijpe deliberatie goetgevonden ende g'accordeert voors. Schapejachtjen (opgeboeyt van de tweede boot van 't wapen van Hollandt, langh over steven 29, ende wijt schaers 7 voet) de gemelte vrije Saldanhavaerders met seyl ende treyl, soo 't jegenwoordich is varende, over te doen tot drie hondert guldens eens, onder besprecq ende conditie dat sij-

[p. 478]

luyden dan sullen versorgen d'E. Compagnie geduyrich ende altijt, wanneer se hier comen, behoorlijcq ende competent met robbevleys voor de slaven worden versien. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

6 dito

gingen eenige van de vrije Saldanhavaerders met verhaelde Schapejachjen, vernoempt Zeeleeuw, al derwaerts aen t'seyl. Ende quam tegen den avondt een fluyt voor de bay, die vermits 't coeltjen na 't Z.Z. oosten schoot, niet eer coste ter rheede comen als wat laet in den nanacht, sulcx den schipper, genaempt Pieter Janss. Pietman, ende bouchouder Jacoma Borghgrave, des anderen daegs den 7 smorgens te samen aen landt comende, rapporteerden, dat het was de fluyt Leerdam, met Nieupport den 16 April verleden in compagnie uyt Texel geloopen met 172 gegagieerde coppen, waervan 3 overleden, ende noch eenige aen 't scheurbuyc lagen, gingen en stonden, waertoe ten eersten allerhande moes-, aert- ende thuynvruchten, neffens een koebeest ende schaep na boort geschickt wierd; waren seer spoedigh door de liny geraeckt, maer hadden tusschen d' eylanden van Martijn Vaas, ende hierdoor stilte ende contrarie windt wat gesuckelt, ende geen schepen altoos vernomen nochte oocq ergens aengeweest.

Soo wierd oocq 't zaetcooren uyt voorsz. fluyt datelijcq aen landt gehaelt om ten eersten noch in de grondt te werpen, waertoe 't landt al op voorraedt is ende wort claergemaect, mitsgaders d' opperhooffden gelast tegen morgenavondt 60 man aen landt te senden om noch el meer landt van 't geboomte te laten ontruymen ende schoon te maecken, ten eynde de

[p. 479]

ploegh daerdeur sal cunnen gejaeght ende noch soo veel dit saysoen gesayt worden, als emmers doenlijcq wesen sal. Savonts is 't ander vrijmans vaertuygh de Peguijn met een Z.Z. ooste windt mede na 't Dasseneylandt vertrocken om eyers, vogels, traen ende robbevleys te halen.

9 dito

was omtrent midnacht aen 't hooft geretourneert 't vrijmans vaertuygh de Zeeleeuw met vogels ende veel eyeren, om onder den borger ende aen de schepen tot bijsonder goede versnaperingh te vercoopen, beneffens 6 halff amen traen ende 1400 ℔ robbevleys gelevert aen d'E. Compagnie voor derselver slaven, sijnde den 6 verleden 's middaghs van hier vertrocken ende gisteravondt weder van 't Dasseneylandt herwaerts aen, sulcx haer last van daer in drie etmael gehaelt ende seer spoedigh hier aengebracht hebben.

den 13 dito,

was de Peguijn onverrichter reyse wederom gekeert, hebbende vermits den westelijcken contrariewindt verder als 't Robbeneylandt niet cunnen comen. 'S nachts sijn de Saldanhavaerders met haer twee vaertuygen Peguijn ende Zeeleeuw tegelijcq weder na 't Dasseneylandt vertrocken.

16 dito,

sijn heden d' opperhooffden van de fluyt Leerdam haer affscheyt gegeven, mitsgaders g'intregeert de brieven ende pampieren aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende d'E.E. heeren Raden van India, neflens ordre omme met den eersten goeden windt, die Godt sal gelieven te verleenen, hunne vordere te doene reyse na Batavia te vervolgen.

17 dito,

goet weer, doch de wint noordtwest ende dierhalven contrarie voor de fluyt Leerdam om de bay uyt te seylen: des hij tusschen wijle noch een boot water liet halen.

Op dato sijn den vrijvisser Maerten Jochimss. alle

[p. 480]

beyde sijn slaven weghgelopen, daer Hottentoos ten eersten achter heen gesonden worden.

19 ende 20 dito

quamen d' uytgesonden Hottentoos wederom met raport, dat sij de slaven bovengenoempt niet hadden cunnen weder opspeuren noch vinden.

Dincxdagh den 20 Augusty 1658.

Gemerct d'E. Compagnie jegenwoordigh versien is met een getal van over de 240 jongh ende oude koebeesten, daeronder gereeckent alle de ploegh- ende wagenossen, beneffens veele jonge aencomelingen noch te cleyn om te arbeyden ofte voort te focken, echter boven deselve een redelijcq getal om te dienen tot ververssinge van Compagnies aencomende schepen, indien niet in consideratie quam den vorderen nodigen aenteelt, vermits van d' inwoonders doch niet genoegh ende dat oocq maer slecht out uytgeslooft goet en can gehandelt worden, - Ende dat onse heeren Majores ons per derselver successive brieven gansch serieus ende ernstich ordonneren ende bevelen, omme soowel als tot den landtbouw, oocq alle mogelijcke middelen ende debvoiren aen te wenden tot den aenfocq van meergenoempt bestiael, als sijnde 't selve noch vooreerst 't principael ooghwit ende intentie van d'E. Compagnie, ende volgens dien bij haer Ed. verstaen wordende dat men de vrije luyden 't houden van bestiael sal open ende vrij laten, mits sij niets van d'inwoonders en sullen vermogen te handelen, - Soo is bij den Raedt na overlegh van saecken goetgevonden de gemelte vrije luyden met goet deel drachtige koeyen te versien, doch vooreerst maer alleen die haer op den lantbouw erneren, ende plaets gemaect hebben deselve te cunnen houden ende bewaren, als sijnde haer de mest oocq hooch nodich

[p. 481]

op het landt, ende moetende alleenlijcq heencomen ende leven van de vruchten, die Godt de Heere door sijnen zegen sal gelieven te verleenen, ende volgens dien d' andre vrije luyden, als vissers, cleermaeckers, meulenaers, wiltschutten, backers, timmerluyden, houtsagers etc., die den dagelijcxsen penningh tot hun onderhoudt van den beginne aff genieten ende, soo gemerct wort, heel wel daerop te cunnen strecken, 't bestiael noch te onthouden ende verbij te gaen, ter tijt de lantbouwers ('t meeste aen gelegen ende 't bestiael meest nodigh, ende noch al gebrecq hebbende) daervan competent ende behoorlijcq sullen wesen versien, - volgens welcke dan verstaen is, elcq huys van deselve lantbouwers boven hare trecqbeesten, die se jegenwoordich hebben, te versien: vooreerst met noch ses goede drachtige koeyen, ende die haer vrouw ende kinderen bij hun hebben, met 12 stucx om jonge beesten te mogen aenfocken ende haer oocq te beter op de melcq ende boter te erneren, daer se redelijcke proffijten van comen te trecken, sullende wij ons met 't overschot sien te behelpen tot ververssinge voor de schepen bovengemelt, soo verde het sal mogen strecken ende uytten handel van d' inwoonders daer noch bij te comen verhoopt ende verwacht wort. Ende nademael d'E. Compagnie oocq versien is met over de 600 stucx schapen, welckers mest den lantbouwers mede alsoo nodich als van de koebeesten op haer landt is, mitsgaders oocq ingesien dat Compagnies dienaers als oppassers over deselve gestelt op den aenteelt soo heel wel niet en letten als 't wel behoort, jae sommige die slimmicheyt weten te plegen dat se in 't velt oude schapen steelswijse cunnen slaen ende met de jongen, die geworpen worden, haer getal (als den trop wat groot is) weten te stoppen ende vol te houden, volgens exempelen, voor dato

[p. 482]

meenichmael tot Compagnies schade gebleecken etc. - Soo is oocq goetgevonden, elcq huys van de lantbouwers, beneffens haer jegenwoordige schapen, noch tot 50 stucx toe te doen, ende dat al te malen goede oyen ofte moerschapen, met die conditie dat elcq ten minsten een Hollantsen ram daer sal hebben bij te houden om alsoo t'eenemael in Hollantsen aert te comen, alsoo aen 't halff slach rede bevonden wordt dat se meerder jongen voort ende opbrengen door de melcq, die se meerder geven als de Caepse schapen, - Ende dat al de rammen die de Caepse schapen werpen sullen, gesneden ende, tot bequaem ouderdom gecomen wesende, aen d'E. Compagnie gelevert worden, om te dienen tot te meer ververssinge van derselver passerende schepen, ende dat voor drie gulden yder, gelijcq haer de bovengemelte oyen sullen werden overgedaen, waerbij de lantbouwers dan in een goeden ploy sullen gestelt wesen ende fraye gelegentheyt hebben om niet alleen behouden te blijven, maer oocq wel wat te cunnen prospereren, alsoo boven allen 't selve uyt hare aentheelende thuynvruchten, eyeren, gansen, hoenders, eenden, calcoenen etc., goede voordelen cunnen maecken. Ende derwijle Wouter Corneliss. Mostaert vrijmeulenaer al van voor dato 7 stucx Hollantse schapen heeft gehadt, is, onaengesien voorstaende exemptie, niet goetgevonden hem, schoon hij geen lantbouwer is, die aff te nemen, maer omdat se nu heeft ende wel waerneempt, te laten behouden, mits geenige meer daertoe sal mogen copen, maer sigh met sijn eygen voorteelt te vreden houden, ende heneffens alle andre hantwerckers (geen lantbouwers wesende) vorders mogen erneren met verckens aen te focken, dat de lantbouwers qualijcq cunnen doen, omdat se deselve niet weten uyt het cooren te houden, als oocq met thuynvruchten, hoenders, gansen,

[p. 483]

eenden, calcoenen, eyeren, bijen ende wes meer sij selffs sullen cunnen ofte mogen goetvinden ende te rade worden. Aldus gedaen ende geresolveert int fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

21 dito

is de fluyt Leerdam al heel vroegh t'seyl gegaen ende de bay uytgeraeckt. d'Almogende wil hem behouden op Batavia laten arriveeren.

Heden is den Commandeur weder d' eerste mael na sijn sieckte uytgeweest, hebbende de corenlanden ende bouw overal wesen besichtigen ende op sommige saecken dienaengaende wat ordre gestelt, wijders oocq de vrijeluyden allomme besocht ende aengesproocken, mitsgaders geseght, dat elcq noch soo veel melckoeyen soude mogen haelen als in bovenstaende resolutie vervaet is, alsmede tegen morgen ende overmorgen soo veel wijngaerden als elcq op 't landt ofte tegen sijn huysen genegen is te planten; doch wierden van sommige om haer ongelegentheyt ende oncunde g'excuseert ende andre maer een off twee aengenomen om tegen hunne huysen te planten, sijnde geenige van allen genegen daermede eenich landt te besetten, wes den Commandeur voornemens is door sijn particuliere vrije landtbouwers ende slaven met dese affgaende maen (de rechte tijt wesende) een goet stucq van den bosheuvel met jonge affsettsels ende stecq van wijngaert advantagieus te beplanten om in den aenfocq emmers geen versuym te laten comen, maer die soo veel doenlijcq te vorderen, 't welcq de vrijluyden mede wel eenighsints souden cunnen doen, alsoo haer saetcooren doch al te maelen in de grondt is, ende daertoe nu wel tijt soude overschieten; maer willen liever haer nieuw landt (tegenwoordigh dage-

[p. 484]

lijcx noch omploegende) braeck laten leggen, om tegen 't aenstaende saysoen met coren te besayen, dat mede goet is, als oocq dat sij haer jegenwoordigh besigh houden met bouwen hunner huysen, schuyren ende corenbergen etc.

22 dito

sijn die aen d'oversijden van de reviere Liesbeecq op Groenevelt ende daeromtrent woonen, naementlijcq Harmans Brinckmans, ende Vasagies compagnien aengeseght, dewijle sijluyden door d'E. Compagnie nu soo treffelijcq in de beesten sijn geset, soo tot haer ploegen als melcq ende booter etc., dat sij nu nootsakelijck bij beurten ymandt van de hare, Duytsen ende eygenaers wesende, alle dagen met goet schietgeweer op haer bestiael sullen hebben te passen ende de wacht houden omdat sijluyden aldaer soowel voor de Hottentoos niet bewaert leggen, als die aen dees sijde der gemelte reviere woonen, ende volgens dien haer deselve, gelijcq voor dato dickmael geschiet is, niet weder ontvoert worden, als vallende het d'E. Compagnie anders te beswaerlijcq ende oocq niet doenlijcq nochte bij te brengen, haer telckens weder met andre trecq- ende melckbeesten (soo op 't credit aen) te versien etc., omdat tot besnijdinge ende schaersheyt in de nodige verversinge van Compagniesschepen van de inwoonders na genoegen niet can gehandelt worden, vermits deselve oocq maer oudt, onnut, uytgesloofft goet aenbrengen, sulcx dat elcq wat beter op den hooghnodigen aenteelt sal moeten letten. Ende op dat bovenstaende bevel wegen de wacht over de beesten te beter soude in achtinge genomen worden, sijn de verhaelde vrije luyden geseght, soo men haer nalatich bevindt, hun 't gemelte bestiael van d'E. Compagnie weder sal affgehaelt worden, ende waerop alle dagen visite sal geschieden, als oocq om te weten hoe 't met den aenteelt vordert etc.

[p. 485]

Tegen den avondt compt hier Gode loff wel ter rheede 't schip Henriette Louyse, daerop schipper Gerrit Janss. ende onder-coopman Mathijs Okerman 5 May passado van de camer Zeelandt uytgelopen met 252 gagiewinners, waervan op reyse 3 sijn overleden ende noch maer 2 a drie sieckelijcq; doch was 't scheurbuyck al wat onder al 't volcq, waertoe derhalven ten eersten een koebeest ende allerhande moescruyden uytte thuynen na gewoonte wierd aen boort geschickt, hebbende onder de liny over de maendt gesuckelt, mochte anders al vroeger hier aengeweest hebben.

23 ende 24 dito,

wierden dagelijcx soo wat schapen ende calffjens aengebracht door de Caepmans en de Gorachouquas ende geruylt voor seeckere soort van rode coraeltjes, gevonden onder die van 't overgeschooten Gunese cargasoen, daer se redelijcq graegh na schijnen, ende meer als na coper taelen; doch off 't selve sal duyr hebben, leert den tijt, ende ware te wenschen, vermits yder schaep off calff, tegen die coralen gereuylt, geen stuyver 't stucq comen te costen.

26 dito,

heeft den Commandeur Riebeecq wel 1200 gewortəlde rancken ende ongewortelde stecken van gesnoeyde wijngaerden, op den bosheuvel omtrent drie uyren van 't fort, door sijn particuliere landtbouwer ende slaven doen planten, mitsgaders oocq eenige aen de vrije luyden (soo veel sij hebben begeert) omgedeelt, blijvende de moerwijngaerden in Compagnies thuynen staen, welcke eenige verleden ende nu apparendt meest alle desen jare al sullen vrucht dragen, mitsgaders tegen 't aenstaende weder goet deel van aff ende voortgeset cunnen worden, alsoocq van die den Commandeur heden voor sijn particulier, als voorhaelt, op advantagieuse plaetsen heeft laten planten ende steecken. Ten dien fine dan

[p. 486]

selffs oocq uyt wesende, alsmede omme empassandt na gewoonte de vrije luyden allomme te besoecken, als moetende die ende Compagnies bouwerij (na sijn landt gaende) passeren, ende 't oogh soowel over haer als Compagnies lantbouw laten gaen, mitsgaders elcq tot sijn debvoir te vermanen ende animeren, wordt hem aengedient, datter 14 slaven ende slavinnen van de vrije houtsagers den verleden nacht waren weghgeloopen, item oocq een van den Commandeur selffs, die beneffens 2 van de voors. houtsagers slavinnen noch waren achterhaelt, des deselve houtsagers met eenige soldaten wierden g'accomodeert om te hetpen najagen ende opsoecken. Sijnde dogh geen Hottentoos soo na bij der handt om die 't selve tijdelijcq genoech te cunnen aendienen, boven dat den tolcq Doman als een stucq schelms d'E. Compagnie in alles wat hij can, maer soeckt te contramaineren, ende noch wel driemael soo argh ende schadelijcq voor d'E. Compagnie valt, als Herry oyt sijn leeffdagen geweest sij, volgens de blijcken dagelijcx daervan openbaer wordende ende de getuygenissen van de tolckinne Eva, rondtuyt verclarende, dat hij den principaelsten contramaineur van d' E, Compagnie is, ende haer voor een soubaster ofte flickfloyster uytgeschelt, mitsgaders onder haer lantsluyden seer odieus maeckt, als divulgeerende dat se meer ten voordele van de Duytse als de Hottentoos spreeckt, ende seggende, alsse compt om yts te vertolcken: siet daer compt de Hollanders voorspraeck weder aen; sij sal haer eygen lantsluyden wat praetjes ende leugens comen wijs maecken, mitsgaders ten lesten altemalen noch verraden - ende wes meer tot odieusheyt dienen mach, soodat wel te wenschen ware, desen guyt noyt van de Caep geweest ende sonder commotie coste gecregen worden.

'S namiddaghs quamen de vrije luydenvaertuygen

[p. 487]

Peguijn ende Zeeleeuw van 't Dasseneylandt, heden morgen vertrocken, aen 't fort te arriveeren met drie halff amen traen ende 3500 ingesouten robbevleys neffens partije eyeren ende vis etc.

28 dito

waren twee slavinnen wederom gevonden, welcke wesen, dat haer mans voornemens waren geweest de gemelte vrije houtsagers des snachts in den slaep den hals aff te snijden, indien sij hadden cunnen bij messen comen.

Den vrijborger Harman Remajenne quam oocq met 2 slaven die hem heden ontlopen waren, versoeckende een kettingh om deselve daerin te clincken, dat hem is toegestaen, voorsz. weder gecregen slavinnen was bij den Commandeurs lantbouwers boven van den bosheuvel (daer se besigh waren met ploegen, ende 't gesicht over al de vlacten hebbende) gesien ende door haer nagevolght uyt de ruyghte gehaelt, op welcq spoor ende 't wijsen van die vrouw de rest voorts nagejaeght ende gesocht worden. Gelijcq oocq twee slaven van d' E. Compagnie, den baes hovenier verleden nacht ontlopen, ende uytgebroocken van daer se binnenshuys, doch buyten 't fort staende affgeslooten waren. Lieten derhalven wederom door de tolckinne Eva ende Doman twee van Caepmans volcq aen 't fort wesende, dit weghlopen der slaven aenseggen, ende dat sij haer volcq souden sulcx bekent maecken, ende vrij waerschouwen, dat se deselve (nu al omtrent 30 stercq ende wegh wesende) sochten ten eersten wederom te crijgen, om door ons in kettinghs gecloncken te worden, off dat se haer wel haest eens mochten selffs op den hals vallen ende haer bestiael, geweer ende alles affnemen, als wanneer se gewapendt sijnde, door haer niet souden cunnen meer overmandt, maer van deselve meer ende meer geplaeght ende alle overlast met roven ende moorden aengedaen worden,

[p. 488]

mitsgaders ingevolge mettertijt voortteelende, als hebbende wel een derde van hare vrouwen mede, wel heel meesters van alle de Hottentoos worden, die doch maer cleyne matte huysjes hebben, ende volgens dien soo defenciff niet sijn, als de Hollanders, maer lichtelijcq te overrompelen sijn, - ende wes meer tot aenmaninge om te helpen opsoecken strecken mochte.

Woonsdagh den 28 Augusty 1658.

Siende ende dagelijcx meer ende meer merckende aen de levendige exempelen, dat de Gunese slaven, soowel als de Angoolse, tot het weghlopen evenseer genatureert ende genegen sijn, bijsonderlijck nu dat se oocq selffs de vrije houtsagers Leendert Corneliss. van Zevenhuysen ende Pieter Pouwelss. Cley (bij welcke sij soo wel, jae beter als bij yemandt van al de vrije luyden getracteert worden) gister nacht tot 14 stucx sijn ontlopen, - Item mede noch twee van den vrijborger Harman Remajenne, die hij gister wederom gecregen ende heden in de kettingh lat en klincken heeft, behalven 2 dito's van den vrijvisser Marten Jochumss. den 17 verleden quyt geraect ende noch niet wedergecregen, mitsgaders desen gepasseerden nacht selffs van d' E. Compagnie buyten 't fort uyt het steene huys van den hovenier (daer se in affgeslooten leggen) uytgebroocken, sijnde te samen met de 7 stucx voor dato d' E. Compagnie ende andre vrije luyden 3 stucx ontlopen, al 28 stucx slaven ende slavinnen, dat een stercq tropjen begindt te worden, ende te duchten is haer ergens onthouden, daer se hun weten te vergaderen ende apparent wel al te malen van bekent sijnde, haren loop na toe sullen nemen ende soecken stercq te maecken, van welcq volcq (slimmer, stouter, veel dapperder ende coura-

[p. 489]

geuser als dese Hottentoos wesende) d' E. Compagnie mettertyt door voorteelinge aen wassende wel vrij ander overlast als van dese lants natie mochte te vreesen hebben, bij soo verre daerinne niet tijdelijcq werde voorsien, - Soo is, gemerct de Hottentoos (soo se haer altoos houden ende voorgeven) doch schroomachtich voor de slaven sijn, ende haer niet wel derven aendoen, na overlegh van saecken tot voorcominge van 't vorder weghlopen ende Compagnies daerdoor lijdende groot schade, als alle andre gevreest wordende onheylen meer, goetgevonden door den smith hoe eer hoe liever ende voor alle ander wercq ten eersten kettinghs genoegh te laten maecken, omme alle der Compagnies slaven (manspersoonen wesende) daerin te clincken, behalven eenige heele oude siecken mannen ende vrouwen ofte slavinnen ende cleyne jongens, ende sulcx oocq den vrije luyden al omme mede toe te staen, die het versoecken, ten eynde ons noch haer geen meeren comen te ontlopen. Item oocq dat men met cloecke lopers ende soldaten alle debvoiren sal aenwenden om altoos ten minsten die laest weghgelopen sijn, mogelijck wesende, noch wederom te becomen. Aldus gedaen etc. Was geteijckent, Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, ende Abraham Gabbema, secretaris.

Achtervolgens bovenstaende besluyt sijn de vrije luyden alomme de wete van ons consent om haer slaven in de kettingh te mogen clincken gedaen.

29 dito,

sijn tegen den avondt des Compagnies twee weghgelopen slaven wederom gecregen, doch van de vrije houtsagers, heden aen 't fort gecomen, noch niet meer als twee vrouwen, des deselve weder met soldaten (gevictualjeert voor vier dagen) sijn g'accommodeert om haer te helpen soecken. Ende sijn heden

[p. 490]

alle des Compagnies slaven in de kettingh gecloncken, excepto eenige oude mannen, jongens ende de vrouwen ofte slavinnen, conform de resolutie van gister.

30 dito,

sijn de voorsz. twee wederom becomen slaven na eenige castijdinge (selffs oocq op 't begeeren van haer eygen lantsluyden die d'executie deden) in de kettingh gecloncken ende aen 't uytdragen van der slaven dreck, balys ende ander vuyl morssigh wercq gestelt. Desen namiddagh sijn de vrije Saldanhavaerders met haer twee vaertuygen na 't Dasseneylant vertrocken.

Ultimo dito,

sijn die van 't schip Henriette Louyse den gantschen dagh meest besigh geweest hare ververssingen voor de reyse per schuyt ende boots aen boort te halen. Ende deselve oocq gegeven haer affscheyt, omme met den eersten goeden windt, die Godt verleenen sal, hare vorder te doene reyse na Batavia te parformeren, mitsgaders ten dien fine overhandicht de brieven ende pampieren gedirigeert aen haer Ed. aldaer.

Sondagh den eersten dito,

is 't schip H. Louyse des avonts met een Z.Z. oost luchjen ten fine voors. t'zeyl gegaen. d'Almogende verleene deselve gelucq ende behouden reyse.

2 dito.

Idem schoon weer, is den Commandeur weder in 't landt geweest, om te sien, hoe 't de vrije luyden ende Compagnies ministers al maeckten met den bouw, deselve oocq wat tot de nodige debvoiren animeerende etc.

Tegen den avondt weder thuys comende was des Chainonquas capiteyn genaemt Chaihantima aen 't fort verschenen met 31 oud ende jonge koebeesten, die hem voor coper ende tabacq affgehandelt sijn, ende na gewoonte neffens eenige vereeringe wat goet tractement is aengedaen, sullende na sijn seggen morgen noch meer comen.

[p. 491]

Maendagh den 2 September 1658.

Nademael Chaihantima (soo sij seyt) uyt den name van sijn meester den oppersten der Chainniquas, beneffens verscheyde van de principaelste der Caepmans ende Gorachouquas, wederom gelijcq voor dato meer gedaen hebben, seer instantelijcq versoecken, dat men haer de persoonen Chamy, alias Jan Couw, ende Boubo, alias Symon (op 't Robbeneylandt bij Herry gebracht), wilde van daer laten halen, ende weder in liberteyt stellen ende hun overgeven, met belofte dat se (in plaetse van de conditien met de Caepmans wegen de leverantie van bestiael gemaeckt ende bij haer niet mogelijcq te voldoen) wilden maecken nu en dan soo goede troppen aen te brengen, dat het dien taxt verre soude comen te overtreffen, alsoo doch de Caepmans daerom qualijcq dorsten meer hieromtrent comen, ende als men haer de voors. persoonen wederom gaff sijluyden haer over onsen natie (nu dapper voor bevreest wesende) alsdan te geruster souden cunnen stellen, 't welcq de tolckinne Eva soowel als Doman confirmeerden, ende mede affirmeerden sijluyden daerdoor oocq te meer bestiael souden affbrengen, ende te genegender tot ons worden, - Soo is (ingesien dewijle men doch niet can aen 't rechte bescheyt comen, dat voors. Chamy ende Boubo de jongenmoorders souden sijn ende Chamy off Jan Cou ooeq geen ander quaet als staende d'E. heer Cunaeus aen wesen alhier, heeft gedaen als 't weghnemen van de 13 schapen) na verder deliberatien goetgevonden, eerst Jan Cou alleen te laten herwaerts comen, omme te sien wat vrucht sulcx voor eerst sal baren, als sijnde op den anderen de meeste suspitie van de moort voors.; doch den prinsipaelsten off daer men 't seeckerst van sustineert, wort weghgehouden ende sal apparent noyt

[p. 492]

uytgevonden noch voortgebracht worden. Ende aengaende Herry roept elcq even seer, dat men dootslaen soude, des oocq g'arresteert blijft denselven (altoos voor als noch) niet weder hier te laten halen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent, Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

3 dito,

is de boot Schapejacht na 't Robbeneylandt affgevaerdicht met navolgende brieff geschreven.

Aen Rijck Overhagen.

Hiernevens gaet per de opgeboeyde boot Schapejacht weder voor drie maenden provisie, daeronder 60 ℔ broot ende 60 ℔ rijs voor Herry ende Boubo neffens het supplement van u brandewijn voor dato te cort gehadt, oocq de twee versochte schoppen om schelpen van strandt op te hoopen ende telkens met de boot een ladinge herwaerts gesonden te worden, waertoe beneffens drie Duytsen een slaeff medevaert, doch altijt wederom comen sal, ten eynde alles te spoediger magh voortgaen. Laet den Hottento Khamy, alias Jan Kou, mede hier comen, maer Herry ende Boubo daer blijven, doch Herry geen wercq opleggen anders als op den aenteelt ende opqueecq van de jonge schaepjes onder u opsicht, alsoo out ende onmachtich is eenich wercq te doen ende voor wien, alsoocq voor beneffens 't gevogelte en de vis, daer genoegh vallende te spijsen, ende al te raets te laten roocken tot te meerder moetgevingh in 't oppassen van de schapen, die jongen crijgen, daer Herry bijsonder goede kennisse van heeft, oocq om de jonge rammetjes te snij-

[p. 493]

den etc.; maer Boubo mach wel schelpen helpen aenbrengen. Vergeet niet ons te laten weten, hoeveel schapen, jongh ende oudt, datter jegenwoordich ende hoeveel daer onder om sonder versuym van den voorteelt aen de schepen te verstrecken, mitsgaders oocq hoe de conijnen en de dassen aangroeyen, ende offer van de claver, hoy, gras ende sporrysaet tot meerder voetsel van de schapen al wat opcompt ende 't hartjen oocq noch leeft ende geworpen heeft etc. Hiermede etc. Int fort de Goede Hoope den 3 September anno 1658. Was geteykent Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

Op dato sijn noch 6 beesten ende een schaep van Chaihantima gereuylt ende denselven met een ververeeringe van wat coper, tabacq, cralen, een mes, broot ende brandewijn versien.

4 Idem, is op dato navolgende resolutie genomen, om redenen in deselve (hieronder g'insereert) na te lesen, namentlijcq:

Woensdagh den 4^en September 1658.

Uyt 't jonghste generale schrijven onser Heeren meesters, gedateert 16 April passado, onder andren vernemende, dat haer Ed. in 't vaderlandt bericht sijn, hier aen de Caep veele Oliphantstanden souden te becomen wesen, ja selffs door particulieren oocq wel overgesonden sijn, 't welcq niet can geschieden off moeten door de vrije luyden aen 't scheepsvolcq vercocht ende alsoo overgebracht sal worden, als woonende in 't landt, ende derhalven hebbende daertoe de beste gelegentheyt, vermits oocq voor dato door ons aen haer de reuylinge derselver van de Hotten-

[p. 494]

toos toegestaen is, onder conditie van die (voor wel 4 mael soo veel als sij se inreuylen) altemalen aen d' E. Compagnie te brengen, op hoope daerdoor aen te meer quantité te geraecken, ende wij evenwel siende, dat in al de tijt geen 3 à 4 tanden ten hooghsten door deselve sijn aangebracht, ende daeromme dan oocq te meer gedacht wordende, sulcq overbrengen door haer ofte 't scheepsvolcq daer sij se aen vercoopen, nootsaeckelijck moet geschieden, soo is bij den Raedt goetgevonden, haer luyden voorsz. reuylinge wederomme te inhibeeren ende ten dien fine 't onderstaende bij forme van placcaet te laten pronunchieren ende affigeeren, mitsgaders den fiscus ende geweldiger last gegeven op alles naeuw regard te nemen, ende tegen d'overtreders op 't rigoreuste sonder eenige conniventie te procedeeren etc., tot mainctenue van 't selve, luydende als te weten:

Den Commandeur ende Raadt van Compagnies

fortresse de Goede Hoope ende vorderen omslagh aen Cabo de Boä Esperance etc., doen te weten.

Alsoo gepresumeert wort, dat de vrije luyden de Oliphants-tanden, renostershoorens ende struysveeren, ende wes meer d'E. Compagnie dienstich mochte sijn, directelijcq ofte indirectelijcq ende onder wat pretext het oocq mochte wesen, maer yts van dien t' haren huyse door de Hottentoos gebracht wordende, sullen gehouden wesen 't selve na 't fort te stuyren om aldaer voor d' E. Compagnie bemachtigt te worden, op pene van 20 realen van 8^en, soo dickwils ymandt hiertegen sal hebben gepexeert, t' appliceeren naer uso; doch mogen andre cleynicheden als schiltpadtjens, struysendoppen, melcq ende diergelijcke, daeronder niet

[p. 495]

begreepen, soo lange het onse Heeren meesters uyt 't vaderlandt niet anders comen te ordonneren. Is oocq verstaen, navolgende persoon, overmits sijne bijsondere kennisse van het thuynen, boomplanten, griffen ende enten etc., als voornamentlijcq ten aensien van sijne bijsondere bethoonende naersticheyt ende vlijt tot allen 't selve te beneficeren met navolgende acte van verbeteringe etc. te weten:

Jan Bundervoet van Gendt, hier te lande gecomen met 't fluytschip de Meese, den 12^en April 1658 voor soldaet, à 9 gulden smaents, welcke sedert alhier in Compagnies thuynen gebruyct sijnde, bevonden is een man te wesen van seer goede kennisse ende naersticheyt, wort derhalven op sijn versoecq ende bijsondere bequaemheyt ende wetenschap van 't hoevenieren ende boomplanten, enten etc., als ten aensien van sijn presterende debvoiren bij desen gestelt tot meester thuynknecht, ende vermits soo cleyne gagie is winnende voor soo swaren moeyelijcken arbeyt, van heden aff toegeleyt een beloninge van 14 gulden maendelijcx, om daervoor sijn lopend verbandt aen d'E. Compagnie te voldoen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geteykent Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

5 dito,

waren twee van des sargeants slaven weghgeloopen, ende 12 Compagnies elcq met een kettingh aen de beenen ende een ijsere kneppel aen 't eynde hangende tot te meer belemmeringh vast, sijnde van de thuyn-slaven ende uyt des hoveniers huys weder uytgebroocken, namentlijcq 5 mannen ende 7 vrouwen, hebbende na 't schijnt d' ander twee mans niet tijts genoegh cunnen uytraecken. Na welcke slaven

[p. 496]

ende slavinnen op alle oorden ende passagies volcq is uytgesonden, maer wierden desen dagh door den corporael Jan van Bemmel niet meer als twee mannen gevonden achter de Gevelbergen over de Leeuwenclooff tusschen twee clippen aen de zeecant, cunnende uyt die niet anders verstaen noch begrijpen, ofte de rest was hier ende daer op veel plaetsen verspreyt, des oocq overal daer se behooren te passeren, soo wel nacht als dagh wachten sijn uytgestelt tot in de houtbay ende bay Fals incluys, mitsgaders oocq al heel na 't Lupaerts ofte overgebergte van Africa, om na de resteerende 7 vrouwen ende drie mans noch soo veel mogelijcq uyt te sien, met ordre van niet thuys te comen voor syluyden t'elkens met versch volcq na de gestelde ordre sullen werden verlost, sijnde oocq last en de slooten na Compagnies corenlandt gesonden om de slaven aldaer snachts aan den anderen vast te sluyten ende wel te bewaren, alsmede in 't bos ende overal, daer eenige van Compagnies wegen te wercq sijn, ende alle die hieromtrent sijn savonts binnen 't fort. De vrije luyden mede bangh wordende, versochten eenige van de hare aan d' E. Compagnie wederom te brengen, dat hun toegestaen is, als oocq conform onse resolutie van den 28 Augusty verleden, de rest te mogen in kettings houden etc.

