Dagverhaal (ed. Historisch Genootschap, Utrecht)

(1884-1893)–Jan van Riebeeck– rechtenstatus

[1657]

January anno 1657.

3 dito

't wagenvolcq gisteravondt met eenige balcken uyt 't bos thuys comende, hadden tijdinge gebracht, dat Herry met al de Caepmans ende consorten weder opgebroocken ende met al hun vee de wech na Caep Fals heen vertrocken waren, mitsgaders een cleyn leger van huysiens ende weynigh bestiael, sigh bij de mostertbladen omtrent 1 mijl van hier ter neder geslagen hadt, willende hoopen, datter (volgens de vuyren overal in 't landt siende) ander volcq ophanden is, die se plaets ruymen met dewelcke beter sal te handelen wesen.

Desen Herry etc. van tijt tot tijt gesien hebbende, dat hij vertrocken sijnde, wij met wagens de mest van hun beesten uyt hare cralen altijt hebben gehaelt om 't landt daermede te mesten, ende dierhalven gemerckt dat ons seer dienstigh sij, hebben sij jegenwoordigh (opbreeckende) haer cralen in den brant gesteecken ende al de mest (wat gedrooght vermits 't heete weer op 't landt leggende) laten verbranden ende versmeulen, daer sij ons al veel hinder mede gedaen hebben.

6 dito

is wederom omtrent 30 man na 't bos gesonden om noch al meer balcken voor 't hoofft uyt te slepen.

20 dito

was den Commandeur eens gegaen na 't ronde doornbosien om te sien, hoe sigh 't gewas van den tabacq ende 't dorssen van den taruw etc. daer aen stelden, 't welck alles wel bevondt ende waerdigh om voort te setten. Item oock de paerde- ende Turxe boonen, alsmede de groen erten tot preuve gesayt, comende, nadat wat ordre op 't een en 't ander ge-

stelt hadt, wederom na 't fort, ende waren ondertusschen oock partije volcq na 't bos gesonden om eenige balcken tot het meergenoemde hoofft uyt ende op 't wagenpadt te halen.

Omtrent een mijl meest OostZ.oost van 't fort bij de soute reviere, was weder een negerij van Caepmans volckie gecomen, bestaende in 12 huysen ende omtrent 150 sielen met redelijck veel vee, daer (als dickmael van deselve gesegt) niets van verhandelen wilde, maer waren met 10 ossen aengecomen, altemalen geladen met steenbrasem, desen morgen omtrent de bay Fals in een lacq waters met hasegayen geschooten, die se voor tabacq aen ons verruylden, wel soo veel als in 3 a 4 dagen van 't guarnisoens volcq can gegeten worden, des partije ingesouten wierdt om niet te verderven, maer behoorlijcken georbaert te worden.

23 dito

smorgens wat wayende van den Z.Z. oosten wierdt achter 't Robbeneylandt gesien het Robbejacht, dat, vermits gemelde wint langhs hoe meer opstack, niet coste opcomen, maer daer ten ancker bleeff.

24 dito

smorgens noch stijve Z.Z. oost winden. Edoch quam 't gemelte jachien daermede oplaveren ende snamiddaghs fray ter rhede, sijnde den 17 deser uyt de Saldanhabay vertrocken met 5000 robbevellen ende 9 halff amen traen, daer het met de robbevanghst gewenscht succedeerde.

Uittreksel uit een brief van J. Woutersz.

Wat aengaet de toestandt alhier, is Godt loff geheel wel ende sullen wel 10 duysent stucx vellen hier uyt de bay becomen, soo 't als tot noch toe laet aensien; maer wensche ende versoecke aen u lieden hooghelijck, als dat ons gelieffde toe te senden 5 a 6 rappe persoonen, alsoo hier met 5 lompen noch opgescheept

sijn, waervan dat 2 jegenwoordigh teruggesenden, den eenen genaempt Louwerens Anthonisen ende d'ander Cornelis Huybrechtsen, zijnde den droogen rijs niet waert, laet staen Compagnies vlees ende speck etc. Sijn derhalven genootsaeckt geweest 2 man van Gerrit Harmansz. in plaets te houden, totdat UE. ons anders sal gelieven toe te senden, souden anders wel 1000 stucx vellen meer gehadt hebben; zijn door die oorsaeck gedwongen de kettingh-gasten de schaeckels van de beenen te doen, doch de beugels niet. Hiermede etc. Ter sijden stont op Marcuseylandt in de Saldanhabay desen 17 January 1657.

Onder stont UE. onderdanigen etc. ende was geteyckent Jan Woutersz.

Aen d'E. Heer Commandeur Jan van Riebeeck.

UE. geliefft mij doch 1 a 2 rottingen toe laten comen, hebben oock 4 strengen seilgaren van Gerrit Harmensen gelight, mede is onsen meester benodight om wat rosewater, alsoo daer 2 a 2 persoonen met seer oogen geplaeght sijn, oock wat cattoen linnen tot plucksel, 5 a 6 worsten touwerck, ende was noch geteyckent Jan Woutersz.

25 dito

is 't jachien begonnen van sijn inhebbende vellen te laten lossen, ende ailes tot eijn vertreck weder vaerdigh te maken etc.

26 ende 27 dito

't gemelte jachtien van sijn traen ende vellen gansch ontlast ende weder ingegeven sijnde de provisien ende verscheyde materialen tot de robbevanghst etc., is 't selve, seylvaerdigh leggende, daermede tegen den avont weder affscheyt gegeven, om metterhaest een ander ladinge vellen al op voorraet sullende leggen uytte Saldanhabay te halen.

Desen avond is den steenoven (daerin ruym 200 M

steen) in den brant gesteecken, waertoe 84 voor branthout met wagens is bijgehaelt, stijff 2 a 2½ mijl van 't fort, ende geduyrt hebbende omtrent 3 maenden.

Sondagh den 28 dito

smorgens heel doncker mistigh stil weer, waerdoor 't jachien noch niet had cunnen t' see raecken, maer is echter voor de middagh ('t luchien wat Noordwestelijck wesende) onder seyl gegaen, ende met laveren (daer 't redelijck snedigh van is) tegen den avont noch buyten geraeckt, als wanneer oock wat slaghboegh creegh, vermits de coelte na 't Z. westen trock.

February anno 1657.

Ady primo dito,

quamen eenige van Caepmans volckien (jaerlijcx gesien hebbende dat wij 't sout uytte pannen halen) wel met 13 ossen geladen vol sout aentorssen, wesende stijff een last, dat altemalen voor omtrent 25 ℔ tabacq van haer gehandelt wierdt, hoedanige partije in de verleden maent haer mede wel affgeruylt is; mitsgaders g'animeert sijn ons meer toe te brengen om Compagnies dienaers van 't selve soo verren wegh te halen te excuseren etc., gelijck anders jaerlijcx dees tijt 's jaers tot verleth van ander nodigh werck altijt heefft moeten geschieden.

3 dito

sijn van daegh weder partije luyden na 't bos gesonden om noch al meer balcken voort hoofft uyt te slepen op het wagepadt, tot welck Saterdaghs buyten werck 't volcq om een romer brandewijn ende een span tabacq off 2, seer wel genegen sijn, ende veel mede wordt uytgerecht. Ende dewijle de houtwagens in 't afflopen uyt het bos van 't geberghte altijt eenige sware tacken moeten achter de wagens hebben, om niet al te hardt aff te lopen, soo is hun in plaetse van dien bevolen balcken achter aen te slepen ende die te laten bij het ronde doornbosien,

ten eynde deselve alsoo empassant daer mogen op voorraet comen voor de redout aldaer geproiecteert op te slaen tot bescherminge van 't corenlandt etc., ten welcke fine de wagens oock gelast sijn smorgens van hier gaende na 't bos, oock een last steen telckens mede te nemen ende daer neder te setten, om alles met te minder tijtspil daer bij der handt te mogen hebben.

Sondagh den 4 dito

smiddaghs wierd een schip beneden 't Robbeneylandt gesien, dat vermits contrarie winden niet coste opcomen, des een Bischaese sloep met een emmerseyltien voor de wint aff daer nae toe gesonden wierdt om te vernemen, welck ende van waer het comende was, mitsgader oock om 't selve tot opcominge behoorlijck onderright te geven etc.

5 dito

verhaelde schip sijnde de fluyt Hilversum, op den namiddagh hier wel ter rhede arriveerde met brieven uyt de vergaderinge van 17^e, gedateerd 12 October 1656, wesende den 19 daeraen uyt Vlie ge. seylt, ende nergens als dese plaetse aengeweest, op hebbende 54 coppen, daeronder den schipper Jacob Janss. en de bouchouder Jacob Buyck, altemalen fris en gesondt, sonder een man op reyse verloren te hebben.

7 dito

is den Commandeur eens gegaen na het ronde doornbosien, daer onder andren oock ordre gestelt heefft dito bosien van binnen schoon te maken ende rontsom tot op een hegh van 8 a 10 voet breet uyt te royen ende alsoo tot een bequame schuttingh offte crael van beesten te maecken, offte andersints te dienen tot meerder diffentie rontom de redout aldaer geproiecteert, na 't welcke noch omtrent 1 mijl a 2 verder is gereden, om de vette ende vlacke gronden, daer alomme gelegen, wat nader aff te speculeren, ten eynde d'E. heer van Goens op desselffs

arrivement alles na behooren sal cunnen werden aengewesen etc. Daeromtrent dan comende, heefft buyten vermoeden gevonden wel over de 90 Hottentoos woningen ende veel beestiael, bestaende in 5 negerijen offte legers, altemalen van Caepmans volckien. Item onder andren oock Herry rontsom tusschen boschagies besloten ende op 't lijff wesende eer daer op gedaght wierd, sulcx denselven van des Commandeurs compste alsoo verplext als wij verwondert stonden, ende hij dapper in vreese, welcke hem met minnelijcke aensprake etc. uyt 't hoofft gejaeght wierdt, ende hij ons soo eenige leugenachtige praeties wijs maeckte om in de gratie te mogen blijven etc. Denselven hadt onder andren oock weten te seggen, dat ons volcq dagelijcx uytstrooyden, ingevalle hij aen 't fort offte onder den Commandeurs ogen quam, dootgeslagen soude worden, welcke vreese hem mede soo veel doenlijck uyt 't hoofft gepraet wierdt.

Item des avonts na 't gebet alle d' onse wel stricktelijck ende op hoge pene gelast hun van sulcx voortaen te wachten etc.

10 dito.

Heden is weder partije volcq na 't bos gesonden om noch al meer balcken uyt te halen, ten eynde dickmael aengetogen.

Sondagh den 11 dito

sijn d'opperhooffden van de fluyt Hilversum affscheyt gegeven, omme met den eersten 'goeden wint t' seyl te gaen ende hun reyse voorts na Batavia te vervorderen, mitsgaders g'intregeert de brieven ende annexe pampieren aen d'Ed. Heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India. Item oock een brieffken aen ons volcq op 't Dasseneylandt besigh wesende aen de robbevanghst, met ordre 't selve empassant aldaer te bestellen, ten eynde sijluyden te eerder mochten verwittight worden van die vanghst na d'becomen ordre onser principalen te

staken ende datelijck met alt volcq op te comen, om hier tot andere diensten gebruyckt te worden. Ende alsoo der 2 Engelsche ijsere stucken van 6 ℔ leggen met haer rampaerden, soo sijn de gemelte opperhooffden oock gerecommandeert, die met eenen mede in te nemen ende op Batavia te brengen, mitsgaders aengeseght tot hun meerder ververssinge van dito eylandt sooveel vogels ende eyeren voor haer volcq te mogen halen alsse sullen begeeren, vermits die daer in goede abondantie sijn, ende gemelte fluyt daeromme des te eerder is gedespescheert, om doch alle 't vorige sonder verleth van meerder als de noodige tijt te cunnen verrichten.

12 ditto

is gemelte fluytien ten eynde voormelt, onderseyl gegaen ende fray buyten geraeckt. d'Almogende verlene 't selve een geluckige behouden reyse.

16 dito

heden na d'ordre van de heeren meesters eens een proeff genomen van 't bierbrouwen, daer noch geen dagelijcke gest affgecomen is.

Sondagh den 18 dito smorgens fray helder warm sonneschijn weer is den Commandeur snamiddaghs na 't sermoen ende gedane parade eens uytgegaen wat verbij de mostertbladen, omtrent 1¼ mijl van 't fort, ende aldaer affgespeculeert een seer bequame plaets tot een vogel- offte eendecoy om aen beginnen te arbeyden, soo haest 't volcq van de robbevanghst sal opgecomen wesen.

19 dito

is den Commandeur voors. wederom wat verder uytgegaen, wel 3 a 4 mijlen wegh in de vlacte achter de Taeffel- ende andere bergen, om de landerijen aldaer noch wat nader aff te speculeeren, neffens een bequame plaetse om een redout te stellen tot bewaringe ende behoorlijcke diffentie van de te cultiveren landen, waertoe verscheyden persoonen haer presenteerden in vrijdom te begeven, onder soodanige

billicke conditien, als waermede d'E. Compagnie dienst geschieden ende oock haer tot behoudenisse strecken conde. Snamiddags begond heel hard te wayen van den Z.Z. oosten met seer felle valbuyen over den Taeffelberch achter 't fort, maer in de valeyen daer de gemelte landerijen lagen, woey 't maer een slap labber somerluchien mede uytten Z.Z. ooste.

20 dito

hebben noch eenige andre persoonen haer vrijdom ende tot de culture mede landt versocht, weshalven den Commandeur met deselve weder is uytgegaen om, gelijck die van gister, haer percelen, die se kiesen wilden, mede te speculeren ende dan met haer ten aldereersten conditien te maken etc.

Sijnde mede gelijck als gister in Herry ende eenige van Caepmans legers geweest, daer soo maer een praetien van sonderlingh geen emporte mede gehouden, ende deselve met wat tabacq ende brandewijn vereert is; ende onder andren een Hottento van een adder gesteecken was aen sijn voet, welcke van 't fenijn dapper opswol, des door haer, opdattet niet mochte voortlopen, 't been op twee plaetsen onder de knie wel stijff gebonden, ende onder op de voet vol sneetjes als de coppesetters doen gescharificeert, mitsgaders geleydt wierd rontom in warme verse koemest, uyt welcke sneetjes offte kerffjens een man ende een vrouw op hun knien leggende met haer monde het bloedt sogen ende op de voormelde koemest weder uytspogen, ende dat met alsulcke graegheyt als een kindt des moeders borsten doet, waeraen dan een bijsondre affectien bespeurt wierd, die dese natie malcander toedragen; gelijck oock te meer bleecq, omdat elck even besich was alle behulpmiddelen tot behoudinge van dese man sijn leven ende genesinge te contribueren.

Herry ende den Vetten Captein met eenige hare

principaelsten ons dus siende overal speculeren, ende horende praten van hier ende daer huysen etc. te maken (alsoo se doch al veel van de Duytse tale cunnen verstaen ende spreecken, ja sommige wel soo veel, dat se voor 't vercopen ende leveren al genouchsaem vrij sijn) vraegden, als wij daer huysen wilden maken ende het landt breecken, gelijck sij merckten ons voornemen te wesen, waer sij dan woonen souden, vermits deselve jegenwoordich juist lagen ter plaetse daer 't eenige vrije luyden hadden uytgekosen; wij gaven d'selve tot antwoort datse wel mochte onder beschut van ons wonen, ende oock bovendien overal plaets genoech was voor haer vee te weyden, dewijl wij dit gebruycken souden om broot ende tabacq te maken, daer men haer dan als goede vrunden wat van soude mededeelen etc., op 't welcke sij haer gelieten tevreden te sijn; maer was wel te mercken, dat het haer niet heel na den sin was.

21 dito.

Jegenwoordich verscheyden luyden verstaen hebbende de nader ordren onser principalen, om alhier onder voordelige conditien vrije luyden te planten, ende daeromme eenige haer tot vrijdom aenbiedende ende bij d'selve oock al parceelen lants na hun eygen sin uytgecosen wesende, namentlijck eene partije onder haer vijven, 't landt aen d'oversijde van de verse riviere bij ons den name gegeven van den Amstel, beneden recht dwers van 't bos, daer onse houthackers leggen, ende bij den crommen boom omtrent drie mijlen van 't fort over te gaen, soo lang ende breedt als sij begeeren. Eenlijck sullende moeten aen d'oversijde van de gemelte rivier blijven.

Ende noch een ander partije onder haer vieren, een cleyn mijltgen nader 't fordt bij 't ronde doornbosjen aen dese sijde van dito rivier offte Amstel, ende dat van 't cleyne bosbruggetje aff tot aen 't pro-

ject van het te maken redoutjen omtrent de geprojecteerde vogelcoy, welck voorhaelde landt in sijn lengte, als geseyt, dan aen dese sijde van de riviere omtrendt ¾ mijl sijn bepalinge heefft, doch niet in de breedte anders als de gemelte revier, die haer ende d'ander partije van den anderen scheyden soude, maer al de vlackte achter tegen den Taeffel- ende Caepseberghen leggende, soo breedt sullen mogen beslaen alsse cunnen ende willen. Ende de eerste partije, de vlacte in sijn breedte na 't geberghte van 't binnenlandt van Africa, sulcx het dese 2 partijen offte geselschappen meest recht in 't midden van den hals offte vlacte tusschen de bay Fals ende Taeffelbay hebben begreepen op seer schoone vette gronden, ende waerom de plaetse daer de verste offte eerste colonie is begrepen over den Amstel, genaemt is Groenevelt, daeromtrent ¼ mijl verder de principaelste ende uytterste reduyt geprojecteert is. Ende de plaetse van d'ander colonie aen dese sijde van den Amstel bij 't ron de doornbosjen ten respecte voorsz. ende dat dito bosjen tot een crael voor de beesten soude werden gemaeckt ende tot dien eynde romtom van binnen claer uyt te royen, ende met een heck aff te sluyten, genaemt den Hollantsen thuyn, daermede een redout geprojecteert is, ende al partije steen ende balcken toe bijgebracht wordt. Soo is na wel genomen deliberatie ende goet overlegh (gemerct d'E. Compagnie die saken oock gaerne hoe eer hoe liever tot een begin sagen, alsoo haer Ed. hun daeraen ten hooghsten gelegen laten) goetgevonden uyt de persoonen, die haer tot vrijdom aenbieden ende dese voornoemde plaetse uytgecosen hebben, de navolgende als de bequaemzte ende van de beste hope wel wesende ten eynde voorss. in vreyicheyt te stellen, namentlijck:

Tot de lantdouwe genaemt Groenevelt: Harmen Remajenne van Ceulen bosschieter Jan Maertensz., de Wacht van Vreelandt dito, Jan van Passel van Geel in Brabant soldaet, dat oock een brouwer ende brandewijnbrander is, Warnaer Cornelisz. van Nunspeet bootgesel, Roeloff Jansz. van Dalen soldaat, te noemen Harmans colonie, die 't principael op de corenbouw meenen aen te leggen etc.

Tot de lantdouwe genaempt Den Hollantsen thuyn:

Steven Jansz. van Wageningen bootsgesel, geverseert in de tabacqplanterije, Hendrick Elbertsz. van Ossenbrugge adelborst, Otto Jansz. van Vreede soldaet, te noemen Stevens colonie, die 't beneffens de granen oock op den tabacq meenen aen te leggen. Item niettemin op allerley aert- ende thuynvruchten, alsmede gelijck de bovenste op den aenqueeck van bestiael, verckens, gansen, eenden, hoender etc., waer dat se maer meenen voordeel aen te bejagen, doch 't principaelste ooghmerck van deselve is na Compagnies intentie op den lantbou vooreerst ende de rest metter tijt.

Ende dewijle dan bovenstaende persoonen ten eynde voors. met bijsonderen ernst haer vrijdom sijn solliciteerende, ende de Compagnie haer aen de vorderinge der culture door vrije luyden, als geseyt, oock veele laten gelegen sijn, ende waertoe ons haer Ed. per derselver generaele ende particuliere brieven, wel expresselijck ordre hebben gesonden, mitsgaders oock bevolen den vrije luyden in alle 't gene nodich sij de handt te bieden, ten eynde 't selve te eer ende beter begin ende voortganck mochte nemen, soo is vermits den tijt hard maent om voor deselve dit saysoen noch partije coren in d' aerd te crijgen, oock goetgevonden de gemelte persoonen voorsz. haer vrijdom te vergunnen, onder de navolgende conditien, doch alles tot

nader ordre ende approbatie van onse heeren principalen meergemelt, namentlijck:

Voor Harmans colonie op Groenevelt voorsz. Dat deselve in vollen eygendom sullen aenvaerden soo veele landt aen d'oversijde oostwaerts van de riviere den Amstel bij den crommen boom, als sij van primo Meert aenstaende met haer vijven ende sooveel meer volcq alsse tot haer noch mochten crijgen, 't sij slaven offte meer andre vrij te worden luyden in drie jaren langh sullen cunnen beploegen, spitten offte anders ter culture bequaem maecken, ende dat de gemelte drie jaren langh vrij, sonder eenige de minste belastinge ter werelt. Mits na 't eyndigen der gemelte drie jaren, de beploegde ende bespitte offte claergemaeckze landerijen alsdan sullen onderworpen wesen soodanige verdragelijcke impositien etc. als ten meesten dienste van d'E. Compagnie ende behoudenisse der vrije luyden sal bevonden worden te behooren. Met dien verstande nochtans dat se als boven gemelt, de gemelte luyden sullen sijn ende blijven in vollen eygendom als voorsz. eeuwich ende erffelijck, om daermede te doen na eygen welgevallen, 't sij vercoopen, verhuyren offte andersints te veralieneren, sooals sij te rade mogen worden, doch alles met communicatie van den Commandeur offte desselffs gecommitteerde, om te dienen in plaetse van schepenkennisse etc. Maer niet eer als na de voorsz. drie jaren, in welcke tijt geen veralieneringe, vercopinge offte verhuyringe sal mogen geschieden, maer naerstich in de cultnre g'arbeyt moeten worden, principael om allerhande coren te winnen. Item oock tabacq, 't welcke altemalen ten redelijcken prijse (hierna te beramen) voor d'E. Compagnie sal affgecocht worden. Vorders sullen die van Harmans colonie tot haren laste tegen primo April aenstaende worden vercocht:

Een ploegh à ............ f

2 egh à .............. f

12 treckossen, tegen die tijt expres te leeren à 25 gulden ijder ........... f

Wijders, schoppen, spaden, graven, houweelen, bijlen, ende andersints wat deselve tot harer te doene werck sullen offte mogen van noden hebben, niet hoger als het d'E. Compagnie in 't Vaderlandt selffs gecost heefft, gelijck oock sij ende alle vrije luyden voor hare nodige provisien mede niet meer sullen betalen als de prijsen voor dato op 't een ende 't ander voor de getroude huysgesinnen ende costgelders gestelt. Sullen oock mogen overal in de reviere vissen met hangels, netten ende andersints, soo sijluyden te rade mochte worden; doch vooreerst niet al te veel om te vercoopen, maer soo veel als tot haer eygen nootdrufft rijckelijck van doen hebben, om te min belet in de nodige culture te maken, dat 't principaelste is daer d'E. Compagnie haer aen gelegen laet ende waeromme de vrije luyden alle dese ende volgende prerogativen vergunt worden. Sullen oock haere thuynvruchten, die d'E. Compagnie tot spijsinge van 't guarnisoen niet mochten nodich hebben, vrij ende vranck mogen aen de passerende schepen vercopen, doch niet voor den derden dach aen boort varen, alwaer sij oock geen sterckendranck sullen mogen copen, ende van daer aen landt brengen, volgens de g'emaneerde placcaten ende op de penen daerinne begrepen.

Soo en sullen de voorsz. vrije luyden van de gemelte 2 colonien niet mogen eenige tapneringen op 't landt houden, maer hun principael met de culture, aenqueeck van bestiael etc. bemoeyen ende besich houden.

Sullen mede geensints eenige koebeesten, schapen offte yets ter werelt van de inwoonders mogen han-

delen, op verbeurte van alle hare hier hebbende middelen.

Maer 't bestiael, dat se tot de ploegh ende metter tijt om aen te focken begeren, sullen sij van d'E. Compagnie moeten copen, ten prijse als te weten: een koebeest tot 25 gulden, een schaep tot 3 gulden, één vercken levendich 't ℔.

Welck vee, namentlijck koebeesten, schapen ende verckens sijluyden oock aen niemandt anders sullen mogen vercopen als wederom aen d'E. Compagnie voorsz., mede ten prijse hierboven genoempt, die haer alles wel sal affnemen, ende aengaende den aenteelt van 't verhaelde vee d'E. Compagnie sal daeruyt genieten de gerechte thiende van alle de koebeesten ende schapen (die den vrije luyden toebehoorende) aen de Caep geworpen worden voor dat se Compagnies landt tot haer weyden gebruycken. Doch aengaende verckens, hoenders, ganzen, eende en diergelijcquen sal d'E. Compagnie niet met al van genieten, omdat die uyt de hant moeten gevoet werden. Op alle welcke conditien de vrije luyden van beyde de meergemelte colonien dan haer vrijdom ten principalen sijn vergunt, volgens de vrije brieven elck in 't bijsonder na d'Indische maniere ter handt gestelt, onvermindert 't gene daerinne soo ten aensien van 't verbandt als andersints oock begrepen ende te langh in desen te verhaelen is.

Nu aengaende d' accommodatie in 't bijsonder vergunt aan Stevens Colonie bij den Hollantsen thuyn. Deselve sullen mede als die van de voorgeseyde Harmans Colonie in vollen eygendom aenvaerden sooveele landt aen dese offte westsijden van den Amstel als van primo Moert aenstaende onder haer vieren offte sooveel meer volcq alsse noch mochte tot haer nemen, 't sij slaven offte andre vrij te worden luyden,

als sij van 't cleyne bosbruggetje off tot aen 't project van 't redoutjen omtrent de geprojecteerde vogelcoy in drie jaren sullen beploegen, spitten offte andersints ter culture bequaem maken, ende dat mede de gemelte drie jaren langh vrij sonder eenige de minste belastinge als vooren, daeronder oock begrepen het weynige gereetgemaeckte landt, daer d' E. Compagnie 't verleden saysoen preuve van 't corengewas etc. genomen heefft, neffens oock den tabacq daerop ende in Compagnies thuynen noch staende te wassen. Om oorsake dat Steven Jansz. van Wageningen doch den tabacq geplandt ende daer op te passen heefft. Item oock omdat 't volcq van dese Colonie vooreerst noch met geen ploege van d' E. Compagnie (als die niet hebbende) can g'accommodeert worden, maer alles met spitten sullen moeten aenvangen, dat voor deselve wat swaer ende te langsamer beschieten sal, ende waeromme hun oock om haer mest op 't landt te voeren, is vergunt een wagen met ses jonge ossen ten prijs voorgemelt, mits sij die selffs sullen moeten leeren trecken, ende haer vorders behelpen, soo se best cunnen, tot voor haer oock een ploegh ende dependentien sal cunnen gemaect, ende daermede g'accommodeert worden.

Ende nademael de voorseyde eerste vrije luyden van de gemelte twee nieuwe colonien weynich offte geen gelt omhanden, nochte oocq veele op haere reecqueninge van d' E. Compagnie te goet hebben, soo is hun op haer versoeck toegestaen om d'selve soo veel mogelijck op de been te helpen ende de handt te bieden, alle 't gene sij tot uytvoer der verhaelde saecken ende montcosten van noden mochten hebben, op credit ende te borgh te verstrecken, ende daertegen hare granen etc. in afkortinge van derselver schulden weder voor ende ten behoeve van d'E. Com-

pagnie aen te nemen, blijvende vorders alle derselver te goet hebbende maentgelden, landerijen, bestiael ende goederen voor de gemelte schulden aen d' E. Compagnie verbonden als vaste hypoteecq om daeraen altijt Compagnies tachterheyt te mogen verhalen.

Ende opdat onder de gemelte vrije luyden oock mochte gehouden worden goede eenicheyt ende ordre, soo sullen deselve staen onder soodanige burgerlijcke wetten ende rechten als na de Vaderlantse ende Indische manieren gebruyckelijck is, offte na desen tot dienst van d'E. Compagnie ende meerder welvaert van 't gemeen bevonden sal worden te behoren, ende bij placcaten offte andersints te stellen, 't welcke alles in desen te langh soude vallen te begrijpen, maer bij tijt ende wijle sigh selffs wel sal aenwijsen, ende van onse heeren principaelen uyt 't Patria vorders g'ordonneert cunnen worden, soo het d'selve haer Ed. ten besten sullen bevinden te vereysschen.

Tot haerder deffentie sullen d'selve op credit mede gelanght worden soodanich schietgeweer, cruyt ende loot etc., als hun sal duncken nodich te wesen.

Ende opdat die van Stevens colonie haer werck sonder ploegh sullen moeten beginnen gelijck voorsz., soe sal haer tot soulagiement den gemelte tabacq alsse ter degen droogh ende in bossen gebonden, bequaem gemaect ende voor 't bederven gepreserveert is, affgenomen ende betaelt worden. vooreerst tot 6 stuyvers het pondt, edoch als voorsz. mede tot nader ordre van onse heeren meesters, welckers veranderinge, verminderinge ende vermeerderinge, soowel desen als alle andere saken sullen subject blijven.

Tegen den avondt quamen schepen voor de bay, daer een Biscayse sloep heen gesonden wierd, welcke daerna thuyscomende, tijdingh bracht dat het waren de retourschepen Prins Willem, 't Wapen van Amster-

dam, West-Vrieslandt, Amersfoort ende Dordrecht, sijnde 't Wapen van Hollandt aen de Princeeylanden van d' andere affgeraeckt, ende te samen van Batavias rhede geseylt den 4 December passado, onder de vlaggens ende 't commando van d'E. Mathijs Cral als admirael, Pieter Hackjus vice-dito ende Pieter Kemp als schout bij nacht, alle over dese plaetse gedestineert na 't lieve Vaderlandt, met een Indisch cargasoen, incoops costende 1402869.8.2., welcke met eenen voor de Caep oock eenige provisien ende coopmanschappen medebrachten, ter somme van ƒ 7152.4, beneffens missive van d' Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India aen den Commandeur ende Raedt alhier, waeruyt onder andren vernomen is, dat 't jacht den Draeck op 't Zuytlandt clackeloos verseylt ende 118 menschen met 't schip ten eersten gebleven, alsoock noch 79 daerin gansch desolaten staet achtergelaten sijn, makende t'samen 197 sielen, welcke d'Almogende wil troosten, alsoo derom van menschen geholpen te worden reede veele moeyten gedaen ende derhalven weynich raedt meer toe wesen sal.

Meldende dito schrijvens wijders, datter noch drie retourschepen souden navolgen, te weten H. Louyse, Arnhem, ende slot van Honingen. Item oock dat Batavia met Bantam in oorloge vervallen, ende Colombo na een 7 maendich belech bij d'E. Compagnie met accoort verovert, ende daerbij veele onder andren d'E. heer directeur generael Geraert Hulfft haer leven opgeset ende verloren hadden etc.

22 dito

smorgens vroegh stil weer sijnde, lagen alle vijff de verhaelde schepen aen d'oversijde van de bay ten ancker, desselve met verhaelde sloep wat ververssinge te gemoet gesonden is, ende onderstaende brieffkens gezonden aen den Commandeur Mathijs Cral, van inhoude, als te weten:

Mijnheer.

Desen dient om UE. te verwittigen, dat wij alhier een geslooten brieff uyt de jongste vergaderinge van 17^e (aen UE. hoorende) hebben becomen, sullende apparent wesen tot derselver narichtinge ende ordre in UE. vorder te doene reyse na 't Vaderlandt: dies ick oock al gereet stonde om per onse sloep UE. die selffs te brengen, maer alsoo de wint uytten Z.Z. oosten dus hard begonde op te steecken, ben ick aen landt gebleven, wachtende na beter weer ende occasie; echter gesien hebbende UE. sijnen breeden raedt door 't seyn van de vlagge etc. bijeen waert vergaderende, soo hebben wij het met de sloep noch gewaeght UE. hiervan als boven te verwittigen, off UE. anders mochten resolveeren na St. Helena te gaen, sonder hier op de rheede te comen, waerdoor UE dan souden blijven gefrustreert van de ordre, voor UE. in dito missive apparent gestelt: desen dan nergens anders toe dienende, sullen affbreecken, ende hiermede etc. Lager stondt UE. dienstw. vrunt ende dienaer, ende was geteyckent Jan van Riebeecq, ter sijden stondt: In 't fort de Goede Hoope den 22 Februari 1657, lager stondt, hierneffens gaet oock een weynich verversingh voor UE. als bij memoriken in handen van onsen constapel, 't schuytjen is cleyn, de wint hard, ende de wegh verde, souden u anders meer gesonden hebben.