'S namiddaghs compt 't Schapejachtjen wederom van 't Robbeneylandt vol schelpen tot een calcq-oven, ende onderstaende brieffken geschreven.

Aen den Commandeur etc.

ende luydende als te weten:

Den 5 September is de boot weder affgevaerdicht met schelpen. Het ransoen is mij wel behandigt,

[p. 497]

waervan UE.E. hooglijcq ben danckende. Het reebockjen heb ick doot gevonden; aengaende de conijnen, den aenteelt is niet te verwachten als van het wit; de laest gesonden graeuw heeft negen jongen gehad, maer sijn alle negen doot, ende nu weer acht, maar mede doot; het swart conijn is te oudt; can de oude graeuw niet te sien comen, de with heeft weder 4 jongen, die thien dagen out sijn; de dassen, daer UE.E. aff schrijfft, can niet meer te sien comen, als somtijds 1 à 2 off drie ten hooghsten. Het getal van schapen, soo jonge als oude, is vierhondert veertich, want sedert icq aen de Caep was, bennen drie à 4 ende veertich jongen: hetselve maekt het getal van vier hondert veertich. Jegenwoordigh bennen geen off weynich oude oyen, maer wel eenige die geen jongh op cunnen brengen. UE.E. schrijfft van Herry de lammeren te laten lubben, seyt het sijn wercq niet en is, anders als koebeesten te lubben, ende bij de schapen te gaen is smorgens de jongen voor, met de swart bij de schapen, tot de sterre aen den heemel sijn. Herry is oocq verwondert, dat het soo wel gedaen wort. De rijs, die UE.E. voor de Hottentoos sendt, sal haer deselve altemets geven. Hierneffens gaet Jan de Hottentoo door UE.E. ordre. Actum op 't Robbeneylant, anno 1658 den 6 September. Was geteyckent: Rijck Overhagen.

In den nacht quam den sargeant en de fiscael thuys te paert, uytgeweest hebbende tot heel achter de Lupaertsbergen na 't Overgeberghte van Africa, daer wel veel spoor van voetgangers hadden vernomen, maer niet cunnen weten, oft van Hottentoos off slaven was; doch welcke die wegh uyt sijn, sullen noyt meer te vinden wesen, als sijnde te wijt ende breeden vlacte, daer se niet cunnen beset worden soo wel als achter

[p. 498]

't Caepse geberghte, daer den corporael Jan van Bemmel heden twee slaven vandaen gebracht ende gevonden had. Voors. sargeant ende fiscael wisten te seggen, dat bij duysenden herten, steenbocken ende elanden na 't Overgeberghte voors. vernomen hadden, doch soo weynich met de paerden te onderlopen als een vogel die vlieght.

6 dito,

's morgens wierde van de soldaten (in ende om de clooff van de Leeuwenbergh verleden nacht de wacht gehadt) des sargeants eene slaeff ende eene slavin thuysgebracht, gevonden soo alsse omtrent twee uyren na midnacht meenden vorder te gaen ende in de maenschijn van voors. soldaten vernomen wierden, uyt welcke slaven mede niet anders coste begrijpen, off de rest was al overal varspreyt; maer alsoo die gister gevonden sijn, oocq sulcx te verstaen gaven, wordt gedacht, dat se met malcanderen versproocken sijn, ende daeromme op voors. plaetsen ende passagies te naeuwer ordre ende last van oppassen gegeven.

Vrijdagh den 6 September 1658.

Bij den Commandeur ende onderstaende leden des Raedts van 't fort de Goede Hoope, conform de gelaten ordre van d'E. heere Joan Cunaeus, ordinaris Raedt van India ende Commandeur van de laest gepasseerde retourvloote, mitsgaders gewesen Commissaris alhier, ende desselffs nader rescriptie van St. Helena, gesundeert hebbende den sargeant Jan van Herwarden, oft sigh van de gast- ende tapneringe (hem door d'E. heer Commissaris Rijckloff van Goens 's jaers te vooren toegestaen) soude willen laten diverteren ende in plaetse van dien verkiesen de qualité van vendrigh beneffens het ordinaire tractement daertoe staende, ende bevonden wesende desselffs gemoet

[p. 499]

soo genereus te sijn dat voors. honnorable qualité voor de gemelte tap- ende gastneringe geerne heeft willen prefereren, met presentatie van sigh in alle saecken met meerder, liever dan minder lust ende ijver ten dienste van d'E. Compagnie als oyt te vooren tot erkenninge van danckbaerheyt te laten gebruycken, voornamentlijcq in den nootsaeckelijcken lantbouw, daertoe hij beneffens veele andre saecken goede bequaemheyt ende preuve, behoorlijcke ja extraordinaire debvoiren gethoont heeft, - Soo is omme hem daerinne meer ende meer te animeren ende encouragieren, uyt crachte van d' instructie des E. heer Commissaris Joan Cunaeus voormelt, ende desselffs rescriptie voors. goetgevonden denselven voorhaelde qualité van vendrigh met 36 gulden 's maents van heden aff bij desen op te dragen, mits sigh dan als voorsz. sal hebben te onthouden van de gast- ende tapneringe als te vil wezende voor een persoon van soodanige conditie, ende sonder dat daeromme nochtans oocq een ander sargeant conform d' expresse ordre van d' E. heer Cuneus voors. bencffens hem alhier plaets gegeven, maer sulcx door hem alleen als hooft van de militie boven alle ander saecken sal moeten waergenomen worden. Hetwelcke aengenomen hebbende, is hem derhalven over dito avancement navolgende acte verleendt, luydende als te weten:

Jan van Harwarden van Zevender, hier te lande gecomen per 't schip den Salmander den 10 Augusty anno 1653 voor corporael a 14 gulden, naderhandt door extraordinaire diensten ende gepresteerde debvoiren bij ons gevordert tot capiteyn des armes met 20 ende anno 1657 in Maert bij d'E. heer Commissaris van Goens, uyt deselve consideratien, wijders g'advanceert tot sargeant met 32 gulden maendelijcx ende onder-coopmans rantsoen etc., wort op sijn versoecq

[p. 500]

ende bequaemheyt, uyt crachte van de gelaten instructie des E. heere Joan Cuuaeus, ordinaris Raedt van India ende Commandeur over dese jaers gepasseerde retourvlote, mitsgaders hier geweest als Commissaris van dese Caepse residentie, ende desselffs nader ordre bij missive van den laesten April verleden per 't jacht Maria van St. Helena bovendien aen ons gesonden, ten insichte van desselfts vigilantie ende bequaemheyt tot veele saecken ende voornamentlijcq den lantbouw etc., bij desen gebeneficeert met de honorable qualiteyt van vendrigh neffens een verbeteringh in gagie tot op 36 gulden maendelijcx heden ingaende, mits achtervolgende sijn E. ordre voors, na het nieuw driejarigh verbandt, met d'E. heere Commissaris van Goens aengegaen, noch drie jaren daerenboven verbonden sal blijven d' E. Compagnie alhier aen de Caep te dienen ende sigh beneffens sijue militaire chargie als hooft van de aenwesende militie etc., alhier tot alle voorvallende gelegentheden daer hij door sijn meerder toe gecommandeert sal worden, eude principalijcq 't waernemen van Compagnies lantbouw le laten gebruycken, sonder dat nochtans daeromme benevens hem een ander sargeant sal gebruyct ofte alhier sal geplaest worden.

Is oocq goetgevonden om de weghgelopen slaven te beter wederom te becomen, voor elcke slaeff, die opgevonden ende thuys gebracht worden, tot een vereeringe te betalen 6, ende yder vrouw 4 realen contant. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Abraham Gabbema, secretaris.

'S avonts omtrent 9 uyren wierden van de uytgesette wacht 2 slavinnen aen 't fort gebracht, gevonden aen de zeecaudt achter de Leeuwenclooff, daer de vorige

[p. 501]

omtrent gecregen waren. Waerop noch meer volcq, met deselve slavinnen om aenwijsingh te doen, uytgesonden wesende, noch 5 vrouwen ende 2 mans omtrent midnacht op voors. plaetse gevonden, ende thuysgebracht wierden, manquerende nu noch maer een, namentlijcq den slechtsten slaeff van allen, daer noch al met wachters op te passen gecontinueerdt wierd, boven die na den vrijhoutsagers slaven van Compagnies ende sijnendt wegen uyt sijn.

7 dito,

sijnde verhaelde weghlopers twee aen twee in de kettingh geclonken ende de schaeckels der kettingen wat dicker gemaeckt, als daer se nu aen vast waren, om datse die hadden weten aen stucq te crijgen. 'S middaghs is 't Schapejachjen weder na 't eylandt gesonden om een lading schelpen. Ende quamen na den noen partije Hottentoos van Caepman ende Gorachouquas leger medebrengende een os ende een schaep tot largeringe van Khamy ofte Jan Kou ende 2 jonge bulletjes met 3 schapen voor de lossinge van Boubo ofte Sijmon, met belofften sij versorgen ende haer best doen souden datter van de andre Hottentoos uyt 't landt groote quantité bestiael affgebracht wierde, biddende maer, wij haer de voors. twee persoonen wilden largeren. Waerop haer Jan Kou (met 't vaertuygh als voors. voor aff ontboden) is losgelaten ende geseght dat voor sijn lossinge niets begeert wierde, sijluyden echter aenhoudende om 't aenvaerden van voors. os ende schaep, wierden die aengenomen, doch ten duyrsten met coper ende tabacq etc. betaelt, mitsgaders rontsom met brandewijn ende broot soodanich getracteert, dat se den buyck ende 't hooft wel gevult halff droncken ende wel vernoeght vertrocken.

Tusschenwijle oocq versocht hebbende gehadt om de lossinge van den andren, namentlijcq Boubo, alias

[p. 502]

Sijmon, ende daertoe voors. twee jonge bulletjes ende 3 schapen hebbende gebracht, is hun g'antwoort, dat wij denselven, als 't vaertuygh wederom quam, eerst souden cunnen ontbieden, ende ondertusschen sien offer wel soo groote quantité bestiael te coop soude affgebracht worden als sij nu voorgaven ende riepen etc.; waerop deselve antwoorden, dat sigh morgen dien dagh de beginselen daervan al souden laten sien etc.

Sondagh den 8 dito

brachten met al de vrije luyden wel de helft van hare slaven ende slavinnen wederom aen d'E. Compagnie, om datse niet derven wagen deselve alle langer te houden, vermits doch gesien wordt, dat se t'eenemael uytte natuyr tot weghlopen genegen sijn, hoewel sijluyden bij de beste van allen oocq getracteert worden.

9 dito,

met een redelijcq regenvlaegh waren des snachts de vrije luyden vaertuygen Peguijn ende Zeeleeuwtjen aan 't hooft g'arriveert, sijnde gistermorgen van 't Dasseneylandt vertrocken, medebrengende 3230 ℔ robbevleys ende 4 halffamen dito traen voor d'E. Compagnie, beneffens 3 à 4000 versse eyeren ende vis, om voor haer selffs aen 't volcq van de schepen te vercopen. - Soo was oocq des morgens vroegh den noch manquerende slechten slaeff wederom gevonden, sulcx nu alle der compagnies slaven thuys sijn, excepto 7 stucx Angoolse langh voor dato ende al in den eersten weghgelopen.

Ende wierd met den dagh een schip voor de wal vernomen, dat voormiddaghs noch al tijdelijcq ter rheede quam, vervallen sijnde geweest voor de Saldanhabay ende van daer sedert gistermorgen tot hier voor de windt opgeseylt sijnde 't fluytschip 't Hardt van de camer Rotterdam, daerop schipper Harman Ruyter ende bouchouder Abraham Blom 27 May in

[p. 503]

Compagnie van de fluyt Goerée uytgelopen met 134 gegagieerde coppen, van welcke een overleden ende weynige maer wat aen 't scheurbuycq waren, hebbende geenige plaetsen aengeweest ende de liny fray spoedig gecruyst, doch hier omtrent de Caep 8 à 10 dagen langh in stilte gesuckelt. Soo retourneert oocq 't Schapejachtjen, met een ladinge schelpen van 't Robbeneylandt. Ende sijn van dage 13 jongh ende oude koebeesten voor coper beneffens 31 stucx schapen, meest voor coralen ende tabacq gereuylt, sullende na 't seggen van den tolcq Doman ende tolckinne Eva (twee harde partijen) dagelijcx al meer aencomen.

Volle maen den 11 dito,

wierd des smorgens vroegh een schip voor de bay gesien, 't welcq ten negen uyren voor de middagh met een westelijcq luchjen al ter rheede arriveerde, sijnde de fluyt Goeree, daerop schipper Cornelis Voncq en de bouchouder Hendricq Haeghdoorn, met bovengenoemde fluyt 't Hardt in Compagnie den 27 May passado te gelijcq uytgeseylt voor de Camer Rotterdam met 160 gegagieerde coppen, waervan onderwegen twee gestorven ende de rest maer weynigh scheurbuycq gequelt, oocq nergens aengeweest waren, maer hieromtrent 7 à 8 dagen van stilte gesuckelt. 'S middags sijn de twee vrijeluyden vaertuygen Peguijn en de Zeeleeuwtjen na 't Dasseneylandt vertrocken, hebbende haer eyeren ende vis aen de luyden van de schepen bijna altemalen uytvercocht ende tot gelt gemaeckt. Heden sijn oocq 6 oude jonge koebeesten voor coper ende 26 schapen meest voor cralen ende tabacq gereuylt.

12 dito

continuatie van handel in bestiael bijna in qualiteyt ende quantiteyt als gister.

14 dito,

sijn heden weder 4 koebeesten ende 26 schapen ingereuylt, mitsgaders 't Schapejacht snamiddaghs na 't Robbeneylant vertrocken om schelpen.

[p. 504]

Sondagh den 15 dito,

gereuylt 6 koebeesten ende 31 stucx schapen van Cochoquas volcq, welcke dagelijcx mede seer aenhouden ende versoecken om de lossinge van Boubo, alias Symon, van 't Robbeneylandt, vermits uyt haerluyden volcx geslacht gesprooten is. Doch wegen Herry schudden sij 't hooft ende seggen dat die wel op 't eylandt al sijn leven blijven mach, als sijnde causa movens van alle onlusten.

16 dito,

sijnde drie schaepjens ingereuylt.

17 dito,

sijn die van de fluytschepen Goeré ende 't Hardt met hun boots den heelen dagh meest besich geweest hare ververssinge voor de reys aen boort te halen, mitsgaders g'intregeert de brieven ende pampieren gedirigeert aan d'Ed. heeren Gouverneur generael ende Raden van India, ende volgens dien oocq gegeven hun affscheyt om met den eersten goeden wint haer reyse na Batavia voorts te vervolgen.

Verleden nacht sijnder eenige van de beste schapen uyt Compagnies corenschuyr (3 uyren gaens van hier) gestoolen, alsoo van de wacht (die, na 't blijkt, niet wel gehouden is) smorgens noch twee voor de deure gebonden aen een gevlechte coussebant gevonden sijn, ende welcke dieveryen niet door Hottentoos gedaen sijn, maer gehouden wort op eenige van de vrye luyden, des ordre gestelt is tot ondersoecq etc.

'Snamiddaghs retourneert het Schapejacht van 't Robbeneylant met schulpen ende navolgend brieffken geschreven.

Aen den Commandeur etc.

luydende als te weten:

E. Heer, den 15 September de boot met schulpen affgevaerdicht. UE. gelieft mij wat oude boter te senden tot het lubben van omtrent 25 jonge rammen,

[p. 505]

die bevoorens op haer behoorlijcke tijt niet gelubt en sijn; daer sijnder twee à drie, die met het slangesmout gesmeert sijn, ende daerin laten druppen, maer is te dun, loopt er haest weder uyt. Symon de Hottentoo is siecq, can naeulijcx meer schulpen dragen, wort daerby oocq heel mager, derhalven UE. E. gelieffden twee swarten te senden, soude dan de boot gaende cunnen houden; maar nu valt het te swaer, vermits moeten aen d' ander sijde van 't eylandt gehaelt worden. Actum op 't Robbeneylant, anno 1658 den 15 September, was geteyckent: Rijck Overhagen.

Woonsdagh, den 18 September 1658.

Gemerckt den veehandel na 't largeren van den Hottento Khamy, alias Jan Kou, van 't Robbeneylandt redelijcq gewackert fray aenhoudende ende soo 't schijnt oocq is veroorsaeckende een meerder genegentheyt deser lants natie tot ons etc. Ende dat dagelijcx seer gesolliciteert ende aengehouden wort selffs van de Cochoquas (rechte Saldanhars) om de lossinge oocq van den anderen genaemt in haer spraecke Boubo ende bij d'onse Symon, uyt haer geslacht (soo sij seggen) affcomstich, neffens affirmatie, belovende genegen te wesen met aenbrengen van bestiael ons goet genoegen te doen, ende in alle vertrouwtheyt voortaen te handelen ende wandelen met meerder gerustheyt als oyt te vooren; mitsgaders overwogen het weynige nut dat men can hebben met het naeuwer ondersoecq na den jongenmoorder, ende dat wanneer daervan gesproocken wordt, 't selve t'elkens een schricq onder dese volckeren is barende, met vreese dat wij altijt noch op ymandt van hare principaelste sijn loerende, daer ter contrarie een meerder vertrouwen, onder haer over onse natie aengevoet, veel proffij-

[p. 506]

tabler ende geruster voor d' E. Compagnie sij, omme mettertijt door vertrouwden ommegangh met denselven te beter cundigh te worden 't gene tot dato noch verborgen ende niet openbaer geworden is. Ende wijders oocq insiende het jegenwoordige pryckel door de sieckte van voors. Boubo, volgens het schrijven gister van 't Robbeneylandt gecomen, vermits den selven comende te sterven, dese natie haer wel mochten inbeelden, hem eenigh leet door d'onse aengedaen ofte ter doot gebracht was, 't welcke een vreempt nadenken ende wel een bijsonder mistrouwen mochte veroorsaecken, dat voor alle saecken op 't hooghste dient geweert, - Soo is na overlegh van alles eyntlijcq geresolveert ende vastgestelt denselven hoe eer hoe liever van 't eylandt mede hier te halen ende aen sijne vrunden weder over te leveren, omme emmers alle mistrouwen te weeren ende voornamentlijck een goet gelooff over ons onder dese natie meer ende meer aen te voeden. Maer aengaende Herry is niemandt van alle dese lants natie voorspreeckende, anders als alleen sijn nichte de tolckinne Eva, die, in des commandeurs huys woonende, als Hester over Mardaghay haren oom, dapper aenhoudt, maer wort haer wijs gemaect, dat hij selffs niet begeert hier te comen, maer genegen blijfft daer voortaen in gerustheyt sijn leven te verslijten, vermits hem doch al sijn lantsluyden hatigh sijn ende dootslaen willen, waeromme wij hem uyt medogentheyt, voor sijn haters beschermende, aldaer plaets, eeten ende huysvestinge geven, ende volgens dien oocq geresolveert sijn te laten ende noch wat te bewaren etc. Aldus gedaen ende geresolveert int fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

[p. 507]

Welcke voorstaende resolutie door den tolcq Doman aen de gemelte Hottentoos gecommuniceert ende gedivulgeert sijnde, heeft sulcx een groote blijschap onder haer gebaert.

Den vendrigh ende fiscael te nacht met eenigh volcq uytgeweest sijnde, om te soecken waer de gestoolen schapen mochten schuylen, ende gecomen wesende ten huyse van Vasagies geselschap, hadden aldaer na veel omsnuffelens tegen den dagh dicht bij haer huys in een viercandt gat bij een boom op haer landt gevonden twee extraordinaire schone vette hamels noch in haer vel, ende 't gewey maer uytgeschudt, welcke schapen door de soldaten wierden thuys gedragen, beginnende al te ruycken, waeromme die voor de slaven noch maer costen veroirbaert worden, ende sijluyden dierhalven meer gestoolen hadden, alsse uytten goede coste nuttigen. Op welck voorval door den lantbode 't volcq van Vasagies geselschap sijn in 't fort ontboden om haer op dese saecken te verhooren, alsoo wegen haer quaet (geweten) een van deselve al ten deelen door de mandt gevallen was. Dan die dan gecompareert sijnde de persoonen Pieter Vasagie ende Hendricq Janss. Schaycq van Montfoort, heeft den voornoemden Schaick datelijcq 't faict bekent, doch soude voors. Vasagie, noch niemandt van sijn andre mackers daeraen mede schuldigh sijn, maer eenen Willem Pieterss. van Nimmegen, vrijdienaer ende lantbouwer van den Commandeur op den Bosheuvel 3 uyren gaens van hier, welcke gisteravondt het derde schaep van daer gehaelt ende t'huysgebracht soude hebben, des derwaerts den vendrigh ende fiscael, hoewel 't al omtrent 4 uyren in den namiddagh was, datelijcq wierden heengesonden om denselven te halen, wesende voor eerstgemelte Schaick onder de poort in hechtenis gestelt.

[p. 508]

Tusschenwijle waren 't volcq, na de noch wegh sijnde slaven nu 10 dagen langh uytgeweest, wederom gecomen, sonder eenige opgevonden te hebben, maer overal veel renosters ende oliphanten met honderden bij den anderen, insgelijcx oocq veele elanden, harten ende steenbocken etc., mitsgaders verscheyde paerden in 't wilt, daer de Hottentoos dagelijcx om worden aengesproocken ons te brengen, maer schijnen tot de vanghst van d' een noch d' ander gansch niet te bewegen te sijn, wát men haer voor 't selve oocq belooft. Omtrent midnacht quamen den vendrigh ende fiscael van den Boscheuvel met voorhaelden Willem Pieterss. van Nimmegen, welcke op de poort gedetineert wierd.

18 dito,

sijn de gevangen persoonen Hendricq Janss. Schaycq van Montfoort ende Willem Pieterss. van Nimmegen, elcq bijsonder ende oocq samen verhoort, bekennende hare schapedieverij opentlijcq uyt, ende dat niemandt meer van haer doen geweten hadde, nochte oocq sij selffs de schapen gehaelt off braden, leggende noch een heel schaep in sijn ingewant bij den Boscheuvel in de reuyghte verborgen, doot en vergaet ofte verstinckt. Heden is 't Schapejachtjen, van schelpen ontladen sijnde, weder affgevaerdicht, ende met stijve Z.Z. ooste windt tegen den avondt opsteeckende, vertrocken na 't Robbeneylandt, met navolgende brieffken geschreven:

Aen Rijck Overhagen,

luydende als volght:

Uyt u laeste brieffken verstaen hebbende de sieckten van den Hottento Boubo ofte Symon, heeft ons sulcx ende andre redenen meer ten dienste van d'E. Com-

[p. 509]

pagnie doen moveeren jegenwoordich het Schapejachtjen expres aff te senden om denselven hier te halen, sult hem dan op den ontfangh deser aen den quartiermeester hebben over te leveren ende met eenen 't vaertuygh vol schulpen laden, sonder voors. Hottento daer nochtans aen te wercq te stellen, alsoo tot dat wercq een slaeff ende slavin (sijn vrouw) mede gaet ende oocq wederom comen sal tot wij daerinne anders sullen dispooneren. Alsoo tegen de naeste reys ymandt sal overcomen om te sien, hoeveel 't getal van de beste halffslachte oyen aldaer wel is, ende hoeveel gelubde rammen voor de schepen etc. Cundt derhalven tusschen wijlen maken te weten, hoe alles staet om behoorlijcke ende pertinente aenwijsingh te doen. Soo Jaspar Janss. Duyff genegen is eens hier te comen, om met ons over saecken van vrijdom te spreecken, gelijcq hij heeft laten weten, cundt hem nu laten mede overvaren. De booter tot 't snijden van de jonge rammetjes wordt u bij desen toegesonden. Hiermede etc. in 't fort de Goede Hoope den 19 September 1658. Was geteeckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

20 dito,

is den Commandeur uytgeweest om te sien, hoe 't met den lantbouw ende dependentien stonde. Item oocq om seecker ander nieuwe vrije luyden hore percken landt aen te wijsen ende te laten affmeten, comende tegen den avondt met een frayen regen (langh na verlanght) tehuys.

21 dito,

sijn de meergenoemde schapedieven voor den Raedt, versterckt met de vrije borgerraden, wederom verhoort, welcke bij hare vorige bekentenissen bleven persisteren. 'S avonts is 't Schapejachjen vol schelpen (tot een kalckoven) van 't Robbeneylandt geretourneert, medebrengende conform de gegeven

[p. 510]

ordre den Hottento Boubo, alias Symon, die seer blijdelijcq van sijn vrunden ontfangen wierd, ende welcke vrunden al twee fraye jonge bulletjes met drie schapen op voorraet hadden voor sijn lossinge, die wel wierden aengenomen, doch niet voor de lossinge, maer met coper, cralen ende tabacq betaelt, als voor desen met den andren geschiet was, 't welcke bij de Hottentoos voor een bijsondere courtoisye wierd aengenomen, belovende haer best te sullen doen, dat ons veel bestiael wierde aengebracht, wesende nu in alles vernoeght, alsoo om Herry noyt spreecken wilde, als sijnde een persoon, die (soo sij seggen) haer noyt als quaet gedaen ende oorsaecq verweckt had tot alle geresen onlusten, mogende daeromme harendhalve wel op 't Robbeneylandt al sijn leven blijven, opdat hij niet weder ander tweespalt veroorsaeckte ende sijluyden daerdoor van hare frequentatie ende handelinge met ons versteecken bleven, willende oocq haer best doen om eenige jonge paerden van de moer aff te halen ende ons te brengen, doch wegen de herten ofte oliphantstanden, daer wij soo langh ende van den beginne aff haer al toe hadden aengemaent, wisten geen raedt, als de eerste te radt sijnde ende te wilt in 't lopen ende d' ander te vervaerlijck om aen te doen etc. Soo is oocq den gesaghhebber over de wacht van Compagnies corenschuyr ende bestiael desen avondt verhoort wegen de slordige wacht daer gehouden, omdat daerdoor de schapen gestolen waren etc., ende dewijl der wat nader te informeren viel, de sake den fiscael in handen gegeven, omme daeromme te procederen als na behooren.

23 dito,

waren heden door Gogosoas ofte den dicken capiteyn van de Caepmans jonghste zoon Pieter Otegno 3 schapen te reuylen gebracht, ende bij den tolcq Doman oft Anthony, als oocq de tolckinne Eva

[p. 511]

gesolliciteert, eens te mogen na haer vrunden reysen, versoeckende met eenen tot vereeringe van hunne tolcxdiensten, wat cooper, ijser, coralen, tabacq, broot ende brandewijn etc., om wat te hebben aen haer moeder ende vrunden ende alle de inwoonders daer sij, voornamentlijcq Eva, bij comt te animeren tot wat overvloediger toevoer van bestiael, als oocq jonge paerden, oliphantstanden, civet, amber, saetpareltjes, haer monster van gewesen ende medegegeven. Item oocq allerhande vellen van elanden, herten ende steenbocken etc., tot 't welcq sij belooffden haer debvoir soodanich te doen, dat se hoopten wij daervan de vruchten haest sien souden, des sij tegen den avondt, met fraye duytse woorden ende beleeffde minnen als bethooninge van danckbaerheyt over de genoten vereeringe etc. affscheyt nam ende buyten in den tolcq Doman, ofte ander genaempt Anthonys, matten huysjen gecomen wesende, datelijcq weder de vellen aentrocq ende haer cleederen thuys sond om, wanneer se wederom bij den Commandeurs vrouw thuys quam, die weder aen te doen, met beloffte dat se echter tusschen wijle Godt de Heere (in voors. huys leeren kennen) niet vergeten, maer altijt om dencken ende voorts trachten wilde te leeren etc.

24 dito,

was de tolckinne Eva al vroegh wegh, hebbende laten weten dat se hoopten volcq met veel beesten, wederom comende mede te brengen etc., sijnde den tolcq Doman ofte Anthony wat nagevolght met insgelijcke gegeven hoope. Ondertusschen den Commandeur uytgegaen wesende na de corenlanden etc., waren eer hij 's avonts wederom thuysgecomen was, bij den onder-coopman Roeloff de Man 's namiddags 5 jonge koebeesten ende 15 schapen voor coper ende coralen aen 't fort van de Cochoquas gebracht, ingereuylt. Ende is op dato een van den vrijhout-

[p. 512]

sager Leendert Corneliss. vrije knechts overleden, sonder yets nagelaten te hebben als eenige oude schult van sijn geslooten reecqueninghe uyt vaderlantse schult gesprooten.

25 dito,

de vrijeluyden vaertuygen Peguijn ende Zeeleeuw van 't Dasseneylandt retourneerden met 5 halff amen traen ende 3210 ℔ gesouten robbevleys voor de slaven, beneffens wat vis ende eyeren om onder de borgers ende andre alhier te vercoopen etc.

't Heeft desen dagh fray lustich geregent, dat treffelijcq te pas compt op 't cooren ende ander vruchten, alsoo 't langh droogh weer geweest is, ende daerdoor al wat begond te verdorren. Op dato sijn de voor meer aengetogen schapedieven weder verhoort in presentie van de borgerraden als voors. ende noch meer sulcke gasten openbaer geworden. Tegen den avondt is een jongh veulen dicht bij 't fort in de duynbosjes door een grooten mageren lupaert besprongen ende vernielt, geen 4 treden van den vrijmeulenaer Wouter Corneliss., met sijn slaven ende slavinnen besich wesende aldaer eenich dun houdt te cappen, welckers eene slavin 't jongh paertjen onder de claeuwen van voorhaelden lupaert siende, daer nae toe tradt, ende met een bijl in de handt hebbende, denselven soodanigh in den hals ende het hooft hieu, dat hij datelijcq daerbij bleeff doot leggen, doch was 't veulen al de keel affgebeeten, 't bloet uytgesoogen ende t' eenemael van 't leven beroofft, waeraen d'E. Compagnie vermits de nodicheyt van paerden alhier wel hondert gulden schade heeft.

26 dito,

Tegen den avondt quam den tolcq Doman met de drie zoonen van Caepmans capiteyn, namentlijcq Oringhkimma, alias Schacher, den outsten, Khuma, alias Jan, den 2^e, ende Pieter Otegno den 3^e, voor desen met Schaccher gesaiseert geweest, ende

[p. 513]

du langh door vreese weghgebleven, maer nu, siende de verlossingh van Khamy ende Boubo, weder gerust ende in een goet vertrouwen aen 't fort verschenen met vier koebeesten ende 13 schapen, die haer voor coper ende cralen sijn affgehandelt, belovende meer te sullen brengen, ende haer gelatende over ons nu heel gerust ende in beter vertrouwen te wesen als oyt te vooren, voornamentlijcq soo men Herry maer van de Caep aff ende op 't eylandt bleeff houden etc.

Den 27 dito,

Als wanneer oocq den Chaihantima een van des Chainouquas capiteyns (veelmael genoempt) 14 koebeesten ende 21 schapen aenbracht, den welcken vermaent wordende om eenige jonge paerden ende herten etc. door sijn volcq te laten vangen ende hier te brengen, op beloffte van groote vereeringen etc., gaff tot antwoort, dat se al te hardt lopen costen ende de Hottentoos niet gewent waren soo veel moeyten ergens om te doen.