Cort daeraen begond soo stijff te wayen uytten Z.Z. oosten met sulcke felle ende vehemente valbuyen over den Taeffelberch, dat sulcx al vreese gaff van dat de verhaelde sloep de schepen qualijck sal cunnen crijgen ende wel mochte de baey uytdrijven, doch hebben een goede wijck op 't quaetste genomen aen

't Robbeneylandt. Door welcke wint de verhaelde schepen desen dagh dan oock niet costen ter rechter rheede comen, ende waervan een scheen tegen de overwal aen de gront te sitten, vermits niet gelijck d' andre vier op de wint lagh, ende sijn stengen geschoten had, 't welcke den Commandeur oock corts daerna door een Hottento gerapporteert ende daeromme door denselven volcq langs de strand derwaerts gesonden wierd om ter degen daervan bescheyt te becomen.

Savonts wierd noch een ander schip beneden 't Robbeneylandt gesien, dat vermits verhaelde winden niet coste opcomen ende apparent het 6^e retourschip genaempt het Wapen van Hollandt wesen sal.

23 dito

smorgens begonden de gemelte harde winden wat te gaen leggen, ende quamen omtrent halff voormiddagh ons op gister affgesonden volcq wederom, met raport dat het verhaelde schip seeckerlijck vast lagh, met de neus tegen den wal, soo na datter met een snaphaen-roer wel soude cunnen ingeschoten worden, wesende met haer drie boots offte vaertuygen besigh eenige werpen uyt te brengen om het daermede aff te winden, tot 't welcke de hope goet is, vermits dese wint een gansch laegh mager water gemaeckt heefft, ende dese nacht op drie voet na soo hoogh als ordinaire niet gewassen is, mitsgaders tot tot noch meer voordeel 't springh van de volle maen ophanden is, die apparent waters genoegh sal opbrengen, tot behoudenisse van verhaelde schip, 't welcke Godt geve.

Savondts bracht de schipper van Prins Willem (daer mede met de boot tot hulp bij geweest) tijdinge, dat het verhaelde schip (sijnde Amersfoort) daer weder aff ende in 't vlot geraeckt was, daervoor d'Almogende geloofft blijfft.

24 dito

quamen al de schepen, alsoock Amersfoort, gesamentlijck wel ter rheede, wesende oock besigh meest al de provisien etc. voor de Caep te lossen.

Sondagh den 25 dito.

Tegen den avont is de boot van 't schip Dordrecht (vermits ons jachtjen niet bij de handt is) na 't Robbeneylandt gesonden om 30 stux schapen voor dese schepen, volgens inhoude van onderstaende brieffken gesonden.

Aen Sijbrant Rinkes ende Willem Harmansz.

Dese boot compt met onse constabel expres om 30 schapen voor de schepen, namentlijck van de outste uytgejonghde oyen ende cloeckste gelubde ende ongelubde rammen, houdende de jonge oyen voor de aenteelt daer.

Soo gaen hiernevens tot verlossinge van Sijbrandt Rinkes ende Willem Harmensz. de persoonen Hendrick Sijmensz. als opperhoofft ende Cristiaen Wilhelms om daer te blijven, sulcx deselve met haer goet per dese boot mede sullen mogen opcomen. In 't fort de Goede Hope den 25 February 1657, was geteyckent Jan van Riebeecq.

Savonts begond al vrij te wayen van den Z.Z. oosten.

26 dito

smorgens noch al aenhoudende, doch wat op den dach weeder affnemende, als wanneer den Commandeur Riebeeck, met de heeren Commandeurs Mathijs Crap ende Pieter Kemp is uytgegaen, om deselve te verthonen de lantdauwen deser plaetse, bequaem tot de culture, ende ook die, welcke reede aen de vrijgeworden persoonen sijn uytgedeelt etc.

Onderwegen comende bij Herry ende Caepmans leegers, verstonden dat de Saldanhars dichte hieromtrent waren, die eenige van dese Caepmans volckjen

hadden dootgeslagen, ende oock haer nevens Herry sochten te doen opjagen om selffs dese Caepse valeyen ende weyden te beslaen, tot tegenweer van 't welcke Herry ende Caepman al hun macht bij den andren trocken, omme sulcx te wederstaen; maer wierd hem van den Commandeur Riebeecq geseyt, dat hij de Saldanhars soude vrij ende vranck laten aencomen, 't welck hem gansch niet scheen te behagen, seggende dat de Saldanhars geen Caepvolcq waren, maer hun dese lantstreeck selffs toequam, ende dierhalven niet stonden te dulden, dat andre hun weyden quamen beslaen, waerop haer, namentlijck Herry ende Caepman, van den Commandeur voorsz. weder wierde g'antwoort: laet se echter evenwel aencomen om ons bestiael te verhandelen, ende compt gijluyden tusschen wijlen, onder ons beschut, beslaen de weyden, achter den Leeuw- ende Taeffelbergh aen de zeecant, tot wij ons genoegen van bestiael hebben, als sijluyden dan weder vertrocken sijn, sal men u dese weyden weder overlaten etc. 't Welcke sij schenen te accepteren, maer lieten echter wel soo veel blijcken, dat soo lange sij de Saldanhars cunnen wederstaen, niet souden opstaen, maer hun 't hoofft blijven bieden etc.

Savonts quam vooraengetogen boot, met 30 schone vette schapen van 't Robbeneylandt voor de schepen.

Martio anno 1657.

Sondagh den 4 ditto

is den Commandeur Riebeecq met de Commandeur Crab ende Pieter Kemp wederom eens uytgereden na de Hottentoos legers ende de vrij geworden luyden, hare wooningen etc.

5 ditto

wierd snamiddaghs goet weer, als wanneer den Commandeur Crab sijnen breeden raedt liedt beroepen, in dewelcke geresolveert ende vastgestelt wierd, om overmorgen (sullende wesen Woensdagh) te ver-

trecken na St. Helena, om daer de resteerende schepen in te wachten. Item oock dat vermits de vloot sober van speck versien was, 't selve in 't schaffen wat te verminderen, ende in plaetse van dien, wat meer olij aen 't volcq te geven. Ende door den Commandeur Riebeecq voorgestelt sijnde, dat de meeste scheepen vrij veel van haer inhebbende rijs voor de Caap hadden tecort gelevert, is verstaen, dat elck 't manquement tot op 5 percento laccagie noch sal suppleren. Maer hebben niet cunnen goetvinden uyt hare provisien over te geven de drie lasten, noch voor de Caap in 't Wapen van Hollandt sijnde, ende apparent sullende verbij ende aen St. Helena gelopen wesen, schoon het de gemelte vloot daer wederom soude cunnen uytcrijgen. Is oock verstaen, alle de van Batavia versteecken persoonen hier te laten, neffens oock 2 a 3 die op de reyse wat verkorven hadden etc.

6 ditto

waren de gemelte schepen besich partije robbevellen in te nemen, beneffens oock hunne ververssinge voor de reyse etc.

7 ditto

hebben op dato den Commandeur ende opperhooffde van voorgemelte retourvlote haer affscheyt genomen, mitsgaders ontfangen de brieven ende pampieren, gedirigeert aen d' Ed. heeren Bewinthebberen in 't Vaderlandt, beneffens 5000 stux robbevellen.

Savondts quam oock het Robbejachtjen ter rheede met omtrent 6 dito vellen, neffens al 't volcq van d'eylanden ende raport: dat noch wel 10 stux op 't Dasseneylandt soude te becomen hebben geweest.

S dito

is voorsz. vlote t' seyl gegaen, ende daermede fray buyten in zee geraeckt; d'Almogende wil deselve behouden in 't Vaderlandt geleyden.

Het thuysgecomen volcq van de robbenvangst hebben heden een brieff aen den Commandeur overgelevert van clachten over haer nieuw gestelt opper-

hoofft, den quartiermeester Gerrit Harmanss., die als hoofft oock het Robbenjachtjen is voerende, namentlijck dat denselven een gansch ongeregelt leven ende disordre was houdende, soowel in sijn regeringe als mesnagie der victualien, waerdoor 't volcq eerst onbehoorlijck overvloet genoten ende naderhandt honger ende commer hebben moeten lijden, behalven dat hij oock elckeen dagelicx om de brandewijn liet plucharen, vechten ende smijte, mitsgaders veele andre vuylicheden bedrijven, te schandelijck ende godloos om te beschrijven, gelijck bij onderstaende copie is te beoogen.

Aen de Heer Commandeur Jan van Riebeecq.

Mijn E. heer Commandeur. Nademael wij niet hebben cunnen nalaten om UE. te adverteeren, hoe dattet met ons rantsoen ende commandement toegaet naer onser ongewoonte, soodat Gerrit Harmanss. is tot ons opperhoofft gestelt, mitsdien wij door uluyder last wel tevreden waren ende is den 5 February in de bay g'arriveert met de vlagh van boven en van achteren, ende den 6 ons eerste rantsoen ontfangen hebben, soodat hij voor een maendt gefictaljeert was met 4 anckers aracq ende 1 ancker brandewijn, daer wij niet aff genooten hebben als sommige 1 mutsjen ende d' andren niet, ende 2 vaten rijs met een vath vlees, ende een ancker asijn, hetwelcke wij wel met de Heer sijn gunst tevreden waren, ende bedanckende hem, maer 't geen UE. ons gestuurt heefft, de helfft pas ontfangen hebben, van de arack wasser een ancker ledich, doen hij in de bay quam, ende doen waren der noch drie anckers, ende den 6 February kregen wij ons eerste rantsoen van de arack en rijs, denselffde dito stelde hij een bottelier, een van de cloeckste

maets om robben te vangen, Wouter Corneliss.; doen begonnen rantsoen te geven van aracq smorgens ende savonts, gelijck als 't behoorlijck was; dat duerde acht dagen, daernaer gaff men 12 off 13 van 't volcq voor 8 dagen rantsoen in voorraet om vrolijck te sijn, ende d' andren kregen niet, soo datter sommige waren, die voor acht dagen cregen, ende sommige voor 14 dagen ende sommige voor drie weken, ende sommige van 't volcq hebben een mutsjen brandewijn gehadt, maer den meeste menichte niet een drop, want hij seyde, dattet voor hem selven mede gegeven was, ende die hij wat gaff, dat was door sijn gunst. Ende van 't vleys hebben wij 7 vleysdagen gehadt; doen wasser niet meer, want hij den dranck ende het vette vleys selffs wel mochte, want hij den dranck dronck voor den dorst, in de plaets van water, ende voorts hier oock geen order [onder] het volcq gehouden wort: elck plockhaert om het seerst, want die het best vechten, smijten kan, die beloofft hij een mutsken, ende als Evert Barentss. sijn schamelheyt laet sien, die beloofft hij oock een mutsjen, ende al wat de bottelier sagh dat sijn gadingh was, dat koft hij al voor mutsjens arack off brandewijn, ende doen hij 5 off 6 dagen in de baey geweest had, doen wasser een rijsvat leegh, ende schafften in 't eerste onmanierlijck, ende met het jongste vath begonnen te mesnageeren. Doen docht men eerst datter noch geen goede wint en was, naerdemael dat robbeslaen hier al gedaen was, doen hij hier quam, ende het volcq een partij klaegde van sieck te worden, doordien de wint niet en quam, ende daer was geen rijs, geen aracq, geen vleys, geen oly, geen broot, ende aten niet als vogels, want wij lagen aen 't Margasen-eylandt, daer de vogels genoech waren, ende den 18 hadden sij vrolijck geweest met haer 13^en van 't volcq met 8 dagen rantsoen, hetwelck

de jongste aracq was, ende den 19 snachts worden de wint goet, soodat het jacht onder seyl was, ende wachte naer de boot, ende doordien hij soo langh doende was met het goet in de boot te doen, soo verliep de tijt, ende doen wij in see liepen, bij het eylandt wesende, soo liep de wint contrary, ende liep met het jacht in zee bij nacht wel 8 off 9 mijlen, ende dat met een harde Z. weste wint met 2 geladen boots achteraen, soo dat de groote ende cleyne aen malcanderen vast, soodat het kleyne bootje geladen was met vaten, ende sonck snachts in de gront, ende hongh noch aen de groote boot vast, hetwelcke de maets riepen: wij sincken, hetwelcke niet veel en scheelde; doen quam Gerrit Harmanss. uyt sijn koy, ende seyde: swijg stil, dat jou de duyvel haelt, in plaets van moet aen 't volcq te geven, ende verlooren het bootjen dezelffde nacht, ende doen liepen wij wederom naer de baey, ende sloegen een tent op aen 't vaste landt, ende vongen daer vis genouch om te eeten; maer doordien hier geen ordre gestelt worden, soo liet men de vis bederven, ende woude geen sout geven, ende seyde: wil dy niet bescharen voor u, ick sal de cost wel crijgen; deselffde tijt pluckten wij 700 margasen uyt last van UE. 2 bultsacken met een kussensloop, voorts soo sijn hier wel 30000 robben te krijgen, ten ware dat saecke, dat Jan Wouterss. hier gebleven hadde, alsoo hij daervan de wijse ende maniere kent, daer dese contrarie wijse ende maniere stelt, meer tot schade als tot bate van de Compani ende geen kennis noch consideratie gebruyckt, en weet te geven noch te nemen; doch het endt sal wel uytwijsen, want alsoo de verckens hier al in 't coren lopen, doordien vrij plocharen mogen, want hier een kock en bottelier een jongen, ja de kettinghgasten selff, elck heefft wat in te brengen, 't welck voor

desen noyt soo is geweest. Vorders niet meer op dit pas dan den Heren bevolen. Ter sijde stondt: ady den 3 Maert in 't Robbejachtjen a^o 1657; onder stondt: UE. dienaer uyt de naem van al 't eylants volcq, ende was geteyckent: Adriaen van de Pavert; noch lager stondt: En men weet hier oock van geen godtsdienst te doen, ende leven slimmer als de beesten in het velt, hetwelck mijn wonder sal geven, so der Godes segen over streckt als voor desen bij den anderen gedaen heefft; oock soo derfft Gerrit Harmanss. wel voorgeven door sijn groote laetdunckentheyt: wat meent de Heer dat hij mijn hiermede grooten dienst doet op 't eylandt te leggen, neen, maar dat hij mijn een fluyt off een jacht onder mijn gadt gaff, dat soude beter wesen.

Op dese bovenstaende brieff dan 't volcq altemalen voor den Commandeur ende raedt hebben doen roepen, verclaren deselve alles alsoo inderdaed waer ende waerachtich te wesen, met presentatie van eede, etc. Des den fiscus ordre gegeven is, morgen vroegh met den constabel deser fortresse Baltus Corneliss., dat een nuchteren man is ende sich de navigatie verstaet, na 't jacht te varen, ende den voorsz. Gerrit Harmanss. 't gesach ende alles wat 't jachtjen aengaet ende inheefft, onder behoorlijcken inventaris aen dito constabel te laten overgeven, ende dito Gerrit Harmenss. geslooten aen landt te brengen om dan vorders tegen denselven te procederen als na behooren ende vereysch van saken.

9 dito

is 't verhaelde in 't werck gestelt ende bij voors. Gerrit Harmanss. beneffens eenige struyseydoppen oock gevonden 19 stucx schoone renocheroshorens, die apparent verduystert soude hebben, vermits doch daervan tot heden noch niets bekent gemaeckt heefft.

Sijnde wijders besich om dito jachtjen van sijn inhebbende vellen te ontladen ende gereet te maecken om dagelijcx weder aff ende aen te cunnen varen, principalijck om van 't Robbeneylandt schapen te halen voor de schepen.

10 dito

is weder partije volcq na 't bos gesonden om noch al meer balcken op 't wagenpadt te halen voor 't onderhanden sijnde hoofft.

12 ende 13 dito

quam smorgens een van de vrije luyden van Stevens colonie clagen, dat hun eenige Hottentoos dese nacht wel ongeveer 100 ℔ tabacq van 't velt gestolen hadden, 't welcke wederom geeyscht, maer hun geweygert, ende in plaetse van restitutie de punten van haer hasegayen geboden waren, des den Commandeur 1 corporael met 10 soldaten derwaerts sond, nevens ordre om Herry ende den Capteyn van Caapmans door minnelijcke aenspraecke tot restitutie te bewegen ende aen te seggen, dat sulcx hun volcq moesten verbieden, als men vrunden blijven soude etc. off dat wij anders genootsaeckt souden worden ons volcq toe te laten, om in guarande weder eenige van haer koebeesten te nemen, 't welcke ingevolge weynich minne baren conde, sijnde d' onse oock wel expresselijck gelast bij weygeringe aen deselve echter de minste offentie te thoonen, maer eenlijck te staen op hoede, off sij eenich quaet wilde doen, om haer alsdan te deffenderen, maer gans niet d' eerste occasie van hostiliteyt te toonen, ende liever de saeck al sachjens te laten sacken, om na desen beter gelegentheyt tot onse revengie ende guarant in te wachten. Snamiddaghs voorhaelde corporael ende volcq weder thuyscomende rapporteerden, dat Herry ende al de Caapmans legers voor hun compste daer al opgebroken ende soo snel als hasen met haer bestiael aen 't vluchten waren, de cloven van 't geberchte deur na

het houtbaytjen, vindende eenige hasegayen leggen, die se soo 't scheen door haesticheyt achtergelaten hadden. Item oock 5 ossen, welcke d' onse herwaerts aendreven, maer omtrent de mostertbladen gecomen wesende, waren deselve hun weder terugh ontlopen tot omtrent Harmans colonie, die se meenden te stutten, doch quamen 4 a 5 Hottentoos uytte bosjens springen, welcke dito beesten door hare raddicheyt wisten te onderscheppen ende alsoo voorts wegh te drijven, sonder dat se eens bij ons volcq wilden comen om haer te horen spreecken, hoe minnelijck deselve daertoe oock wierden genodicht, des d' onse sonder meer uytterechten alsoo thuys quamen, medebrengende de voorsz. hasegayen.