28 dito,

noch al even harde drooge Z.Z. ooste winden: ware te wenschen, dat het Godt de Heere hadde gelieft wat langer te laten regenen.

Desen voormiddagh is meest deurgebracht met verhooren van de schapedieven, ende bevonden de dienaers van de vrije timmerluyden, Pieter Cley ende Dircq Meern, mede schuldigh te wesen, volgens vrijwillige bekentenissen voor den Raedt (versterct met de twee vrije borgerraden) gedaen, sijnde genaempt Michiel Bartholomeus van Swol, ende Dircq Corneliss. jonge Noteboom van Bodegrave.

Op dato sijn weder 10 koebeesten ende wel 70 stucx schapen ingereuylt van de Cochoquas meest voor coralen ende tabacq, bij welcq volcq de tolckinne Eva, na 't schijnt, veel goet doet, ende, soo gister van de Caepmans ende den tolcq Doman vernomen is, soude sij na verscheyde ander troppen voornemens

[p. 514]

wesen meer te reysen, die se belooft heeft al te malen te animeren met bestiael etc. tot ons aff te comen sacken ende van der Hollanders goede natuyren te informeeren, sulcx wel mochte sij een beter instrument tot wat goets voor d'E. Compagnie wierd als haer oom Herry geweest is. Heden is een bosschieter van 't schip Louyse, siecq hier aen landt verbleven, comen te overlijden, genaemt François Isaacxss. van Gent.

Sondagh den 29 dito,

continue harde schrale Z.Z. ooste winden tot schade aen 't cooren ende ander vruchten. 'S namiddaghs sijn de vrije Zaldanhavaerders met hun twee vaertuygen Peguijn ende Zeeleewtjen na de Saldanhabay vertrocken, om herder te vangen ende droogen, alsoo d'E. Compagnie van robbevleys voor de slaven nu wel voor 4 maenden genoegh versien is.

Ultimo dito,

sijn dese maendt 5 slaven ende een slavin overleden, gaende al meest over de manspersoonen ende ontstaende soo gemeendt wort, omdat het al oude bejaerde luyden sijn, welcke tot dit coude climaet soo wel niet cunnen gewennen als 't jonge volcq, die volgens ordre al na Batavia sijn gelargeert, sulcx d'E. Compagnie met de wederom gebrachte slaven ende slavinnen van sommige vrije luyden (uyt vreese van weghloopen) in alles op dato alhier noch maer versien is met 34 mans ende 42 vrouwen, samen 83 stucx, meestal oudt sleght slagh ende onder deselve wel omtrent 30 mal, siecq ende gebreeckelijcq, daer sonderlijcke geen dienst affgetrocken wort, ende maer tot belastinge gedijen, doch oocq haest tot ontlastinge uytsterven sullen.

[p. 515]

Maendagh den laesten September 1658.

Gesien, dat sedert de verckens altemalen aen de vrije luyden ende particulieren sijn uytgegeven ende vercocht, om bij haer buyten Compagnies costen aengefoct te worden etc., seer hebben beginnen te vermenichvuldigen, mitsgaders oocq gemerct onmogelijcq te wesen, alle deselve jongh ende oudt, conform onse beraemde ordre van den 26 July passado, met heckens om den hals te laten loopen, vermits tot schade al is gebleecken eenige daerdoor tot verachteringe van den aenteelt wederom sijn om den hals geraeckt, behalven dat sulcx den verckenhouders oocq groote moeyten is veroorsaeckende, ende voornamentlijck geen cleyne oncosten in 't betalen van 't schutgelt, conform onse resolutie in dato voors. daerop gestelt. Item oocq gesien dat het sommige te veel moeyten is om na d' ordre, in dito resolutie vervaet, hare thuynen met goede stercke dicke palen te beheynen ende selffs hare verckens uyt hun eygen open thuynen niet hebbende cunnen houden, deselve daeromme als oocq om die moeyten ontslagen te sijn, aen andre weder hebben verkocht, nadat se alvooren gepreviligeert sijn geweest de eerste ende beste uyt allen den hoop uyt te kiesen, ende welcke luyden noch wel stoutelijcq derven (tegen den Commandeur selffs) seggen, nu se haer verckens hebben vercocht, andre haer verckens in hun open thuynen ofte daeromtrent vindende, de beenen aen stucq ende doot willen slaen, tot hindernisse van soodanigen aenfocq, die de Heeren onse principalen, beneffens den corenbouw ende ander bestiael, ons successive soo hoogh aenbeveelen, jae wel meenen bij ons daerinne den rechten ijver ende beleyt tot dato noch niet en is aengewendt etc., - Soo ist dat wij om, conform d'expresse last

[p. 516]

ons Heeren meesters voors., den voortgangh van dien emmers niet te stutten, maer sooveel mogelijcq te doen toenemen, alsoocq om de houders der verckens tot het aenhouden ende den soo hoogh nodigen aenteelt te meer te animeren, contrarie onse resolutie voors. goetgevonden hebben, deselve van voors. heckens ende schutgelt te ontlasten, ende oocq die thuynen hebben ende houden willen, om de verckens daeruyt te doen blijven, te gebieden dat se hare thuynen soo vast sullen hebben te ompaggeren ofte beheyningen, datter geen verckens mogelijcq sij deur te comen, ende waervan de schouw sal staen aen de fiscus ende lantschout, om te sien off de heyningen wel soo stercq ende dicht sullen wesen gemaeckt. Die sigh dan sulcx te veel moeyten laet wesen, sullen moeten gedulden ende haer hebben te getroosten de schade, welcke sijluyden door eygen nalaticheyt daerbij sullen comen te lijden, vermits het niet mogelijcq is soo groote cudde verckens soo naeuw te bewaeren, datter niet eenige ter sijden aft na de oopen thuynen soude cunnen comen te loopen, hoedanige nochte oocq andre verckens echter yemandt sigh sal vervorderen daeromme eenich 't minste leet te doen op lijffstraffe ende verbeurte van hondert guldens voor ieder vercken, 't sij groot off cleyn, dat dienthalven eenich leet gedaen ofte dootgeslagen sal bevonden worden, mits oocq de houders van verckens sullen gehouden wesen, elcq voor sijne cudde, hoe cleyn die is, een slaeff off duytse jongen te houden, ten eynde deselve in 't uytende nadrijven, met alle mogelijcke vleyt van de open thuynen soo veel doenlijcq affgehouden worden ende oocq 's nachts niet comen uyt te breecken, sonder dat nochtans (sulcx niet willens geschiedende) echter evenwel niemandt sal vermogən eenige soodanige bij nacht uytgebroocken verckens in open thuynen co-

[p. 517]

mende 't minste leet te doen, maer die ophouden tot 's anderdaegs ende alsdan bij fiscael brengen om sigh op de saecq te informeeren ende deerinne te procederen als bevonden sal worden te behooren, alsoo verstaen wort, die geen schade lijden wil, sijn thuynen als voors. sal moeten dicht maecken, gelijcq d'E. Compagnie wel heeft moeten doen, mitsgaders oocq ydereen gewaerschout, dat in dese gestelde ordre ende straffe 't minste en sal worden gesimuleert, vermits wij sulcx ten dienste van d'E. Compagnie ende voor 't gemeene beste alhier op 't hooghste nodigh vinden te behooren. Ende opdat sigh niemandt op oncunde hebbe te beroepen, soo is desen ter behoorlijcke allomme door 't landt gepubliceert ende g'affigeert. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven, mitsgaders extract hieruyt gepronunchieert ende g'affigeert den eersten October daeraenvolgende. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwerden, Abraham Gabbema, secretaris.

Octbber anno 1658.

Primo ditto,

sijn de vier schapedieven bij den Raedt, verstercqt met de borgerraden, gratieuselijcq gesententieert, omdat 't eerste sware delict was, dat onder de Caepse vrije luijden is voorgevallen, namentlijcq den principaelsten eenlijcq met roeden gegeesselt ende 16 jaren gebannen te worden in de kettingh, den anderen 5 jaer, ende de twee resteerende heelders ende steelders elcq 6 jaren, mitsgaders wijders alle vier met een schapevel op 't hooft ende de schouders ten thoone te staen, neffens confiscatie van alle derselver goederen etc. naer uso.

2 dito,

sijn verhaelde sententien g'executeert, ende desen dagh van de Hottentoos ingereuylt 3 koebeesten,

[p. 518]

een kalff ende 13 schapen. soudende wel meer aengecomen wesen, maer wierde van deselve gerelateert, dat alle de inwoonders seer schielijcq in groote sieckte waren gevallen, om van 't welcke de waerheyt te becomen, was den tolcq Doman heden met dat volcq mede gegaen, die wederom comende ons wel een praetjen sal weten wijs te maecken. De tolckinne Eva dede na 't seggen der gemelte Hottentoos groote debvoiren, om elcqeen tot ons aff te nodigen, reysende ten dien eynde van 't een leger tot het ander etc.

Op dato is 't navolgende bij onderstaende resolutie goetgevonden, om redenen in deselve genarreert, namentlijck:

Woonsdagh den 2 October anno 1658.

Alsoo gemerckt wort, dat de bosschagies, welcke noch niet uytgegeven, maer provisionelijcq toegestaen sijn, elcq sijn gerieff uyt te halen seer onordentlijcken worden geschent, ende veel goet hout nodeloos sonder fatsoen omgevelt blijft leggen vergaen tot groot nadeel van dese aengroeyende colonie alhier, - Soo is, dewijle de jegenwoordige eerste vrije luyden al met fraye gelegentheden van huysingen, schuyren ende stallen etc. sijn versien, dat wij insiende de nootsaeckelijcheyt van het timmerhoudt voor vrije luyden, die oocq na desen staen te comen, alsmede dat sigh jegenwoordigh twee vrije houtsagers voor vijftien jaeren in vrijdom hebben begeven, ende aen deselve elcq een stucq bos is uytgedeelt, omme daeruyt een yegelijcq met plancken ende alderhande timmerhoudt te voorsien, ende op 't welcke sijluyden t' haren laste verscheyde duytse dienaers als timmerluyden, wagemaeckers, houtsagers ende slaven sijn houdende, hebben goetgevonden ende geresolveert, alle ende een ygelijcq, soowel Compagnies

[p. 519]

dienaren als vrije luyden den toegangh ende het gebruyck van de meergemelte bosschagies voorfaen te inhibeeren ende verbieden, gelijcq hun 't selve g'inhibeert ende verboden wordt bij desen, ende dat dengeenen die eenich timmer- ofte ander houdt, item oocq sparren, latten ende wes meer daer aen dependerende nodigh heeft, sulcx ten redelijcken prijse sullen gehouden wesen te halen ende coopen van de vrije houtsagers voors., welcke daerop vrij geworden ende elcq een stucq bos ten eynde voors. verleendt sij. Ende nademael gesien wort dat sommige sonder aensien van plaetse veele houdt tot branthout halen ende weghslepen, meer als voor hun eygen huyshoudinge nodigh, ja sulcx oocq wel ten duyrsten weten aen Engelsen ende steenbackers etc. te vercoopen, waerdoor oocq haerluyden treckossen tot den lantbouw gegeven vrij worden affgemat, sonder dat ymandts yets d'E. Compagdie (die 't eygen is) tot erkentenisse te wil weet, - Soo is mede goetgevonden, dat voor yder wagen branthoudt, die yemandt buyten sijn landt voor steenbackers off anderen haelt, tot erkentenisse ende gerechticheyt aen d'E. Compagnie voortaen sal betaelt worden thien stuyvers, ter tijt toe haer vrije luyden sullen openbaeren, die genegentheyt hebben de brandhoudtbossen van d'E. Compagnie te pachten ofte huyren; doch 't gene elcq op sijn eygen landt heeft, sal hij selffs vrij mogen haelen, branden ende aen andre vercoopen. Ende tacken tot erten off boonen sullen tot nader gelegentheyt oocq noch mogen vrij gehaelt worden uyt de beneden creupel- ende duynbossjes, alsmede elcq sooveel hij tot eygen heertbrandt nodig heeft, excepto dat sigh ydereen, wie het oocq is, sal hebben te wachten, 't minste tackjen soowel aen de binnen- als de buytencandt te kappen van 't houdt, dat boven van Compagnies bos langhs

[p. 520]

dito bosreviere is staende, tot beneden aen de reviere Liesbeecq incluys, alsoo hetselve van natuyre wege is affgesien te wesen bewassen tot een formele stuttinge ende dichte besluytinge van allerhande hout, voor bestiael etc., 't welcq ons bij tijt ofte wijle door de Hottentoos souden mogen onderstaen worden weder te ontvoeren, - Soo en sullen oocq van eenige duynofte cleyne bosjes calck- noch steenbackers tot hare ovens yets mogen verstoocken, opdat sulcx niet al te vroegh t' eenemael vernielt ende de lantbouwers verlegen gemaect worden de wanden van hare huysingen te vlechten etc. Ende opdat dit wel g'observeert mochte worden ende hierinne geenige simulatie ofte fraude en comen te geschieden, soo heeft den lanspassaet aen Compagnies corenschuyr, soowel als den fiscus ende geweldiger last daerop aen alle orden te letten, ende die in desen overtredigh bevonden worden, te beslaen ten behoeve van d'E. Compagnie in de verbeurte van het timmer- ende branthoudt dat uyt andre bossen als voors. gehaelt ende niet na behooren aengebracht wort, nevens een geltboete van drie realen telcken reyse, ⅓ pro fisco, ⅓ voor den armen ende de rest voor den beslager, alsoo verstaen wort sulcx ten meesten dienste van d'E. Compagnie ende ten besten van de beginnende colonie voor 't gemeen alhier soodanigh hoogh nodigh te vereysschen. Ende opdat sigh niemandt op oncunde soude hebben te verschoonen, soo is desen bij forme van placcate ter behoorlijcke plaetse affgelesen ende in 't landt aengeplact. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geteeckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

3 dito,

Is den Commandeur aen alle der lantbou-

[p. 521]

wers landerijen wesen besichtigen wat ende hoedanich landt yder gereet had om pattattissen in te planten, welcke denselven als een voedsame aertvrucht wesende, daertoe expres in Compagnies thuynen redelijcq abondant al op voorraet hadde aengefocqt, ende derhalven nu 't coren sayen doch gedaen, tot verplantinge de rechte tijt is, elcq vermaent goet deel te comen halen. Item oocq aen 't fort bij de smith te brengen alle hun sichten ende seysens om te repareren ende niet ongereet te wesen, tegen dat den oegst in de toecomende maenden November ende December staet op de handt te comen, beneffens eenige andre ordres ende aenmaninge te debvoiren gestelt ende gedaen, sijnde elcq nu oocq even besigh om sijn thuynen vol cool, waterende ander meloenen, alsoocq comcommers ende meer Indische vruchten te planten tegen de compste van de vaderlantse kermis, winter ende Bataviase retourschepen t' haerder overvloedige ververssinge ende versnaperinge etc.

4 dito,

was den vendrigh doende om bier te brouwen op den duyr, doch eerst een weynich om gest te crijgen.

5 dito,

is 't bier in de gijlcuyp fray opgesesen, ende 's morgens in een halff aem gevaet wel aen 't gesten geraeckt, ende dienvolgens ordre gestelt eenige meer vaten vol te brouwen om na Batavia ende 't Vaderlandt te senden, tot preuve, hoe langh 't selve over zee sal mogen duyren.

Heden is den tolcq Doman wederom gecomen, hebbende geweest na sijn seggen bij de Cochoquas ende Chainouquas, welcker volcq nevens partije bestiael hadde affgenodicht, daervan heden 60 schapen meest voor coralen ende 10 koebeesten voor coper ende tabacq wierden ingereuylt.

7 dito,

's morgens betogen lucht ende stijve weste-

[p. 522]

lijcke windt met sommige regenvlaeghtjes fray op 't cooren ende ander gesay comende.

Heden is navolgend billjet om redenen daerinne vervaet, bij forme van placcaet, g'ordonneert ten eersten te publiceren ende ter behoorlijcke plaetse t' affigeeren, namentlijcq:

Den Commandeur ende Raedt etc., doen

te weten:

Dewijle het veeltijts gebeurt, datter van Compagnies schepen verscheyde saecken hier comen tegen de strandt t' drijven, als plancken, sparren, riemen, haecx, wintboomen, hantspaecken, ledige vaeten, schoven, cassen etc., 't welcq sommigh noch heel goet ende bequaem is te veroirbaren, ende dat gemerct wort, sulcx alles door de vrije luyden sonder consent op hun eygen houtjen maer wort weghgesleept, daer nochtans boven de gerechticheyt der stranden 't selve Compagnies eygen gelt is, - Soo wort een ygelijcq bij desen gewaerschout, alle hetgeene yemandt soodanich off elder gevonden heeft, op de verschijninge van den fiscus aen hunne huysinge sulcx datelijcq te verthoonen ende binnen 24 uyren aen 't fort te brengen, om daer van Compagnies wegen ontfangen ende elcq voor sijn moeyten betaelt ofte sulcx aen de vrije luyden wederom gegeven te worden, als bij d'E. Compagnie sal willen ende cunnen worden gemist. Sonder dat daeromme verboden sij 't gestrande te mogen bergen, maer wort sulcx ydereen bij desen toegelaten, onder reserve ende mits nochtans gehouden sijnde 't selve, hoe geringh het oocq is, ende waer het gevonden wort, eerst te sullen moeten brengen aen 't fort ofte op 't wijtste aen de redout Duynhoop, staende bij de soute reviere, omme aldaer door gecom-

[p. 523]

mitteerde ien overstaen van den fiscus te besichtigen, wat gelijcq voors. bij d'E. Compagnie gemist ofte niet gemist sal mogen worden, ende den bergers voor hunne moeyten behoorlijcg te contenteren, op pene van thien realen, te verbeuren soo menichmael ymandt na desen hierin bevonden sal worden overtreden te hebben, t' appliceren naer uso, also sulcx ten meesten dienste van d'E. Compagnie ende tot hanthavinge van derselver gerechticheyt alsoo bevonden wort te behooren. Aldus gedaen ende g'arresteert in 't fort de Goede Hoope den 7 October anno 1658, mitsgaders gepronunchieert ende ter behoorlijcke plaetse g'affigeert. Was geteeckendt: Jan van Riebeeck.

'T Begondt tegen den avondt weder heel droogh te worden ende stijff te wayen van den Z.Z. oosten: ware te wenschen, dat den regen wat hadde mogen deurtasten, alsoo 't de vruchten ende coren op 't landt wel nodigh ware.

8 dito,

's morgens continuerende drooge schrale stijve Z.Z. ooste winden, tot schade van de vruchten als vooren. Ende was den tolcq Doman heden weder aen 't fort gecomen neffens eenige van Chainouquas volcq, met 16 koebeesten ende 48 schapen, die haer voor coper ende tabacq wierden affgehandelt. Ende bequamen tijdinge, dat de tolckinne Eva jegenwoordigh bij de Cochoquas soude wesen, haer best doende om deselve met meer ende meer bestiael herwaerts aff te doen inclineren, volgens de getuygenissen selffs van haer hardtste partij Doman, die siende haer debvoiren t' onser behagen soo wel succederen, jegenwoordigh telckens met de vreemde Hottentoos sich mede veynst terugh te keeren, daer nu twee malen mede is wederom gecomen, om sigh oocq soo aengenaem te maecken als de veel genoemde tolckinne.

[p. 524]

Maer is onse opinie, dat hij verder als Caepmans leger (omtrent 5 uyren gaens van hier achter Lnpaertsgeberchte leggende) niet en derfft comen, ende daer eenige Saldanhars siende aencomen, dan met deselve tegelijcq, alsoft se quansuys gehaelt hadden, hier compt, alsoo der altijt meer volcq ende bestiael verschijnt, als hij ons weet te seggen, ende 't welcke ons doet gevoelen, hij maer ergens op de wacht leght ende dan besijden aff sonder sigh buyten bij haer te openbaeren, mede compt, want geprobeert is, dat den Commandeur hem bij sigh aen de praet houdende, door den onder-coopman Roeloff de Man 't vee al gehandelt was, eer hij cost voor den dagh comen, schoon hij geduyrigh aenhield om buyten te wesen, met allegatien dat hij de Hottentoos aen 't handelen helpen soude etc., beneffens andre waerteeckenen meer, des 't apparentste schijnt dat de alom reysende tolckinne voornoempt 't principaelste goet voor d'E. Compagnie onder dese natie met goede genegentheyt uytwerckt.

9 dito,

sijn schoon Doman wegh off absent was, 5 koebeesten ende 7 schaepjes ingereuylt van vreempt volcq.

10 dito,

hebben haer 's morgens met 't opgaen van de poort 1 slaeff ende 1 slavin van d'E. Compagnie verschoolen ende weghgemaeckt, sonder dat men se desen dagh heeft cunnen wederom vinden, sijnde soo oudt, ende sieckelijcken paer, dat se sonder stocq qualijcq gaen costen, ende noyt yets ter werelt hebben cunnen doen, soo se hun tot heden altoos gehouden hebben, ende derhalven van selffs sullen moeten vergaen.

Volle maen den 11 dito

is een soldaet genaempt Symon Sij, van 't fluytschip de Spreeuw hier verbleven, door sieckte comen te overlijden.

Heden is den Commandeur heel vroegh met d' offi-

[p. 525]

cianten ende hare vrouwen uytgegaen, om het schoon staende coren deselve tot vermaeck eens te laten besien etc., blijvende den onder-coopman Roeloff de Man na gewoonte soo lange de sorge over de saecken hier aen 't fort bevoolen, ende nemende den Commandeur voors. met eenen inspectie van alles den lantbouw etc. aengaende, sijnde des avonts thuysgecomen, tusschen wijlen 8 stucx schapen van de Hottentoos aengebracht, ende bij voors. onder-coopman ingereuylt voor coralen ende tabacq, ende soude, na dito inwoonders hare rapporten, morgen goet weer blijvende, heel veel schapen ende beesten aen 't fort verschijnen.

12 dito,

was voors. weghgelopen oude slaeff ende slavin noch niet wederom gecregen, des op meer plaetsen na deselve omgesien ende premie gestelt is geworden.

Op dato sijn gereuylt 5 schapen, hebbende de rest vermits 't quade weer tot nader gelegentheyt hare compste uytgestelt. Heden is 't navolgende bij forme van placcaet gepubliceert ende g'affigeert, namentlijcq:

Den Commandeur ende Raadt van 't fort

de Goede Hoope etc. doen te weten:

Alsoo 't geele houdt ('t bequaemste tot plancken ende 't minste alhier in de Caepse bossen wesende) van ydereen sonder overlegh maer wort omgehouwen ende vernielt, ende dat tot balcken, stijlen etc. ander houdt genoegh in de bossen te becomen is, ende voorhaelde geel houdt nodigh dient gemesnageert, expres tot plancken, waertoe d' andre boomen nergens na soo bequaem ende gevoeglijck te sagen vallen, - Soo hebben den Commandeur ende Raedt voors. om die ende andre consideratien meer, goetgevonden,

[p. 526]

alle ende een ygelijcq onder Compagnies gehoorsaemheyt alhier woonende, soowel vrije als Compagnies dienaren, ende voornamentlijcq den vrije timmerluyden ende houtsagers, bij desen willen waerschouwen ende verbieden, gelijcq deselve gewaerschouwt ende verboden worden bij desen, voortaen geen geel houdt altoos meer om te hacken onder wat pretecxt het oocq mochte wesen, anders als tot plancken alleen, ende sulcx oocq elcq in hun eygen bossen, alsoo conform het placcaet van een tweeden deser ydereen den toegangh tot alle d' andre bossen wel expres verboden ende g'interdiceert blijft, soowel vrije timmerluyden als houtsagers, welcke ten dien eynde groote percken bos genoech uytgegeven ende verleendt wort. Ende opdat dit sonder fraude wel soude mogen werden achtervolght, is den fiscus bij desen gelast daerop te letten ende d' overtreders te confisqueren het gehackte houdt, ten behoeve van d'E. Compagnie ende telckens te beslaen in een geltboete van 3 realen van 8^en, t' appliceren conform den placcate voors., alsoo dit aldus verstaen wort ten dienste van d'E. Compagnie ende ten besten voor 't gemeen alhier hoogh nodigh te vereysschen. Aldus gedaen ende g'arresteert in 't fort de Goede Hoope den 12 October 1658, mitsgaders gepronunchieert ende ter behoorlijcke plaetse g'affigeert den 13 daeraenvolgende. Was geteyckent: Jan van Riebeeck.

Sondagh den 13 dito,

was Doman wederom gecomen, ende met hem eenige Caepmans met maer 9 stucx schapen, die haer affgehandelt wierden. Item gevraeght sijnde, waerom datter niet meer quam, gaff tot antwoort, dat het niet en wiste, doch dachte binnen 5 à 7 dagen meer soude comen, hebbende hij (soo andre seggen) verder als Caepmans leger niet

[p. 527]

derven gaen; maer Eva was bij Aedasoa den oppersten capiteyn van de Cochoquas haer best doende om deselve tot ons aff te nodigen.

14 dito,

is navolgende secrete resolutie genomen, om redenen in deselve hieronder g'insereert na te lesen, namentlijck:

Maendagh den 14 October 1658.

Nademael jegenwoordigh alle de lantbouwers genoeghsaem met trecq- ende melcq-beesten, alsoocq elcq huys ten minsten met 50 schapen wel sijn versien, ende echter bij d'E. Compagnie nu ende dan somtijts noch al een koe compt te kalven, op welcke door Compagnies beestewachters soo wel niet wort gepast als tot de opvoedingh van de calffjes wel nodigh is vereysschende, sonder dat men nochtans onder de jegenwoordige lantbouwers meer koeyen derfft overdoen, soo omdat derselver schult te hoogh compt te loopen, als sijnde rede verre boven den tacxt bij onse heeren meesters in hare jonghste generale missive van den 16 April passado gestelt, alsoocq omdat een goet aental dient gehouden op voorraet tot nodige ververssinge van Compagnies aencomende schepen, ende spijsinge deser residentie etc. Evenwel ingesien de nootsaeckelijckheyt van den aenfocq ende de beter opvoedinge der calven voormelt, ende oocq genomen hebbende ooghmercq, dat om verckens aen te houden elcq even ongraegh blijft, vermits de groote moeyten ende costen daeraen vast etc. Ende omme welcke oorsaecke eenige de hare al weder aen andre vercoft hebben, die se om redenen voors. mede al moede sijn, ja selffs oocq den vendrigh Jan van Herwarden, welck de meeste partije aen sigh heeft, ende daeromme boven alle Compagnies dienaren specialijcq geprevili-

[p. 528]

geert is met een grooten thuyn ter leen, om met wortelen ende alle andre aertvruchten tot spijsinge van de verckens te besayen ende beplanten, - Ende welcken vendrigh meenichmalen heeft voorgeworpen om beneffens voors. thuyn oocq eenige melcqbeesten van d'E. Compagnie te copen, ten eynde hij met de carnemelcq sijne jonge biggetjes (gelijcq de vrije luyden doen) te beter soude mogen voeden, als schromende om 't geltshalven de melcq daertoe te coopen. Doch nademael sulcke meerder preminentien aen een Compagnies dienaer van tijt tot tijt soo extraordinaire in qualiteyt etc. (hoewel voor extraordinaire diensten ende meriten gebeneficeert) niet alleen voor andre getroude Compagnies ministers, maer principael oocq selffs onder de vrije luyden groote murmuratien ende aenstootelijcheyt soude geven, - Soo en is sulcx bij ons ondergeschreven (hierover buyten voors. vendrigh secretelijcq raetgepleeght hebbende) niet cunnen werden goetgevonden te consenteeren, te meer dewijle bij onse resolutie van den 20 Augusty verleden, om redenen daerinne genarreert, verstaen is geene andre vrije luyden 't houden van beesten ofte schapen toe te staen anders als de lantbouwers, ten eynde daertoe de meeste vrije luyden (als 't nootsaeckelijcxste wesende) mochten opgeweckt worden; doch dat de andre vrije luyden tegen sulcx wederom souden mogen verckens houden, welcke daertoe dan dus traegh bevonden wordende, ende derhalven bij ons dagelijcx gedacht sijnde op middelen om haer tot wat meerder graegheyt op te wecken, mitsgaders beneffens alle 't selve oocq hebbende onse geduyrige principale speculatie laten gaen om uyt het een ende 't ander oocq wat voordeel voor d'E. Compagnie te trecken, - Soo is eyntlijcq na lange dogelijcxsen gehouden conferentien ende deliberatien raedsaem geacht ende beslooten

[p. 529]

alle de vrije luyden ende Compagnies getroude ministers die verckens willen houden, boven d'eygen beesten die elcq vrijborger oocq heeft, noch te beneficeeren met alle soodanige koeyen alsser voortaen onder den trop van d'E. Compagnie sullen comen te kalven, ende dat bij forme van pacht ofte huyr aen de meest biedende, verstaende soo meenigen koe alsser van Compagnies beesten telckens sullen comen melcx te worden, mits de koe ende 't kalff d'E. Compagnie sal eygen blijven ende beyde wederom gelevert worden als de gehuyrde koe sal opgedrooght wesen, waerdoor gehoopt wordt wat meerder graegheyt tot houden van verckens sal veroorsaeckt worden, ende het oocq te beter sal gaen met d' opvoeding der kalffjes, mitsgaders Compagnies bestiael met eenen daerdoor mede fray aengroeyen ende uyt de koeyen rijckelijcq soo veel geproffiteert worden alsse d'E. Compagnie bij incoop comen te costen, ingevolge bij tijt ende wijle door die middel als den aenteelt alle 't bestiael wel comen voor niet te staen. Aldus gedaen ende bij ons ondergeschreven beslooten in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Abraham Gabbema, secretaris.

Op dato sijn gereuylt twee koebeesten ende 7 schapen van de Caepmans.

15 dito,

is den adelborst Jurrien Bittelmeyer ende geselschap tegen den avondt met de weghgelopen paer oude slaven weder aen 't fort gecomen, hebbende deselve gevonden dichte bij 't Lupaertsgeberghte meest noordtoost ten oosten van hier, omtrent de soutpannen, daer geen water om te drincken bij noch omtrent is, ende alwaer deselve souden hebben moeten van honger ende dorst vergaen, door welcke rede oocq

[p. 530]

soo verre verswackt ende verflauwt waren, dat qualijcq meer voorts costen, sulcx wij nu langhs soo meer bespeuren, deselve uyt een lopende natuyr weghagen, ende van geen Hottentoos worden aengehouden.

16 dito,

isser een beest ende calff met 8 schapen gereuylt van de Caepmans.

17 dito,

sijn van de Gorachouquas (tabacqdieven) gereuylt 18 schapen ende 7 koebeesten, met een kalffjen tot d' eene koe.

18 dito,

is 't Schapejachtjen affgevaerdicht na 't Robbeneylandt met den vendrigh Jan van Herwaerden en de fiscael deser fortressen omme eens weder te nemen inspectie van de schapen ende verderen omslagh aldaer conform de mondelinge instructie aen deselve gegeven.

19 dito,

was 't Schapejachjen met verhaelde gecommitteerde wederom gecomen, medebrengende 16 stucx schoone oyen ende raport, datter door Rijcq Overhage loffelijcq opgepast wordt, als sijnde aldaer jegenwoordigh noch 444 stucx meest oyen soo schoon ende jongh oft altemalen uytgelesen goet was, ende hier aen landt met de medegebrachte 16 578 stucx, sulcx wij d'E. Compagnie op dato Gode loff bevinden versien te wesen met 1022 schapen, ende de vrije luyden met omtrent 300, sijnde te samen stijff 1300 stucx, daer dagelijcx noch al bij compt uyt den handel, als sijnde heden onder de 23 stucx ingereuylt, behalven den aenteelt die nu alle dagen oocq sonder jongen niet en is, in vougen dattet daermede jegenwoordigh heel fray staet, boven noch de koebeesten daer d'E. Compagnie nu oocq over de vierdehalft hondert van heeft, ende de vrye luyden omtrent de tweehondert, soo jongh als oudt, ende alsoo te samen een aental van dichte bij de 600 stucx maeckende, welckers aenteelt mede redelijcq gaet alsoocq de reuylinge etc.

[p. 531]

Heden quamen des Commandeurs twee vrije knechts ofte lantbouwers aendienen, dat haer gisteravondt de slaven (3 mans ende drie vrouwen stercq) hadden gemeendt om den hals te brengen, ende dan met de trecq-ossen deur te gaen, hebbende ten dien eynde een van haer al aen een kandt in wat struycken, om hem te dooden, 't welcq den andren, een cloeck stout persoon sijnde, datelijcq toetradt ende hem ontsette, nadat haer de slaven al vrij hadden ter weer gestelt etc.

Sondagh den 20 dito,

's morgens betoogen lucht en de wint noordtwest uytter zee redelijcq aencoelende sonder regen, die der nodigh was, doch na 't schijnt Godt de Heere dit jaer seer weynigh gelieft te verleenen. 'S nachts heeftet wat geregent. Sijnde de voorgemelte Commandeurs slaven ende slavinnen (sonder kettingh wesende) aen 't fort gebracht, ende de saken naeuwer ondersocht, bevonden dat se met andre aen Compagnies corenlandt (met kettinghs aen de beenen) al overslagh hadden gemaeckt om Compagnies volcq daer oocq om den hals te brengen ende alsoo gesamentlijcq met een goeden trop deur te gaen al wetende malcanderen de kettinghs wel van de beenen te helpen. - Soo was oocq den jongen van den ondercoopman Roeloft de Man (mede een Gunese slaeff wesende) door des Compagnies slaeff, die in 't bos is, aengeport om deur te gaen, ende geseght, dat se behalven de vorige gedetineerde noch met haer 5 mannen ende drie vrouwen sulcx opgestempt hadden, doch soude het gemelte jongen hebben geweygert, volgens verclaringe, desen avondt met gebroocken duytse woorden (al geleerdt) gedaen, hem gevraeght sijnde, waer se van leven souden, dewijle wel gesien hadden dat hier doch nergens eenich eeten te crijgen was, gaff tot antwoort, dat sij haer verlieten op der

[p. 532]

Hottentoos vleys, die se hier en daer souden dootslaen, volgens de manieren van haer landt, daer se doch malcander in crijgh veroverende opaten. Hem gevraeght wordende, hoe sij de Hottentoos souden vermeesteren, daer se doch geen geweer hadden, ende de Hottentoos lustich met hasegayen, pijl ende boogh treffelijcq versien waren. Antwoorden: dat se vooreerst een off twee souden sien te overweldigen ende haer geweer affhandigh maecken, als wanneer sij dan mettertijt alsoo stercker partije souden derven aendoen ende oocq haer schapen ende beesten affnemen; oocq wasser cruyt ende worteltjes genoegh om beneffens dien van te leven. Ende om d' eerste Hottentoos om te brengen, waren sij rede genoech van messen versien, 't welcke wordende nagesien alsoo bevonden is, ja bij sommige wel 9 stucx ende andre minder, doch niemandt, tot vrouwen incluys, sonder, die se hier ende daer gestoolen ende opgegadert hadden, in vougen het naeuw bewaren van dese Gunese slaven langs soo nodiger bevinden, als sijnde wackere stoute cloecke mannen ende de vrouwen naer advenans, mede couragieus genoech, ende ten ware den eenen van des Commandeurs vrije luyden (bouwmeester van sijn landt wesende) een man van wackere couragie geweest, ofte de moet maer eenichsints laten sacken hadde, soude het met deselve ende apparent noch eenige van Compagnies corenlandt al beschict sijn geworden. Welckers verraet nu Gode loff uytgecomen ende openbaer is, mitsgaders dienthalven te naeuwer wacht ende toesicht op alle de slaven gestelt is, welcke haer volgens verclaringe van voornoemde jongen inbeelden, dat se mettertijt wel in haer eygen landt souden cunnen comen. Oocq souden eenige overslagh hebben gemaeckt, om wel een boot van de schepen in de revier off aen strandt vissende aff te lopen,

[p. 533]

ende daermede deur te gaen ende langhs de wal haer landt soecken etc.

21 dito

windrigh weer van den westen sonder regen, quamen tegen den avondt met verwonderingh hier aen 't fort te verschijnen den vrijman Jurien Janss. van Amsterdam, met drie man van 't schip Westvrieslandt, eergister morgen over landt uyt de Saldanhabay gecomen met raport, dat dito schip aldaer den 14 passado seer desolaet van siecq volcq was comen te arriveren, welcke sijluyden met twaelff schapen (voor hun compste aldaer van d' inwoonders gehandelt) hadden g'accommodeert ende dagelijcx goede hulpe deden met gansen, vis, porceleyn ende ander groente, die se van de eylanden door hunne vrije vaertuygen Peguijn ende Zeeleeuwtjen (daerop haer visneringe leggende) toebrachten, hebbende die van gemelte schip 150 scheurbuyckige op 't Schapeneylandt in voors. bay onder tenten aen landt gebracht ende al 72 man verlooren, soodat deselve daer in een seer ellendigen staet sijn, vermits niet machtich bennen een ancker te winnen, om op de bequaeme rhee meer binnewaerts aen te seylen, achtervolgens onderstaende brieffken met verhaelde persoonen over landt gesonden.

Aen den Commandeur etc

luydende als te weten:

Wij cunnen niet nalaten UE. te adviseren ende bekent te maken de ellendigen standt van ons scheepsvolcq, daervan al 72 sijn gestorven ende omtrent 150 man seer siecq aen de scheurbuycq aen landt gebracht om ververst te mogen worden; doch vertrouwe, dat alhier geen volcome ververssinge sullen becomen, doordien al volcq landewaert in hebben gesonden om

[p. 534]

vee te reuylen, ende sijn sonder menschen ofte beesten gesien te hebben, verder aen boort gecomen, versoecke derhalven seer vrundelijcq, dat UE. gelieve ons te adsisteren met soodanige groente ofte vruchten, als UE. nodigh ende dienstich (in dese onse gelegentheyt) sult achten te wesen. Wij hadden een missive per de sloep de Peguijn aen UE. affgesonden, maer en conde niet opcomen. Wij sijn den 14 deser ten ancker gecomen in de bay Saldanha, ende soo machteloos van volcq, dat de seylen niet langer conde geregeert worden. Sijn den 18 May passado uyt het Vlie t' zeyl gegaen met 351 man, daer nu tegenwoordigh seer weynich gesonde mannen van sijn, jae soo weynich dat onse ancker niet cunnen lichten om wat verder in de voors. bay in te seylen, gelijcq den brenger deses UE. wel mondelingh sal verhaelen. Sullen dan niet twijffelen aen UE. sekoers ende dat men den eersten (met groot verlangen) verwachten. Hiermede etc. In 't schip W.-Vrieslant desen 18 October 1658. Was geteyckent: Jacob Jansz. Houtschip, Jacob Sijms.

Na resumptie van welcke bovenstaende missive datelijcq bij den Commandeur ende Raedt navolgende resolutie is genomen, om voors. benoodicht schip soo haest ende met sulcx doenlijcq te adsisteeren conform d'inhoude hieronder na te lesen, luydende als te weten:

Maendagh den 21 October 1658.

Heden uyt de Saldanhabay over landt hier aengecomen wesende den persoon Jurrien Janss. van Amsterdam een van de vrije Saldanhavaerders met drie man van 't schip West-Vrieslandt, aldaer op den 14

[p. 535]

passado seer ellendigh ende vol siecq scheurbuyckigh volcq ter naeuwernoot noch behouden aengecomen, volgens schrijvens van d' opperhooffden ende mondelingh raport der verhaelde drie man, sulcx de noot op 't hooghste is pregnerende tot secours van ververssinge, schoon sij ginder door onse vrije Saldanhavaerders redelijcq worden g'accommodeert met groente, vogels ende eyeren van d' eylanden aldaer gelegen, 't welcq haer wel redelijcke verquickinge toebrenght, - Soo is in der haeste goetgevonden, het Schapejachtjen ten aldereersten volladen met geele wortelen, crooten, rapen, rammelassen ende Spaense radijsen etc., die wat beter als groente can duyren, aff te vaerdigen, beneffens sooveel melcq ende hoender-eyeren van de vrije luyden in der haeste op te samelen, ende bijeen te halen wesen sal, ten eynde de luyden van voors. schip daerdoor te meer verquickt ende aengemoedicht mogen worden, hun best te doen, om soo haest mogelijcq voorts herwaerts op te comen, ware te wenschen, dat men met eenen na onse genegentheyt oocq wat bestiael coste medesenden, maer is om de cleynheyt von voors. Schapejachtjen t' onser leetwesen moeten nablijven, vermits maer van een tweede boot is opgeboeyt, ende volgens dien geen bestiael off schapen, beneffens verhaelde vruchten soo verde levendigh soude cunnen overbrengen. Maer indien 't Robbejachtjen ofte een galjot als de Tulp hadden, souden voors. schip soo veele wel connen accommoderen, dat van daer sonder hier te comen sijn reyse voorts soude cunnen vervolgen, 't welcke dienthalven nu niet cunnende geschieden, boven 't voors. goetgevonden is haer aen te schrijven, dat se hun best willen doen op 't spoedighste ende vermogens maer herwaerts op te comen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.

[p. 536]

Was geteyckent, Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Op dato sijn van Chainouquas volcq aen 't fort gereuylt 14 koebeesten ende 24 schapen. Ende was den tolcq Doman (3 dagen uytgeweest) tegen den avondt mede aen 't fort gecomen, versoeckende uyt den name van de Caepmans ende Gorachauquas, dat men haer met 20 soldaten wilde adsisteeren ende bijcomen om met hulpe van deselve gesamentlijcq de Cochoquas, heel stercq achter 't Lupaertsgeberghte leggende, op 't lijff te vallen, ende al haer bestiael (soo veel als gras op 't velt bij haer hebbende) aff te helpen nemen, alsoo haer deselve sochten quaet te doen ende verscheyden hostiliteyten aendeden. Voors. tolcq daerop gevraeght sijnde, waer de tolckinne Eva was, ende door hem tot antwoort becomen hebbende, dat se haer jegenwoordigh in 't leger van de Cochoquas, was aenhoudende bij de vrouwen van Ngonomoa, den oppersten der voors. Cochoquas, welcq volcq door twee oversten ofte groote capiteyns (soo sij se noemen) worden geregeert, genaemt Ngonomoa voors. den oppersten ende Odasoa den tweeden, bij welcke wij niet twijffelen, off voors. tolckinne doet alle haer best om deselve tot ons aff te nodigen, als hebbende noyt hun leven hier soo nabij geweest. Item oocq alsoo weynich dubiterende off voors. Caepman ende Gorachauquas soecken deselve ter contrarie tegen te houden, tot 't welcke sij haer selffs niet machtich vindende, daeromme onse adsistentie als voors. versoecken, met belofte dat se ons aen groote quantité bestiael ten rooff souden helpen etc. Soo is den tolcq tot antwoort gegeven, dat de principaelste van de Caepmans ende Gorachouquas legers selffs bij den Commandeur souden comen, om met hem te spreecken

[p. 537]

ende een goet overlegh te maken etc. Doch blijft ons oogmercq op het langh gemikte doel vast om haer met hun bestiael maer in de fuyck achter de gevelbergen te crijgen, ende dan de Cochoquas ende andre Saldanhars soo nabij te locken als mogelijck sij, om sonder verhinderingh van de voors. te sien, hoedanigh met deselve in alle minne ende vruntschap te handelen ende om te gaen wesen sal, ende dat daerdoor oocq dese Caepse gasten in te beter devotie off wel soodanigh en volcomen dwangh te brengen dat se haer belooffde conditien, met ons gemaeckt, sullen cunnen doen houden etc., waertoe sigh d' apparentien al fray schijnen te verthoonen ende met voorsichticheyt sal moeten in geprocedeert worden. Ondertusschen compt het niet qualijcq, dat haer de tolckinne Eva bij voors. rechte Saldanhars heeft begeven, die daer onse genegentheyt om met haer in minne ende vruntschap te handelen, wel sal declareren, wetende oocq Doman te seggen, dat wij Eva niet eer aen 't fort te verwachten hebben, bevoren de Cochoquas met hun leger hier heel dichte bij sullen gecomen wesen, doch dewijle sij de Caepmans ende Gorachouquas (soo sij seyde) alle hostiliteyt aendeden, souden sij sulcx niet gaerne sien, ende daeromme versoecken, dat wij om deselve te stutten ende haer bestiael aff te nemen, hun met verhaelde soldaten wilden adsisteeren, op welcq versoecq Doman met voors. antwoorde is wederom gesonden. Heden is een Angoolse slavin overleden.

22 dito

't Schapejachtjen is met diverse durable aertvruchten tot boven tegen de luycken volgeladen, vaerdig gemaeckt, omme daermede ten aldereersten na de Saldanhabay te varen ende brengen tot ververssinge voor 't volcq aen 't schip West-Vrieslandt, beneffens navolgend brieffken geschreven:

[p. 538]

Aen d opperhooffden van 't schip

West-Vrieslant, van inhoude als te weten:

Eersame discreete goede vrunden.

Gisteravondt hebben wij tot verwonderinge door handen van den vrijborger Jurriaen Janss. van Amsterdam met 3 maets van u volcq, over landt van daer hier gecomen, wel ontfangen ulleder brieffken van den 18 verleden, ende daerbij als de mondelinghe rapporten van voors. persoonen gesien ende verstaen u desolaten staet van scheurbuycq onder 't volcq, doch dat u lieden van onse vrije Saldanhavaerders (t' onser welbehagen) waren g'accommodeert met 12 schapen, bij hun aldaer voor u aencompste gehandelt, ende diverse vis, vogels ende eyeren ende bequaeme groente van d' eylanden aldaer gelegen, waerdoor voor dato meer schepen ende over drie jaren den Salmander mede soodanich desolaet gestelt daer geweest, sulcx verquickt sijn geworden, dat se na eenige dagen leggens volcomen vermogens wierden herwaerts op te comen, hetwelcq wij van ulieden om d' accommodatien der schapen voors. niet minder, maer te meer willen verhoopen. Echter omme ulieden van onsen candt daertoe soo veel doenlijcq noch meer te helpen, hebben wij ons Schapejachtjen volladen met navolgende durable aertvruchten tot ulieden affgesonden als te weten:

9 sacken met geele wortelen, 10 sacken met rapen ofte knollen, 39 sacken met rammelassen ende Spaense radijsen, 50 stucx aertjesocken, versnaperingh voor de cajuyt enz., 45 bossen porey ende loocq, 35 cannen melcq in een vat, 564 stucx verse hoender- ende eendeneyeren in een groot ende cleyn vaetjen open

[p. 539]

met sant gevult voor de siecken ende cajuyt, neffens 6 stucx levendige schapen, waerbij wij ulieden seer gaerne wel meer bestiael hadden gesonden, als sijnde Gode loff daervan overvloedigh versien, maer is om de cleynheyt des voors. Schapejachtjen (van een tweede scheepsboot maer opgeboeyt) niet cunnen vallen. Doch indien een galjot hadden ofte ons verongeluckt Robbejacht, souden ulieden wel sooveel accommoderen, dat van daer sonder hier nodigh te comen u reyse voorts na Batavia soudt hebben cunnen vervolgen, 't welcq nu door manquement van bequaem vaertuygh niet geschieden can ende dierhalven goet sal wesen ulieden haer best doen met alle doenlijcke middelen soo haest mogelijcq op te comen, dat met waernemen van alle hapjens opstoppende vermits de goede anckergrondt langs de wal bequaem genoegh, conform ulieder instructie, met Godes hulpe can gedaen worden, siende wij oocq alle uyr naer ulieden al uyt, als ons volgens ervaringe inbeeldende, 't meeste volcq door de voors. becomen groente ginder al weder op de been sullen wesen. Echter 't sij hoe 't Godt sal gelieven te voegen hebben, sullen ulieden neffens 't voors, oocq wel doen, op den ontfangh deser Schapejachtjen datelijcq te ontlossen, ende die ververssinge voor 't volcq ten eersten te veroirbaren ende 't selve ons cito terugh opsenden, om het ulieden ten eersten weder met versch goet tegemoet te senden, off ten minsten u lieden gereet sijnde gelijcq t' seyl te gaen, ende indien 't selve soo hard als ulieden niet seylen can, soo laet het met een goet cabeltouw achteraenslepen om in stilte altijt t' uwer adsistentie bij u te hebben ende dan vooruyt te senden om op riemen met roeyen (daerop expres geleyt ende gemaeckt) voorts op te comen ten eynde voors. Indien ulieden ymandt tot

[p. 540]

lootsinge herwaerts op nodigh hebt ende ingevolge goetvindt brenger deses Jurrien Janss. voors. ofte Jochum Elbertss. vrije Saldanhavaerders (dat vaarwater heel wel bekent) te gebruycken, wij hebben daer niet tegen, verstaende een van de voors. twee, dat wel de beste lootsluyden sijn d' adviso. Hiermede etc. in 't fort de Goede Hoope, ady 22 October 1758. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

P.S. Na 't sluyten de boot genaempt Schapejachtijen na 't hooge water wachtende, comen de wiltschutten met ses gansen, 1 eend ende twee wulpen t'huys, die ulieden bij desen mede noch toegesonden worden tot te meer versnaperingh ende vernieuwingh.

'S avonts omtrent 8 uyren 't Schapejachtjen vlot geworden ende met de ververssinge voors. volladen sijnde, is 't selve daermede vertrocken een zuyelijck luchjen, hopende Godt de Heere 't selve binnen een etmael off 1½ bij 't schip West-Vrieslant in de Saldanhabay sal geleyden.

23 dito

's morgens clare warme lucht ende calmte, doch op den dagh ende tegen den nacht de windt redelijcq stijff van den Z.Z. oosten, ende was op dato een trecq-os in 't gesicht ende dicht bij de beestewachters uyt den vollen trop van een leeuw weghgeruckt; maer alsoo deselve hem cort op de hielen waren, had den leeuw het beest moeten verlaten ende sigh in bossen ende struycken verschoolen, nadat het al om den hals gebracht ende ongeveer 4 a 5 ℔ vleys uyt de bil gebeten had, mitsgaders oocq al een schoot door 't lijff becomen, welcke hem niet ter doot getroffen hebbende, had sigh na den schieter omgekeert ende soodanigen vreeselijcken gebrul gemaeckt, dat sijn maet hem op een boom begaff, ende desen weder

[p. 541]

ladende was den leeuw maer sacht ende statich voorttredende, onder een deel bossen gecropen, ende naderhandt meer volcq met geweer bij comende, niet te vinden. Dit geschiede 's namiddaghs omtrent 5 uyren dicht bij Compagnies corenschuyr, soo als den Commandeur (verder van daen comende) daer bij heen quam passeren, gevende derhalven order met eenige meerder soldaten den leeuw, mogelijcq sijnde, weder op te soecken ende ter doot te brengen, ten eynde denselven de smaecq nu wegh hebbende, niet meer schade onder 't bestiael come te doen.

Heden waren (dewijle den Commandeur na de corenvaleyen was geweest) door den onder-coopman Roeloff de Man ingereuylt 12 ossjes, 3 koeyen ende twee zuyghkalven, neffens 29 stucx schapen van Cochoquas volcq, om welcq volcq bij ons odieus te maecken, dede den tolcq Doman niet weynich sijn best, onder andren voors. vee dapper verachtende, ende den Commandeur ('s avonts t'huys comende) sooveel in hem was tegen deselve met alle vermogen opstoockende ende seggende, dat Eva bij haer (namentlijcq de voors. Cochoquas wesende) niet anders als quaet van ons spracq. Maer wordt bij ons het contrarie van haer g'oordeelt, als vooren aengeroert. Ende vermits voors. Doman den Commandeur seer aen was om volcq ten eynde eergister aengeroert, is hem tot antwoort gegeven, dat de principaelste hooffden met de opperste capiteyns van Caepman ende Gorachouquas leger eerst bij den Commandeur souden in 't fort comen. Item oocq den mancken schaepman om met deselve over die saecken te spreecken, ende een goet overlegh te maken etc., waerop hij antwoorde: ten dien eynde volcq na hun toe gesonden had.

24 dito,

is navolgende resolutie genomen ende bij

[p. 542]

forme van placcaet gepromulgeert ende g'affigeert, luydende als te weten:

Donderdagh den 14 October 1658.

Alsoo bevonden wort, dat nietjegenstaende bij onse voorige placcaten van 4 May ende 13 September verleden de vrije luyden door ordre onser heeren principalen uyt 't Vaderlandt den veehandel met dese lants inwoonders ofte Hottentoos is verboden, echter evenwel sulcx door sommige noch al gecontinueert wordt ende voornamentlijck bij den vrijborger Jan Reynierss. heden daerop noch laest bevonden, die sigh 't selve gansch niet ontsiet, maer tegen alle gestelde ordres ende bevelen onser Heeren meesters on beschroomt ende stout daerin blijft voortvaren, mitsgaders ten dien eynde dese natie t' sijnen huyse oocq expres aenhoud, soodanigh datter selden vee aen 't fort compt off weet van de schapen ten minsten sijn deel met minne ende oocq somtijts wel per force, als woonende op de passagie, te crijgen, slachten, consumeren, in plaetse van, gelijcq andre vrije luyden doen, vooreerst noch op d' aenteelinge wat te letten etc,, behalven dat soodanige private reuylinge oocq niet weynigh bevonden is te trecken tot prejuditie ende schade van Compagnies handel, jegenwoordigh op soo goeden voet gebracht sijnde, - Soo is 't dat den Commandeur ende Raedt, gemerckt de stouticheyt van denselven Jan Reynierss., met toestemminge van de vrije borgerraden, heden hierover alsoocq over de begaene foulten van Jan Reyniers. present sijnde geweest, goedgevonden hebben ten derden male, wederom een yegelijck, soowel Compagnies dienaren als vrije luyden, te waerschouwen ende belasten, gelijcq deselve bij promulgatie ende affictie deser doen mits

[p. 543]

desen, dat hun niemant wie het oocq is en sal in 't alderminste bemoeyen, eenich geslacht ofte ongeslacht vee te reuylen, directelijcq ofte indirectelijcq ende onder wat pretecxt het oocq mochte wesen, op pene van, in plaetse der gestelde ses realen, nu voortaen te verbeuren een geltboete van 25 voor d' eerste ende 50 realen van 8^en voor de tweede mael, t' appliceren ⅓ voor den aenbrenger ende de rest naer uso; doch ymandt ten derden ofte meer malen hiertegen noch willens comende te pexeeren, sal den fiscael last gegeven worden tegen denselven proces te maecken van inobedientie ende tegenstrevinge der ordonnantien ende bevelen van de wettelijcke overricheyt, na den last onser Heeren principalen ten dienste van d'E. Compagnie ende welvaert van 't gemeen gestelt. Ende nademael oocq door de Hottentoos geclaeght is, dat meergenoemde Jan Reynierss. deselve aen sijn huys roepende ende niet cunnende met haer accorderen, per force hun goet affdringht, slaet ende stoot, 't welcq consequentelijcq verbitteringen in plaets van minne staet te veroorsaecken. Item oocq bespeurt wordende, dat door 't acces der Hottentoos aen der vrije luyden huysen in 't landt (van 't fort wat verde affgelegen) niet alleene groote occasie gegeven wort tot voors. verbooden veehandelinge, nemaer oocq dat bij deselve natie (vrij slim beginnende te worden) daerdoor oocq can affgespeculeert worden alle gelegentheden om de vrije luyden te beschadigen ende haer vee aff te nemen, ja (dat Godt wil verhoeden) deselve bij nacht ofte ontijde wel alle te vermoorden, als hebbende den tolcq Doman 2 à drie dagen geleden onder andren wel weten te seggen, dat de Cochoquas (om haer odieus te maecken) hem hadden gevraeght, off de Duytse natie hare huysen niet waren in den brandt te steecken, ende deselve des nachts oocq wel wacht

[p. 544]

hielden etc. Soo is oocq goetgevonden alle de vrije luyden hiermede van te waerschouwen, ende bij desen te doen aenseggen, dat se van nu voortaen tot nader ordre geen Hottentoos meer aen ende veel min binne hunne huysen sullen laten comen, op pene van ses realen van achteu, omme emmers alle soodanige schade ende ongemacq voors. als oocq eenigen brandt aen 't rijpe cooren etc., sooveel doenlijcq te vermijden ende voor te comen, waeromme elcq mede vermaendt wordt aen sijne huysen wel goede wacht te houden. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere voorsz. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Heden sijn 4 schapen gereuylt.

25 dito,

stil heet weer, waerdoor veel jonge vruchten verbranden.

Op dato is den houtsager Leendert Corneliss. weder een slaeff ontloopen, schoon hij een man is, die deselve wel 't beste van al de vrije luyden is tracterende, ende is oocq van een slavin te verstaen gecomen, dat hem denselven verscheyde male hadde gedreyght te vermoorden, sulcx dat het met de Gunese slaven niet wel gaen wil, ende elcq even naeuwe wacht houden moet, om van deselve niet om den hals gebracht te worden, gelijcq mede allomme met Compagnies slaven geschiet. Op dato sijn gereuylt 11 schapen van Cochoquas volcq meest voor coralen, ende drie schapen aen Compagnies schuyr van de leeuw verscheurt in 't aensien van de herders, niet sonder prijckel oocq van haer eygen lijff ende leven, wordende echter op denselven gepast om hem noch te beloeren ende doot te schieten, vermits groote schade doet, als hebbende noch een schaep van den vrijborger Steven Janss.

[p. 545]

verslonden. Tegen den avond begond de lucht wat te betrecken ende fraytjes te coelen van den noordtwesten, waermede gehoopt wort 't schip West-Vrieslandt uyt de Saldanhabay opcomen sal. Ende in den voornacht volgde daarop wat regen.

Nieuwe maen den 26 dito,

's morgens doncker lucht ende wint westelijcq, goet voor 't schip West-Vrieslandt ten eynde voors. Ende was verleden nacht den vrijborger Steven Janss. 1 slaeff ende 1 slaevin ontlopen, met hun genomen hebbende een pistool ende noch wel omtrent de waerde van 40 gulden aen cleeren etc. Waertegens den vrijhoutsager Leendert Corneliss. bovengemelt sijn slaeff had wederom gecregen.

Voormiddagh omtrent 10 uyren compt het Schapejachjen seer spoedigh te retourneeren uyt de Saldanhabay, van 't schip West-Vrieslandt gisteravondt een uyr voor son gescheyden, ende aen ons brengende van d'opperhooffden onderstaende brieffken geschreven.

Aen den Commandeur etc.,

van inhoude als te weten:

Gister na de middagh hebben wij door het Schapejachjen UE. brieff van den 22 verleden, beneffens de aertvruchten, gansen, eyeren, carnemelcq, mitsgaders ses levendige schapen wel ontfangen, vertrouwen daerdoor goede ververssinge sullen hebben; aengaende onse siecken, daervan sijn noch 113 heel swacq aen landt, verhoopte haest tot tamelijcke gesontheyt sullen comen; doch cunnen nu noch niet wel t' seyl gaen, doordien wij ons volcq noch te swacq bevinden; doch, is 't mogelijcq, sullen noch met dese springh onder seyl ons begeven ende Jurrien Janss. bij ons houden, alsoo hem de gelegentheyt alhier seer wel is bekent;

[p. 546]

soo niet, soo haest deselve wat gerecouvreert sijn, sullen dan geen tijt ofte wint voorbij laten gaen, omme ons na de Cabo te begeven tot vervordering onser voyagie. Soude ons niettemin aengenaem ende dienstich (indien niet opcomen), dat UE. gelieffde ondertusschen het voors. jachjen noch eens met diergelijcke ververssinge aff te senden, opdat het scheepsvolcq te rasser wederom op de been mochten geraecken. Wij hebben van desen dagh een Hottento aen ons boort gehadt, verhoope van dieselve eenige beesten te becomen. Hiermede etc. In 't schip West-Vrieslant, leggende ten ancker in de Saldanhabay, den 25 October 1658. Was geteyckent: Jacob Jansz. Houtschip, Jacob Sijms.

Den quartiermeester van voors. Schapejachjen relateerde wijders, dat hem d' opperhooffden des gemelten schips na 't sluyten van bovenstaende brieffken op 't alderlaetste hadden geseyt, dat se ten eersten met dese goede windt haer meenden onderseyl te begeven, ende ten dien eynde de boots prepareerden, om de siecken van landt te scheep te halen, sulcx te vertrouwen was, heden al herwaerts aen souden vertrocken wesen.

Heden is een Gunese slaeff overleden.

Sondagh den 27,

's morgens betoogen lucht ende westelijcke coelte, cregen van de uytkijkers, al vroegh voor 6 uyren, tijdinge dat een schip bij de steert van den Leeuwenbergh den hoecq om quam seylen.

Soo quam de huysvrouw van den vrijborger Jan Reynierss. oocq aen 't fort clagen, dat haer de leeuw desen nacht een koe uyt 't krael den hals affgebeten had, versoeckende, dewijl 't voor 't schip te pas soude cunnen comen, vermits nergens anders als aen de keel beschadicht ende goet was, dat het d'E. Compagnie

[p. 547]

wilde aennemen ende laten slachten tegen een ander koe, 't welcq haer toegestaen ende een goede koe wederom gegeven is, die binnen weynigh dagen staet te kalven, om haer te meer op de been te helpen etc. Desen leeuw heeft eenige dagen wacker aengegaen, clagende alle de vrije luyden, dat se dapper daervan gequelt worden, ende genoegh te doen hebben haer vee voor deselve te bewaren ende voornamentlijcq des nachts, schijnende alsdan de stallen te willen onder de voeten trecken ofte onder deurgraven, ende cunnende hem vermits de donckerheyt niet betrappen, wat lagen ende moeyten daertoe aenleggen. 'S namiddaghs compt 't schip West-Vrieslandt hier wel ter rheede, daerop schipper Jacob Janss. Houtschip ende ondercoopman Jacob Sijms, gister uyt de Saldanhabay vertrocken, daer sij na hun eerste brieffken aen ons noch maer twee man verlooren hadden, wesende de rest redelijcq verquickt, sulcx van 151 siecken jegenwoordich al tot omtrent 60 waren gereconvaliseert, tot welckers vorder ververssinge ten eersten versch vleys ende thuynvruchten etc. aen boort geschict, ende gehoopt wordt binnen corte dagen wel voorts sullen tot gesontheyt comen, ende ten welcken eynde oocq ordre gestelt is om de gemelte resterende siecken aen landt te brengen, sijnde haer meeste suckelingh op de lanckheyt der reyse ontstaen omtrent de liny door veele stilte. Heden sijn 7 schapen gereuylt.

29 dito,

sijn van dage gereuylt een osjen ende 39 schapen van eenige van Cochoquas volcq, daer tegen den avondt de tolckinne Eva mede aen 't fort quam, relaterende, dat de Caepmans, doen se van hier gegaen was, al haer goet op de wegh ontroofft ende affgenomen hadden, sonder dat haer moeder (bij de Caepmans woonende) hadde gemaeckt dattet haer wederom

[p. 548]

gegeven wierd. In vougen sij haer vorder begeven hadde na haer suster, bij de Cochoquas wonende ende een van de vrouwen wesende van een derselver twee grootste capiteyns, genaemt Oedasoa, die haer niet gesien hebbende sedert dat se een suygelingh was, met groote blijtschap hadde ontfangen, ende bij welcken haer susters man Oedasoa sij alle gelegentheden onser natien ende doen, als voornamentlijcq onse genegentheyt om met haer in vruntschap te handelen ende wandelen, langh ende breet genoegh (seyde sij) vertelt hadde, als oocq dat se bij den Commandeurs vrouw in huys was opgevoet, de taal geleert ende oocq ten deele onse godsdienst etc., wesende denselven Oedasoa ingelijcx genegen t' onswaerts, ende hebbende daerom tot preuve nu en dan eenige dagen herwaerts door sijn volcq soo wat schapen ende beesten doen aenbrengen, ende woude seer gaerne vorders met ons in goede alliantie treden, maer wierd door de Caepmans ende Gorachouquas belet ende tegengehouden, menende dat wij deselve souden helpen, dervende daeromme voors. Oedasoa selffs niet bij den Commandeur comen, wat debovoiren sij derwegen gedaen, ende hem verseeckert hadde met exempelen van onse verdraeghsaemheyt over de geduyrige moetwille ende overlast, door de gemelte Caepmans ende Gorachouquas van tijt tot tijt geleden etc. Haer gevraeght sijnde, off niet goet soude wesen, dat men eenige gecommitteerde met vereeringe aen Oedasoa stuyrden, sij antwoorde: jae, ende dat men wat caneel medenemen soude, daer sijluyden seer na gevraeght hadden. Item oocq wat nagelen, noten, foelje ende peper, om te sien off haer sulcx oocq behaeghelijcq mochte wesen, beneffens wat van de alderstercqste tabacq ende brandewijn, die der te becomen was, oocq een persoon off twee, die op de vioo ende instru-

[p. 549]

menten (mede te dragen) coste spelen, als houdende daer seer veel aff, ende wes meer tot aenlocq ende vermaecq dienen mochte. Haer wierd geseght, dat den tolcq Doman ons dagelijcx van de Cochoquas waerschouwde, dat deselve seer quaet op ons waren, ende onse huysen wilden verbranden ende 't volcq dootslaen etc., mitsgaders daeromme versocht hadden wij haer 20 soldaten souden leenen, om tegen de Cochoquas te oorlogen ende haer beesten aff te nemen, omdat se nu altemalen meest siecq ende op hun swackste waren etc. Sij antwoorde: Doman lieght ende deucht niet, praet met een dubbelde tongh, soeckende maer de Duytse tegen de Cochoquas op te hitsen ende de Cochoquas tegen de Duytsen, ende daerom dorsten den Oedasoa niet hier comen, die haer anders wel uyt de wegh soude slaen, maer sij dreygen haer altijt met onse macht, ende daervoor sijn al de inwoonders soo bangh, dat alsse van d'onse hooren spreecken ende de huysen, voornamentlijcq het fort van verre maer sien, trillen ende beven van vrese; wat souden sij dan d' onse derven dencken quaet te doen, als Doman seght, maer Oedasoa had haer geseght, dat wij doch niemandt van de Hottentoos helpen wilden, maer deselve tegen malcanderen laten begaen, met oorlogh ende pais, soo sij te rade mochten worden etc., 't welcq haer geseght wierde oocq onse genegentheyt te wesen, ende dat sulcx de gemaecte conditien van vrede met de Caepmans medebrachte, ende sijluyden deselve niet naquamen, omdat se de Cochoquas sochten tegen te houden, die se belooft tot ons aff te nodigen etc. Sij antwoorde: ja daer ben ick bij geweest ende hebbet Oedasoa oocq geseght, die daerop soude g'antwoort hebben: wel waerom nemen de Duytsen dan hare beesten niet, ende sij gerepliceert, sulcken goeden verdraeghsamen

[p. 550]

volcq is het ende soo voorts. Seggende wijders, dat se wel eerder soude wederom gecomen hebben, maer was heel siecq geweest, alsmede haer suster, Oedasoas vrouw, die sij hadde geleert ende onderwesen, hoe dat men onse lieven Heer bidden moste, 't welcq al 't volcq met tranen (seyde ende wees sij) op de oogen aengehoort hadden, maer niet al lachende als Doman ende 't Caepvolcq deden, die wanneer sij onder haer van onsen lieven Heer spracq, altijt om haer pleegen te lachen, maer dese luyden hadden haer geseght, dat se terdegen van ons alles leeren moste, ende haer dan onderwijsen, want (seyde sij) sij had altijt gebeden dagh ende nacht als se maer geen vaecq had ofte sliep, soolangh tot haer suster mede gesont geworden was, ende doen deselve onderwesen, hoe dat men Godt daervoor danckte, 't welcq gelijcq geseyt deselve altemalen seer aengenaem was geweest met begerigheyt om vorder onderricht te mogen worden etc. Doch Caepman ende Gorochouqua was te machtich quaet op haer, souden haer al langh dootgeslagen hebben, indien se ons niet en vreesden. Wij gaven haer tot antwoordt, dat wij daervoor al ten deele beducht waren, omdat se soo langh wegh bleeff. Sij seyde: neen, mijn Heer, geen sorgh, sij derven niet, sij bennen al te bangh voor mijn Heers volcq etc., neffens meer andere redenen van die en de vorige natuyr, te langh om te schrijvon.