Ondertusschen waren al de ander Hottentoos (dagelijcx bij 't fort gewent) mede weghgelopen uyt vrese dat wij onse revengie ende guarant op haer halen souden; watter vorder van groyen wil, sal den tijt leren, ende wij ondertusschen wel op hoede mogen wesen. Item oock de vrije luyden tot bescherminge van dewelcke ende weyden voor Compagnies bestiael dagelicx al steen ende balcken bijgebracht worden, om een redout van te maken.

Savonts waren weder twee Hottentoos in 't fort gecomen, die wat duyts cunnende, gevraeght wierden waerom dat se altemalen dus vluchten, antwoorden: uyt vreese dat wij haer eenich quaet souden doen over 't stelen van den groene tabacq, wierd hun derhalven onse goede intentie ter contrarie te verstaen gegeven ende dat wij niet genegen waren, anders als hun te beduyden, sijluyden haer volcq, gelijck als wij d' onse, het steelen verbieden ende beletten souden, om alsoo metten anderen in goede vruntschap te mogen handelen, wandelen ende omgaen, thonende ten dien eynde haer de hasegayen bij d' onse onder

eenige bosjes gevonden, ende presenteerende die wederom te geven, alsser den eygenaer maer wilde om comen ende met ons spreecken, om aen wedersijden malcander geen overlast offte moleste meer aen te doen etc., 't welck haer gerecommandeert wierd oock Herry ende Caapman met de hare te verstaen te geven, dat sij belooffden, ende na genot van eenich goet onthael weder haers weegs gingen.

14 dito

smorgens is den Commandeur met over de 30 man soo arbeyders als musquetters gegaen om de geprojecteerde vogelcoy omtrent 1½ mijl van hier aft te steecken ende laten uytgraven etc. Menende empassandt sijn gangh tot aen Stevens ende Harmans colonien, die redelijcke huysen bouden, ende naerstich vond. Sijn op dato eenige thuyndieven gesententieert, mitsgaders oock den quartiermeester Gerrit Harmanss. gewesen opperhoofft van 't Robbejachtjen over sijne quade regeringe ende comportement, als oock over d' onnutte verquistinge van Compagnies vertroude provisien, gedeporteert; ende weder iot bosschieter gedegradeert.

15 dito

sijn op dato bij gedelegeerde rechters affgehandelt de saken van den adsistendt Jan Woutersz. ende bij deselve ter saecke als Gerrit Harmanss. van sijn qualité oock is gedeporteert ende wijders gecondemneert over sijne gedivulgeerde calumnien van den Commandeur ende andre etc. te doen behoorlijcke reclamatie ende biddinge om vergiffenisse aen de justitie ende sijne geledeerde partijen, mitsgaders met een priem door de tongh geboort ende voor 3 jaren op 't Robbeneylandt gebannen te worden.

16

Smorgens is voorhaelde sententie gepronuncheert, doch deselve door voorbiddinge etc. wat gemitigeert, ende den delinquant wegen de priem door de tongh ende bannissement geëxhimeert, maer eenlijck gede-

porteert gebleven, mitsgaders gedegradeert off gedessendeert van sijn adsistents qualité tot op soldaet etc. Even na den middach wierd een groot schip onder 't landt gesien, comende met de westelijcke coelte fray voor de wint aenseylen. Ende even voor midnacht quam een schuyt in de bay aen 't Robbejachtjen, seggende dat het voorhaelde schip even om den hoek van de bay lagh, genaemp Orangie, daerop d'E. heer van Goens, ende niet binnen comende voordat se advertentie hadden hoe 't hier stonde, om daer in 't Vaderlandt geruchten liepen dat de Caap affgelopen was, seggende wijders uyt last van voorsz. sijn E. een canonschoot te doen, tot teycken dat alles wel was, 't welck gedaen, ende oock een biscayse sloep met wat ververssinge ten eersten na boort geschickt wierd omme sijn E. van den welstandt bij monde noch nader affirmatie te geven ende 't opperhoofft van 't Robbejachtjen aen boort te houden tot vorder inlootsinge van 't schip, nevens de groete etc. van den Commandeur Riebeecq.

17 dito

smorgens fray stil weer sijnde, is den Commandeur Riebeecq, al heel vroegh, den E. Heer van Goens in 't gemoet na boort gevaren, ende verhaelde schip, weynich daernae op de rechte rheede g'arriveert, uyt 't Vlie gelopen in compagnie van 't schip Malacca den 22 November anno passado met 403 coppen, waervan 3 gestorven ende 2 overboort gevallen verdroncken, waren St. Vincent aengeweest ende aldaer gelegen .. dagen, mitsgader gesproken van de Angoolse handelinge met den disecteur van de West-Indische Compagnie, per 't schip .... (aen voorsz. eylandt mede leggende), tenderende na de goutcusten ende bochte van Guinea etc. Den ondercoopman Anthony van Leeuwen was seer sieck, beneffens noch omtrent 30 van 't gemeene volcq, die

sijn E. voornoempt in meeninge was ten eersten aen landt te senden, om haer te vervrissen, gelijck als heden noch geschiedt.

Smiddags over taeffel sittende, cregen tijdinge datter een schip voor de bay was, daer een sloep na toe gesonden wierd, welcke tegen den avondt wederom quam met rapport, dat het was Mallacca in compagnie van d'E. Heer van Goens 22 November anno passado uyt 't Vlie geseylt, ende St. Vincent nevens sijn E. voorsz. per Orangie mede ampassant aengeweest, had gansch weynich siecken ende maer 3 personen overleden.

20 dito

is 't Robbejachtjen met 30 schapen van 't eylandt wederom gekeert.

21 dito

is door ordre van d'E. heer Commissaris van Goens op 't versoeck van den Commandeur Riebeecq over de 40 houthackers gesonden na 't bos, omme aldaer tot Maendach aenstaende mede te helpen, sooveel balcken claermaken als met 200 man uyt de schepen sal cunnen buyten 't bos gesleept worden tot het onderhanden sijnde hoofft. Sijnde door d'E. heer Commissaris voormelt oock ordre gestelt ende volcq aen landt gecomen, om morgen neffens sijn E. ende Riebeecq voors. eens 't gansche teerlingh van de Caap om ende door te wandelen ende besichtigen, mitsgaders oock met een biscayse sloep ter zee buyten om alle hoecken ende streckingen van dese tot de bay False aff te diepen, meten ende pertinent alles in caertjens te brengen etc., ten welcken eynde 't voornemen van sijn enz. vermelt oock is, om te lande langs de zeecandt in 't gesicht van gemelte sloep alles soo verde mogelijck is, vooreerst mede om te gaen, ende dan vorders de lantstreecken binnen na behoren aff te speculeren ende laten teyckenen.

22 dito

is opgemelte heer Commissaris ende Riebeecq ten eynde voormelt uytgegaen van 't fort, achter den

Leeuwenberch om de zeecant langs tot in het Houtbaytjen, daer dien nacht een tent bleven, verwachtende de geseyde sloep, welcke met den opperstuyrman van Malacca te water heen gesonden was, om te doen als voorsz.; maer was in een santbaytjen vervallen achter seecker berch genaempt het Suyckerbroot, binnen welcke de Houtbay leght, ende voorsz. sloep volgens de naderhant gecregen ropporten niet coste opcomen, sulcx bij d'E. heer Commissaris voormelt alles te lande affgespeculeert ende geteyckent wierd.

23 dito

is sijn E. ende geselschap weder uyt de Houtbay smiddaghs opgebroocken, ende de Houtvaley gepasseert deur de clooff genaemt de Pas, tot een goedt stuck op de vlackte van den hals tusschen de Taeffelbay ende de bay False, daer het savonts omtrent 4 uyren vermits den regen moesten nederslaen, alles gespeculeert ende laten affpeylen ende teyckenen hebbende alsvoren.

24 ditto

is voorsz. sijn E. heel vroegh opgebroocken, ende gemarcheert tot buyten veele uythoecken van de bay False, alwaer meest al de valeyen, bergen schuylhoecken van de gansche Caap heeft besichticht, gepeylt ende affgeteyckent, comende savonts terugh tot aen de vrije luyden huysinge van Harmans compagnie, daer vernacht wierd, tot den .....

25 dito,

heefft sijn E. voormelt de voorsz. vlacte, tusschen dese Caepse ende Africase bergen een goet stuck dwers over gemarcheert, ende omtrent 't naeuwste van d' een bay tot d' ander alles pertinent laten overmeten ende treden.

Item oock noch nader den 26 dito,

als wanneer d' E. heer Commissaris tegen den avondt eerst thuys quam, ende om van alles eerst behoorlijcke affteyckentngen te maken, ordre stelden, alsoock dat het gehouwen houdt uyt het bos heden met 200 man uyt

de schepen Orangie ende Malacca souden buyten gesleept worden.

27 dito

isser volcq gestuyrt na 't soutbaytjen achter den berch genaemnt 't Zuyckerbroot aen dese sijde van de Houtbay, om de sloep aldaer op strandt leggende van daer thuys te brengen. Item oock d'E. heer Commissaris van Goens den schipper van Malacca (genouchsaem seylvaerdich leggende) belast, morgen bij tijts onderseyl maken te wesen, om sijn reyse na Batavia te vervorderen etc.

Op den middach is verhaelde sloepjen Gode loff sonder schade wel thuys gebracht.

28 dito

is bij d' E. heer Commissaris van Goens, den breeden raedt van de schepen Orangie ende Malacca hier aen landt beroepen, beneffens die van 't fort de Goede Hope ende in deselve geproponeert, om redenen g'allegeert, off men Herry soude vervoeren, off daermede noch wat simuleren etc. ende is na overlegh van saken verstaen, daermede noch wat tot beter gelegentheyt te supercederen, om oock onder de Saldanhars (tegen de natte tijt apparent te verwachten) geen alteratie te causeren, ter tijt van deselve een goet getal bestiael sal mogen gehandelt wesen. Soo is oock beraempt een vaste lijste ende reglement van provisie voor dit lopende jaer ten behouve van dese plaetse nodich, te lichten uyt d' aencomende schepen. Item mede verscheyde persoonen van 't schip Malacca geconfirmeert in vacante bedieningen, daer deselve door overlijden van andre in getreden waren etc. Na 't welcke d' opperhooffden van dito schip door sijn E. voormelt oock affscheyt gegeven sijn, om metten eersten goeden wint haer reyse na Batavia te vervolgen, mitsgaders g'intregeert de brieven ende pampieren gedirigeert aen d' Ed. heeren Gouverneur-Generael ende raden van India.

Snamiddaghs stack de wint heel hard op uytten Z.Z. oosten, sulcx dat voorsz. schip daerdoor heden noch belet bleeff t' seyl te gaen.

29 dito

's morgens fray stil weer heefft d'E. Heer Commissaris voormelt den lantmeter met eenich volcq ende bakens weder uytgesonden, omme de vlacte meergenoempt, daermede op een rechte liny dwers over aff te bakenen. Ende 't schip Malacca mede onderseyl gegaen, overgegeven sijn door opgemelte sijn E. 27 man van Orangie, sulcx denselven compt te vertrecken met 363 gegagieerde coppen, welcke d'Almogende behouden wil laten overvaren.

30 dito

sijn de lantmeters wederom gecomen, niet wel hebbende getroffen de rechte royingh, des haer door sijn E. is gelast morgen voordaegh ten selven eynde weder heen te gaen, neffens behoorlijcke nader onderwijsingh, hoe sij alles ter dege souden doen etc.

Ultimo dito quam hier een frans schip ter rheede, sijnde een van de 4 die verleden jaer hier aengeweest waren, genaemt la Marschal, ende comende de retour van Madagascar, daer op denselven admirael Monsieur de Laros, met over de 170 coppen, hebbende wel 400 van sijn volcq op Madagascar door d' ongesontheyt van 't landt verloren, ende sijn d' andere 3 schepen aldaer machteloos om te regeren, moeten achterlaten. Hadden 4 man op van 't galjot de Tulp, 't welcke tusschen den 2 December des nachts anno 1655 omtrent de riviere van Calamboelo over St. Maria door een orancaen was gebleven met wel omtrent 40 lasten rijs daer gehandelt, doch 't volcq altemalen ende oock eenige onverhandelde coopmans(goet) gebercht, welck volk op 11 nae op voorsz. eylandt St. Maria van sieckte mede gestorven waren, daeronder oock den ondercoopman Frederick Verburch, schipper ende adsistendt Cornelis van Heyningen ende Stickman,

van welcke elff, 6 van den gemeenen volcq uyt eygen wil bij de Francen haer bleven onthouden, ende 't gebergde goet bewaerden. D'E. heer Commissaris van Goens liet den Francen admirael met een schuytjen door den bouckhouder deser fortresse aen boort verwellecomen, ende tegen den middagh ter maeltijt nodigen omme met eenen wat meerder tijdinge ende bescheyt van de Francen saken te mogen horen. Welcken admirael daerop oock quam ende na behooren eerlijcke ontfangen ende getracteert wierd, ende verstonden dat ditselve schip la Maréchal in 't Roode Meer geweest ende aldaer een Moorse prijs genomen hadde, met partije muscus, civet, amber ende aloë etc., daer se beneffens hunne victualien jegenwoordich mede geladen na huys tenderende waren. Wat wijders aengaet de particulariteyten wegen 't blijven van de Tulp etc. is bij navolgend verhael uyt den monde van d' overgecomen 4 persoonen aengeteyckent, nader te lesen, luydende als te weten:

Cort verhael van 't stranden van 't galyot

de Tulp ende desselffs volcq wedervaren.

Omtrent tusschen den eersten ende den 2 December des nachts is 't galjot de Tulp door een orcaen met een vreeselijcke barst uyt 't landt van drie anckers affgespilt ende in zee gedreven, als wanneer de wint, wederom loopende met een felle storm, een weynich tijts daernae de groote mast over boort smijtende, ende worden doen van de wint herwaerts ende derwaerts gedreven, raeckten ten langen laesten tegens de strandt van Calamboelo, alwaer dito galyot (God betert) met sijn volle ladinge verongeluckt is.

Des anderen daegs cregen uyt het gestrande galyot noch eenige goederen, als bij de notitie daervan te

sien sij, ende bleven bij het gemelte galjot 7 a 8 dagen, alsdoen quam bij ons seecker Coningh met eenige swarten ende brachten ons goet op een groot pleyn, aldaer 2 huysen stonden ende logeerden ons daerin omtrent een maent langh, den Coningh van 't eylandt S^te Maria, hoorende dat de hollanders aen d' oversijde van 't groot eylandt waren, ende dito galjot gebleven was, is met 4 canoos aldaer gecomen, ende onse schipper met eenige andre persoonen na 't gemelte eylandt St. Maria overgevoert, blijvende den ondercoopman Verburch met de resterende luyden op een kleyn eylantjen noch omtrent 4 dagen, welcke Coningh van dito eylantjen haerluyden mede op 't eylandt St. Maria overbracht, wordende van denselven Coningh wel ontfangen, coopende van hem 4 huysjens in een van sijn negerijen; alhier begon ons Godt de Heer met een groote sieckten te besoecken, ende storven in corten tijt 13 persoonen, waeronder den ondercoopman Frederick Verburch, den schipper Cornelis Janss. van Holsteyn ende den boeckhouder Cornelis van Heyningen waren. Dese ongesontheden hebben wij meest vernomen van February tot July, in welcken tijt het soo geweldich dondert, blicxemt, wayt ende regent, dat het schier ongeloofflijck is, ja scheen dat hemel ende aerde wilde vergaen.