30 dito,

is op 't bovenstaende voorval navolgende resolutie genomen, namentlijcq:

Woonsdagh den 30 October 1658.

Door de tolckinne Eva (gisteravondt uyt 't landt wederom gehoort) te verstaen gecomen sijnde de goede genegentheyt van de Cochoquas om met ons in vrunt-

[p. 551]

schap te willen handelen ende wandelen, ende haer versoecq dat wij doch de Caepmans ende Gorachouquas noch hunne adherenten met onse macht en wilden helpen, hoedanigh hun deselve dagelijcx waren dreygende ende wijs maeckende, ende dat wij hare beesten sochten aff te nemen, mitsgaders hunnen oppersten capiteyn in 't fort te locken ende vast te houden etc., recht contrarie 't gene ons den tolcq Doman doorgaens compt aendienen, welcke tot sulcke adsistentie voor de gemelte Caepmans ende Gorachouquas dapper is insisterende, derhalven geconsidereert voornamentlijcq de nodicheyt voor d'E. Compagnie om aen meerder bestiael etc. bij incoop te comen als van voors. Caepvolckjen te crijgen sij, goetgevonden is conform 't advoy van de tolckinne voors. aen den oppersten van de Cochoquas (jegenwoordig hieromtrent leggende) genaemt Oedasoa, een aensienelijcke besendinge te doen door den vendrigh Jan van Harwarden, met een geleyde van 15 wel g'armeerde soldaten, neffens een fraye vereeringe aen denselven. Ende aenbiedinge van onse vruntschap ende genegentheyt om met hem in nader alliantie te treden etc., met last aen de voors. vendrigh ende tolckinne, dat se hun debvoir sullen doen, vernoemden Oedasoa mede binnen 't fort te brengen, om denselven te meer tractement alhier aen te doen, mitsgaders met den Commandeur mondelingh te spreecken van saecken, tot onderhoudinge van eeuwige vruntschap, als largo bij monde in mandato gegeven. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Herwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Op welcke resolutie datelijcq alles tot de voors. besendingh vaerdigh gemaect sijnde, is den vendrigh

[p. 552]

met sijn 15^e neffens de tolckinne Eva ende 4 van Oedasoa volcq (geprovideert voor 6 dagen) voor den middagh omtrent 10 uyren al op reys gegaen, bij hem hebbende een draegh-os, daerop de vereeringe aen den oppersten van de Cochoquas geladen, bestaende in 7 stucx platen geel coper, 4 stucx dun draet, 4 stucx dick draet, samen wegende 15 ℔, 2 mas coralen van diverse coleur, als namentlijcq root levendel, violet ende melcqwit quispelgreyn, ⅛ gros tabacxpijpen, 7 ℔ tabacq, 1 kelder met 4 tinne flessen Spaens- ende brandewijn, alsoocq een dito met bier, 100 ℔ broot in twee sacken, wat caneel, nagelen, nooten, foeli, peper ende gember in pampieren gedaen, item wat witte ende swarte suycker. Van alle welcke dingen hem voors. Eva neffens diverse ander saecken hadde gesproocken, willende sij noch de voors. 4 van de Cochoquas volcq niet, dat ymandt van de Caepmans ende Gorachouquas souden met haer gaen nochte keeren, maer dat alles buyten deselve mochte verricht worden, 't welcq met onse conditie wel overeen comende alsoo in 't wercq gestelt is, met hoope Godt de Heere alles ten besten van d'E. Compagnie tot wat goets sal gelieven te laten succederen. Ondertusschen wisten Caepmans volcjen niet hoe sij 't hadden, dervende oocq niet vragen wat dese besendingh wesen soude, ende was t' allen gelucke den tolcq Doman juyst aen boort verweert, die ons anders seer hinderlijcq met sijn presentie soude geweest hebben, als sijnde al wat stoudt om sigh overal bij te voegen, welcq 's namiddaghs aen landt ende 't vorige ter ooren gecomen wesende, seer quaet was, seggende waerom wij met de Cochoquas vruntschap maeckten, die dogh de Caepmans ende Gorachouquas vijanden waren. Waerop hem g'antwoort wierd, dat wij met al 't volcq dat hier woonden vruntschap sochten, sonder exclusie

[p. 553]

van ymanden, die maer met ons wilden handelen ende vruntschap houden, ende soo de Caepmans ende Gorachouquas voor overlast vreesden, souden als dickmael aengeboden achter de gevelbergen van de Caep connen wijcken, daer wij haer (seyden) wel beschutten, ende (dachten) wel bewaren souden etc. Op 't welcke hij ende Pieter Otegno (3^e zoon van des Caepmans capiteyn Gogosoa) antwoorde, dat Caepmans leger al na de Steenbergen ende Clooffpas geweecken was, omme alsoo haer mettertijt (de Cochoquas nader comende) vorders in de Houtvaley te begeven.

Ultimo ditto,

is na midnaght in 't sieckenhuys comen te overlijden eenen Jasper Janss. Duyff, van Batavia op 't Robbeneylandt gebannen geweest. Den tolcq Doman waer desen morgen weder bij den Commandeur geweest, tegen denselven seggende, dat voorseecker den vendrigh ende sijn volcq niet wederom comen, maer van de Cochoquas dootgeslagen souden worden, als wanneer wij niet mosten dencken, sulcx door de Caepmans ofte Gorachouquas gedaen was. Op welcke bedenckelijck pro excuse etc. hem g'antwoort wierd, wij wel beter wisten, namentlijcq dat de Cochoquas ende andre rechte Saldanhars niet anders als handel ende vruntschap met ons sochten; maer indien ons eenigh 't minste leet geschiede, sulcx op niemandt anders als de Caepmans etc. souden gehouden ende gewroocken worden, des sijluyden toe te sien hadden wat se doen ofte voornamen etc., waerop Doman had g'antwoort: jae soo hoor ick wel, den Commandeur wil t' eenemael vruntschap met de Cochoquas ende al de Saldanhars maecken, dat is niet goet ende Eva's schult, daer Caepman heel quaet op is, ende soo voorts. Doch bekennende, dat Oedasoas grootste vrouw de suster van de tolckinne Eva was, dat d'E. Compagnie treffelijcq te pas. Ondertusschen

[p. 554]

quam omtrent den middagh Chaihantina, een van Chainouquas capiteyns veelmael voornoempt, aen 't fort sonder vee, versoeckende aen 't schip West-Vrieslandt eens aen boort te varen, dat hem toegestaen is, om denselven mede tot ons ganegen te houden, als hebbende veel bestiael sedert eenigen tijt aengebracht; doch souden, na den tolcq Domans seggen, met de Cochoquas partijdigh wesen ende onsenthalven met Caepmans ende Gorachouquas in alliantie getreden, als voor dato largo genoegh genoteert. Tegen den avondt compt den vendrigh Jan van Herwarden met al sijn volcq nevens een man van de Cochouquas wederom te keeren, met 3 koebeesten, 2 calven ende 10 schapen tot vereeringe aen den Commandeur van den grooten capiteyn der Cochoquas, genaempt Oedasoa; maer wierden evenwel betaelt, welcken Oedasoa met bijsonder aengenaemheyt d' aen hem gesonden schenckagie aenvaert ende d' onse heel wel getracteert had, maer niet cunnen resolveeren selffs mede te comen, excuseerende sigh op d' indispositie van sijn grootste vrouw, die heel dick swanger, oocq sieckelijcq ende, na 't bleecq, de eygen suster van de tolckinne Eva was, sijnde een man sonder baert, van redelijcke ouderdom, cleyn ende mager, seer statelijcq, ende van goet ontsagh onder sijn volcq hebbende, soo 't scheen hij noch iemandt van sijn volcq noyt cristen mensch gesien, ende gevraeght off den Hollantsen capiteyn oocq affcomstigh van groot volcq, ende wat luyden sijn, ende voors. vendrighs voorouders waren geweest etc. Daerop na vereysch van saken was g'antwoort, ende bij denselven den gantschen nacht over den vendrigh gerecreert, die desgelijcx met fioolspel hem oocq dede doen, ende verscheyde poetsen maecken door seecker soldaet, tot hun ende al sijn volcx groot vermaecq, sonder veel als tegen den dagh wat

[p. 555]

te slapen, na 't welcke ende genot van sooveel soete melcq als 't volcq begeerden, van den andren affscheyt namen ende onsen vendrigh door voors. Oedasoa met een sleep van wel duysent menschen een halff uyr buyten 't leger uytgeleyt wierd, affirmatie gedaen hebbende dat seer gaerne met den Hollansen Commandeur in vruntschap wilde leven ende sijn volcq soo veel bestiael aen denselven laten verhandelen als elcq van de sijne wilden missen; maer alsoo nabij geen weyden genoegh voor haer beesten, ende tusschen wegen weynigh water om te drincken was, gelijcq den vendrigh oocq verclaerde waer te wesen, costen sij niet wel dichter comen; maer indien den Commandeur daer coper ende coralen stuyrde, hij gaff sijn volcq consent tot een handel etc. Den vendrigh verhaelde wijders, dat in 't Statenleger (langen tijt gedient hebbende) noyt soo veel volcx in verscheyden negerijen off legers bestaende, bijeen hadde gesien, elcq even cloecke mannen wesende, wonende in seer groote ronde huysen van matten, ten minsten van 30 á 40 voeten wijtte in haer diameter, ende voornamentlijcq hadden den Oedasoa 3 dito huysen voor hem, die noch veel grooter waren, mitsgaders soo vol van hasegayen, pijl ende boogh, oft een formele wapencamer was. Ende wijders sijn slaepplaets op een heel fijn matjen in een cuyl op den grondt, gelijcq al de Hottentoos, oocq met vellen gecleedt ende soodanigh gesmeert, dat het hem langs 't lijff offdroop, dat de hooghste pracht is. Ende 't bestiael wasser soo overvloedigh veel, datter geen eynd aen te sien was; die oocq in een halven dagh al de weyden wel souden cael maecken van de gansche circumfrentie deser Caep met aldat, dat de Compagnie ende vrije luyden besaten, hebbende desen morgen gesien, dat de schapen alleen wel drie uyren besigh waren in 't uyttrecken

[p. 556]

van de cralen, eer de laeste buyten was, ende de beesten niet min, die soo groot waren als geen ossen in 't Vaderlandt cunnen wesen ende hij noyt aldaer gesien had, wesende na sijn verclaringe wel 2½ voet breet op den rugge ende billen, mitsgaders soo hoogh, dat hij (een heel langh persoon wesende) maer even over deselve sien ofte met den elboogh op den rugh reycken coste. In somma dit was een seer machtich ende rijcq volcq van bestiael, die na haer seggen de Caepmans etc. wel in haer holen souden doen cruypen als se wilden, maer lieten haer aen deselve soo veele niet gelegen, datter eens om opstaen mochten, ten ware sij haer te veel spel maeckten, sulcx dat wij harendthalven deselve niet behoeven te ontsien, ende soo wij daer wilden comen, den handel met haer volcq was ons open ende in liberteyt vergundt, maer om redenen voors te verde om met soo groote troppen aen 't fort te comen. Affirmerende voors. vendrigh oocq, ingevalle hij coper ende cralen bij sigh hadt gehadt, gisteravondt laet daer gecomen wesende, in haeste een goede partije beesten soude hebben gehandelt, maer hun gedeclareert hebbende dat eenlijcq met schenckagie van den Hollantsen Commandeur aen den oversten Oedasoa was gecomen, wierd van denselven ingehaelt, ende door sijn bevel datelijcq den draeghos bij de sijne gebracht ende ordre gestelt tot bewaringe van al d' onse haer persoonen ende goet. Op 't welcke dan bij den Raedt navolgende resolutie is genomen, luydende als te weten:

Donderdagh den laesten October 1658.

Uyt raport van den vendrigh Jan van Herwarden desen avondt geretourneert, gehoort hebbende de goede genegentheyt van Oedasoa, een van de twee oversten

[p. 557]

der Cochoquas ofte rechte ende machtichste Saldanhars, welcke ons den handel met sijn volcq heeft opengestelt. Ende om de verheyt des weghs, als de schaersheyt der weyden ende water tusschen wegen niet wel cunnen nader comen, als leggende omtrent 9 uyren gaens met ontallijcq veel bestiael N.oostwaerts recht over de bay te landt in van hier, ende wesende voors. Oedasoa sijn vrouw inderdaet de eygen suster van Eva, ende derhalven om 't goet aen deselve gedaen door haer toedoen d' onse na 't schijnt seer genegen, mitsgaders oocq niet min aparent om goede handel aen te treffen, - Is cortelijcq goetgevonden ende ordre gestelt goet deel coopmanschappen van coper, coralen, tabacq etc. gereet te maecken, om den vendrigh met een geleyde van soldaten als gister, neffens een nader vereeringh aen voors. Oedasoa weder aff te senden, ende daervoor te sien een goet deel bestiael te reuylen etc. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

November anno 1658.

Primo ditto,

is alles tot voors. nader besendingh aen den oppersten der Cochoquas gereet gemaect, om morgen vroegh twee à 3 uyren voor daegh daermede op reys te gaen. Ende sijn verleden nacht den vrijborger Steven Janss. weghgelopen twee slaven thuysgecomen, seer verhongert wesende. Item een slavin van d'E. Compagnie overleden.

2 dito,

's morgens, is den vendrigh Jan van Harwarden 2 uyren voor dagh met de aftgesanten van des Cochoquas overste Oedasoa weder vertrocken met 17 soldaten ende een wagen, daervoor 6 tracqossen

[p. 558]

ende opgeladen, neffens een tweede schenckagie aen gemelten Oedasoa, partije coopmanschappen, om tegen bestiael te verhandelen, bestaende in 't navolgende, te weten: 1000 bossjens root corael, sijnde 45 mas off ℔, 3 copere kettingen van vieren, 866 ℔ plaetende draetcoper, 60 dosijn, sijnde 5 gros tabacxpijpen, 105 ℔ tabacq. Ende bestaet dese tweede schenckagie in 't navolgende: 7 mengelen brandewijn, 2½ dito Spaense wijn, 12 ℔ plaetcoper, 13 copere bellen, 10 dito schellekens, 1 copere kettingh van 4^e, 1 ℔ tabacq, 1 mas coralen. Hopende dat het Godt de Heere sal gelieven, wij hiervoor goet deel vee mogen becomen etc. Ende is den vendrigh voors. g'ordonneert, gemelten Oedasoa met alle minne ende vrundelijcheyt te bejegenen, ende door de tolckinne Eva, sijn opperste vrouwen suster, onse saken favorabelijcq te laten voordragen ende maken dat denselven volcq gelieve te verleenen, om d' onse de handelende beesten te helpen bewaren, ende herwaerts affdrijven op beloffte van goede vergeldinge etc., dat bij d' onse anders qualijcq doenlijcq sij, vermits 't vee tot ons volcq ongewent is etc., aller welcker succes binnen drie à 4 dagen te gemoet sien. Ondertusschen sagen dese Caepse Hottentoos 's morgens vreempt toe, dat d' onse met de Cochoquas soo vroegh (voor sij der om dachten) wegh waren. Item oocq den Chaihantima, die heden mede vertrock, met belofte dat binnen weynigh dagen, al soowel als de Cochoquas, met goet deel bestiael wilde affcomen ende de gunste boven deselve soecken te behouden etc., tot meerder animatie van 't welcke mede met een cleyne vereeringe is beschoncken ende affscheyt gegeven. d'Almogende geve de saken van alle canten soo goeden succes mogen hebben ende houden, als deselve schijnen te beloven.

Sondagh den 3 dito,

heeft den Commandeur d'opper-

[p. 559]

hooffden van 't schip West-Vrieslandt de corenlanden buyten allomme verthoont ende laten besien.

4 dito,

stijve noortweste winden, met drijvende wolcken, waerdoor de boot van 't schip West-Vrieslandt na landt gesonden wesende, beoosten de soute reviere is comen op de strandt te spoelen. Ende 's namiddaghs 't weer bedaert ende volgens dien 't schuytjen van voors. schip derwaerts gesonden sijnde om de boot weder te water te helpen, is 't selve in de brandingh omgeslagen, ende daervan 4 man verdroncken.

5 dito,

's morgens stil weer ende groote aenbrandingh, bij 't welcke gepresumeert wordt dattet in zee al vrij harder moet gewayt hebben als 't hier in de bay wel gedaen heeft.

6 dito,

fray weer en de wint alsvooren, begond den vrijborger Hendricq Boom sijn garst al te mayen. Ende alsoo de huysvrouw van den vendrigh Jan van Herwarden (na der vrouwen aert) wat beswaerdt wiert over haer man, vermits gemeent was denselven heden al soude wederomgekeert sijn van de Cochoquas, den 2 passado (gelijcq doen genooteert) derwaerts gesonden, soo hebben haer eenige vrije borgers (geen landtbouwers sijnde) aengepresenteert om te gaen sien, waer den vendrigh met sijn volcq mochte blijven, onder reserve d'E. Compagnie haer met cost, cruyt ende loot versorgen soude, mitsgaders oocq accommoderen met wat coopmanschappen, om te sien off se daervoor mede wat schapen ende beesten met eenen soude cunnen voor d'E. Compagnie handelen, mits genietende wat voor yder schaep dat se medebrengen souden etc., ende waertoe haer dan aenboden, te weten als d' eerste voors. vendrighs vrouw haer dochters man, genaemt Elbert Dircxss. van Emmerick, Hendricq Hendricxss., vrij cleermaeckers, Christiaen Janss. van Hoesum, vrij wiltschut, Jurrien Janss, van

[p. 560]

Amsterdam, vrij Saldanhavaerders ende lootsman, Marten Jochumss. van der Goude, Pieter Jacobss. van Bodegrave, vrij vissers, ende Dircq Rinckes, vrij mayer. Met welcke vrije lieffhebbers ofte avonturiers dan accoort gemaeckt sijnde haer te versorgen als vooren, ende te genieten voor yder schaep 30 stuyvers der Cochoquas ende coopmanschappen ten fine voormelt, noch desen avondt onder haer sevenen na 't vissershuys op de soute revier gegaen, om van daer na midnacht voorts te trecken ende mogelijcq sijnde, te maken morgen voormiddagh noch bij den vendrigh te wesen, ende ons alsdan van daer oocq ten eersten tijdingh te brengen ofte senden, van welcke voors. seven vrije luyden den eersten aenbieder Elbert Dircxss. (met sijn schoonvader den vendrigh d'eerste mael daer al eens geweest) als hooft gecooren ende gestelt is, mitsgaders bij andere belooft hem (staende dese uyttocht) daervoor te erkennen, ende malcanderen in alle voorvallende gelegentheyt bij te staen. d'Almowil se geleyden ende salvo met zegen weder laten keeren.

7 dito.

Omtrent thien uyren voor den middagh quam den vendrigh met al sijn volcq in goede dispositie wederom thuys met 203 schapen ende 25 jongh ende oude koebeesten, gehandelt d' eerste 100 schapen ende 7 beesten van Eva's swager Oedasoa, tweede groote capiteyn, ende de rest van den eersten grooten capiteyn der Cochoquas genaemt Ngonomoa, werwaerts hij mede na toegetrocken was; maer waren deselve van de coralen haest vervult, ende alle haer draetcoper eer se omsagen uytvercocht, sulcx indien se daervan wat meer hadde versien geweest, scheen dat se apparendt noch wel eens sooveel schapen souden thuysgebracht hebben, maer wegen koebeesten wilden se seer beswaerlijcq aff scheyden, hoeveel draet- off

[p. 561]

plaetcoper daervoor oocq gepresenteert worden, soo soude den handel omtrent Oedasoa, Eva's swager, mede wel beter hebben gevloeyt, indien der ondertusscheu niet eenige van de Gorachauquas ofte tabacqdieven waren bijgecomen, die daerinne datelijcq belet causeerden, volgens oocq de verhalinge van Eva, ende waeromme den vendrigh resolutie nam voorts na Ngonomoa te trecken, van wien de rest becomen, ende van draetcoper uytvercocht wesende, gistermorgen herwaerts gekeert was met twee Caepmans jongens, daer bij hun gecomen ende bij Ngonomoa gedient als tolcken. Van voors. vendrigh relateerden wijders, dat bij den Ngonnomoa 't bestiael mede soo overvloedigh veele was als gras op 't velt, ende dierhalven deselve nootsaeckelijck nemmermeer langh op een plaets leggen cunnen, vermits de weyden telckens cael affgegeten wierden ende sulcx consequentelijcq d' oorsaecke was, waeromme deselve soo van d' een op d' ander plaetsen trocken, sijnde oocq wel cans om deselve met 20 à 30 goede soldaten 15 à 16000 schapen ende beesten aff te nemen sonder slagh off stoot. Ende was desen Ngonnomoa selffs den persoon, bij ons genaemt den swarten capiteyn, welcke 's avonts noch bij den Commandeur aen 't fort was, doen Herry over 5 jaren d'E. Compagnie des anderen daeghs de beesten ontvoerde, na welcke hij gevraeght, ende daervan bescheyt becomen hebbende, een stillen grimlagh op gegeven had, ende op welcken swarten capiteyn voors. Commandeur altijt doorgaens 't oogh heeft gehadt om tot revengie van 't voors. een goeden buyt aff te halen, alsoo 't sedert niet hier geweest ende daeromme doorgaens gemeent is, hij aen 't faict van Herry mede schuldigh was. Den anderen grooten capiteyn, Oedasoa genaempt (Eva's swager), was (hoewel cleynder ende maer den 2^en van de Cochoquas)

[p. 562]

een veel statelijcker ende onsachelijcker man, oocq nergens na soo pragh- ofte bedelachtich als desen Ngonnomoa, die daerop ende oocq al sijn volcq extraordinaire offgerecht ende deselve persoonen waren, daer den vendrigh (staende des E. heer Cuneus aenwesen) in Maert verleden in 't landt sijnde, van gewaerschouwt was, dat se hem sochten aff te setten, ende met al 't volcq om 't coperhalven ende tabacq te vermoorden. Item oocq denselven vendrigh weynigh dagen voor Herry's rooff in de soute revier uyt vissen wesende, overgejaeght ende alsdoen al gemeent hadden om te brengen etc., soodat desen over sijn quade parten noch wel wat aen d'E. Compagnie schuldig is, ende daeromme, gelijcq voorseyt, doorgaens op denselven oocq geleert ende gehoopt sij, dat eens weder met luttel volcq soo na aen 't fort soude comen als anno 1652 eens gedaen heeft, doen hij met over de 20000 stucx vee tusschen de soute revier ende dese fortresse lagh ende dagelijcx quam monsteren, sonder datter een beest van coste gehandelt worden, gelijcq hij oocq anno 1655 dede, doen d'E. heer van Goens (sulcx selffs gesien) na huys voer, en d'E. Frisius in 't selve najaer hier comende omtrent lagh, ende d'E. Frisius met den Commandeur Riebeecq selffs in sijn legers is present geweest, sonder dat hij doen alsoo weynigh als oyt te voren, een beest wilde verhandelen, maer sigh gelijcq nu met bedelen ende prachen sleghts behielp.

8 dito,

is navolgende resolutie genomen:

Vrijdagh den 8 November 1658.

Bij dese laeste lanttocht, door den vendrigh Jan van Harwarden met goede vrucht gedaen (als hebbende over de 200 schapen ende 25 beesten gereuylt)

[p. 563]

vernomen ende gebleecken sijnde, dat den Oedosoas volcq met coralen al vervult ende Ngonnomoas luyden tot het Hollandts dun draetcoper 't meeste begerich waren, doch geen van beyden schotich om koebeesten, maer lieffst schapen te verhandelen; ende dewijle deselve vermits haer menichvuldich vee noyt ½ maendt op een stede stil leggen, maer telckens een plaets cael geweyt hebbende, na d' ander voorttrecken, gelijck vliegende legers, sulcx deselve daeromme sijn te vangen schier als vogels in de lucht, ende nu se hieromtrent noch sijn sullen, moeten waergenomen worden, om sooveel ende sulcq bestiael door handelinge aff te crijgen, als mogelijcq sij, - Soo is na overlegh van saecken goetgevonden, na desen grooten capiteyn Ngonnomoa hoe eer hoe liever noch een tocht te laten doen principael met voorhaelde draetcoper tot omtrent 1000 schapen beneffens oocq wat cralen, voor die der na vragen mochten, ende oocq tot ongeveer 80 à 100 koebeesten aen plaetcoper, om na gedane handelingh met den gemelten Ngonnomoa (alles bij hem niet verreuylende) vorders te trecken na Chainouquas legers, leggende na bericht der Hottentoos al meest op eene streecq omtrent 10 à 12 uyren gaens van hier na de Caep Vals heen uyt, ende dese twee Cochoquas groote capiteyns meest in 't midden van 't landt van Africa, mitsgaders de Charugriquas na de zeecandt van Saldanha, sulcx dese drie (waervan de Cochoquas d'aldermagtighste sijn) de gantsche streecq tusschen beyde de zeën van India ende Euthiopia bewesten, te samen meest besluyten ofte genoeghsaem met hare legers affsnijden de gantsche breete van 't landt tusschen de bergen overal in seer schoone valeyen, heen ende weer treckende, ende daeromme nu se hier soo nabij sijn (gelijcq geseyt) moeten waergenomen worden, ende dierhalven oocq vastgestelt is, alles tegen morgen-

[p. 564]

avondt tot dese derde tocht vaerdich te maecken, ende voors. vendrigh weder met 17 à 18 van de cloeckste ende ficxste soldaten te laten vertrecken, ende alles op een wagen met 6 ossen daervoor, te laden, neffens een tamelijcke vereeringe aen de gemelte overste van de legers. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

'S nachts tusschen 11 ende 12 uyren (maenlicht wesende) is 't schip West-Vrieslandt met een Z.Z. oost luchjen t' seyl gegaen, medevoerende onse brieven ende pampieren, gedirigeert aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende d'E.E. Heeren Raden van India tot Batavia, beneffens ½ aem Caeps bier tot preuve ende 12 jonge struysvogels tot presenten voor Indische potentaten, ende bijsonderlijcq voor de Keyser van Japan etc.

9 dito,

's morgens heel fray stil, doch al te warmen weer voor de vruchten ende 't cooren etc., beginnende tegen den avondt al wat stijff te wayen van den Z.Z. oosten. Ende wierd op dato vermist den vrij-visser Marten Jachumss. Vlockaert met noch eenen, Jan Adriaenss., beyde van de Goude, welcke gisteravondt aen 't schip West-Vrieslandt, met een cleyn schuytjen gevaren, haer versteecken hebben¹⁾; doch hoewel hedenmorgen onder 't Robbeneylandt door den fiscael aen dito schip gesocht, sijn niet gevonden, ende haer huys op de soute revier heel gespoeljeert, ende alle de kisten open sonder yets daerin, maer alle provisie, hoenders etc. weghgenomen, soodat desen Marten

1) Te weten om met die gelegenheid naar Batavia te komen.

[p. 565]

Jochumss. aen d' E. Compagnie ten achteren laet ƒ 395.6.10, daeronder 250 gulden vaderlantse schult aen eenen Hendricq Egberss., ende ingevolge d'E. Compagnie stijff 145 gulden schade bij hem lijt, ende bij den anderen 24 gulden per saldo sijner reecqueninghe te goede compt, doch andre vrije luyden comen al vrij wat meer aen deselve te corte te schieten, ende om welcq versteecken ende diergelijcke ongelucken meer voor te comen, het aen boort varen den vrije luyden voortaen wel sal dienen verboden te worden.

'S avonts omtrent 9 uyren quamen de vrije reysers (6 's nachts verleden na den vendrigh uytgegaen) wederom t'huys, rapporterende, dat se den 7 's morgens vroegh bij den Oedasoa (Eva's swager) waren gecomen, die se besigh vonden d'ossen op te breecken om te vertrecken, ende van welcke sij maer 30 schapen voor coralen hadden gecregen, sonder dat sijn volcq genegen waren meer te verhandelen, volgens oocq 't bescheyt van de tolckinne Eva, welcke d' onse onderrechte, dat se al verhandelt hadden 't geen sij wilden quijt wesen, ende derhalven maer weder terugh souden keeren, sullende sij met haer suster voorts te lande in reysen, ende daerna altemet den Commandeur comen besoecken, mitsgaders ons woort houden, alsoo sij met Duytse woorden seyde, dat se een Duyts hart in 't lijft had, ende die noyt vergeten maer alle goet voor doen wilde, waer se maer cost etc. Wordende sij gelijcq haer suster ende swager als een groote vrouw (nae deser natie manier) op een os geset, in plaetse dat andre te voet gingen.

Den 10 dito,

's morgens twee uyren voor daegh, is den vendrigh Jan van Harwarden ten eynde voors. met een geladen wagen vol coper. coralen, tabacq etc., neffens 17 soldaten weder uytgesonden, na den

[p. 566]

eersten ofte grootsten capiteyn Ngonnomoa, daer hij laest handel bij gecregen ende 't Hollants dun coperdraet getrocken bevonden had, met hem gaende twee vertroude Hottentoos van Caepmans volckjen, d' eene genaemt Cleyn Jan, een slim jongetjen van omtrent 13 jaren, ende d' ander genaempt Siginman, wel over de 30 jaren oudt ende met voors. vendrigh voor dato meer in 't landt geweest, ende trouwicheyt bewesen, om hem nu wederom te dienen als tolcken, gelijcq cleyn Jan dese laeste mael bij Ngonnomoa (gevonden) gedaen heeft, als cunnende redelijcq goet Duyts, ende dervende Doman niet medegaen, alsoo hem Eva omtrent de Cochoquas stinckende gemaecqt ende g'openbaert heeft, dat hij ons doorgaens raedt om haer met de Caepmans etc. te beoorlogen, dat hem doet heel dicht bij 't fort blijven, als niet dervende ½ mijl wegh gaen, uyt vrese van door de voors. Cochoquas dootgeslagen te worden. Ende van Herry wort bij d'een noch d' ander niet eens vermaendt noch de saecke in 't minste aengetrocken, maer sijn wegen dat exploict dapper voor onse natie bevreest, ende schijnt Eva (bij haer suster in soo vollen houw sijnde) haer oom Herry nu 't eenemael te vergeten, apparent oocq door haer jongheyt, alsoo noch niet boven 16 à 17 jaren ten hoogsten oudt is, ende soo se laest hier sijnde geseyt heeft, door haer suster haer een man sal beschict worden die veel beesten ende schapen heeft, een groot capiteyn is. 'T gevolgh leert den tijt. Ende vermits jegenwoordigh volcomen is blijckende onaengesien 't soecken van den fiscael, dat de voors. vrije vissers haer per West-Vrieslandt na Batavia hebben versteecken, - Soo is 't landt ende huys, mitsgaders hare netten ende schuytjen etc., voor d'E. Compagnie aengeslagen, ende navolgende biljet op dito landt g'affigeert, namentlijcq:

[p. 567]

Alsoo sigh de vrije vissers Marten Jachumss. Vlockaert ende Jan Adriaenss., beyde van der Goude, met het op gister vertrocken schip West-Vrieslandt na Batavia hebben versteecken, ende haer als trouwloose luyden van oneere fugityff gestelt ende deurgegaen, met een merckelijcke somme gemaeckte schult aen d'E. Compagnie, waervoor bij desen alle derselver goet van huys, vaertuyg ende landt etc. ten behoeve van de gemelte Compagnie aengeslagen ende de handt opgeleyt wort, - Ende dat gemerckt wort sigh reede al eenige verstout hebben de hoenders ende ander goet uyt den huys alsoocq de vruchten van 't landt te nemen, - Soo wort omme sulcx ende 't meerder spoeljeren ofte verderven van 't een ende 't ander voor te comen, ydereen bij desen wel expresselijcq verboden, eenige de minste schade meer aen voors. vrije vissers gemaeckte ofte ongemaeckte huys, landt yts ter werelt te doen, op lijffstraffe ende vergoedinge van alle de achtergelaten schulden der voors. vrije luyden ofte oocq wel swaerder vorrectie na gelegentheyt van saecken. Maer soo ymandt (noch geen eygen landen hebbende) gadinge heeft, omme voors. landt (6 mergen groot ende gedeelte van omgeploeght ende gespit, mitsgaders partije met aertvruchten staende) van d'E. Compagnie te copen, beneffens alle der fugitiven achtergelaten vaertuygen, gereetschappen ende benefitien tot de visserije etc., die come t' allen dagen ende tijden aen 't fort bij den Commandeur ende aenhore de conditien etc. Segget voorts.

'S namiddags wierd een schip onder de wal vernomen, sullende apparendt wesen de laeste fluyt van de voorjaers equipagie genaempt de Harpe uyt Zeelandt, welcke het, vermits de harde Z.Z. ooste winden, niet cunnende binnencomen, onder 't louw van den Leeu-

[p. 568]

wenbergh ten ancker leyde, gelijcq anno 1656 den Commandeur Crab met de gansche vloot oocq dede, tot de harde Z.Z. ooste winden (boven drie à 4 dagen ten alderlangsten niet aenhoudende) over waren, sonder dat die daeromme weder t' zee staecken.

11 dito,

's morgens noch al even harde ende drooge Z.Z. oostewinden, lagh voors. schip op gemelte plaetsz onder den Leeuwenbergh noch wel ten ancker. Op dato is, om bijtijts sooveel doenlijcq voor te comen, het te meerder versteecken van de vrije luyden etc., bevoren gemelte schip hier ter rheede compt, bij 't onderstaende de vrije luyden het aen boort varen voortaen verboden, als te weten:

Den Commandeur ende Raedt van

't fort de Goede Hooqe etc., doen te weten:

Dat om voor te comen het meerder weghlopen van vrije luyden alhier, tot grooten intrest ende schade van d'E. Compagnie gedijende, vermits de groote schulden, daer se mede deurgaen, voortaen niemandt van deselve nochte hare dienaers ofte slaven meer en sullen mogen aen boort van Compagnies ofte eenige vreemde schepen varen, ende voornamentlijcq niet met eygen vaertuygen nochte oocq met Compagnies boots, tensij met speciael schriffelijcq consent, van des Commandeurs eygen handt onderteyckent, op de verbeurte van 20 realen voor d' eerste reyse, ende swaerder correctie voor die 't meermalen onderstaet t' appliceren naer uso. Soo worden oocq bij desen allen ende een ygelijcken, dogh voornamentlijcq den vrije borgers Jan Reynierss. ende Leendert Corneliss. aengecundicht ende wel expresselijcken gelast, al 't gene sijluyden ende yemandt anders meer uyt de weghgelopen vrij-

[p. 569]

vissers huys hebben weghgehaelt, binnen den tijt van 24 uyren onvermindert sonder schade daer weder op sijn plaetse te brengen, op pene van te betalen al de schulden, die de voors. fugitijven hebben achtergelaten, ende als spoeljeerders door den fiscael criminelijck aengesproocken ende geprocedeert te worden, soo men tegen sulcq volcq na rechten gewoon is te doen. Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, den 11 November anno 1658. Was geteyckent: Jan van Riebeeck anno 1658.

Heden quam den vrijborger Hendricq Boom zeggen, dat hem desen nacht een slaeff ontlopen was, ende Vasagie de sijne wederom gekeert, heel verhongert, gelijcq Steven met sijn slaven voor dato mede gevaren was, ende daeromme gelast sijn deselve niet te straffen, opdat se, siende datter niet in 't landt te eeten is ende selffs kerende ongestrafft blijven, altemalen noch mochten wederom comen. 'T schip hiervooren gemelt was heden onderseyl, maer cost vermits de continuele harde Z.Z. ooste winden niet ter rheede comen nochte verders als aen d' oversijde omtrent N.N. oostwaerts van 't fort ten ancker comen.

12 dito,

even harde Z.Z. ooste winden, welcke, omtrent middagh wat stillende, voors. schip dede onderseyl gaen; maer vermits 't cort daeraen even hardt uytten selven hoeck bestond weer op te coelen, moest hij noch al wat lager als te vooren weder ten ancker gaen leggen.

13 dito.

Heden is een van de siecken, van 't schip West-Vrieslandt hier verbleven, in 't sieckenhuys overleden, genaempt Willem Lammertss. van Waert, geweesen bosschieter. Ende navolgende resolutie bij den Raedt genomen, als te weten:

[p. 570]

Woonsdagh den 13 November 1658.

De vrije borgers Marten Jochumss. Vlockaert ende Jan Adriaenss., beyde van der Goude, op den 8 deser verleden haer met 't schip West-Vrieslandt versteecken ende fugityff gestelt, mitsgaders voors. Vlockaert achtergelaten hebbende, behalven verscheyde schulden aen andre vrije luyden, noch een somme van ƒ 395.6.10 aen d'E. Compagnie, daeronder ƒ 147.12.6, op sijn geslooten reecqueninghe over vaderlantse schult, die 250 gulden is, aen eenen Hendricq Egbertss., daer d'E. Compagnie niet verder voor is staende, dan alsser te goet is; ende volgens dien voor saecken, in sijn vrijdom genooten, aen d'E. Compagnie ten achteren staet de somme van ƒ 247.14.4, hoeveel uyt sijn goederen hier gelaten, nergens na en can gemaeckt worden, vermits al wat los was medegenomen had. Sulcx dan dewijle sijn hier gebleven maet Pieter Jacobss. van Bodegrave sigh voor desen met voors. Vlockaert voor hun beyden in dito schult mede ingestelt, ende derhalven alles datter sij halff toecomende ende oocq schuldigh sijnde, versocht heeft de visserije ende 't overgebleven goet, huys off hutjen ende de 6 mergen thuynlandt alleen te mogen aenhouden voor de geheele schult van ƒ 247.14.4, vermits alles doch heeft helpen bearbeyden etc. - Soo is goetgevonden, denselven Pieter Jacobss. van Bodegrave sulcx te accorderen ende toe te staen, gelijcq hem 't selve g'accordeert ende toegestaen wort bij desen, ende volgens dien dan voor de gantsche gemaeckte schult op Marten Jochumss. reecqueninghe alleen staende op sijn reecqueninghe particulier aen d'E. Compagnie te doen debiteeren, doch echter niettemin de fugitiven hare reecqueninghe met de t' achterheyt belast open te laten staen ende in de nieuwe boecken oocq doen

[p. 571]

overlopen tot op ons schrijven aen d'Ed. Heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India over dito persoonen haer Ed. nader ordre becomen, omme daerop noch te mogen ende cunnen stellen 't gene waerinne deselve door opgemelte haer Ed. over hunne faulten mochten worden gemulcteert ende gecondemneert etc. Ende omme van dese onse vergunninge ende accoort blijck te cunnen thoonen, is denselven Bodegrave hiervan extract verleendt. Item oocq de erffbrieff van voors. 6 mergen thuynlandt voor hem in 't geheel alleen, dat hem voor desen met sijn weghgeloopen maet samen toequam, ende nogh geen erffbrieff, vermits des lantmeters reyse in 't landt etc. van gepasseert en was.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Ende was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Abraham Gabbema, secretaris.

Tegen den avondt liet ons den vrijborger Hendricq Boom weten, dat sijn slaeff wedergevonden had in 't cooren, daer hij sigh verborgen had geleght door luyicheyt, dat seer veel aen de slaven gemerckt wort.

14 dito,

's morgens continuerende harde Z.Z. ooste winden, waerdoor voorgenoemde fluyt noch niet coste ter rechte rheede comen, maer tusschen 't Robbeneylandt ende hier meest aen d' oversijde van de bay omtrent noorden ende noorden ten oosten van 't fort ten ancker bleeff wachten tot de windt sal comen te veranderen etc. 'S middaghs omtrent een uyren quam den tolcq Doman met een van Cochoquas Hottentoos bij den Commandeur, gistermorgen door den vendrigh Jan van Harwarden affgesonden uyt het leger van den oversten Oedasoa (Eva's swager) met navolgend brieffken ongedateert met potloot geschreven:

[p. 572]

Aen voorsz. Commandeur,

luydende als te weten:

Mijnheer, sijn eygentlijcb tot ons desseyn niet geraeckt, dogh nietjegenstaende sijn van den capiteyn Ngonnomoas negerij genoten omtrent 80 schapen à 11 koebeesten. Niet meer crijgende, sijn genootsaecqt geweest deselve te verlaten, ende hebben ons noordelijcq begeven tot onder de Clapmuts, alwaer wij den capiteyn Oedasoa vonden, doch hebben van haer niet gecregen. Ende andere te besoecken is niet raedsaem, doordien de wegen niet met de wagen te passeren sijn, en souw wel 12 dagen aenlopen eer men deselve opdoen souw, waerdoor wij genootsaeckt sijn thuyswaerts te keeren etc. Sijn noch cloeck. Weest den Oppersten bevolen.

Onder stondt bij mij ende was geteyckent: Jan van Harwarden. Lager stont: Wij sullen noch twee dagen leggen ende dan na de Kaep weerkeeren.

15 dito,

's morgens noch al even harde Z.Z. oostewinden, seer qualijcq op 't cooren comende, dat om dees tijt 's jaers aen rijpen is ende daerdoor groote last lijdt, 't welck men derhalven om dies wille oocq niet al te langh ofte tot sijn volcomen rijpheyt derfft op 't velt laten staen, maer wat te vroeger moet affmaeyen. Desen morgen is bovengeschreven Hottento weder affgesonden in 't land met navolgend brieffken geschreven:

Aen den vendrigh Jan van Harwarden,

van inhoude als te weten:

Ulieder brieffken, ongedateert, is ons door den Hottento (die u dit wederom brenght) wel geworden,

[p. 573]

daeruyt gaerne verstaen hebben ulieder aller gesontheyt, doch dat het desseyn van groote quantité bestiael niet getroffen, ende bij ulieden maer omtrent 80 schapen ende 11 koebeesten gehandelt was, aen 't welcke blijckt den eenen soowel als den anderen maer genegen is te verhandelen 't gene sij quijt willen wesen, sijnde haer sleghte goet ofte refuys, soo aen 't sterven van dien dagelijcx alhier meer ende meer is blijckende, - des ulieden wel doen, sigh met 't volcq niet verder te landewaert in te hasardeeren, nochte oocq al te langh bij den Ngonnomoa ofte swarten capiteyn te blijven, om geen prijckel te lijden van door hem overvallen ende gemassacreert te worden, gelijcq sij voor dato, staende d'E. Heer Cuneus aenwesen alhier, om 't copershalven ulieden alsdoen in 't landt sijnde al gedreyght hebben, boven dat ons sijne quade parten van over 5 jaren noch in versser memorie sijn. Maer costen ulieden empassandt den Gorachouqua ofte tabacqdieven eens besoecken, als die niet te verde uyt den wegh lagen, om te sien wat gij van deselve noch door handel crijgen cundt, ware niet vreempt; dogh weest overal ende daer voornamentlijcq oocq wel op hoede, alsoo dogh mede trouwlose ende dieffachtige schelmen sijn. Versuympt oocq te vergeeffs geen tijt, doordien den oegst rijp wort ende 't volcq daeraen den eersten dagh voor den besten sal moeten gebruyckt worden, d' adviso. Hiermede etc. in 't fort de Goede Hoope den 15 November 1658. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

Soo is oocq (de Z.Z. ooste windt wat sachter wayende) 't Schapejachjen vaerdigh gemaect om met wat ververssinge na meergenoemde fluyt gesonden te worden, welcke sedert Sondagh verleden hier voor de

[p. 574]

bay, sonder binnen te cunnen comen, gesuckelt ende g'anckert gelegen heeft, neffens navolgende brieffken geschreven:

Aen d' opperhooffden van 't fluytschip,

leggende in de mont van de bay ende gissende te wesen de Harpe, per 't Schapejachjen gesonden.

Eersame discrete goede vrunden.

Overmits de felheyt van de Z.Z. oostewinden sedert Sondagh verleden, dat ulieden noch cunnen opcomen, ende wij wel gissen ulieden uyt Zeelandt comende per de fluyte Harpe, derselver reyse al wat langh sal gevallen wesen, soo hebben wij 't geavontuyrt desen met het Schapejachjen aff te senden, neffens twee schapen ende partije moes- ende aertvruchten tot ververssinge, met hope ulieden voor 't veroirbaren weêr hebben ende voor de wint op de rhee sult connen seylen, alsoo 't al wat buytengemeen is, dat de suytsuyt-ooste windt dus lange heeft blijven staen. Doch indien 't weder opsteeckt, gelieft dan wat sorgh te helpen dragen voor dit jachjen met een touw achteraen onder 't louw van u schip, ofte soo ulieden na zeemanschap bevindt nodigh te vereysschen, alsoo wat cleyn is om tegen soo harde windt ende crap water te leggen rijen etc. Hiermede etc. in 't fort de Goede Hoope den 15 November 1658. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

Op den middagh begond de Z.Z. ooste wind weder soo fel op te steecken, dat het gemelte jachjen moeste blijven leggen tot den 16 's morgens, dat het wat

[p. 575]

sachter woey, ende daermede tusschen 7 à 8 uyren fray aen boort quam, na 't welcke dito fluyte met 't jachjen achteraen onder seyl gingh, doch omtrent middagh stijff een mijl distantie O.N.O. van 't fort boven de rhee weder ten ancker moeste comen, omdat de Z.ooste windt wederom te hard begond te hervatten.

Tusschen wijlen compt den vendrigh omtrent de clock een uyren uyt het landt thuys te retourneren met 105 schapen ende 11 koebeesten, neffens rapport dat van de Cochoquas bij d' een noch d' ander overste groot noch cleyn bestiael meer te crijgen was, ende deselve jegenwoordigh al dieper 't landt introcken, sonder langer als ten hooghsten 2 a 3 dagen op een plaets te blijven leggen; aengaende de Chainouquas souden in 3 a 4 weecken na becomen informatie niet te bereysen hebben geweest, ende van de Gorachouquas hadden empassandt besoght, doch mede niet ter werelt van cunnen handelen, sulcx aen allen 't selve blijckt, d' een soowel als d' ander, van coper ende cralen overcropt, ofte al verhandelt hadden dat se quijt wilde wesen, sijnde maer 't refuys van haer goet, soo ons aen 't sterven dagelijcx oocq schijnt te blijcken, schoon sij haer excuseeren op de sterffte, die se dit jaer onder haer bestiael souden hebben gehadt, 't welcq ons mede wel eenighsints is gebleecken, maer sijn echter soo vol van bestiael als gras op 't velt, ja dattet landt deselve qualijcq is te voeden, ende evenwel wil der dat volcq soo qualijcq aff scheyden: sulcx wij nu met reysen wel wat rusten mogen tot sij tegen 't aenstaende jaer wederom komen, ende sij belooft, goet deel aengeteelt hebbende, aen ons weder te verhandelen. Van oliphantstanden had den vendrigh niet boven 2 à 3 onder selve vernomen, maer wel eenige renosterhoorens, doch die niet gereuylt, ende haer tot 't ander

[p. 576]

getracht te animeeren, alsmede om eenige jonge paerden te vangen, die soo extraordinair van coleur ende gevlampt waren, als se in geen plaetse van de werelt sijn, ende apparent met geen gelt om de vreemdicheyt souden te betalen wesen, blijckende aen twee stucken derselver vellen jegenwoordigh medegebracht, 't een van een jongh veulen ende 't ander van een out paert, daer sij schoenen als de minnebroeders aff maecken. Ende om harten te vangen off de vellen hier te brengen, was hun seggen telckens na haren ouden sangh, dat se gelijcq de paerden liepen ende daerom sooveel moeyten te doen niet gewoon waren, ons sijnde wel te vreden met 't gene sij van den aenteelt harer bestiael hadden, welcke huyden sij mede tot hun cledingh hoogh nodigh hadden: sulcx wegen die saecken langhs hoe meer d' apparentien cleyn! bemercken, doch tot den lantbouw groot, vermits overal in 't landt bijsonder schoon ende veel landt is leggende, mitsgaders 't selve aldaer de harde Z.Z. ooste winden gansch niet subject, gelijcq hieromtrent, alsoo den vendrigh te seggen weet, dat staende haer uytwesen sonderlingh geen windt in 't landt vernomen, maer van verre wel gesien had aen den gedeckten Taeffelbergh, dat het hier wel dapper woey, gelijcq het oocq 8 dagen aen den andren soo lustigh gedaen heeft als in de gantsche 6½ jaren dat wij hier gewoont hebben, sulcx dat om den lantbouw voort te setten, geen bequaem landt dieper in 't landt met wagens in ½, 1, 2, 3 ende meer dagen en manqueert, maer overvloedigh meer ende meer uytgevonden wort. Item oocq wegen de Hottentoos de saecken sulcx, dat wij van deselve bij vermenichvuldinge van vrije luyden minder ende minder leet staen te vreesen etc.

Sondagh den 17 dito,

quam de fluyt de Harp omtrent acht uyren ter rechter rheede daerop schipper

[p. 577]

Conwalles ende bouchouder Joost de Vos, uyt Zeelandt vertrocken den laesten May verleden, met 128 gegagieerde ende 5 vrouwen ende kinders, van welcke een hoogh bootsman, 1 kocxmaet ende twee soldaten overleden, alsoocq een persoon over boort gesprongen waren, sijnde samen 5, ende hadden 16 July de Sarleones aengedaen, mitsgaders van daer vertrocken den 27 dito ende tusschen die plaetse ende de liny gesuckelt stijff 8 weecken, welcke d' oorsaecke harer lange reyse was. Wesende wijders redelijcq spoedigh tot hier geraeckt; doch 't volcq wat scheurbuyckigh, mitsgaders eenige onlusten, tusschen den schipper en de minder officieren geresen, volgens clachten van den bouchouder met de brieven, ten eersten bij monde ende geschrifte aen landt gebracht ende den Commandeur ter handt gestelt. Soo quam 's middaghs oocq den voors. schipper aen landt, vrij impotent wesende, doch van geen swaricheyt oft clachten reppende. 'T begond tegen avondt al weder heel hard van de Z.Z. oosten te waeyen.

18 dito,

werden eenige aenteyckeninge van schipper Conwalles in des fiscaels handen gestuyrt, tegen die van den bouchouder, na resumptie van welcke yder partije het meeste gelijcq schijnt te hebben, doch oocq al eenighsints, dat de minder officieren gaerne wat meer meester over de wijnen hadden willen wesen, als haer den schipper wel had begeeren toe te laten, ende eenige meerder crackelen, die oocq al wat strecken tot usurpatie van des schippers authoriteyt etc. Des den Commandeur weder is aen boort gevaren, om partijen aldaer eens te hooren spreecken, ende dan tot alle nodige saecken de vereyssende ordre te stellen, ten eynde sijluyden, daeromme aen landt comende, den dienst aen boort te doen te min versuympt werde.

20 dito,

retourneerde een van der vrije luyden

[p. 578]

vaertuygen, genaemt 't Zeeleeuwtjen, sijnde eergistermorgen met haer ander vaertuygh de Peguijn van daer gescheyden ende medebrengende ongeveer 700 ℔ gedroogde vis, neffens partije eyeren; doch de Peguijn (vermits sijn lecte noch achter sijnde) quam met niet met al in de voornacht te arriveren.

21 dito,

den Commandeur na de corenlanden uyt sijnde, waren de vrije luyden alsoocq den vendrigh Jan van Harwarden met partij, volcq van Compagnies wegen overal lustigh besigh met mayen van de garst, alsoocq eenigh scheepsvolcq aen 't opruymen van de verse reviere Liesbeecq, die op veel plaetse wel een piecq diep bevonden wordt, ende op sommige ondieper plaetsen, wat geholpen sijnde, na 't gehoopte ooghmercq apparent tot een schoone deffentie ende bewaringe van Compagnies ende veele vrije luyden bestiael (binnen deselve woonende) sal comen te strecken. Van welcq scheepsvolcq, dat boeren waren, oocq eenige aen 't mayen geset ende proeff genomen is, om tegen andre te verwisselen ende empassandt dito wercq al te meer met eenen mede te vorderen etc.

22 dito,

is na resumqtie van de questie ende crackel pampieren des hier leggende fluytschips de Harp, navolgende resolutie genomen, te weten:

Vrijdagh den 22 November 1658.

Bij den Commandeur ende Raedt van 't fort de Goede Hoope, distincte malen genomen wesende lecture van de schrifften ten laste van den schipper des fluytschips de Harp, Conwalles, overgegeven door den adsistendt ofte bouchouder Joost de Vos, neffens desselffs ende sijn medestanders beclaghredenen daerop verscheyden malen gehoort, waerbij deselve sijn verthogende diverse absurditeyten ende debacuhes van

[p. 579]

droncken drincken etc., welcke bij den schipper staende hare uytreysen souden sijn gepleeght. Waertegen des schippers overgegeven notitien van 't gepasseerde der taeffelgasten ende ander officieren mede insgelijcx distincte malen overlesen sijnde, mitsgaders oocq beneffens allen 't selve veele ende verscheyden persoonen van dito schip verhoort; Item mede oculaire inspectie ende naeu remarcq op diverse hare comportementen genomen hebbende, ende alsoo uyt 't een ende 't ander soo veel den tijt heeft cunnen lijden, gesien, dat den schipper Conwalles voornoempt wel meer als van soo een gequalificeert persoon behoorde, in brandewijn is gedebaucheert, dogh dat den opper-stuyrman ja soo slim sij, als hij maer sterckendranck can crijgen, die dan oocq in 4 à 5 dagen niet can ophouden, ende meester van deselve wesende, apparent wel altijt met een droncken hooft lopen mochte, sulcx men qualijcq weet wie van beyde in dat cas de beste is, volgens bekentenissen selffs van den bouchouder voors. ende alle de vorder officianten, welcker clachten ten principaelsten maer over des voors. schippers onfatsoenelijcke bejegeninge is, met betuygeninge denselven in sijn zeemanschap ende cunst der navigatie onberispelijck sij, - Soo is bij den Raedt voors., vermits hier oocq geen stoffe is noch eenige schepen in lange te comen staen, daer men van soude cunnen verwisselinge doen om een ander schipper off stuyrman te stellen, niet cunnen goetgevonden worden eenige veranderinge in de voors. twee opperste ende nodighste qualiteyten op voors. schip te maecken, maer verstaen den schipper als hooft in sijn bevolen gesagh (al eenichsints door usurpatie gedecadeert) discretelijcq te mainteneren. Item oocq alsoo na graden, de vorder ofte minder officieren, mitsgaders den bouchouder als tweeden in den Raedt

[p. 580]

ende oocq den opper- ende onder-stuyrman te vermanen, dat sijluyden in plaetsen van des schippers faulten ende debauches (daer den opper-stuyrman mede niet vrij van is) onder 't volcq te divulgeeren, sullen hebben te helpen bedecken, ende die daermede den draecq steecken (gelijcq volgens hare documenten soude geschiet sijn) tegen te staen, ten eynde de behoorlijcke discipline onderhouden ende 't bevolen gesagh der overicheyt in respect gehouden ende met cracht gehanthaefft blijve, als sijnde een seer nodige saecke op dusdanige lange reysen, tot behoudenisse van Compagnies schip ende ingeladen goederen, als der menschen lijff ende leven etc. Ende nademael oocq gemerckt is den voors. bouchouder uyt wat meer als ordinaire aengenomen authoriteyt tegen des schippers dancq al wat ruyme dispositie heeft genomen over de France ende Spaence wijnen, met den voors. opper-stuyrman ende andre taeffelgasten samen, 't welcke den schipper (na 't schijnt te blijcken) gaerne wat minder hadde gehadt, doch ten insighte voors. niet heeft cunnen weeren, - Soo is denselven in 't particulier oocq vermaendt, de schipper in soo nodigen saecke niet meer tegen te staen, maer beneffens alles billicx te helpen hanthaven ende volgens d' ordre van de Heeren meesters neffens denselven van de consumptie behoorlijck ende naeuwe notitie te houden, gelijcq dito schipper (onaengesien desselffs debauches) al redelijcq wel gedaen ende ons verthoont heeft. Doch opdat sijluyden met te minder onlust souden mogen vorder varen, ende met Godes hulpe in beter gerustheyt sonder meerder quellinge off crackeel op Batavia arriveeren, is oocq goetgevonden, dese navolgende taeffel- ofte cajuytsgasten etc. (voor de querelleuste aengesien ende 't minste in de scheepsregeringe aen gelegen wesende) te veranderen, ende hier te

[p. 581]

houden tot de naeste scheepen, om deselve daermede dan te laten navolgen, te weten:

Den corporael van de soldaten tegen een van d' onse hier van 't fort, den oppermeester tegen den onsen, den hooghbootsman, sijnde altijt droncken gesien ende mede quellereus, mitsgaders den constapel, tegen twee andren op 't schip te stellen, ende voorts eenige boeren tegen volcq hier van 't landt, conform d' ordonnantie van d' opperhooffden daervan gepasseert. Ende alsoo den scheepsbottelier desselven fluytschips, genaemt Cornelis Franss. de Graeff, sigh soo verde heeft vergrepen, dat de handen aen den bouchouder Joost de Vos heeft geleyt ende geslagen etc. - Soo is verstaen denselven tot straffe van sulcx te condemneren, gelijcq geschiet bij desen, om drie mael van de rheede te laten vallen, ende met hondert slagen voor de mast gelaerst te worden, neffens een geltboete van 20 realen van achten t' appliceren na uso, ende na gedaene executie der verhaelde straffe soo lange in apprehentie aen landt genomen ende gehouden te worden, tot de voors. geltboete sal betaelt wesen, om dan echter als bottelier met dito schip voorts te varen ende reden te mogen geven van de leccagie eeniger vaten rijnse wijnen, volgens Compagnies factuyren voor haer Ed. op Batavia daerinne geladen. Aen welcke onse hooger overicheyts dispositie, de vorder decisie der saecken tusschen den schipper en de bouchouder meergemelt (noch ongeroert sijnde) gereserveert blijft. Aldus gedaen etc. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, R. de Man, J. van Harwarden ende Abraham Gabbema, secretaris.

Heden is een bosschieter van 't schip West-Vrieslandt hier siecq verbleven, genaempt Pieter Bruyn van Caspelhem, comen te overlijden. Ende is op dato

[p. 582]

een persoon van 't fluytschip de Harp (in 't landt mede besigh sijnde om de revier op te ruymen etc.) van een adder op de sij van de voet gesteecken, 't welcke ten eersten dapper begond te swellen ende ontsteecken, mitsgaders den persoon heel te verflaeuwen, doch in 't fort gebracht ende door de barbiers eenige medicinen ingegeven ende opgeleyt sijnde etc., is de swellinge ende flauten wat beginnen te vergaen met redelijcke hoope alles noch ten besten sal comen, waertoe de Hottentoos meesters ten eersten wel raedt weten, dogh waren geen bij der handt, anders souden deselve hebben gebruyckt, als sijnde preuve daervan gesien.

23 dito,

is 't verhaelde wegen den bottelier etc. (in bovenstaende resolutie vervaet) door gecommitteerde uyt den Raedt deser fortresse aen voors. fluyte ter executie gestelt. Heden sijn een slaeff ende een slavin overleden.

Sondagh den 24 dito,

weer ende wint als gister, is 't Schapejachjen na 't Robbeneylandt gesonden met navolgend brieffken geschreven.

Aen Rijck Overhagen,

luydende als te weten:

'T jachtjen wort u bij desen expres toegesonden om de twee spieren, die op 't eylandt gespoelt sijn, van u volcq ende de luyden van 't vaertuygh over te dragen ende achteraen tot hier te sleepen. Compt gij oocq mede selffs hier, neffens pertinent bericht hoeveel schapen datter nu noch op 't eylandt sijn. Ende laet Elias Giers staende u absentie aldaer soo langh in u plaets d' opsicht bevolen met goede onderrichtinge van alles, opdat 't een noch 't ander versuym compt

[p. 583]

te lijden. De provisie sal men u wederom na 't eylandt keeren selffs medegeven, waeromme dezelve nu niet gesonden wort. Hierneffens gaet oocq een vrijman Pieter Heynse uytte Rijp, laet hem 't eylandt eens vrij ter degen besien ende weder met de boot terughkeeren, hebbende oocq belooft staende dit tochjen, soo in 't dragen van de spieren als overvaren, mede dienst te helpen doen voor de cost, die beneffens ons volcq tusschen wegen sal hebben. Vergeet oocq niet ons te cunnen seggen hoe 't met d' aenteelt van de conijnen gaet ende wes meer de saken aldaer belangende, per memorie.

Ende hiermede etc. in 't fort de Goede Hoope, den 24 November anno 1658. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man.

28 dito,

't Schapejachjen van 't Robbeneylandt retourneerde met de verhaelde spieren ende den opsiende r van Compagnies schapen, genaempt Rijcq Overhagen relaterende datter jegenwoordigh bij d'E. Compagnie

op dito eylandt waren	474
schapen, dat, met de hier op 't vaste landt sijnde	932
	-----
stucx te samen g'addeert, een getal maeckt van	1406
schapen, welcke jegenwoordigh bij d'E. Compagnie sijn, ende bij de vrije luyden omtrent noch	350
	-----
is samen een getal van	1756

stucx schapen, daertoe d'E. Compagnie jongh ende oude koebeesten omtrent 420 ende de vrije luyden bij de 200 hebben, is samen 600 groot bestiael, bestaende meest in trecq- ende minst melcq-beesten, ende veel oude koeyen. De conijnen waren mede seer fray aen 't vermenichvuldigen ende de slange meest altemalen uytgeroeyt, sulcx daer alles tot dato heel wel stondt.

[p. 584]

Ultimo dito,

d' opperhooffden van de fluyt de Harp (langh genoegh leggen suckelen hebbende) sijn haer affscheyt gegeven, ja genoeghsaem opgedrongen omme metten eersten goeden wint onder seyl te gaen ende oocq tot dien eynde g'intregeert de brieven ende pampieren, gedirigeert aen haer Ed. tot Batavia.

Saterdagh ady ultimo November anno 1658.