Op den 19 May quamen alhier aen 't eylandt St. Maria 3 France schepen genaemt la Ducesse, la Marchall ende la Erman, verstonden uyt deselve dat het vierde schip St. Joris aen 't Franse fort Tolanhaer gelopen was, gaende het eene schip la Marchal op 't Roode Meer roven, alwaer sij een cleyn Moorsch vaertuygh gecregen hebben, waerin sij vonden partije ambergrijs, civet, muskus ende aloë, ende sijn alsoo sonder meer uytgerecht te hebben wedergekeert nae Madagascar bij 't eylandt St. Maria, op 4 December

anno 1656 g'arriveert, vindende d' andre 2 schepen daer noch heel ongereddert leggen.

Den 14 January anno 1657 is 't Frans schip la Ducesse weder na 't France fort Tolanhaer met ons tien overgebleven persoonen ende goederen vertrocken, achterlatende 2 schepen: la Erman ende St. Joris, dewelcke heel onbequaem waren, om in zee te gebruycken, hebben derhalven deselve aen de gront gehaelt, ende alsoo sonder eenige bewaringe laten leggen, het derde schip la Marschal bleeff daermede noch leggen om de goederen uyt d' onbequame scheepen te bergen, nadat wij omtrent 14 dagen geseylt hadden, quamen wij bij 't France fort Tolanhaer, welck fort ompaggert was met dunne palessaden, gemonteert met 8 a 10 ijsere stuckjens ende gemant omtrent met 100 coppen.

Omtrent 14 dagen na ons arrivement quam 't schip la Marchal mede bij 't gemelte fort aen te landen. Ingeladen hebbende 't geschut ende andre gereetschappen uyt de gemelte oude schepen, ende hadden deselve, alsvooren verhaelt, aen de grondt laten leggen.

Nadat omtrent een maendt daer gelegen ende 't schip la Marschale claergemaeckt hadden, sijn in 't laest van February met ons vier persoonen vandaer na de Caap vertrocken, latende aldaer noch 6 man van d' onse met de gebergde goederen, dewelcken den Francen admirael niet wilde nemen, hem excuseerende dat sijn schip vol volcq was, ende dat noch eenige persoonen aldaer mosten blijven staen laten.

Bij 't gemelte France fort Tolanhaer sijn gebleven de navolgende personen, namentlijck Pieter Pieterss. van ter Veer adelborst, Jonas Janss. van Amsterdam bosschieter, Jelle Hendricx van de Kuynder, J. Bootsman, Robbert la Grieve van Hesdijn adelborst, Hendrick Janss. van Coesvelt soldaet, ende Hendrick

Isbrantss. van Worcum bosschieter. De goederen die uyt gebleven galyot gebercht sijn, hebben dese overcomende luyden aengeteyckent ende op 't France fort bij de bovengemelte luyden gelaten. 't Eylandt Mascarenhas hebben sij door storm niet connen aendoen, doch seggen dat aldaer noch eenige Francen leggen. In de bay Antongil hebben d' onse omtrent 10 lasten rijs gehandelt ende van daer geseylt na de Vliegerbay ende gereuylt van dito inwoonders een fraye quantiteyt rijs; souden in dito bay het galyot wel vol rijs gekregen hebben, maer doordien den Coningh van Calamboelo d' onse soo minnelijck tot sijn negerije quam affnodigen, soo heefft monsieur Verburch niet connen nalaten, om met dien Coningh mede in vrientschap te handelen, ende op den 23 November van daer na Calamboelo vertrocken, alwaer in corten tijt, alsvooren verhaelt, het gemelte galyot sijn vordere volle ladingh becomen heefft. Den Antongilse ende andere coningen waren d' onse op 't hoogste toegedaen, maer de France natie en moesten sijluyden niet sien offte luchten, doordien sij van deselve met of sonder minne, alles van haer soecken te stelen ende roven wat sij kunnen krijgen.

De Francen haer ladinge en is anders niet als eenige victualien tot de thuysreyse van noden, ende een cleyne partije ambergrijs, civet, muscus ende aloë, 't welck sij, alsvooren verhaelt, in 't Rode Meir uyt een Moors scheepjen verovert hebben. Het derde France schip la Ducesse moesten sij mede achterlaten door manquement van seylen ende andere nodicheden, leggende mede tegen de strant gehaelt bij 't fort Tolanhaer. Hebben mede op 't geheele eylandt Madagascar geen andere sterckten als gemelte fort Tolanhaer, sijnde van cleyne deffentie ende als voorsz. met slechte dunne palissaden ompaggert; doch in de bay van

Antongil hebben 17 mannen gelaten in een logie, alwaer een van d' onse, genaempt Hendrick Dircx van Naerden, met eygen wille mede gebleven is.

In 't eerst van Augusty hadden de Francen een galyot voor 't fort de Tolanhaer vernomen 8 dagen cruysende, maer niet hebbende aencomen, 't welck apparent 't Nachtglas sal sijn geweest, dat van de Caap den 18 July anno passado vertrocken is, om die van de Tulp op te soecken, soo en hadden de Francen daer oock niet derven aen boort comen.

April anno 1657.

Adij primo dito Paesdagh,

storm ende regenachtich weer uytten N. westen.

2 ditto

had d'E. heer Commisseris van Goens den Francen admirael laten nodigen ter maeltijt, maer liet sich denselven excuseeren op d' ongereddertheyt van sijn schip door stormachtich weer van gister etc.

3 dito

heefft sijn E. voormelt door den Commandeur Riebeecq laten affmeten de distanctie tusschen de gestelde bakens ende 't voorste geberchte van Africa, 't welck bevonden is te wesen stijff 1¼ mijl offte 2666 roeden, ende door den lantmeter tusschen de gemelte bakens tot aen 't Caepse geberchte 1000, maeckt te samen 3666 roeden rijnlants. Op dato is oock een schip onder 't landt gesien.

4 dito

hier wel ter rhede quam 't schip de Vogel Phenix van de camer Delff, 25 December passado uyt Goeree geseylt, daerop schipper Cornelis Stamper met 312 coppen daervan 3 overleden, hebbende omtrent Wicht de Gecroonde Leeuw ende fluyt Venenburch ontmoet, welcke daegs te vooren waren uyt 't Vlie geseylt.

5 dito

smorgens goet weer ende 't luchjen westelijck. Is heden 't Robbejachjen gesonden na 't Robbeneylandt

om schapen voor de schepen, met navolgend brieffken geschreven:

Aen Hendrick Tymonsz. en Tomas

Cristoffel Muller.

Laet volgen met Robbejachtjen dertich stux van de bequaemste schapen voor de schepen, ende met eenen eens tellen terdegen hoeveel datter nu noch resteeren jongh ende oudt, sonder 't selve na te laten, alsoo 't d'E. heer Commissaris van Goens nootsakelijck weten moet. Hiermede Gode in genaden bevolen ende gegroet van uluyder vrient, ende was geteyckent Jan van Riebeecq; tersijden stondt: in 't fort de Goede Hope den 5 April anno 1657.

Op dato is d'E. heer Commissaris voormelt met den Commandeur Riebeecq weder uytgegaen, ende al de bakens over de vlacte van de Tafelbay ende bay Fals besichticht ende nagesien, mitsgaders wijders alle considerable distantien laten affmeten ende aenteyckenen.

Item oock den 6 dito,

als wanneer sijn E. tegen den avondt na gedaen wercke weder aen 't fort quam; 't had in de Tafelvaley uytten Z.Z.O. vrij hard gewayt, doch sulcx in 't landt niet offte altoos gansch weynich vernomen.

7 ditto

fray stil warm sonneschijn weer, heefft opgemelte sijn E. oock de Taeffel- ende ander valeyen hieromtrent mede affgemeten.

Sondagh den 8 dito

goet weer alsvooren, is den Franscen admirael met eenige van sijn geselschap door d' heer Commissaris op 't middachmael getracteert.

9 dito

is sijn E. voornoempt snamiddaghs eens gegaen na der vrije luyden huysen ende hun aldaer gedaen aenwijsinge, hoe ende op wat manieren dat men de uyt te geven landerijen sal affroyen.

10 dito

is met ordre van opgemelte sijn E. per courtosye aen den francen admirael tot vereeringe gesonden 3 schapen ende wat thuynvruchten, mitsgaders versocht de 4 Nederlanders, op sijn schip wesende, te willen largeren, 't welck denselven toegestaen heefft, namentlijck 3, met versoeck dat hij den vierden mochten houden om getuygenisse te helpen dragen als hij in Vranckrijck compt, hoe dat het met het Engels prijsjen (in haer uytreyse verovert) was toegegaen, ende alsoo sulcx niet meer als billicq g'oordeelt wierd, is hem 't selve ingewillicht. Edoch met bespreck dat die man een brieffken van liberteyt soude verleent worden, om, in Vranckrijck comende, vrij op en neer te mogen gaen ende reysen waer 't hem mochte believen etc.

Heden verscheyde persoonen haer in rade verthoont ende versocht hobbende eenige verbeteringe in qualiteyt ende gagie om redenen daerbij gevoucht, sijn deselve bij d'E. heer Commissaris van Goens ende raedt verbetert volgens de verleende actens op approbatie van d' Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India als te weten:

Jan Pieterse van Bemmel, hier te lande gecomen met 't schip Malacca anno 1655 voor adelborst à 10 gulden smaents, ende jegenwoordich eenigen tijd tot genoegen becleed hebbende de plaetse van corporael mits 't vertreck door tijts expiratie van de vorige, wort op sijn versoeck ende bequaemheyt bij desen in de gemelte corporaels qualité geconfirmeert ende toegevoucht een beloninge van 14 gulden smaents, heden ingaende.

Hendrick Hendricxs. van Zurwurde hier te lande gecomen 't schip de Vreede anno 1654 voor soldaet à 9 gulden smaents ende jegenwoordich provisionelijck becledende de plaetse van corporael mits 't vertreck

door tijts expiratie van de voorrige, wordt op sijn versoeck ende bequaemheyt voor huystimmerman aengenomen ende verbetert tot op 15 gulden per maent, ingaende de gagie een jaer voor dato.

Frederick Jansz. van Amsterdam hier te lande gecomen met 't schip de Princesse Royael anno 1656 voor bosschieter à 12 gulden per maent, en jegenwoordich vermits sijn goede kennisse gebruyckt wordende aen het timmeren, wordt bij desen op sijn versoeck ende bequaemheyt voor huystimmerman toegevoucht een verbeteringe in gagie tot op 14 gulden smaents heden ingaende.

Jan Thenisz. van Zoelen hier te lande gecomen met 't schip Malacca anno 1655 voor adelborst à 10 gulden, welcke sedert ende noch gebruyct is aen 't wagenmaken, wort derhalven op sijn versoeck ende bequaemheyt bij desen toegeleyt 14 gulden smaents, heden ingaende.

Roeloff Jansz. van Dalen, hier te lande gecomen met 't schip de Goutbloem anno 1654 voor soldaet à 9 gulden, welcke sedert altijt, vermits sijn goede kennisse in de smith, is gebruyckt, wordt derhalven op sijn versoeck ende bequaemheyt bij desen toegeleyt een verbeteringe tot op 13 gulden ter maendt, heden ingaende.

Job Hendricxs. Boom van Amsterdam, jongen hier te lande gecomen met sijn ouders per 't schip den Drommedaris anno 1652 sonder gagie, wort bij desen op sijn versoeck ende bequaemheyt in Compagnies dienst aengenomen voor jongen à 5 gulden ter maent onder een verbant van vijff jaren.

Louys Rijckaert van Brussel hier te lande gecomen met 't schip de Parl anno 1656 voor adelborst, welcke sedert bij provisie de kocxplaetse alhier bedient heefft, wort derhalven op sijn versoeck ende bequaemheyt

bij desen voor cock aengenomen ende toegeleyt een beloninge van 20 gulden per maent, heden ingaende ende verbonden blijvende sijn 5jarich verbant daervoor uyt te dienen.

Jan van Harwarden van Seventer hier te lande gecomen met 't schip den Salmander anno 1653 voor corporael, jegenwoordich capitein des armes ende sedert January 1654 provisionelijck als hoofft van de militaire becleedt hebbende de sargeantsplaetse mitsgaders bovendien als werckbaes waergenomen d' opsicht over alle Compagnies gemeene wercken, soo aen de fortificatie, steenbackerijen, lantbonw als andersints, wordt ten dien insichte op sijn versouck ende vereyste bequaemheyt in de voorsz. sargeantsqualité als hoofft over de militaire ende tot opsiender van alle Compagnies gemeene wercken ende lantbou etc. geconfirmeert, mitsgaders ten selven respecte gebeneficeert met een extraordinare beloninge van 32 gulden ter maent ende ondercoopmants rantsoen, mits gehouden blijvende d'E. Compagnie daervoor noch 3 jaren boven sijn 5jarich verbandt te dienen, ende bereyt te staen omme sich te laten gebruycken tot alle soodanige Compagnies gemeene ende andre wercken, als waertoe hij van sijn opperhoofft sal gecommandeert worden.

11 ende 12 dito

sijn heden door d'E. heer van Goens d' opperhooffden van 't schip de Phenix affscheyt gegeven om haer reyse met den aldereersten goeden wint vorders na Batavio te vervolgen, versterckt met 20 coppen uyt dit Caepse guarnisoen, boven noch twee uyt 't schip Orangie, ende overgegeven sijnde de brieven van sijn E. voornoempt ende den Commandeur alhier; doch en wilde de wint soo wel niet dienen dat voorsz. schip (hoewel het onderstont) desen dagh noch coste t' zeyl raecken.

13 dito

smorgens stil helder weer was de Phenix wat van de rhede gecort ende snamiddags 't luchjen aen d' oversijde van de bay Z.O. comende fray beneden 't Robbeneylandt buyten geraeckt; d'Almogende verlene 't selve een behoude overcompste tot Batavia.

14 dito

smorgens weer ende wint als vooren, is 't frans schip la Marichal t' seyl gegaen, rakende met een zuyelijck luchtjen d' oversijde langhs de bay uyt, ende tenderende, alsvoren aengeroert, over St. Helena ende Assencion na Nantes, met een brieffken van d'E. heer van Goens aen onse heeren principalen in 't Vaderlandt.

16 dito

betrocken lucht ende wint westelijck met een weynich motregen, tegen den avondt als wanneer d'E. heer Commissaris voormelt weder uytgegaen is ende preuve laten nemen heefft, hoe 't sich in 't graven van de gracht aen het te maken trenchement soude schicken, ende dat op omtrent de sleghte offte moeyelijckste plaetse daer noch al redelijck bevonden is.

17 dito

heefft sijn E. wederom noch moeyelijcker offte steenachtiger plaetse laten besoecken, die oock sulcx bevonden sij datter, beter als de meeninge wel was, sal door te comen wesen, sijnde voorts de rest bevonden fray omgraven: sulcx te hopen is, het werck met macht ende ijver bij der handt gevat wordende, wel te doen sal wesen.

18 dito

wierd een schip gesien beneden 't Robbeneylandt, 't welck vermits de stilte heden niet coste binnen comen.

19 dito

smorgens een mooy labbercoeltjen van den Z.Z. oosten sijnde, heeft d'E. heer Commissaris van Goens (desselffs commissie uytgevoert ende visite etc. geeyndicht, mitsgaders vorders alles affgerecht hebbende) sijn affscheyt genomen, ende sich na boort

begeven, mitsgaders met dese goede wint per 't schip Orangie heden noch vertrocken, om sijn reyse vorders na Batavia te vervolgen, daer hem d'Almogende salvo wil geleyden.

Hebbende alhier schriffelijcke ordre gelaten tot behoorlijcke narichtinge in Compagnies saken ende regeringe, mitsgaders oock desselffs gesloten brieven ende annexe pampieren gedirigeert aen de heeren Majores in 't Patria.

Tusschen wijle compt des namiddags hier weder ter rheede 't fluytscheepjen de Vincq van de camer Zeelandt, 24 December verleden in compagnie van den Oyevaer uytgelopen, mitsgaders op 18 graden N.breedte van den andren gescheyden, als wanneer den Oyevaer al eenige siecken ende 5 a 6 dooden had. Gemelte Vincq had nergens als dese plaetse aengeweest, sijnde uytgevaren met 76 coppen, daervan 6 overleden, onder welcke oock den schipper genaemt geweest Jan Bartelsz., wiens plaetse den opperstuyrman Joost Jansz. van Seraeskercken jegenwoordich waernam, den Bouckhouder is genaemt Daniel Knibbe, ende 't volcq meest altemael scheurbuyckigh, daertoe na gewoonte ververssingh aen boort geschickt wierd.

20 dito

smorgens is 25 man van dito fluytien na 't bos gesonden om eenige balcken voor 't hoofft uyt te slepen.