Door den opsiender over Compagnies schapen op 't Robbeneylandt, Rijcq Overhagen, voorgedragen sijnde, dat anno passado meer als 120 schapen door den regen ende coude waren om den hals geraeckt, mits manquement van stallingh ofte schuylingh voor 't onstuymigh weer in de regentijt etc., ende datter jegenwoordigh 474 treffelijcke schapen, soo groot als calven, seer wel tierende waren, - om dewelcke soodanigh ende tot goede aenteelinge te houden, heel nodigh voor 't regen mousson bequame stallinge diende gemaeckt, - Soo is, ingesien de importantie van dien, bij den Raedt goetgevonden, ten eersten aen 't bosvolcq ordre te geven om de houtwercken gereet te laten maecken tot een schapestal van 100 voet langhte ende 18 voet breedte. Na volbrengingh van 't welcke oocq geresolveert ende met eenen al g'ordonneert is hout gereet te maecken tot een groote crael aen Compagnies corenschuyr, omme aldaer (de beste weyden wesende) des Compagnies bestiael des nachts te bewaren ende daeghs bij ende omtrent deselve te weyden tot aen den bosheuvel incluys, ende oocq somtijts op de grooie vlacte over de revier Liesbeecq, buyten de over de vrije luyden hare corenlanden, seer nodich oocq tot deffentie ende bewaringe van deselve vrije luyden haer bestiael etc., alsmede uyt consideratie van verwisse-

[p. 585]

linge der weyden, vermits de menichte onses bestiaels bijsonder nodigh sijnde, onderwijl men op d' eene plaets weydt, d' ander weder wat aengroeyen magh, alsoo 't hier in de Taeffelvaley ende achter den Leeuwenbergh (dat den Commandeur bij d' heer van Goens tot bouwlandt gegeven was) al heel cael affgegeten is, ende ten welcken fine tegen Harman Remajennes wooninge (een brugh gemaeckt) oocq een breede wegh sal moeten affgerooyt worden tot een bequaeme passagie voor Compagnies bestiael uyt de crael van Compagnies corenschuyr, ten fine gemelt na de overlants weyden heen ende weer te passeren etc. Sijnde oocq goetgevonden, dewijl 't hout ten eynde voors. in 't bosch gereet wordt gemaackt, de timmerluyden hier aen 't fort besigh te houden, om de stallingen (met corensolders daerboven) voor de schapen ende trecqbeesten etc. hier achter 't fort aen wedersijden van 't crael voort aff te laten maecken, welck crael eerstdaegs mede vernieuwt sal moeten wesen, ende waertoe de houtwercken oocq al gereet leggen, omdat aen de aerde borstweer door affcalven, mits 't stooten van de beesten met hoorens, telckens ende altijt wercq is, oocq dito crael dan doorgaens open leyt, sulcx het nodigh sij om de beesten te beter te cunnen bewaren, als sullende rontsom gelijcq een staketsel gemaeckt worden, vermits voors. aerde walleken, oocq maer onsterckte voor 't fort is causerende. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Sondagh ady primo dito,

sijn de suckelaers van de Harp noch niet t' seyl geraeckt, hoe dat door den Commandeur daertoe aengemaent ende geprest wierde.

[p. 586]

Item de wint van den Z.Z. westen oock al eenichsints dienden.

2 dito,

's morgens betogen lucht ende de wint noordtwestelijcq met wat regen treffelijcq op de vruchten, ende niet wel voor gemelte schip comende, om uyt te zeylen.

3 dito,

doncker weer als vooren ende 't luchjen variabel, is de fluyt t' seyl geraect, doch niet sonder een schoot te doen van 't fort, dat se onderseyl gaen zouden etc., geraeckende voor den avondt fray boven 't Robbeneylandt een goet stucq t' zee; d'Almogende verleene hun vorder gelucq ende behoude reyse.

Dincxdagh den 3 December anno 1658.

Nademael den bottelier Jacob Beeckman 't wercq van de pachuysen te swaer gevallen, op sijn instantie per 't schip West-Vrieslandt na Batavia gelargeert ende volgens dien van dito botteliers-ampt à 20 gulden weder tot sijn voorige bedieninge op dito schip gestelt ende conform d' ordre van d'E. heer Cuneus gedessendeert is tot cuyper à 15 gulden, - Soo is om de meergemelte packhuysen ende magasijnen (door den aengroeyende omslagh van vrije luyden etc, vrij moeyelijcker vallende waer te nemen als voor desen) in goede ordre te onderhouden, goetgevonden in plaetse van voors. bottelier te stellen een dispencier. Ende alsoo tot waerneminge van dien den persoon Jochum Blancq van Lubeecq volcomen bequaem wort g'oordeelt, vermits in 't Vaderlandt over pachuysen gegaen ende bij cooplieden gewoondt, mitgaders alhier (in verscheyde saecken gebruyct) preuve van sijn capaciteyt gegeven heeft, - Soo is denselven daertoe gecoren, ende toegeleyt een belooninge van 24 gulden,

[p. 587]

sijnde gelijcq de voorige botteliers gewonnen hebben. Is oocq verstaen om volcq uyt te winnen, dewijl der soo veele tot bewaringe van Compagnies jegenwoordigh meenichvuldigh bestiael nodigh vereysschen, den trompetter te beveelen d' opsight als hooft over 't Schapejachtjen ende tot hem een bootsgesel ende altijt een tweede opsiender van 't Robbeneylandt, om, wanneer d' een verlost, dito vaertuygh den verwisselingh tot een derde man mach hebben, ende alsoo sonder ander volcq daertoe te gebruycken, met de minste costen gevoert can worden.

4 dito,

is den Commandeur nae de coornlanden geweest, siende hoe 't met afmayen van 't coren stonde, daer elck even lustich besich aen was, oocq treffelijck aen te sien de wijgaerdt van den Commandeur op den boschheuvel fray aen 't wassen ende te hoopen weesende, sulcx andre mede daertoe lust geven sal etc.

6 dito,

is desen morgen overleeden eenen Jan Bundervoet, primo April verleeden per de Spreu uyt Zeelandt hier gecomen, ende op passado tot meester thuynknecht gevordert geweest met 14 gulden maendelijcx, uyt consideratie van sijnder goede kennisse ende ijver etc., waeran d'E. Compagni een trou ende naerstich dienaer in dat wercq comt te missen, hoedanich wij in 't ersten jaer onser aencomst mede een verlooren hebben, nadat hier oock maer eenighe maenden hadt geweest, sijnde de rest al traegh volcqs ende onder uyt hondert oyt qualijck sulcker 2 t' vinden geweest.

7 dito,

sijn des avondts omtrent tusschen 10 ende 11 uyren 2 vrije timmerluyden, namentlijck eenen Pieter Paulussen Cley ende Dirck Vreem met messen in gevecht geraeckt ende Dirck Vreem onder de corte ribben soodanich gequest, dat gevreest wordt voor

[p. 588]

swaricheyt, hebbende den anderen de vlucht te lant in genomen.

9 dito.

Idem: is voorsz. Cley in hechtenis gecregen.

Volle maen den 10 dito,

was men overal lustich besich het afgemayde coren in de schuyren te rijden met dit drooge weer.

11 dito,

voormiddaghs is verhaelde gedetineerde eens g'examineert ende, 't fayct bekent hebbende, met de boey aen 't been boven de poort vandaen weghgeraeckt, terwijl den geweldiger de vuyles baly was wesen haelen. Des ordre gestelt is denselven door den fiscael ende soldaten te doen soecken, maer heden niet gevonden. Op dato sijn de Saldanhavaerders met haer vaertuyghen Peguijn ende Zeeleeutjen van 't Dasseneylandt geretourneert met halff amen traen ende wat eyeren.

12 dito,

goet weer ende variabel luchjens, wierd 's morgens in 't velt door de schapewachters de boey voorsz. gevonden, sijnde de beugel op de scheen midden deurgeveylt. 'S middaghs is Schapejachjen met d' eerste handtwercken tot een schapestal na 't Robbeneylant gesonden, 't luchjen variabel hebbende.

Heeden is een mager koebeest met 9 dito schapen gehandelt van de tabacqdieven ofte Gorachouquas, daer eenige van Oedasoas volcq bij waer, die tot aenlocq met broot, brandewijn ende tabacq wat getracteert werden.

13 dito,

quam 't Schapejachjen wederom, sijn houdt aen 't eylandt gelost ende tijdingh medegebracht hebbende, datter sedert sijn laetste reys 13 schaepen waeren aengeteelt, sulx nu 487 schapen jongh ende oudt aldaer zijn.

[p. 589]

Vrijdach den 13 December 1758.

Dewijle de Compagnie soo voor derselver eygen guarnisoen aencomende scheepen, als tot gereyf der borgeren ende vrije ingesetenen te deeser plaetsen, goede quanditeyt saut jaerlijxs noodich heeft, 't welcke op te gaderen uyt de saudtpannen alhier bevonden is voor d'E. Compagnie met haer dienaers seer costelijck, soo ten aensien dat daertoe volcq apart te hauden 't garnisoen te veel beswaert, alsoocq omdat deselve uyt 't oogh ende soo verde van de handt weesende als de saudtpannen leggen, maer passelijcq hun best doen etc. Ende dat oocq wanneer men 't halen yder een toelaet, elcq sonder kennisse in de pannen commende, 't saudt seer vuyl ende zandigh maecken, als nemende ende sleepende het d' een voor d' ander even greetigh wegh, hoedanich het onsuyver het oocq de Hottentoos halen ende dat maer bij clijne partijen als 't haer lust daeromme moyte te doen, 't welcke oock maer selden gebeurt ende mede juyst niet op de rechte tijt, ende wes meer bij den Raedt overwogen sijnde, item oock dat conform de gelaten ordre van d'E. heer Commissaris van Goens, oocq wel partije na India met goedt proffijt saude cunnen versonden worden, - Is eyntelijcq na verscheyden deliberatien met de vrije Saldanhavaerders g'accordeert, voor dit saysoen tot preuve aen deselve over te geven alle de sautpannen van deese Caep, groote ende cleyn, waer ende soo deselve mochten gelegen sijn, onder conditie dat sij 't saudt altemalen ende sooveel mooglijck te becommen sullen hebben uyt de pannen, heel suyver ende schoon, hoogh ende droogh op hoopen te brenghen ende onder matten off andersints soodanich te decken ende bewaren, dat het voor smelten gepreserveert ende 't gansche jaer door sal cunnen gehaelt worden

[p. 590]

sowel in 't natte als drooge mousson, wanneer 't d'E. Compagnie best sal gelegen commen, ende dat door Compagnies eygen wagens ende volcq van de plaetsen, daer het de voorsz. vrije Saldanhavaerders ofte zaudtwerckers uyt de pannen sullen hebben op hopen gebracht, sonder dat sijluyden aen ymandt eenich saut sullen moogen vercoopen, vereeren ofte leeveren, anders als aen d'E. Compagnie voorsz., die 't als eygen Heer van 't lant self toecombt ende dat dan oocq als loon van arbeyt voor 1 real van 48 stuyver yder legger vol afgestreecken, vermits d'E. Compagnie de moeyten ende costen om te haelen met eygen wagens ende volcq selffs doen zall. Ende opdat haer deselve haer Ed. in deesen haeren gerechticheyt te min mocht worden gefraudeert, ondercroopen ofte van haer eygen toebehorend goet ontvreempt, soo is oocq verstaen, navolgende interdictie alomme te publiceeren ende affigeeren daer 't behoort, van inhaude als te weten:

Den Commandeur en Raet van 't fort

de Goede Hope ende vorderen omslagh aen Capo de Boa Esperance etc., doen te weten:

Alsoo bij den Commandeur ende Raet bovengemelt conform derselver resolutie heeden daerover specialijcq genomen ten dienste van d'E. Compagnie is goedtgevonden, de vrije Saldanhavaerders voor dit drooge moesson over te geven alle de saudtpannen van de gansche Caep, onder conditie als met deselve gemaeckt ende dat sijluyden aen niemant anders als d'E. Compagnie 't minste corl saudt sullen mogen leeveren, vercopen, vereeren ofte andersints, onder wat pretext het saude moogen weesen, soo worden alle vrije luyden soowel als Compagniedienaers, conform de mon-

[p. 591]

delinghe waerschauinghe ende interdictie voor dato gedaen nochmael wel expresselijck verbooden ende gewaerschaut, gelijcq geschiet bij desen, dat niemant van deselve eenich saudt uyt eenige van allen de saudtpannen sal vermogen te halen, selfs noch door Hottentoos of andere directelijck of indirectelijck ofte onder wat dexel het oock saude mooghen weesen ende hoe dicht het saudt aen haer huysen of celders buyten haer eygen landt mochte groeyen ofte gevonden worden, op verbeuren van 't selve ende 10 realen daerenboven voor d' eerste dubbelt, voor te tweede ende meerder reyse op arbitrale correctie bovendien, ende door den fiscus aengesprocken te worden als vervreemders ende spoeljeerders van Compagnies goedt, gelijcq het is, ende uyt welcq recht deselve saudtpannen aen de verhaelde Saldanhavaerders oocq sijn overgegeeven om haer proffijt uyt te soecken tot Compagnie en alle der vrije leuyden accommodatien, sullende de boete geapliceert worden ⅓ voor de gemelte Saldanhavaerders ofte zaudtwerckers als sij dar ymandt op attrappeeren, ⅓ pro fisco, ende den rest vor den armen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven, mitsgaders dese interdictie gepronunchieert ende g'affigeert den 15 daeraenvolgende; geteyckent: Jan van Riebeck, Roelof de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

14 dito,

vorleden nacht is den patient Dircq Vreem in Compagnies sieckenhuys overleden, ende na openinghe van 't lichaem door den opper- ende onderchurigijn ten overstaen van committeerde bevonden quetsure voermelt hem gegeven door den vrij haudtsager Pieter Paulussen Cley op den 11 passado uyt sijn detentie gebrooken ende noch vluchtigh ende niet

[p. 592]

te vinden wesende, conform onderstaende acte van raport bij deselve gecommitteerde ende voorsz. chirurgijns gedaen ende alhier g'insereert, luydende als te weten:

Op huyden ten overstaen van ondergeschreven gecommitteerde raetspersonen ende den fiscus deser fortresse op 't voordragen van den opperchirurgijn meester Wilhiam Robberson, door denselven ende den ondergirugijn g'opent sijnde 't doode lichaem van den vrij timmerman Dircq Vreem, omme te sien oft denselven gestorven is van de wonde heden 8 dagen des avondts gecreegen met een mess van Pieter Paulussen Cly van Delft, mede vrije timmerman alhier, soo is na genomen ondersoecq ende visiten van alle inwendige parteyen bij deselvs bevonden, dat de wonde was gepenetreert tot wel een duym breet in de rechterzijde van de leever, welcque solutie in deselve oock was al ten deele geputrificeert, sulxs 't ordeel van gemelte opper- ende onderchirurgijn was dan den patient van de voorsz. quetsure is gestorven, haer verwonderende dat hij soo lange geleeft hadde. Aldus gedaen, gevisiteert ende gerapporteert bij en ten overstaen van d' ondergeschrevenen in 't fort de Goede Hope, desen 14 December anno 1658. Was geteyckent: William Robbertson, Pieter van Clinckenburch. In presentie ende ten overstaen van ons als gecommitteerde: Roelof de Man, Jan van Harwarden ende mij als fiscus ende secretaris, Abraham Gabbema.

16 dito,

de boot Schapejacht weeder affgevaardicht met partije hautwercken ende navolghende briefcken geschreven:

[p. 593]

Aen Rijck Overhagen,

luydent als te weten:

Wat sware stucken haudt tot branthaudt om op de vuyrbergh tot seyn van Compagnies schepen, dat nuw voortaen scherp moet waergenomen worden, mede 't vuyren in de plaets van pecqcransen, die soo wel niet strecken ende oocq te costelijcq vallen, also ieder voer brandthaudt van de vrije luyden voor 3 gulden can aen 't fort gebragt ende daermede veel en costelijcker gevuyrt worden. Met de leste boot timmerhaudt dreigt den Commandeur neffens de timmerluyden selffs mede te commen om deselve te bequaemste plaets na behooren aen te wijsen, daer 't stal ende crael sal gestelt worden etc.. Siet derhalven wel uyt, of op de bijsijnde clippen geen bequame steenen tot neuten te crijgen sijn, om niet vergeefs steen van hier, maer in plaetse van dien weder brandthaudt tot ballast te mogen senden, dat tot vuyren daer nodiger is. Ulieden sal nu soolang op eylandt blijven, ter tijt den Commandeur daer selfs compt ende telckens Elias Giers met de boot wedrom laeten keeren. Laet ons oocq weeten, offer wel gras ende ander groende op eylant saude wesen tot cost voor gansen, die wij der dan op setten sauden. Hiermede etc. in 't fort de Goede Hope, ady 16 December 1658. Geteyckent: Jan van Riebeeck, Roelof de Man.

Op dato sijn oocq de vrije vaertuygen Peguijn ende Zeeleeutjen vertrocken, d' eene na Dasseneylandt om traen, vis ende eyeren, ende d' andere na de Saldanhabay om vis ende seecker saudtpan aldaer gevonden, waer naeder te ondersoecken wesende, vier van haer volcq hier gebleeven om de Caepse saudtpannen vol-

[p. 594]

gens hiervoor gemaeckt contract waer te neemen, soo dat deese luyden met een ende 't ander d'Ed. Compagnie ende vrije luyden om cleyn gelt groot gerief doen; echter tot redelijcke benefitie van haer eygen selffs.

17 dito,

is 's middags 't Schapejachjen al wederom gecomen.

18 dito,

weder volladen sijnde met brandt- ende timmerhaudt, is den Commandeur selffs daermeede na 't Robbeneylant gevaren om de stallingen etc. op de beste ende bequaemste plaetsen of te royen, comende omtrent 1 uyren met een zuydelijck luchjen aldaer te arriveeren, ende dien namiddach voorschreve stallingen met baekens noch af te steecken, mitsgaders een bequamer plaets op een duyn uytsiende ende een ander batry ordonneerende, om het stucq canon op te stellen tot beeter diffentie ende belet van eenich vaertuygh aen te comen in Santbayen, als het tegenwoordich staet ende verleeden op den 20 October door gecommitteerde nagesien was, blijckende datter deselve wat licht overgeloopen of wijnige kennisse hebben van yts op sijn nodige difentie te stellen etc. Met verwondering was te sien dat de schapen, nu 489 in 't getal, so wel gedaen waren, vermits niet een grassien op ganse eylandt was anders als wat groente aen eenige bosgens op sommige plaetsen wassende. wesende anders, vermits de drooge tijt, 't gansche eylant so dor als de schraelste sandtduyn die ergens weesen mach; doch 's winters ofte in de regentijt is 't er vol gras, wilde suyring ende spinnagie etc. De conijnen waren mede fray aen 't voorteelen ende niet heel wilt, maer dassen had den Commandeur het eylandt over ende om cruyssten, geen vernomen; doch ons volcq wisten te seggen, dat sij somtijts enige sagen.

[p. 595]

19 dito,

quam den Commandeur per verhaelde Schapejachjen omtrent 11 uyren voormiddachs met een variabel luchjen weder aen 't fort te arriveeren, daer staende sijn uytwesen niet sonders was vorgevallen, als dat 4 schaepen van de Caepmans waeren geruylt ende de rest door den onder-coopman Roelof de Man in goede ordre onderhauden was etc.

20 dito,

is den Commandeur eens gaen besichtigen in 't landt al der vrije luyden ende Compagnies volcq haer doen op de corenlanden etc., die fray besich vond d' eene met mayen, d' ander ploegende, ende sommige haer afgemayde graenen in de schuyren rijdende, met welcke ende gestelte ordres 's avonts redelijck laet weder thuys quam. Ondertusschen waer 't Schapejachjen, geballast met brandt- ende bovenop geladen met timmerhaudt, met een zuylijcq luchjen weder na 't Robbeneylandt vertrocken.

23 dito,

's middags quamen de vrije borgersraden Steven Jansen van Wageningen ende Hendricq Boom van den Overtoom aen den Commandeur navolgende request overleeveren, luydende van woort tot woort als t' weeten:

1.

Geeft met behoorlijcke reverentie te kennen aen UE. heer Jan van Riebeecq, als Commandeur ende opperhooft ende sijnen Raden aen d' Caep Boa expirantie: Wij borgerraden ende nagenoemde vrije borgers in 't generael, oocq niemant uytgesondert, doen te weten ende versoecken wij van weegen ons verbandt.

De supplianten seggen in 't begin wel reverentie, maer blijckt in 't vervolgh per force.

[p. 596]

2.

Als dat wij vrij geworden sijn om in de landtbau ons te erneeren voor den tijt, als bij de erf- ende vrijbrief blijckt.

Sijn haer brieven ende conditien voorgeleesen ende daerbij doen bijcken.

3.

Dat wij sijn vrij geworden, opdat wij de vrije bestiael coophandel sauden mogen drijven snde voorts de rest niet uytgesondert met d' inwoonders genaemt Hottentoos, ende nu dat wij vrij geworden sijn ende ons bloedige arrebeyt aen 't landt gedaen hebben, soo wort de handel ons verbooden.

dat sij vrij geworden sijn onder oubmissie van alle ordre gestelt ende noch te stellen bij d' Overicheyt alhier, op aprobatie onser Heeren meesters in 't Vaderlandt ende 't gene bij deselve Haer Ed. wijders geordonneert bij ofte noch geordonneert sal worden etc., selfs volgens de vrij- ende erfbrieven d' eerste mal getijckent bij d'E. Heer Commissaris Van Goens ende de conditien met sijn Ed. gemaeckt ende haer meermalen voorgeleesen.

4.

Ja dat meer is geen vlijs dat sij brengen, te mogen reuylen, nu noch voortaen.

Hebben derhalve opgemelte onse Heeren meesters de vrije luyden den veehandel met d' inwoonders gelast t' verbieden etc. ende wij ingevolge oocq het geslachte vee van deselve om na des Compagnies oogmercq de duyrte voor te comen, ende dat het oock maer van gestorven ende siecke schurffde beesten is dat de Hottentoos te coop brenghen.

[p. 597]

5.

Als datter geseyt is doen d' Heer Rijckloff van Goens hier aen de Caep was, van het beste sauden hebben om mede te arrebeyden in haer lantbauw, soo hebben wij van 't slimste, want d' eene die heeft ossen soo groot gelijck blijckers dogge ende den anderen aude krengen van koeyen om haer mede daerin t' erneeren, ende haer te helpen, dewelcke onmoglijck is; doch darom niettemin, soo moeten wij ons belijden tot ter tijt toe dat wij ander crijgen.

Is haer hierop geseyt, dat dit alles onwarheyt sij, alsoo haer de schoonste jonge ossen ende sterckste koeyen door mancquement van meerder ossen uyt al den hoop gegeven ende selffs na will ende keur laeten uytsoecken: hebben tot heden morgen aen Symon in 't Velt incluys ende oocq eenige aen den vrijborger Jan Reyniersen gepresenteert. Ja soo veel ende goedt, dat sij, niemant uytgesondert, het daer rijckelijcq ende wel mede cunnen stellen, ende oocq verstaen wordt, geringer tot den landtbau na rato van de groote van dien ende ommeslagh maer nodich hebben etc.

6.

Soo is het nu voortaen, dat wij met de voorsz. beesten een deel landts gebaudt hebben ende ons graynen daeraf gehaelt ende in ons huys gebracht ende wij oock alle dagen voort aen het dorsen sullen vallen om ons coren ende garst schoon te crijgen, soo is 't dat wij borgerraden ende wij vrijborgers doen weten ende aleer wij ons coren aen d'Ed. Compagnie leeveren, dat wij met malcanderen weten mochten, wat wij daervoor hebben mochten, want wij houden de mud op thien gulden, ende de garst sal gemiddelt worden mettertijt, want wij daer noch gheen prijs setten cun-

[p. 598]

nen, want niet van sin sijn het coren minder te geeven, soo sijnnen wij van sin niet een voet landt meer om te bauwen. Daerom wilt ons een vaste prijs setten ende oocq, dat meer is, een handtschrift van UE. ende u vollen raet onder onse borgerraden berustend laten, opdat wij daer vast op staen mogen, wandt wij gheen woorden meer glooven, want wij worden gepayt aen alle canten met schoone woorden ende geen daet.

Hier schijnen de luytjens d' Ed. Compagnie t' willen twinghen, is haer derhalven geantwoort, dat se het wet stellen laten aen de Overricheyt, van Compagnies wegen daertoe g'authoriseert, ende hun aenstellen als gehoorsame onderdanen betaemt, sonder d'E. Compagnie, die se uyt de hant met cost ende al onderhaudt ende van onder op helpt tot dersslver groote costen ende beswaernissen, van 't een of 't ander te dwingen of hier of daer mede te dreigen, als bij deesen vrij seditieus ende oproerich geschiet. Wandt dat sij haer corn op 10 gulden 't mud hauden, saude wel niet veel op te seggen vallen als nauw te dingen etc., maer te seggen dat het minder niet geven willen met drijginge van gheen landt meer t' willen boven etc., is dwang ende bij d'E. Compagnie van haer onderdanen niet te leyden. Des elcq gewaerschauwt wordt hiervan te desisteeren, opdat de Ed. Compagnie niet gepregneert wordt daertegen de nodige ordre te stellen etc.

7.

Gelijck de vendrigh ons soeckt het coren af te copen voor 4 gulden de mud, oocq om ons daermede te bedriegen.

Dat is omtrent 2 a 3 mud coren van Harman Remajenne volghens sijn eigen bekentenisse nu oocq doende, een vol jaer in de lucht laten overstaen bederven ende verwaar-

[p. 599]

loost, mitsgaders corts noch eerst afgedorst, genoechsaem door dwangh, of dat anders gheen provisie uyt 't magasijn aen hem verstreckt soude worden, ende omdat dito coren heel verrodt ende onbequaem geworden is om broot van te backen den vendrich toegestaen te mogen coopen tot voeding van de verckens, die hij om aen te focken haudt ende niemandt oyt aengewildt heeft etc.

8.

Doch wij niet van zin sijn het coren minder te geven als de voorsz. som.

9.

Daerom set ons een prijs in corten tijt, want soolang wij geen prijs weten sullen gheen landt bauwen, want wij gheen Compagnies slaven willen wesen.

Op deese dwangwoorden is haer g'antwoort, dat haer de goede hier buyten mochten hauden ende voor hun sien gheen wet te stellen van wie sij wetten t' ontfanghen hebben ende oprechte eerlijcke borgers gehoorsamen moeten, alsoo d'E. Compagnie niet verstaen sal, dat haer onderdanen wetten of prijsen ergens op stellen sullen, maer dat haer Ed. sulx selfs toecompt en wel soodanige sorge in alles sullen draegen, dat de goede wel behauden sullen connen blijven, dewelcque oock voor geen Compagnie slaven gehauden worden, maer of haer de belhaemers van deese force dwangredenen al sullen cunnen daervoor bewaren mits hare begaene fauten ende genoegsame muytrije om in slaefse decadentie te vervallen staet te vreesen ende moogen toesien, alsoo het wat te segghen is de Ed. Compagnie te willen ergens toe dwingen, die se volgens eer ende eedt ende conform haere vrije ende erffbrieven als de verdere conditien, heden noch voorgelesen, alle trouwe ende gehoorsaemheyt schuldigh sijn, ende dat na

[p. 600]

sulcke ordres alsser rede sijn gestelt ende na deesen noch gestelt sullen ofte moogen worden.

10.

Reeckent het selfs een reys, wat een groote coste wij alle jaeren moeten maecken: den eenen die heeft 3 knechts ende den anderen 2 soo voorts, die moeten oock betaelt sijn, want wij het niet stellen cunnen, soo wij niet meer van 't coren crijgen dan 6 gulden.

Is haer g'antwoordt, dat deese reequeninghe al lang voor haer gemaeckt is, selfs al in 't Vaderlandt bij onse Heeren ende meesters welcque derhalven (dewijl sij het ommers dus parforcelijcq weeten willen) verstaen, dat daer sij het landt voor niet hebben, al vrij minder als 6 gulden het mud stellen cunnen ende oock gehauden sijn den taruw ende ander graenen, die d'E. Compagnie begheert off aen staet te leeveren, maer tot hoedanige prijs eygentlijck is noch niemandt g'openbaert, maer tegen den jongsten borgerraedt Hendricq Boom eenige dagen geleden, die den Commandeur deese eigentlijcke woorden: Boomtjen ick wenschte van weegen de vrijborgers dat se all 6 gulden voor 't mud verseeckert waeren, daer mij dunckt dat sij 't oock vrij behauden voorstellen sauden cunnen, doch wij sullen sien wat wij met de comste van den jaerlijcxen Commissaris uyt India voor deselve meer bedingen cunnen ende oocq door ons voorschrijvens aen d'Ed. Heeren onse meesters, waerinne wij den Commissaris hulpe sullen versoecken, dat wij ommers te meer cunnen bevroeden, dewijle den Commandeur selffs den landtbouw is toegestaen ende soo wel als de burgers mede wel gaerne de meeste prijs hadt, mitsgaders derhalven oocq haer daerinne sal soecken te helpen etc., ende ofte vrije luyden dan wel reeden hebben soodanich haer genegen opperhooft sulcken forcen dwangrequest over te geven, smackende meer na seditie als schuldige gehoorsaemheyt, wort de goede

[p. 601]

eens in bedencken gegeven. Doch nademael de meeste niet schrijven cunnen ende dit oproerich schrift oocq met haerlieden beeter ende goede meeninge niet overeencompt, sal sulck haer ten goede gehauden ende den principalen de pen van den verborghen schrijver mogen toegepast worden, neffens noch 2 a 3 anderen van de meeste oproer ende praet sonder daet, welcke den Commandeur ende Raedt wel bekent sijn ende haer saecken tot dato noch versloft ende verwaerloost hebben, schoon deselve vele benefitien boven anderen zijn gedaen etc.

11.

Want in plaets wij sullen gehulpen worden, soo worden wij onderdruckt.

Is haer gesegt de onderdruckers aen te wijsen, doch wirdt hier op stil gesweegen, ende niemandt thuys gevonden, maer bekent het soo niet meenen. Item dat het haer soo fel ende hardt niet voorgeleesen wass etc.

12.

Doch niettemin, soo wij geen vaste prijs van 't cooren crijgen, soo sullen wij alle ons vee ende slaeven voorts alle de rest, dat onder ons berustent is, wederom brenghen, wandt wij en willen dus niet blijven.

Op deese dwangredenen haer gevraegt sijnde, als men hun den vasten prijs van de Heeren meesters openbart, of sij dan oocq gewillich sijn, tensij die te weynich ofte genoeeh in haer sin is, haer graenen daervoor te leeveren ende de ploegen als eerlijcke borgers te laeten voortgaen, op belofte door den Commandeur al lang ende veelmalen gedaen van voor haer te sien, mogelijck sijnde, meer te bedingen etc. Ende bij de vrije borgers g'antwoort sijnde van ja, soo is eyntelijcke de jongste missiven van Heeren 17^en dato 16

[p. 602]

April 1658 g'opent, ende haer het navolgende uyteselve voorgeleesen: ‘ende ten eynde de voorsz. vrije luyden souden moogen weeten, waervoor sij de graenen, bij haer te winnen, sullen cunnen quijt worden, oocq gehauden sijn aen d'E. Compagnie te leeveren, hebben wij goetgevonden ulieden te authoriseeren, dat ulieden haer de voorsz. graenen vooreerst sal cunnen offneemen ten prijse als volgt te weten: Een last rijs van ƒ 70 tot ƒ 100, een last taruw van 70 tot 100 gulden, een last rogge van 50 tot 70, yder last gereeckent op 3600 ℔ ende 't geene bij maten geleevert wordt naer advenandt.’ Hier sach men datelijck elck evenseer ver flauwen ende bijna heel mismoedich werden; doch werdt haer door den Commandeur weder een hardt in 't lijf gesprocken ende geseyt, dat hij, als vooren, geneegen bleef ende beloofde de Heeren voor te dragen sij daermede niet behauden cunnen blijven ende volgens dien met beleefde versoecken voor haer sijn best doen wilde om meerder te mogen bedingen etc., dat haer weder wat scheen te verquicqen.

13.

Want wij cunnen onse provisie niet crijgen of wij moeten vaste borge stellen; dat en was van te voren soo niet geseyt, dat wij voor onse cost borgen moeten stellen; maer het was ons geseght, dat wij met onse coren sauden betaelen als het van 't velt quam. Soo is 't voortaen dat wij niet langer willen gedwonghen wesen, want wij hebben moeten met dwangh erten, garst, bonen, milie sayen, of de magasijnen wart geslooten. Daer leyt het nu ende is niet affgecomen, ende soo wij op het landt blijven, soo willen wij niet in onse lantbau gedwongen wesen, soo oocq van 't een als 't ander.