21 dito

donckere lucht ende westelijcke winden, wierden twee schepen onder 't landt gesien, waervan d' eene voormiddaghs ter rheede quam, wesende een Engels scheepjen, genaemt de Goutsblom, comende den lesten January passado jongst van Batavia geseylt, geladen met weynich cleden maer moest peper, ophebbende 40 coppen daeronder den capiteyn genaemt Rogier Andries, welcke rapporteerden, dat de laeste 4 retourschepen gereet lagen om haer despeche te

ontfangen ende binnen 3 a 4 dagen te volgen, in vougen deselve alle uyr van den dagh hier te verwachten sijn.

Snamiddaghs compt 't ander schip in de bay, maer alsoo wat laegh na d' overwal vervallen ende de wint Z. west was, coste heden niet ter rheede comen: des een sloep derwaerts sonden, die ons in den avondt wederom comende (beneffens de brieven van heeren Bewinthebberen ter camere Amsterdam) bescheyt bracht, dat het was de fluyt Venenburch van voorsz. camer, daerop schipper Hendrick Juriaensz. ende bouckhouder Reynier Pauw, met 245 coppen, den 24 December uyt 't Vlie geseylt in compagnie van de de Gecroonde Leeuw, daer in 't Canael van geraeckt was, hebbende aen Ilha fuogo niet cunnen aencomen ende dierhalven geen Esels medegebracht; 't volcq is noch altemalen redelijck gesont ende maer 2 overleden. Snachts is voorsz. fluyt Venenburch Gode loff wel ter rheede g'arriveert.

23 dito

sijn oock hondert man van de fluyt Venenburch na 't bos gesonden, om mede partije balcken op 't wagenpadt te slepen voor het onderhanden sijnde hoofft, daer al meer toe vereyst als wel gegist wordt.

Op dato is oock bij den Commandeur in Rade (versterckt met de schippers ende opperstuyrluyden van de fluytschepen Venenburch ende Vincq) gecommuniceert het schrijven van d'E. heeren Gouverneur-Generael ende raden van India, gedateert 4 December anno verleden, ende derselver als des E. heer Commissaris van Goens gelaten ordre, omme met een van de uytcomende galjots offte lichte scheepjes noch eens te laten opsoecken ende uytsien na het volcq ende goet van het verongeluckte schip den Draeck op 't Zuydlant 28 April anno passado op omtrent 30⅔ graden clackeloos verseylt, vermits deselve luyden

daer seer ellendich sonder leefftocht sijn gebleven ende bij die van de Witte Valcq ende 't jacht de Goede Hoope door opgemelte haer Ed., den 8 Juny anno voorsz. derwaerts gestuyrt, niet gevonden, maer vruchteloos wedergekeert sijn, mitsgaders op dito Zuytlandt bovendien mede achtergelaten hebben noch elff van haer volcq. Op 't welcke dan rijpelijck gelet, mitsgaders geconsidereert, dat desen jare geen cleynder off lichter schepen staen uyt 't Vaderlandt aen te comen als het jegenwoordich hier te rheede leggende fluytien de Vincq, 't welck seer vlack gemaeckt ende dierhalven gans vlot gaende sij, - Is met overlegh van de gemelte schippers ende stuyrluyden g'oordeelt hetselve daertoe gansch bequaem te wesen, ende volgens dien goetgevonden daertoe te gebruycken, mitsgaders ten voorsz. fine 't Zuytlandt op de bekenste plaetse met het minste pryckel te laten aensoecken, sijnde na genomen speculatie in de caerten op omtrent 32⅔ graden, daer men een goet stuck buyten de wal van 100 tot minder vademen aengeteyckende gronden vindt, ende duynich landt boven met boomen ende bosschagies verneempt, omme van daer dan langs de wal (bij daegh seylende ende snachts met cleyn zeyl in zee houdende) aff te sacken ende alsoo opgemelte vrack ende volcq mogelijck sijnde op te soecken ende empassant weder mede op Batavia te brengen, neffens soo veel van de contanten ende andre coopmanschappen als met het minste pryckel mogelijck wesen sal uyt dito vracq noch te becomen.

D' opperhooffden van verhaelde fluytjen in Rade voordragende, dat door het overlijden van haren eersten schipper Jan Bartelsz. sijluyden jegenwoordich maer versien sijn met den gewesen opperstuyrman Joost Jansz. van Seraeskercken, die in des schippers plaetse is gesuccedeert ende den gewesen onder- nu als opper-

stuyrman gebruyckt wordt, sulcx alle de wachten bij dagh ende nachten op haer beyden aencomen ende swaer vallen, ende op haer schip geen stoff is om d' onderstiermansplaetse waer te laten nemen, volgens dien versoeckende daerinne met een bequaem man te mogen worden geadsisteert etc. ende vermits deselve tot d' opsoeckinge voorsz. wel nodich met noch een goet stuyrman dienen versien, - Soo is gemerckt de bequaemheyt ende goede kennisse, die den constabel Baltus Corneliss. (jegenwoordich opperhoofft op 't Robbejachtjen) heefft van de navigatie, nootshalven goetgevonden denselven op voorsz. fluytscheepjen de Vincq te laten overgaen, omme aldaer die vacante onderstuyrmansplaetse te becleden, ende de confirmatie (met lieff op Batavia comende) te versoecken van d'E. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India. Eude alsoo 't gemelte Robbejachjen weder van een bequaem man tot opperhoofft soude mogen werden versien, soo is op 't voordragen van d' opperhooffden des fluytschips Venenburch daertoe bij provisie gecoren den bosschieter Claes Jacobss. van Amsterdam, op dato fluyte jegenwoordich bescheyden ende na de getuygenisse van deselve een bequaem jonghman wesende, die bij Lastman de navigatie geleert en daarvan d' examen in presentie van Bewinthebberen gedaen heefft, mitsgaders voor dato meer gevaren ende in India geweest is.

24 dito

moy weer ende wint als gister ende heefft den Capiteyn van 't Engels schip de Goutsblom sijn affscheyt genomen om metten eersten goede wint sijn reyse na Engelant te vervolgen sonder St. Helena aen te doen, des hem een brieffken is medegegeven gedirigeert aen de heeren Zeventhiene tot Amsterdam ende Middelburch, waermede hij des namiddaghs t' zeyl gingh, gierende na d' overwal van de bay, daer

't luchjen na meest dagelijcxe gewoonte Z.Z. oost woey ende fray mede buyten raeckten beneden offte ten N. van 't Robbeneylandt om.

25 dito

is bij den Raedt (versterckt met de schippers van de bovengenoemde 2 fluyten) oock goetgevonden de 2 kisten gelt met de versegelde sleutels in de Vincq sijnde, onder drie dubbelde recepissen over te laten schepen in de fluyt Venenburch, om dewijl 't Vinckjen op 't Zuydlant al wat periculeuser te varen heeft als wel Venenburch, die recht deur na Batavia gaet, d'E. Compagnie soo veel voor schade te verhoeden als mogelijck sij.

26 dito

is den lantmeter met noch twee man bij hem, gevictualieert voor 4 dagen, uytgesonden om den noch onbesochten hoeck van de Caep aff te gaen peylen ende meten, mitsgaders die door den Commandeur eerst na te sien als dan mogelijck sijnde noch voor de compste van de laetste retourschepen mede op sijn pertiente mate ende streckingen in de gemaeckte caert te brengen, ende alsoo na 't Vaderlandt te senden. Heden is oock 't fluytjen de Vincq affscheyt gegeven, omme metten eersten goeden wint, die Godt verleenen sal, na Batavia te verseylen ende empassandt aen te doen het Zuytlandt op stijff 32 ende 30⅔ graden, om na d' ordre van d' Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India noch eens te soecken off 't aldaer verbleven volcq van den verongeluckten Draeck noch souden mogen op te vinden wesen etc.

Gister ende oock heden is begonnen te ploegen voor d' E. Compagnie, maer alsoo de ossjes bij d' E. Compagnie overich noch wat jongh vallen ende eerst geleert worden, costent deselve niet wel door 't ongecultiveerde landt deurhalen, des het met de paerde vooreerst moeten affsien, daer 't redelijck wel mede

gingh; maer vermits niet meer als ses hebben, die bequaem sijn om te trecken, cost er maer een ploegh mede gaende gehouden worden.

27 dito

smorgens betrocken lucht met stijve N. weste coelte, waermede 't fluytjen de Vincq onderleyde om met laveren uyt te seylen; maer cost niet verder als omtrent 't Robbeneylandt comen, daer hem stilte beliep ende leggen bleeff.

28 dito

fray stil helder sonneschijn weer lagh gemelte fluytjen noch onder 't Robbeneylandt, doch raeckte tegen den avondt met een noordelijck coeltjen t' zee.

den 29 dito

smorgens doncker betogen lucht met stijve N.W. wint, die des namiddaghs in een vliegende storm veranderde met swaren regen.

30 dito

smorgens noch al aenhoudende, als wanneer oock den lantmeter met sijn volcq thuys quam, rapporteerende dat alle mogelijcke hoecken van de Caep tot in de bay Fals hadden omgegaen, op een steyle clippige hooge hoeck nae; doch hadden sijn streckingen etc. wel g'observeert, als bij de teyckeningh te verthonen, ende niet in de caert sal geleyt worden bevoren het den Commandeur Riebeeck na sijn voornemen met 't eerste bequaem weder selffs sal omwandelt ende nagesien hebben.

Den verleden nacht was de boot van de fluyt Venenburch volladen met allerhande ververssinge voor de reys, ende vermits 't opsteeckende quaet weder niet hebbende connen aen boort comen, tegen de strandt voor 't fort na de grondt gesmeten ende al de verversinge weghgespoelt des weder andre claergemaect ende de boot gerepareert wierd.

Ady primo dito

meest weer ende wint van den Z.Z. oosten redelijck wel deurblasende is de gemelte fluyt omtrent middagh t' zeyl gegaen ende, beneden

't Robbeneylandt om, fray in zee geraect. d'Almogende wil hun vorder salvo geleyden.

Tusschen wijle 't luchjen Z. westelijck lopende comt tegen den avondt hier oock ter rheede 't fluytschip den Oyevaer, daerop schipper Jacob Doorn ende bouckhouder Franchois de Coninck, 24 December 1656 van de camer Zeelandt in compagnie van de Vincq den 27 passado van hier al vertrocken, in zee gelopen ende nergens aengeweest, doch hadden onder de liny wel een maendt in stilte leggen swerven, ende jegenwoordich noch op 219 coppen, sijnde 11 persoonen overleden, daervan 2 over boort gevallen ende verdroncken, de rest al te malen vrij scheurbuyckigh, maer niemandt sieck te koy: tot dewelcke ten eersten ververssinge na gewoonte aen boord geschickt wierd.

Hadden verleden Sondagh noch een groot schip besuyden de Caep vernomen, meenende het de Gecroonde Leeuw te wesen, welcke vermits de harde N. weste winden, gelijck als sijluyden, alsdoen mede vrij affdreeff; doch te hopen sij dat het mede opdonderen sal.

3 dito

sijn op dato 80 man van dese fluyt na 't bos gesonden, om balcken uyt te slepen.

4 dito

wierd een schip onder de wal gesien, maer, alsoo den avond begond te vallen, coste 't selve heden niet binnen comen.

5 dito

even na de noen quam voorhaelde schip voor de mont van de baey, daer een sloep na toe gesonden wierd, welcke savonts laet wederom quam met repordt dat het was de Gecroonde Leeuw, 24 December passado in compagnie met de fluyt Venenburch uyt Vlie geseylt, hebbende onderwege den 3 February Cabo Verde moeten aendoen, vermits hare veele siecken ende geleden schade aen 't rondhout,

daer goede ververssinge van koebeesten bequaeme, ende den 12 dito weder van daer vertrocken, mitsgaders redelijck spoedich door de liny geraeckt sijn, van sieckten overleden wesende 22 man, sulcx noch met 357 gagiewinners redelijck gesont hier g'arriveert sijn, daeronder den schipper Dirck Cornelisz. Haen ende ondercoopman Arnout de Heus.

Voorhaelde schip is in den nanacht wel ter rheede gecomen op het vuyr, dat die van den Oyevaer g'ordonneert waren den ganschen nacht achterop te houden.

Sondagh den 6 ditto

sijn d' opperhooffden van de Gecroonde Leeuw aen landt gecomen, overleverende de brieven ende pampieren van de heeren Bewinthebben beneffens raport als boven verhaelt.

7 dito.

Idem is oock van dit schip 100 man na 't bos gesonden om balcken tot het hoofft uyt te halen. Ende met de meulemaeckers aen landt plaets uytgekosen om de mede gecomen rosmeulen op te stellen etc., waertoe oock ordre is gestelt de vereysschende balcken ende andre houtwercken gereet te laten maecken ende uyt 't bos bij der handt te halen. 't Voorgemelte scheepsvolcq na 't bos gaende waren onder wegen van een groote partije Hottentoos (wel 4 a 500 sterck) omcingelt ende eenige hare cost affgenomen, weynich schelende off souden tegen den andren in geveght hebben geraeckt; doch alsoo daer een stuyrman bij was, welcke voor desen hier geweest hadde ende d' ordre wiste, dat men sich niet al te haestich tegen deselve moesten ter were stellen om in geen openbaer oorloge te geraken, ende daerdoor de wegen te onveyliger te maken, waren deselve na de redout Duynhoop geretireert, ende versocht datter eenige soldaten t' haerder bescherminge met geweer souden medegaen, tot 't welcke ordre gestelt wierd.

8 dito

is een van de outste jonge veulens gestorven, sonder te weten waervan.

9 dito

tegen den avond arriveerde hier ter rheede een Engels schipjen de Mayblom 29 January ouden stijl verleden van de cust van Coromandel omtrent Madaras van haer fortgen St. George t' seyl gegaen met custlinnen, salpeter ende weynich suycker, ophebbende 50 man, ende tenderende na Londen, wesende haren capiteyn Wilham Whit overleden ende den zoon, mede soo genaempt, in sijn plaets als opperhoofft met weynich ontsagh, ende hebben een langhe penible reyse van drie maenden gehadt, mitsgaders tusschen Cabo Anguilles, ende hier wel een maendt leggen swerven: dies seer benodicht was, niet alleen om ververssinge, maer oock om victualie ende veele scheepsgereetschappen daer dapper om solliciteerde, insonderheyt oock om bestiael; maer wierd op eygen behoeffticheyt g'excuseert ende toegestaen water te halen ende te mogen vissen langs de stranden, gelijck onse schepen.

10 dito

is 't Robbejachtjen na 't Robbeneylandt gesonden om 30 schapen voor de schepen.

11 dito

smorgens was 't Robbejachtjen weder ter rheede gecomen, niet hebbende vermits de N. weste winden (contrarie sijnde) 't Robbeneylandt cunnen beseylen. Gister den Engelsen capiteyn aen landt wesende, hadde seer gesolliciteert om verscheyde nodicheden, als spijckers, seylen, touwerck, provisien etc. ende voornamentlijck om koebeesten, seggende: indien men hem niet coste helpen, dat niet soude cunnen van hier vertrecken, als sijnde 't schip seyl ende treyl soodanich ontramponeert, mitsgaders ontbloot van victualien, dat hun niet dorsten weder iu zee begeven, ende alsoo haer tegemoet gevoert wierdt, dat hier van 't een ende 't ander, als water

voor haer te becomen was, begonde denselven als desperaet te seggen, dat dan in 't landt gaen moeste ende sien beesten van de inwoonders te crijgen met min off onmin, 't welck hem versocht wierd te willen nalaten, alsoo d'E. Compagnie hier possessie genomen hebbende, niet gedogen conde, dat ymandt hare jurisdictien souden usurpeeren etc, ende dat beter was sich tevreden te houden met sulcke accommodatie als hem na ons cleyn vermogen alhier coste gedaen worden, schijnende hem nochtans heel vreempt te duncken dat hij niet soude mogen vrij ende vranck in 't landt gaen, ende doen wat sij wilden. Waerop hem g'antwoordt wierd, dat sulcx ons eygen volcq niet toegelaten wierd, ende d'E. Compagnie hier sulcke swaere oncosten deed om daervan de dispositie aen haer selffs te houden, ende dat principaelijck maer om wat groente tot ververssinge van derselver schepen etc. daer hem heden wat van tot present ende coutoisie wierd aen boort geschickt, neffens een schaep om te verobligeeren, tot wel bestellingh van Compagnies brieven met denselven voornemens sijnde mede te gaen.

In presentie van de schippers der schepen Oyevaer ende Gecroonde Leeuw gehoordt de geduyrich aenhoudende ende lammenterende versoecken ende claghredenen van de opperhooffden des Engels schip de Mayblom (mede present) ende verthonende hunnen grooten noot, om victualie ende eenige scheepsbehoeffte etc. Van 't welcke niet cunnende worden gesecundeert consequentelijck souden moeten haer schip verlaten ende sien om 't leven te behouden hoe sij aen de cost quamen, behalven dat door 't overlijden van hare timmerluyden op zee door storm, vrij aen 't schip beschadicht wesende, niet souden derven daermede in zee gaen, indien men haer niet

coste met onse scheepstimmerluyden helpen ende soo voorts.

Allen 't welcke overwogen ende gesien dat het na de consientie qualijck verbij te wesen nochte christelijck soude sijn geconfedereerde vrunden van één geloove door honger ende ander gebreck wetens verlegen te laten ende vergaen, - Soo hebben vooreerst de gemelte schippers aengenomen aen voorsz. Engels schip eens een oculaire inspectie te neemen van des Engelsmans gelegentheyt, mitsgaders oock met eenen op te brengen om wat saecke denselven 't meeste benodicht ende met de minste schade off prejuditie onser heeren majores mede te secunderen soude mogen wesen. Waerop heden aen landt gecomen ende gerapporteert hebbende, het daer soo slegt bevonden sij, dat qualijck mogelijck schijnt ditto schip terecht sal cunnen comen, tensij deselve wat g'accommodeert worden, - Soo is goetgevonden, om haer oock hoe eer hoe liever van hier quijt te raecken, te secunderen uyt de voorgenoemde schepen met 2 vaten speck, 2 vaten vleys, 600 ℔ broot, 2 vaten erten off gordt, 1 ton teer, ½ vat peck, 30 ℔ kaersen, 400 stucx 2 ℔ ducykers, 100 vijff duymen, 300 enckelde middelnagels, 1 tros van 3 duym, 1 dito van 2 duym, 1 cabeltouw van 6 duym, 1 out seyl, 14 ℔ seylgaren ende 1 rol frans canefas tot reparatie van sijn seylen. Van welcke goederen den voorsz. Engelsman na behoorlijcken ontfangh sal passeren recepisse obligatoir: omme behouden overcomende daervoor te betalen, soo veele onse heeren meesters in 't Vaderlandt sullen verstaen te behooren.

15 ditto

is den Commandeur voorsz. weder uytgegaen, affmetende der vrije luyden ende Compagnies omgeploegde landerijen, die bevond claer te wesen omtrent 20 mergen te samen, sijnde stijff sooveel alsser

saet taruw van Caeps gewas op solder is, 't welck in 4 partije sal gedeelt worden, namentlijck ¾ voor de drie geselschappen vrije luyden ende ¼ voor d'E. Compagnie omme ten aldereersten in d' aerde te brengen, alsoo 't hoogh tijt wordt. Heden is een bandyt genaempt Jan Leendertsz. van d' Oude Weteringh door sieckte overleden. Ende sijn op den avondt d' opperhooffden van den Oyevaer affscheyt gegeven, om metten eersten goeden wint die Godt verlenen sal, t' seyl te gaen na Batavia, mitsgaders g'intregeert de brieven ende pampieren gedirigeert aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende d'E.E. heeren raden van India.

16 dito

heel mooy weer met stilte waerdoor den Oyevaer niet coste t' seyl raken.

17 dito

was 't Robbejachtjen al voordaegh mede hier ter rheede geretourneert met 30 schoone vette schapen van 't Robbeneylandt, ende tijdinge datter sedert de laetste mael weder 15 stucx aengeteelt waren, sulcx 't getal noch bleeff 320 stucx, ende indien bij de conijnen eenige rammelaers waren, souden lustich aenteelen, alsoo veel gaten maken.

18 dito

noch al N. weste wint tot belet van den Oyevaers vertreck, ende is heden d' eerste taruw voor d' E. Compagnie beneden 't bos gesayt.

1^e Pincsterdagh den 20 dito

quam des middaghs den capiteyn van 't Engels schip de Mayblom ons aenseggen dat voornemens was met d' eerste goede wint t' seyl te gaen om sijn reyse na Londen te vervorderen, des hem overgegeven sijn de brieven ende pampieren gedirigeert aen d' Ed. heeren Bewinthebberen, daerinne oock gesloten de brieven etc. van d' E. heer Commissaris van Goens aen deselve haer Ed. vermits nu aen de compste van de 2^e retourvlote, alsoo 't heel laet wordt, al t' eenemael despereren.

22 dito

beter weer ende 's namiddaghs 't luchjen uytten Z.Z. oosten, waermede de fluyt Oyevaer ten fine voorsz. t' seyl gingh.

Heden is den Commandeur uytgeweest, bij 't corenlandt toesicht nemende ende ordre stellende op het sayen van den taruw, daervan goet deel soo bij d' E. Compagnie als oock bij de vrije luyden is in d' aerde gebracht; d' Almogende verleene daerover een goeden wasdom.

Omtrent midnacht is den sieckentrooster Pieter van der Staels vrouw van een jonge dochter in de craem gecomen.

23 dito

is 't voorsz. Engels schip de Mayblom t' seyl gegaen, ende oock affscheyt gegeven d' opperhooffden van 't schip de Gecroonde Leeuw, om ten aldereersten hun reyse mede na Batavia te vervolgen, overgegeven sijnde de brieven ende pampieren gedirigeert aen haer Ed. tot Batavia. Omtrent midnacht compt den schipper van 't Robbejachtjen aen landt tijdingh brengen, dat 't schip H. Louyse (daerop d' E. Volquerius Westerwolt als admirael) voor de bay was, wesende den 4 February passado met de schepen Arnhem, Honingen ende Avonstar van Batavia vertrocken; doch d'Avonstar was door lecte in de straet Sunda weder terugh na Batavia gekeert, ende de resterende schepen den 22 February buyten genoemde enckte wesende, van den andren geraect, mitsgaders dit gemelte schip Louyse den 27 April verleden omtrent punte premiro dese cust aen boort gecregen van waer tot hier met veel hard weer langh getalmt ende opgecomen waren, van verre gesien doch niet gesproocken hebbende 't schip Arnhem op den 8 deser, neffens oock een Engelsman, invougen te hopen sij, dat de resterende 2 schepen met dit mooye weer haest mede opdonderen sullen, dat Godt geve. Ende alsoo vermits de weynige

wint te hope sij dat den Engelsman, op gisteravondt vertrocken, noch onder 't Robbeneylandt sal ten ancker leggen, soo is terstondt een Biscayse sloep ende oock het Robbejachjen derwaerts hem naegesonden, om te sien off den Engelsman noch ingehaelt coste worden, met last om den capiteyn te versoecken (mits de compste van Compagnies retourschepen), dat hij de medegegeven brieven doch wilde weder overgegeven, omme die met Compagnies eygens schepen nu te laten bestellen.

24 dito

d' E. Westerwolt met sijn schuytjen aen landt gecomen wesende, ende voorstellende vermits hunne lange reyse van Batavia tot hier hare provisie sulcx vermindert ende schaers geworden was, dat nootsaeckelijck wat diende gesecundeert, omme haere vorder te doen reyse na 't Patria te mogen vervolgen. Soo is bij den Raedt, versterckt met sijn E. ende d' opperhooffden van 't schip de Gecroonde Leeuw, goetgevonden denselven uyt dito Leeuw in hare nessessiteyt te accommoderen met 5 vaten vleys, 1 half aem ende 1 vat speck. Waermede meendt dat het sal cunnen strecken ende de reyse uytharden. Sijn E. intregeerde ons oock een missive van d'E. heeren Generael ende Raden van India, gedateert ultimo January 1657.

Halff voormiddagh quam onse Biscayse sloep wederom met raport, dat den Engelsman gisteravondt al bij tijts uyt 't gesicht geraeckt was met een fray Z.Z. oostcoeltjen beneden 't Robbeneylandt gewayt hebbende, sulcx de brieven met hem voort moeten, ende niet wederom gecregen cunnen worden. Ende quam voorhaelde schip Louyse tegen den middagh wel ter rheede, daer ten eersten ververssinge uyt Compagnies thuynen in overvloet na boort gesonden wierd.

26 dito

vuyl regenachtich weer ende wint N.W.,

waerdoor de Gecroonde Leeuw (23 deser al affscheyt gegeven) noch niet coste vertrecken.

29 dito

mooy weer, ende snamiddaghs tluchjen van den Z.Z. oosten, waermede 't schip de Gecroonde Leeuw, ten eynde voormelt, onder seyl gingh ende tegen den avondt fray buyten geraeckte; d'Almogende verleene 't selve een geluckige behouden reyse. Soo is oock mede vertrocken 't Robbejachtjen met eenige banditen etc. na 't Robbeneylant ende ordre omme aldaer de steenhouwerije in treyn te brengen van seer fraye witte steen, aldaer gevonden ende gansch bequaem offt sacht wesende te houwen, in plaetse van de steenbackerije, vermits daertoe te veel hout moet wesen, dat hier te verde ende moeyelijck om halen, ende soo gemeent wordt op 't Robbeneylandt alsoo veel steen, met emmers soo weynich moeyten sal cunnen gereet gemaeckt ende gehouwen worden als voor Compagnies gebouwen nodich sijn, des bij de drie gegagieerde noch drie bandyten slaven ende slavinnen sijn gestelt, namentlijck 1 als gesachhebber, 1 tot oppas van de schapen ende 4 tot de steenhouwerije, wesende te samen 6 personen, om te proberen wat daermede sal cunnen uytgerecht worden.

30 ende 31 dito

is den Commandeur met d'E. Westerwolt gegaen na 't corenlandt, stijff 2 uyren gaens van 't fort, ende aldaer affgemeten 't besayde landt van de Compagnie ende vrije luyden; heefft bevonden stijff 20 mergen besayt te sijn met taruw, namentlijck 14 van de vrije luyden ende 6 mergen bij d'E. Compagnie Caeps eygen saet: wasser meer taruw, soude meer cunnen gesayt worden, alsoo 't ploegen noch eerst begint, ende veel landt van dese regentijt staet gebroocken ende voort besayt te worden met haver, garst, erten, boonen, lijn- ende hennipplant etc., waerover d'Almogende een gesegende wasdom geliefft te geven, amen!

Heden is 't Robbejacht weder van 't eylandt gekeert met tijdinge dat de steenhouwerije in treyn gebracht wierd ende noch 130 stux schapen op dito eylandt welvarende waren.

Juny anno 1657.

Ady primo ditto

is achter den Leeuwenbergh wat landt omgeploegt, daer den 2 dito, regenachtich weer ende wint westelijck sijnde, tot preuve op gesayt is: wat taruw, garst, haver, rogh, bonen, graeuw, wit ende groen erten, hennip ende lijnsaet, mily ende witte zeeuse boontjes, mitsgaders oock wat pady offte rijs in natte grondt. Verleden nacht is een matroos genaemt Juriaen Willemss. van Amsterdam overleden, sijnde sieck hier verbleven van 't schip de Gecroonde Leeuw.

Tegen den avondt heefft d' E. Westerwolt (siende sijn ander onderhorige 2 schepen Arnhem ende Honingen tot verwonderinge niet te voorschijn comen) affscheyt genomen, omme metten eersten goeden wint, die Godt verleenen sal, te verseylen na St. Helena, omme deselve aldaer tot 4 July aenstaende noch in te wachten, ende alsdan sijn reyse vorders na 't Vaderlandt te vervolgen. Sijn hem derhalven g'intregeert de brieven ende pampieren als oock tweede stel van d'E. heer van Goens gedirigeert aen de heeren Bewinthebberen ter vergaderinge van de 17^e ende camers respective.

Sondagh den 3 dito

smorgens vuyl regenachtich weer ende wint westelijck, waerdoor d'E. Westerwolt noch niet coste vertrecken ende dierhalven gelijck als gister den ganschen dagh met boot ende schuyt noch besich bleeff cool ende wortelen etc. in overvloet tot ververssinge van de reys aen boort te halen.

6 dito

wint alsvoren met dichte motregen tot belet van 't schip Louyses vertreck na 't Patria.

Eenige vrije luyden, namentlijck drie persoonen van Steven ende Harmans compagnien, hadden buyten ons weten 3 nachten uyt ende omtrent 15 uyren gaens meest suyden te landewaerts in geweest ende aldaer ontmoet eenige inwoonders, sterck ongevaer, in 2 negerijen off legers, 5 a 600 zielen met vrouw ende kinders mede, eenichsints van Caepmans g'allieerde offte altoos geveynsde vrunden, doch van deselve onderscheyden wesende omtrent een seer schoone reviere, aen wedersijden met bitter amandelboomen (hier veel sijnde) bewassen, ende dat in soo schonen vlacken vetten lantdouwe, datter, nae voorsz. luyden haer seggen, dese Caepse valeyen niet bij in comparatie comen, wesende van de gemelte inwoonders extraordinaire minnelijck bejegent, als halende voor d' onse soodra sij daer quamen datelijck groote partije hout tot een borstweer rontsom deselve voor 't wilt gedierte na hun maniere, ende een huys van matten datelijck opslaende, ende overvloet van branthout bijbrengende, mitsgaders van deselve handelende 2 jonge osjes ende 3 schapen; doch scheenen niet genegen te sijn meer te verreuylen, maer affirmeerden dat de rechte Saldanhars omtrent 10 a 12 dagen reysens verder lagen, welcke tegen de drooge tijt stonden hier te comen ende bestiael genoech verhandelen souden, moetende sijluyden van 't hare (na hun seggen) leven etc., ende noemende dese gemelte plaetse, als sijnde seer vette weyden, haer Hollandt offte Vaderlandt om d' onse te beter te verstaen te geven de volheyt van spijse offte treffelijcke weyden voor haer bestiael, daer gelegen. Hadden wij per Venenburch nu esels gecregen, souden met de naeste drooge tijt wat verder mogen 't landt in reysen om te ondersoecken watter noch mochte op gevonden worden.

7 dito.

Verleden nacht is een van de verbleven

siecken uyt de fluyt Venenburch in 't sieckenhuys overleden, genaemt Gerrit Juriaensz. van Dorum, uytgevaren voor bosschieter, daer wij een goet ploeger aen missen. Ende desen voormiddagh noch eenen Mijndert Rommersz. adelborst uyt de Gecroonde Leeuw, hier sieck verbleven. Tegen den avondt 't luchjen wat zuydelijck ende is 't retourschip H. Louyse daermede ten eynde voorsz. vertrocken. Ende 't Robbejachtjen oock gesonden na 't Robbeneylandt met eenige thuynsaden, pattattissen ende meredick om noch te laten proberen off deselvige in de sandige gronden aldaer niet sullen willen wassen etc.

Sondagh den 10 dito

(den eersten Sondagh na 't vertreck van de laeste retourschepen sijnde) een vrolijcken dagh gegeven om hare Caepse kermis na 't jaerlijcx gebruyck te houden etc.

den 11 dito

is 't Robbejachjen weder ter rheede geretourneert, met eenige gehouwen steen tot monster, ende tijdinge dat reede wel soo veel in voorraet lagh als 't jachjen cunnen laden, maer dat deselve steen wel een halff uyr gaens ver te dragen was, om in 't santbaytjen ende vandaer met bootjen aen boort te brengen: sulcx daertoe veel volcx soude vereysschen. Is derhalven 't voornemen soo haest 't metselwerck aen de rosmeulen gedaen sal sijn, eens een nader proeff te laten nemen van de steen, hier in de duynen leggende, om te sien waer die proffijttelijcxst sal te houwen ende aen te brengen wesen. Smiddaegs wierd tijdinge gebracht van de uytkijckers datter een schip onder de wal was; ondertusschen de wint van den Z.Z. oosten al wat hard opsteeckende, quam 't selve voor de bay ende sagen, dat het een Engels schip was.