Hierop is haer geseyt, dat haer den taxt van den borch, bij d'E. Compagnie gestelt, is gecommuniceert, ende terwijle

[p. 603]

sij meest alle die te boven waren ende eenige meer sochten van d'E. Compagnie te haelen wat ende hoe sij maer costen, sonder haer best te willen doen om corn tot betaelinge te bauwen, als voornamentlijck Harmans geselschap, - dat wij daerom de sorgh over Compagnies middelen bevolen genootsaeckt waren desulcke ende andere niet meer te borgen als onder sufficante cautie etc. Item oocq met waerschauwinge van de magasijnen voor haer te sluyten, hoewel 't der noch niet eens toe gecomen is, ende te persuadeeren tot hun debvoir in den nodigen landtbau daer gemelte Harmans geselschap de aldertraegtst van allen tot dato in is bevonden, blijckende darbij genoegsam, dat hij met de meeste ende beste treckossen van eersten aff uytgekeurt ende versien sijnde geweest tot heden in al de 2 jaeren langh noch maer 9 morgen landts omgeploegt heeft, daer den vrijborger Hendrick Boom dit eerste jaer met de alderjongste ende cleynste ossjens van alle de vrije luyden over de 10 morgen lands omgeploegt ende besayt heeft, mitsgaders oocq daervan sijn schuyren fray vol coren becomen. Item Jan Reniers oocq maer 6 ossjes over de 11 morgen lands hebbende, Steeven Jansen 15 ende Otto van Vreede 16 morgen besayt ende ingewonnen mede met veel minder ende swacker beesten als Harman Remajenne voorsz., gelijcq het oock Casper Brinckman redelijck gemaeckt ende 12 morgens lants oock met minder ossen als Harman omgebaut heeft, ende welcken Harman over den dwang in den landtbau om sijn trage luyicheyt noodich 't meeste hier is roepende, also niemandt anders als vor hem dienthalven gedreygt sij de magasijnen te sluyten, alsoocq om sijn coren te doen afdorsen, dat een gants jaer in regen ende wint buyten gestaen ende gladt bedorven is, soodanich dat het niet leeverbaer is, noch eetbaer voor menschen, ende daerom als vooren den vendrich toegestaen is het voor sijn verckens te moogen copen, sijnde derhalven den naerstige ende vrome borgers onder den hoop de meeste geacht te wesen in consideratie gegeven, of men

[p. 604]

van Compagnies wegen niet genootsaeckt is sulcke trage inhalende gasten tot haer debvoir met alle mooglijcke middelen aen te manen ofte gelijkt in 't request genoemt wort te dwingen ende voortaen noch meer op te passen, opdat de Ed. Compagnie door desulcke reden soo verde boven de gestelden taxt schuldich sijnde niet al te veel beswaert wordt tot derselver groote intrest.

14.

Want wij groote perijckel lijden van de Hottentoos om t'avondt of morgen in groote schade te comen, daer de Compagnie geen noodt af hebben, want wij de beschermers van ons landt sijn.

Is haer gesegt, dat se van prijckel selfs oorsaecq sullen sijn en blijven, soolang sij de Hottentoos tegen de gestelde ordres aen haere huysen gedogen ende alle gelegenheyden laeten affsien etc.

Item dat tot haer bescherminghe de redout Coornhoop met 2 stucken is gemaeckt tot costen van d'Ed. Compagnie, welcke Compagnie oock ten dien eynde begonnen heeft de reviere Liesbeecq op te ruymen ende te maecken, dat daer gheen bestiael can overgeset worden, boven dat haer oock is bekent gemaeckt, hoe dat men voornemens is alle Compagnies bestiael aen de oversijden buyten ende langhs haer corenlanden te laeten weyden met soldaten expres tot beschermminghe van haer ende derselver goedt etc., 't welcq wat anders is als dat sij haer eygen beschermmers sijn, alsoo veele door traegheyt verschijden malen haere treckbeesten niet eens hebben willen bewaeren, als elckens genoegsaem tegen onse genegentheyt met dwangh desulcke, als voorseyt, op 't hoogste nodich, waerdoor sij se verlooren ende laeten neemen hebben van de Hottentoos, tot groote quellinge voor d'E. Compagnie, die dan niet alleen heeft haer moeten ander beesten geven om haer in geen armoede te laten ver-

[p. 605]

vallen, maer oocq groote moyten met de Hottentoos gehadt, ja soo verde, dat men al met deselve dienthalven heeft in oorlogh geweest, doch Gode loff weder tot vreede geraeckt ende deselve in soo goede devotie gebracht, dat te niet meer durven dencken iemandt van de vrije luyden off andere eenich overlast meer te doen, seeckers een groote saecke voor de Ed. Compagnie etc., ende principal gheen clijne gerustheyt voor de vrijborgers, daerbij door Godes zeegen uyt gevaer etc., ende dierhalven aen alles dit well te beseffen wat cleynen perijckel sij te lijden hebben, alse haer gelijck alle onderdanen gehauden sijn de ordonnantien tot hanthavinghe van 't voorige willen onderwerpen; doch die niet en willen, can 't recht ende justitie tegen gebruyckt worden, daertoe alle uyr van dien gereet zijnde etc.

15.

Soo is 't, als dat wij om iets versoecken van hetgheene dat ons van noode is, dat wij dat crijgen mogen, want het ons beloofft is als wat wij versoecken dat het ons sal gedaen worden, dat wij sauden vrij haudt, saudt ende alles wat wij van node sijn, voor den tijt van 12 jaren saude oocq ons rantsoen vlees, speck, rijs, olij, asijn, oocq het beeste slaen ende oock saude mogen laten malen, mitsdien voor contentement etc., soo is 't als dat wij geern hadden dat ons de Heer een bos wees, daer wij vrij haudt haelen mochten om elcq te maecken 't geene datter van noode is. Het is oock geseyt, doe de Heere van Goens hier was, dat wij sauden schapen crijgen, al wauden de vrije luyden een duysent schapen hebben, ende nu oock niet crijgen cunnen of moeten se contant betaelen, 't welcke d' Heere wel weet dat wij gheen gelt hebben, want het is altijt: gelt gelt, ende daer gheen gelt ontfanghen wordt, ende wij moeten swaere intressen

[p. 606]

geven, soo is 't dat wij vrije luyden glijck mach gebestiaelt weesen, want wij met gheen koeijen bauwen cunnen, want het is geseyt wij sauden geholpen worden, ende soo niet, sal het blijven staen het een met het ander.

Hierop is haer gesegt, dat soo iemant yts noodighs belooft sijnde gewijgert was, spreecken saude; doch sweegen altemalen stil, behalven eenige van naerstighste, welcke bekenden hierinne ten vollen contentement gedaen te sijn, ende haer vorders beweesen, dat se van haudt tot heden emmers noch toegelaten waren voor haer eygsn brandt ende tot wanden harer huysen, tuynstocken etc. uyt de benedenbossen te haelen. Item oocq soudt, hoewel haer sulcx nooyt bij niemant ter werrelt belooft is, veel minn vrij voor 12 jaeren; dat streckt alleen op haer boulandt, dat se dat voor 12 jaeren vrij sullen hebben sonder belastinge als bij de erffbrieven blijckt ende de conditien met d' Heer van Goens aengegaen etc., ende alsoo de bossen bequaem tot timmer haudt seer onordentlijck plachten geschonden te worden ende darop timmerluyden en houtsagers sijn vrij te worden om timmerhoudt met orde te zaagen ende hacken, ten eynde voor die naecomen oocq hout tot accomodatien mag weesen en die niet verlegen souden staen, is haer sulx geordonneert van deselve vrij timmerluyden ende houdtsagers ten redelijcken prijse te haelen ende coopen, alsoo der die oocq op leeven moeten, gelijcq mede 't saudt soo onordentlijck plegende uyt de pannen gehaelt te worden, aen vrije luyden is oovergedaen om saut schoon ende droog daeruyt te halen ende aen d'E. Compagnie glijck de lantbouwers haer coren ten redelijcken prijse te leeveren, daer sij 't dan, goetcoop genoegh, suyver ende schoon cunnen becomen.

Wegen vlees ende specq is haer van d' Heer Cunaeus maer voor 3 maenden vergunt ende bij ons tegen sijn E. ordre tot heden noch al verstreckt, schoon der vis genoegh te crijgen is ende elcq voor sijn eygen vrij staet te visschen

[p. 607]

daer hun oocq al meer liberteyt in toegestaen wordt als d'E. Heer van Goens haer wel heeft belooft, om redenen in de conditien etc. bijgevoegt ende heeden voorgeleesen, rijs voor ½ stuyver 't ℔, gelijck se d'E. Compagnie (in) India cost; oolij ende asijn halen se noch al, dit is een blaeuwe clacht, alsoo wel als al 't voorige, want wij spijsen Compagniedienaeren met vruchten uyte thuynen om den rijs voor haer te strecken, vermits haer die voor ½ stuyver 't ℔ seer oncostelijck valt.

Weegen 't malen is noch vroegh, maer cunnen de haestighen niet wel haer tijt afwachten wat ordre daer sal op gestelt worden; doch dit is Hendrick Boom principael die 't wel al na sijn sin hebben ende inslicken soude willen, als sijnde noyt vergenoegt, hoeveel welldaden hij van d'E. Compagnie genooten ende geschraept oft geraept heeft.

Aengaende die schapen, die haer bij duysenden door de heer van Goens belooft waeren, is apparent wel eenichsints waer, maer te verstaen als er de Ed. Compagnie van versien was, ende mits betael, ende dat sulcxs niet contant gevordert wordt, is van die den gestelden borgh der Heeren meesters door haere greetighe inhaelinge verde te boven sijn gecomen ende wij gheen verder borghtocht van d'E. Compagnie wegen over ons derven neemen, schoon wij weeten, sij gheen gelt hebben oft crijgen cunnen, als met grooten intrest, waerom belooven se soveel ende souden noch al meer geeven, alsser maer waeren die schieten wilden, ende alsoo haer selfs tot irreparable lasten beswaeren, indien bij ons daerinne niet tijdelijck ware voorsien geweest. Ende hoe hebben sij 't nu gemaeckt? dat niemant sulcke oproerige borgers meer fideeren sal etc.

Ongelijck gebestiaelt te mogen wesen, sijn sij ten vollen genoegsaem naer advenand elx landt dat hij in eigendom te bouwen heeft, ende wanneer se deselve daer alleen toe gebruyckten, in plaetse dat se de beesten met riedt, steen ende brandthoudt voor anderen afneemen, souden se aen

[p. 608]

die se hebben dubbelt versien sijn, gelijck oock verstaen wordt dat se sijn ende die d'E. Compagnie noch heel jong sijnde meerder heeft moeten te passe comen voor andere vrije landtbouwers haer dagelijx daertoe aenbiedende ende mits manquement noch niet cunnende geaccommodeert worden, na 't schijnt dat sommige onder de jegenwoordige landtbouwers gaerne het spel sonder meer andere beneffens haer alleen in hadden om alsoo een monopolye te cunnen maecken, wandt oocq haer noch gistern verscheyden van de sterckste koejen tot verhinderinge van den aenteelt tot treckbeesten sijn gegeeven, in plaetse van de manquerende ossen, daer se segghen dat se niet mede arbijden cunnen, hoewel d'E. Compagnie doorgaens tot haeren bou ende wagens koeyen heeft gebruyckt in plaets van ossen, omdat die de vreye luyden al telckens sijn gedaen als se maer eenichsints bequaem waeren, ende noch derven se seggen dat se met de koeyen niet bouwen cunnen met wel force drijginge dat se anders niet geholpen worden (schoon se ten overvloede, als vooren geseyt, geholpen sijn) alles willen laeten staen daer 't staet; waer hoorde men oyt sulx uyt eerlijcke vrome borgers ende onderdanen tegen haer ovricheyt ofte d'E. Compagnie, die se soo schoone gelegenheit geeft tot prosperitijt ende ten dien eynde van alles ende van den beginne aff uyt de handt onderhsudt ende te borg, dus lang tot soo merckelijcke somme t' haerder belastinghe spijst ende met alles so mildelijck accomodeert etc.

16.

Want wij sien, dat den vendrich de beesten, die nae 't geven van 't beste uyt de crael neempt, ende oocq Hendricq de snijder, dewelcque dat niet geseyt is dat sij de besten sullen hebben, maer het is ons belooft de besten te hebben. Van de allerbeste, daer sijn wij vrij op geworden, om die te crijgen, maer sij, als voorsegt, niet.

[p. 609]

Dit is oock onwaer, alsoo den fendrich de meeste verckens haudende, dewijle der, als geseyt, andere om de moyten niet hebben aengewilt, maer vijff koeyen oyt heeft in sijn huyr gehadt ende dat bij opveylinge om gelijck andere verckenhouders de carnemelcq voor de biggetjes te gebruycken ende hem gelijck andere tot dien noodighe aenqueecq van dat vee aen te moedigen etc., ende sijn die 5 oock de slechste ende deselve koeyen, die hij voor d'E. Compagnie diep uyt landt in perijckel van sijn lijf ende leeven met groote moyten ende ongemacq heeft gehandelt. Ende aengaende de melcqbeesten, die den vrij cleermaecker Hendricq heeft, sijn 12 stucken ende met de sijnen maer des Commandeurs eigen beesten, die se sijn huysvrou door voorsz. vrij cleermaeckers vrou laet waerneemen met een vrij knecht van 16 gulden maendelijx, welcque hij Commandeur daerop houdt boven 't genot aen de vrou toegestaen, dat sijluyden oock well weeten, hoewel sij Hendricq noemen, maer den Commandeur selfs meenen, ende hierbij wel stoutelijcq derven calangeeren tegen alle billicke eerbidicheyt ende respeckt, die se denselven als haer hoogste opperhooft hier ter plaetse skuldich sijn; ende aengaende de beste beesten, die se seggen haer belooft te sijn, hebben se al van over jaer en dagh wegh, en den Commandeur expres gewacht met sijn landtbouw tot sijluyden eerst geholpen waren. Na 't volcomen geschiet was, heeft denselven eerst dat jaer 1658 de besten neffens d'E. Compagnie daeraen uytgecosen tot sijnen bou etc., sulx dat niet op te ceggen valt ende de supplianten groote onwarheeden uytspougen ende smeden tot haer cleyne eere etc., sijnde oocq nooyt geseyt dat sij landtbouwers alleen melcqbeesten ende schaepen souden houden ende andere vrije luyden daervan g'excuseert blijven, maer sulx vorsz. Commandeur dancq weeten, die 't op den 20 Augusty verleeden met den Raedt t' haeren besten vooreerst aldus noodich evonden ende geresolveert hebben.

[p. 610]

17.

Ooq dat boortvaren versoecken wij dat het mach toegestaen worden, als de scheepen 3 dagen op de rheede geleegen hebben, vrij ende vrancq sonder naeloopen van den fiscael.

Wegen 't boortvaren is haer altijt toegestaen geweest nae den derden dagh sonder vragen, maer na 't versteecken van den vrijborger Marten Vlockert g'ordonneert 't consent van des Commandeurs eygen handt te haelen, conform de conditien bij d'E. Heer van Goens met haer gemaeckt; doch schijnt hierbij oock openbaerlijck, dat de vrije luyden gaerne selffs meester booven haer wettige Ovricheyt waren, ja wel selfs booven d'E. Compagnie ende haer eygen Heeren ende meesters; maer daer sal sorg voor gedragen worden ende de principale roervincken van deese seditieuse oppositie wel uytgevonden worden, als sijnde eenige rede genoegsaem bekent; - verstaende soo se haer misslagen met comportementen voortaen niet trachten te repareeren.

18.

Soo is 't dat wij voortaen dat daer geschreven is, dat wij het mogen weeten, hoe het weesen magh in corten tijt wat wij voor 't coren garst sullen hebben.

Is hiervoren geseyt.

19.

Ende wij versoecken oocq de ruyling principael. Dan souden noch sien eenige beesten te crijgen om ons daermede te behelpen, want Compagnies crael is tegenwoordich vol beesten ende wij en cunnen der geen crijgen, so daerom versoecken wij oock de handel, ende wilt ons op dit request bescheyt laete weeten

[p. 611]

hebben, niet meer. Dan blijven wij al t' saemen UE. oitmoedige dienars.

Aldus gedaen aen de Caep de Goede Hope den 22 December anno 1658.

Steven Jansen.

Hendrick Boom^1).

Symon in 't Velt^1).

Jan Reyniersz.^1).

Otto Jansen van Vrede^1).

Casper Princkman.

Jacob Rosendael^1).

Warnar Corneliss.^1).

Pieter Vasagie^1).

Frans Gerritsz.

Herman Remajenne.

Jan Martens.

Johannes Rietveldt van Bredenrode.

Jacob Cloeten.

Hierop is haer geseyt: de reuylinge heeft d'E. Compagnie verbooden bij haere brieven uytte 17^e, haer oocq veergeleesen, sijnde haer die soowel als d'E. Compagnie schadelijck, vermits sij doch gheen goede beesten van de Hottentoos crijgen cunnen ende de clad ende duyrte daer maer in bringen, boven dat sij met het in 't landt loopen haeren bou versuymen, daer sij op vrij geworden sijn ende genoeg met beesten elcq toe versien sijn, volgens de verclaringe van de meeste hier ondergeteyckent, uytgenomen den tragen ongehoorsamen Harmen Remajenne ende Rietvelt, die 't request met al te scharpen pen geschreeven, ende, soo wij meenen, tegen geneegenheyt van al de rest soodanich ingestelt ende de goede luyden helpen persuadeeren ende dwinghen heeft te teyckenen volgens bekentenisse van al de rest, hierop ge-

1) Deze personen hebben met een merk geteekend.

1) Deze personen hebben met een merk geteekend.

1) Deze personen hebben met een merk geteekend.

1) Deze personen hebben met een merk geteekend.

1) Deze personen hebben met een merk geteekend.

1) Deze personen hebben met een merk geteekend.

1) Deze personen hebben met een merk geteekend.

[p. 612]

saementlijck ende oocq naderhandt bij den Commandeur alleen gecomen sijnde elcq appart gedaen, beneffens haer onschuldt ende versoecq van vergiffenisse etc.

Is oock gebleecken, dat niemandt van al de schapen, die deselve oyt staende den vrijen handel geruylt hebben, noch een eenich dier over, maer verwaerloost heeft als eenlijck Hendricq Boom, Steven Jansen en Otto van Vreede, hebbende de rest die sleghs opgegeten ende voorts laeten verlooren gaen etc.

Dese antwoorden alle de geteyckende vrije landtbouwers ontboden ende in de Raedtcamer present, aldus op haer voorsz. request van point tot point gedaen, ende deselve tot 3 malen oocq distinckt ende duydelijcq van woordt tot woort voorgeleesen sijnde, ende sijluyden bekent hebbende haer fauten, daerbij grooflijckx begaen etc. ende volgens dien versocht het bij den Commandeur soo qualijcq niet mochte genomen worden, als claerlijcq nu siende niet alleen haren misslagh, maer oocq dat den Commandeur doorgaens in haer voordeel was ende met alle goede genegenthijt na vermoogen sochte op de been te helpen etc. - Is haer door denselven vorders geantwoort in substantie aldus: wel aen vrunden, sooveel ons ofte mij in 't particulier aengaet, can ick de saeck licht over 't hooft sien; maer dat ulieden d'E. Compagnie soude meenen te dwingen, sal bij haer Ed. quaelijcq genomen worden en gansch onaengenaem wesen, oocq voor ulieden verdolinge ende met 't hooft tegen de muyr geloopen: wenschende derhalven, dat ulieden haer beeter beraden hadden, dat echter noch tijt is ende daerom geraden blijft voortaen maer u best te doen aen de ploegh tot den landtbou etc., voor u selffs opdat oocq de antwoorden van d'E. Heer Commissaris van Goens noch in onse ende de eerste vrije luyden haere memorie

[p. 613]

niet voor u gereedt staet, namentlijck, dat degheene, die niet voor sich selfs wil bouwen voor d'E. Compagnie sal an den ploegh geset worden etc., boven dat oocq al verscheyde andere luyden daerop wachten tegen dat eenige oproerige vrije borgers tot straffe haer landt geconfisqueert wordt etc. om in de plaets te mogen comen selfs met aenbiedinge van huyr te betaelen. Daerom sij elcq vermaent, voortaen toe te sien wat hij doet. Ick beloove na mijne gewoone genegentheyt mijn best te doen bij d' Heer Commissaris uyt India, haest te verwachten, ende met ons schrijven aen d' Heeren meesters, dat de prijs wat magh verhooght worden; laet maer de ploegh wacker sijn gangh gaen ende de dorsvloer niet vercouwen; doch siet dat ick u met ploegen op Compagnies ende mijn landt niet en come te vercloecken, want ick er wacquer meen achter heen te sitten. Waerop elcq, als een nieuwen moet gevadt hebbende, beloofden evenseer sijn best te doen etc., ende den Commandeur aen deselve een romer wijn of twee liet omgaen, in voegen alles in frayen rust ende ordre herstelt sijnde, yder welgemoet naer huys gingh, lachende d' een d' ander wat uyt, omdat elcq over 't sijne soo wat sijn recht bescheyt gecreegen hadt etc.

2^e Carsdagh den 26

't luchjen noorlijck, waermede 't Schapejachjen van 't Robbeneylandt retourneerde, hebbende daegs voor eergister, met de harde Z.Z. oostewinden dese wech op laveerende, beide sijn swaerden aen 't stuck geseylt, soude anders, deselve streecq genoech sijnde geweest, wel opgelaveert hebben. Is derhalven ordre gestelt tot vernieuwinge ende reparatie etc.

3^e Karsdagh den 27 dito, is heden 't Schapejacht weder afgeladen met brandt- ende timmerhaudt, mitsgaders vijff gansen ende 1 mudde haver voor deselve om die aldaer te laten voorteelen, vermits deselve hier

[p. 614]

te veel schade overal in de thuynen sijn doende ende voor 't wilde gediert qualijcq can bewaert worden etc.

Aen Rijck Overhagen.

Bij deesen compt ulieden beneffens de last timmerhaut, brandthaudt, 5 gansen ende een mud in een of twee sacken tot voedinge voor deselve, dewijl 't eylandt in de drooge tijt dus dor is, hopende dat sij bij d' overvloedige groente aldaer in de natte tijt cost genoegh hebben ende fray aenteelen sullen; doch onderhoud se met voeden om se tam te hauden, ende sullen wij met den naesten een uytgeholden boom medesenden om water ende allerhande slobberinghe voor deselve in te doen, cunnende al tusschen wijle haer met een puds of baly soo lang behelpen, ende ons laeten weten, wanneer de haver telckens geconsumeert ende wat ulieden tot 't een ende 't ander vorder nodigh is, alsoo al in bedencken sijn om oocq eenige eenden daerbij te senden etc. Hiermede etc. in 't Fort de Goede Hope, ady 27 December, anno 1658. Was geteyckent: Jan van Riebeecq, Roeloff de Man.

Tegen den avendt is 't Schapejachjen ten eynde vorsz. vertrocken ende op dato oocq genomen de visite over der vrije luyden geweer ende bestiael etc., welcke beneffens de redelijcqheyt van 't geweer bevonden sijn versien te weesen als naementlijck:

[p. 615]

	op merg- en bou- landt.	oude en jonge bullen.	treck- ossen.	treck- koijen.	melcq- koijen.	var- sen.	kal- ven.	Hol- lants scha- pen.	Caep- se scha- pen.	Bon- galse scha- pen.	Ver- ckons.
Den Com- man- deur op	101 ½ m.		24		12		6	10	15	28
4 Sar- danje- vaer- ders op de ey- lan- den sonder bou- lant met 2 vaer- tuigen									7		3
Jan Rey- niers op	16 ⅔		6	2	10	3	4	6	2		5
Hen- dryck Boom op	40	1 oude	10		11	2	7	6	37		23
Ste- vens gesel- schap op	26 ⅚		10		6		5	2	47
Vree- dens dito op	26 ⅚	1 jongh	10		6		5	4	58
Har- mes dito op	26 ⅚	1 dito	5	5	6		4		63
Vree- landts dito op	25 1/12		4	4	6		1
Brinck- mans dito op	26 ⅚	1 jongh	10		6		5		50
Vasa- gies dito op	30 m.		5	5	6		4
Symon in 't Velts dito op	30 m.		5	5	6		3
Wou- ter Corne- liss. vrij- meule- naer	geen
Hen- drick van Sur- war- den vrij- kleer- maeker	geen	maer een tuyn tot voeding van									8
Den Ven- drigh	geen	maer een stucq tuyn ter leen tot voeding van									41
	-----	-----	-----	-----	-----	-----	-----	-----	-----	-----	-----
Samen op	350 7/12 m.	4	89	21	75	5	44	28	279	28	80

[p. 616]

sijnde te samen onder de landtbouwers jong ende

oude koebeesten	238
schapen	348
ende verckens onder den vendrich ende eenige vrije luyden, geen landtbouwers weesende	80

hoenders ende eenden onder yder een buyten getal, doch calcoenen hebben weynich tier.

Item tot noch de gansen.

28 dito,

is den commandeur na de sautpannen gegaen om die eens te besichtigen, dewijl de tijt nu aencompt ende men overal tegenwoordig om sandt verleegen is, vindende deselve fray vol, contrarie 't raport van dagh tot dag gecreegen door de vrije Saldanhavaerders; doch verclaerden sijluyden, noyt bij de soudtpannen geweest sijnde, dat se van de vryelandtbouwers waren verleyt ende verkeerde drooge plaeten in de plaetse van pannen aengeweesen, des haer den Commandeur vorder onderricht dede, hoe daermede om te gaen volgens de manieren, bij hem in de West Indien ende Caribise eylanden op verscheyden plaetsen ende manieren gesien ende helpen doen etc., 't welcque bij deselve waergenommen wordende cans sal weesen om na de gelaten instructie van d'E. Heer van Goens al goede partije voor Batavia op te cunnen gaderen boven 't gene voor dese residentie noodig is vereyssende.

Sondagh den 29

verleden nacht is overleden den vrijborger Jacob Teuniss. van Cooltjensplaet, macker van Symon int Velt, niet nagelaten hebbende als de de helft, namentlijck sijn een part schult, wesende ƒ 227.16.14, daer sich anderen weder toe aenbieden om voor deselve schuldt in sijn plaets te treeden, vermits alles tot den bouw bij de handt ende redelijck partijtjen corn in de schuyren is, invoegen d'E. Compagnie bij hem niet staet te cort te comen.

[p. 617]

30 dito,

hadden de Cochoqua 23 schapen aengebracht met tijdinghe dat Oedasoa haren oversten, Eva's swager, deerlijcq van een leeuw in den arm gequest was ende dito tolcquinne Eva over eenige dagen weder eens bij den Commandeur comen soude.

Ultimo dito,

is 't Schapejachjen vant Robben eylandt geretourneert ende ten eersten weder gelast af te laden met de laeste rest van 't timmer-partijen brandthaudt voor de vuyrbaekens empassant tot ballast, omme daermede beneffens 2 timmerluyden tot opmaekinge van de nodige schapestal voor de regentijt ende 2 maenden provisie ten aldereersten weder derwarts te vertrecquen met onderstaende briefcken geschreven.

Aen Rijck Overhagen,

luydende als te weten

Jegenwoordigh becompt ulieden conform ons jongste schrijven den uytgeholden boom tot water ende slobberinge voor de gansen, die in tween sal gesaegt ende gemaeckt worden. Item oock de rest van de sparren tot de schapestal ende partye brandthaudt om de vuyren voor de incomende scheepen daer nu voortaen ter degen op geleth moet worden, na de ordre voor dato schriftelijcq gegeven.

De 2 timmerluyden om de stal op te macken gaen nu oock mede, beneffens 2 maenden provisie. Voor 4 Duytsen, 1 slaef ende Herry: ulieden cont de hulpende handt bieden aen de timmerluyden daer ende soo 't noodigh is, ende door den slaef het brandthaudt op den vuyrbergh laeten dragen, oocq door Herry soo veel doenelijcq, gaende hierbij mede 2 ysere wickgen ende 2 moocqer door den smidt laeten macken

[p. 618]

om 't sware branthaudt te clooven. Hiermede etc. in 't Fort de Goede Hope, ady ultimo December, anno 1658. Was geteycquent Jan van Riebeeck, Roelof de Man.

Tegen den avondt quam de tolquinne Eva aant fort met eenich volcq van de Cochoquaes ende 21 schapen, die voor coper, toback en coralen geruylt werden, ende door haer geconfirmeert de tijdinge gister becomen van dat den oversten Oedesoa, haer swager ofte susters man, soo deerlijcq van een leeu aen den arm gequest, vresende datter wel af sterven mochte, vermits met ofte altoos seer weynich eeten coste, 't welcque niet goedt ware, alsoo denselven sich seer genegen tot onse natie is thonende, beter als den anderen oversten der Cochoquas, genaempt Ngonnomoa, hebbende dito Oedasoa voorsz. ongelucq gecregen soo als denselven op de iterative aenmaninge van Eva met een heel deel volcq uyt was om eenige jonge paerden te vanghen ende oliphanten te schieten tot becominge van tanden, alwaer hun onderweegen een leeu, veel aldaer in 't landt weesende, ontmoetede, die juyst sijn loop recht op Oedasoa aennaem ende denselven datylick onder de voet raeckte, op 't lijff sprongh ende sijn tanden in den arm settede, als wanneer elcq van sijn volcq even couragieus boven op den leeu vlogen, d' een hem vattende bij d'ooren, d' andere bij 't haer van sijn hals, staert, poten ende sommige hem door haer handen den mont met force opbreeckende ende alsoo de tanden uyt voorsz. haer overstens arm treckende, mitsgaders voorts met hasegayen dodende, mits welcq onglucqigh voorval haer de lust tot vangen van paerden ende oliphanten weder heel vergaen was, ende daertoe weder heel qualijck sullen te beweegen wesen. Voorsz. Oedasoa hadde

[p. 619]

seer gaerne voor sijn doot eens bij den Commandeur geweest, doch was de wegh soo verde ende vermits de drooghte soo schrael van versch water tusschen weegen te becomen, dat men met grooten dorst te lijden, deselve heel moeyelijk ende peryculeus van de leeuwen passeeren moeste, willende sij, Eva, daeromme nu vooreerst niet wederom, maer een wijle tijts hier blijven, om ondertusschen wat meer van onsen Godtsdienst te leeren, volghgens oocq de recommandatie ende 't versoecq voorsz. haer swager ende suster nae haer seggen also veele hadden begreepen, datse in haer hart costen gevoelen, dat het waer was 't gene sij haer van Godt ende sijnen dienst vertelde. Hebben daeromme door haer veele jonge kinderen laten onderwijsen ende voor ende na den eten oocq alsse slapen gingen ende opstonden, leeren bidden ende Godt dancken etc. Item wanneer sij van onse Godtsdienst spracq, daer sommige in den eersten om lachten, heeft den Oedasoa door sijn authoriteyt soo veele te weege gebracht, dat elcq even devotigh sulx moste anhooren ende daeromme nu niet meer lachen dorsten, maer eenige 't selve gelijcq hij begondt te begrijpen, dat het Gott ware daer sij van sprack etc., hebbende hij Oedasoa ende sijn vrau Eva's suster haer gerecommandeert noch wat in den commandeurs huys te gaen leeren om wadt verder te mogen onderweesen worden, willende bij gelegenhyt sij den Commandeurs vrou comen besoecken ende haer man Oedasoa als hij gesondt wordt, den Commandeur tot geselschap als suster ende broeder met eenige kleine kinderen, ende die hier laten, om die selve van jongs op te laten leeren, gelijcq ten dien eynde 9 van sijn volcq met Eva gecomen op haer versoeck in 't avondtgebedt toegelaten ende binnen 't fort snachts gehuysvest warden, als niet gaerne willende in de Caepmans huy-

[p. 620]

sen slaepen) noch bij deselve eeten, dervende deselve noch oocq den tolcq Doman qualijck een woordt tegen dese Cochoquas spreecken. Voorsz. tolcquinne Eva verhaelde ons meede een ongeluckigh voorval voor d'E. Compagnie, namentlijck, dat Chaihanthima een van de Chainouquas capitains, veelmael van geschreven ende van wien de Ed. Compagnie de meeste koebeesten sedert 2 jaeren herrewarts wel heeft gehandelt, eenige dagen geleden met een goet getal beesten was herrewarts af comen rijsen, bij hem hebbende sijn vrau van Chobonas geslachte, die opperheer van deesen gantzen hoecq ende rijcq van goudt soude weesen, het voornemen om dito sijn vrau met al haer juweelen van vorsz. Chobona hebbende en anno passato in ons dagh-register ende generale missive aen de Heeren meesters wijtlopigh van geschreeven, aen den Commandeur te verthoonen, welcque tuschen weegen ontmoeteden de groote leegher van de Cochoquas, bestaende in 2 de machtigste troppen van alle deese Hottentos, namenlijck onder d'oversten Ngonnomoa ende Oedasoa, Eva's swager, als verleeden jaer mede omstandich genoteert ende bij verschreven missive geadviseert waren, - van de selve Cochoquas overvallen ende Chailhandima de slacht verliesende vorsz. sijn vrou in haer handen geraeckt ende beneffens veele andere van sijn volcq doot geslaghen, mitsgaders al haer goedt ende juweelen, bij de Hottentoos als drecq geacht, alsoo verstroyt ende weghgeraecqt, van welcquen wij veel saecquen sauden cunnen vernomen ende te verstaen gecomen hebben, 't welcque bij dito interval tot groodt jammer ende schade van de E. Compagnie terughgesedt blijft, sijnde Chaihanthima derhalven met de vlucht gesalveert, hebbende na sijn Heer den oppersten der Chainuquas vertrocquen, die met zijn leger na den Chobona sauden weesen ver-

[p. 621]

ryst, om recht over dit afrondt te versoeken, ofte macht en adsistentie, om daarmede revangie te halen op de voorsz. Cochoquas etc. d'Uyt val staet ons met der tijt te ervaren.