12 dito

fray lieffelijck stil weer sijnde, cost dito Engels schip niet ter rheede comen, maer was den

13

smorgen wel g'arriveert, ende den schipper aen

landt comende rapporteerden, dat haren capiteyn noch aen boort ende genaemt was Wilhem Hard-graeff ende 't schip Wilcom, ophebbende 55 eters, met wat salpeter, weynich peper ende Suratje lijwaten, hebbende nergens aengeweest, dierhalven benodicht ende versoeckende was om water ende weynich ververssinge, welck een hem toegestaen ende wegen 't ander tot de vrije luyden gerenvoieert, mitsgaders wijders beleeffdelijck bejegent ende tegen den middagh bij den Commandeur ter maeltijt genodicht wierd. Verhalende wijders, dat den 6/16 May verleden op dese custe omtrent 100 mijlen ontmoet een Rotterdams schip, dat geweest sal sijn 't slot van Honingen, daer ten eersten weder affgeraect, vermits soo wel niet als dese vrunden beseylt was, doch waren den 13/3 dito daeraen weder ontmoet een Amsterdams schip, 't welcke al sijn rhaes gebroocken ende gelapt hadde, hoedanige tijdinge ons d'E. Westerwolt per Louyse gepasseert van Arnhem gebracht hadde, welck schip het derhalven oock wesen sal, alsoo haer gesproocken, ende van deselve verstaen hadden, dat van Batavia gecomen ende over de Caep na Amsterdam gedestineert waren, maer vermits door veele stormen hun seer schadeloos ende soo leck bevonden, dat se 't qualijck langer conde gaende houden, waren genootsaeckt op te douwen ende na Mauritius terug te lopen, gelijck in haer gesicht voor de wint afflensende ende ontmoetende oock deden ende derwaerts heen liepen: willen hopen 't slot van Honingen ten minsten noch aencomen offte verbij na St. Helena geraeckt, mitsgaders Arnhem mede noch behouden gebleven wesen sal, dat d'Almogende geve. De gemelte vrunden wisten te seggen datter 5 schepen van Goa en een van Parsia in Suratte aengecomen waren neffens een galjot Nachtglas, dat weder na Batavia vertrocken

ende in Persia aengecomen was, nadat den 18 July anno passado van hier na Batavia versonden is geweest over Madagascar ende Mauritius om na de Tulp te vernemen, vanwaer sij de reyse tot Batavia niet hadden cunnen crijgen, ende alsoo voor wint aff na Parsia gelopen waren ende datter noch 12 voor de bhare van Goa waren blijven leggen. Item oock dat Colombo bij d'E. Compagnie verovert was etc.

14 dito

sijn d' Engelse den Commandeur, op 't middachmael genodicht sijnde, wesen besoecken, waeruyt al 't vorige nochmael verstonden, alsoock dat het met de Portugesen in India overal heel slecht gelegen was etc.

15 dito

smorgens mistich weer ende wint N.W. sijnde, heefft den Commandeur een schaep ende weynich thuynvruchten tot vereeringe aen den Engelsen Capiteyn na boort gesonden om haer te verobligeren de wel bestellinge van onse brieven met deselve te addresseren aen onse heeren meesters in 't Vaderlandt.

16 dito

is den Commandeur eens na 't corenlandt gegaen, daer noch al wacker aen geploeght ende gesayt wierd etc.

Sondagh den 17 dito

snachts omtrent 11 uyren is de huysvrouw van den Commandeur Riebeecq in de craem gecomen van een jonge dochter.

19, 20, 21, 22 ende 23 dito

niet sonders voorgevallen als dat dagelijcx wacker aengeploegt ende nodigen arbeyt aen alles wel gaende gehouden wordt. Verleden nacht is een bosschieter genaemt Pieter Cornelisz. Focq van de Gecroonde Leeuw, sieck aen landt gecomen, overleden.

den 25 dito

hebben d' Engelse haer affscheyt wesen nemen om met den eersten na Londen te vertrecken: des hem overgegeven is de brieven ende pampieren gedirigeert aen d'Ed. heeren Bewinthebben ter ver-

gaderinge van de 17^e voor de camers Amsterdam ende Zeelandt.

28 dito

nat weer en de wint felder als de vorige dagen, waerdoor de rivieren aen alle canten soo overvloeyden, dat 't landt overal onder liep ende al der vrije luyden besayde landerijen blanck stonden, mitsgaders schier een formele inundatie scheen, waerdoor te vresen is, deselve groote schade sullen lijden, sijnde oock hier achter 't fort Compagnies nieuwen thuyn, groot stijff 4 mergen landts, dit saysoen gemaeckt ende besayt met geele wortelen, meest al te malen ondergevloeyt ende door 't overlopen van de revieren weghgespoelt, sulcx daeraen veel verloren moeyten voor dit jaer gedaen is; edoch sal tegen 't aenstaende wel te helpen wesen met 't leggen van eenige dijcken, ende wijder sloten daer rontsom te graven etc. Maer Compagnies besaeyde ende omgeploegde corenlandt (omtrent 20 mergen groot) was tot noch toe redelijck droogh ende sonder schade gebleven, vermits eenige greppen daerdoor gegraven waren, bij dewelcke het na de leegte in de revieren bequame affwateringe heefft. Indien de vrije luyden na onse waerschouwinge ende informatien mede soo gedaen hadden, souden sulcke noot nochte schade van 't water op haer corenlandt niet geleden hebben.

De houtwagens costen heden mede niet thuyscomen, alsoo 't wagenpadt op veel plaetsen 2, 3 à 4 voeten diep ondergevloeyt lagh ende dierhalven d' ossen tot den buyck toe daerdeur souden moeten, welcke daeromme bij 't corenlandt onder een schuyr aldaer opgeslagen verbleven waren tot beter weder.

29 dito

even lelijck nat ende stormigh weer van den N. westen; echter is den Commandeur Riebeecq smorgen vroegh uytgegaen, omme te sien, hoe 't overal op de landerijen met desen swaren regen stonde ende

met eenen te sien, wat middel te ramen soude mogen wesen 't water te losen etc. Alle 't welcke dan besichticht ende bevonden hebbende, veele van der vrije luyden landen heel nat te leggen, heefft deselve met goeden raedt g'adsisteert, omme (gelijck den sargeant dese weeck op Compagnies boulanden met goede naersticheyt had gedaen) alles met greppen na de leegstes aff te leyden ende vorders langs de bovencanten met sloten te versien ende wes meer nodigh vereysten.

Wijders omtrent 2 uyren in 't landt gegaen ende gespeculeert hebbende op de vlacte, daerbij d'E. heer van Goens affgesien was, te leggen het trenchemendt met de geprojecteerde redouten ende ravelijnen etc. tot stuttinge van de Hottentoos, is bevonden overal soo vehemente harde stroomen door de affwateringe van 't geberchte over de vlacte te loopen, dat niet alleen voorhaelde trenchement, maer oock alle de redouten ondervloeyen ende weghspoelen soude, alsoo de gansche vlacte op veele plaetsen lagh alsoff 't heele meeren waeren, sulcx dat werck wel verloren costen soude mogen vallen ende dierhalven best sal blijven gestaeckt.

Ultimo dito

noch al even nat ende stormigh weer alsvooren, waerdoor 't landt machtich vol water liep, des wij (den Engelsman niet cunnende noch vertrecken) dese bovenstaende bevindinge onse heeren meesters met een cleyn letterken hebben aengecundicht tot waerschouwinge om niet al te licht tot aengetogen costelijck project te resolveren etc.

July anno 1657.

Sondagh den eersten dito

smorgens noch al regenachtich weer is verhaelde schrijven (heden gedateert) na den Engelsman gesonden met versoeck hetselve

ende oock onse vorige ter handt gestelde brieven aen onse heeren meesters wel te willen laten bestellen etc.

2 dito

smorgen vuyl cout regenigh weer ende wint alsvooren, doch niet soo hard ende snamiddaghs 't luchjen comende van den Z.Z. oosten is 't meergenoemt Engels schip de Welcom daermede t' seyl gegaen neffens eenige brieven ende pampieren van ons gedirigeert aen d'Ed. heeren bewinthebberen ter camers Amsterdam ende Zeelandt als vooren aengeroert.

den 4 dito.

Heden vernomen ende evident gebleecken sijnde dat de persoonen Hans Debout, Carel Broers ende Jan Claesz. van Wesselenboere, wagenvoerders door achteloosheyt hebben verwaerloost offte verlooren ende laten verdrencken drie van Compagnies treckossen tot groote verlegentheyt ende schade in verscheyden saecken, soo is verstaen ende goetgevonden, omme haer te beter te doen oppassen, ende oock tot exempel van andre, voor deselve op reecqueninge te laten belasten 50 gulden yder os, hoewel se d'E. Compagnie wel 3 mael soo veel waerdich sijn in den arbeyt, ende dierhalven haer te doen een dreygement van na desen soo goetcoop daer niet aff te maken, maer dat voor elck beest, in 't aenstaende comende te verliesen, ten minsten sullen te betalen hebben hondert gulden.

5, 6 ende 7 dito

sijn heden weder een deel volcx na 't bos gesonden om noch al meer balcken voor 't hoofft uyt te halen. Item oock een licht ploegjen in ordre gestelt om eenich landt in de thuynen mede om te ploegen, dewijl 't door de gestelde 20 mannen niet al met spitten can gaende gehouden worden, maer veel weder soude moeten leggen verwilderen. Ende blijfft de ploegh omtrent 2 uyren gaens van 't fort oock noch al gestadich aen de gangh, beneffens eenige luyden, die de ruyge crekelboomen ende wortels

uytroyen etc. om claer baen voor de ploegh op voorraet maecken te hebben, sijnde oock dese ende verleden weeck goede partije garst ende bonen op dito landt voor d'E. Compagnie gesayt, boven dat de vrije luyden mede redelijck aen maken ende sayen.

9 dito

is den Commandeur uytgegaen om te speculeeren wat landt omtrent Compagnies omgeploegde ende al besayde ackers, 24 a 25 mergen groot, noch bequaem te maken wesen sal om daer al vorders aen te bouwen. Sulcx dan, over de drooge bosrevier gecomen sijnde, heefft aldaer noch affgesien ongeveer soo veel als rede aen dese sijde van dito revier is omgearbeyt en bijna al besayt.

Soo heefft oock op 't versoeck der vrije luyden van Stevens compagnie gestelt op 't graven van een sloot langhs ende om haer landt, om 't selve (in de regentijt onder waters leggende) daerdoor droogh te mogen houden, waertoe sijluyden te swack waren, ende daeromme nootsaeckelijck wat moesten geholpen worden, cunnende anders Compagnies wagens met haer vrachten hout mede qualijck daer passeren, vermits door de natticheyt al te diep insacken. Ende heefft mede aengewesen ende gelast dagelijcx seecker soort van jonge boomen uyt 't bos te brengen, om buyten rondtsom Compagnies thuynen hier in de Taeffelvaley te planten, waertoe de rabatten om deselve claer ende schoon gemaeckt werden om beschut te maken voor de harde valwinden, alhier subject etc. Met eenen mede wat speculatie genomen hebbende op de eene offte principaelste geprojecteerde redout tot bescherminge van de landerijen ende weyden op de bequaemste plaetse te begrijpen, waertoe omtrent ten midden tusschen de vrije luyden woningen van Jan Reyniersz. ende Stevens compagnie een seer goede gelegentheyt op een fraye hooghte uytgevonden heefft

welcke 't gesichte can hebben over Compagnies bogaerd ende al de landerijen van de jegenwoordige vrije geworden luyden, behalven dat bij dese situatie in plaetse na de voor desen gemaeckten overslagh van noch 4 niet meer als 2 wachthuysjens sullen behoeven geset, namentlijck een over de soute revier, daer de redout Duynhoop ende 't fort 't gesicht op hebben, ende 't uytterste offte verdste boven Harmans compagnies woninge off landt onder werckers oogh noch wel 4 à 500 mergen landt can beslagen worden, sijnde te samen omtrent 2 ½ uyr gaens van 't fort, recht beneden 't bos daer d'E. Compagnie ende de vrije luyden al haer timmerhoudt vandaen halen, sullende dan van den andren leggen, te weten Duynhoop aen dese candt de soute revier van 't fort omtrent ½ uyr, ende 't eerste wachthuysjen van Duynhoop ½ uyr de principaelste redout hiervoren affgespeculeert, stijff soo veer ende 't laeste wachthuysjen boven Harmans compagnie wel omtrent een uyr gaens, waermede dan wel soo veel landt ende weyden can bewaert worden, als vooreerst nodigh ende niet alleen beslagen is, maer oock noch al veel meer sal cunnen beslagen werden.

10 dito

is den sargeant met eenige gravers heengesonden om tot der vrije luyden hulp de gister affgesteecken sloot langhs ende om haer landt te graven, opdat 't saet op haer landerijen niet mochte verdrencken, maer 't water bequaemelijck affgeleyt worden. Soo is oock den lantmeter ende schipper van 't Robbejachjen (neffens 2 soldaten tot haer geleyde) uitgesonden om de streckingen ende distantien van hier langs de zeecandt tot in 't houtbaytjen, nochmael partinent aff te meten ende peylen, om emmers alles ter degen in een caerte sonder fauten (mogelijck sijnde) te brengen etc.

12 dito

redelijck goet weer ende wint alsvooren, is den Commandeur weder uytgeweest, onder andren Compagnies bogaerdt mede ordonnerende met een goede sloot te omgraven om de beesten te beter daer uyt te houden, vermits de schuttingh van palen, om deselve gemaeckt, somtijts van 't bestiael aen stuck gelopen worden. Waeromtrent de lantmeters ontmoeten, welcke vermits 't regenachtich weer op gister alles noch niet volbracht hadden, dat anders wel souden hebben gedaen, des daeromme noch meermalen sullen moeten uytgaen. Savonts wierd een schip beneden 't Robbeneylandt gesien, 't welck den

13

smorgens aen d' oversijde van de bay g'anckert leggende, met een N.oostcoeltjen voor den middagh fray ter rheede quam, sijnde 't jacht Maria, den 10 April verleden uyt Vlie geseylt, voor de camer Amsterdam in compagnie van 't jacht Hasselt, daer met een storm in de Spaense zee affgeraeckt is, vorders nergens aengeweest, ophebbende 38 gesonde coppen sonder eenige dooden, den schipper genaemt Claes Fransz. Bordingh, ende beyde dese jachten bij d'Ed. heeren Bewinthebberen gedestineert tot den handel van hier op de custen van Guinea ende Angola. Is derhalven bij den Raedt goetgevonden 't selve van sijn inhebbend goedt voor de Caep te ontlossen, alsmede aen boort claer ende voor de handt te doen houden de goederen voor India, daerin geladen, omme in 't eerste aencomend schip over te laten schepen ende voorts na Batavia te senden, als breder bij resolutie daerover heden genomen.

14 dito

smorgens vuyl regenachtich weer en wint N.west, doch hep tegen den namiddagh wat zuyelijck, waeromme 't Robbejachtjen gesonden is na 't Robbeneylandt, met provisie voor 't volcq aldaer.

17 dito.

Den Commandeur nu ende dan veelmalen

uytgeweest, mitsgaders wel ter degen affgespeculeert ende omtrent 5/4 uyrs gaens van 't fort achter den Taeffelbergh op een hogen heuvel in de vlacte tusschen Steven ende Jan Reyniersz. woninge offte bouwerijen uytgesien hebbende een seer bequaeme ende gelegene plaetse omme tot bevrijdinge van Compagnies geplante bogaert, alsoock derselver ende vrije luyden geboude ende al besayde landerijen etc. te stellen de principaelste ende sterckste redout, omme onder beschut van dien oock Compagnies bestiael seer nootsaeckelijck te weyden ende bewaren, - Soo is bij den Raedt van alles ter degen mede oculaire inspectie genomen hebbende, aenwijsinge ende verthoninge gedaen, sijnde dito plaetse ten eynde voorsz. voor de bequaemste ende best gelegen mede g'oordeelt, ende dierhalven goetgevonden deselve plaetse daertoe vast te stellen, mitsgaders ten aensien 't metselwerck aen de rosmeulen gedaen is, met den aldereersten aen 't opmaecken van dito redout te vallen, omme voor de compste van de Saldanhars ende andre natien diep uyt 't landt (gerucht wordende tegen de drooge tijt aff te comen) noch vaerdich ende in volcomen deffentie te hebben, mitsgaders die te nemen op cleyn royael off 16 voeten viercant, met 2 verdiepingen, boven pladt ende met een oversteeckende borst-weer om bequamelijck 2 stuckjes op te cunnen stellen totte meerder ontsagh voor dese lants natie, welcke anders met hun bestiael over al de besayde landerijen mochten lopen, dat hierdoor fray sal cunnen voorgecomen worden, alsoo de gemelte redout 't oogh heefft van de strandt der Taeffelbaey aff over de beslagen landerijen ende Compagnies boogaerd tot heel aen den bosheuvel toe, welcke rijckelijck in 't midden op den hals tusschen beyde de bayen is leggende, behalven Compagnies besayde landerijen,

die wat in een dal achter een ander heuvel beneden 't bos tegenover Harmans bouwerij gelegen sijn, ende daeromme van dese redout maer ten deele can beschout worden; doch is met een cleyn wachthuysien mede wel te bewaren, 't welck in 't oogh van dese gemelte redout leggen ende voorts onder sijn gesicht mede hebben can al de gansche rest van de landerijen in ende tusschen alle valeyen gelegen tot aen den bosheuvel voorsz. incluys; doch wordt oock 't ander wachthuysjen (op de soute revier daer 't fort ende de redout Duynhoop op sien can) ende dito wachthuysjen dan vorders (op de meergenoemde redout, ende die weder op 't eerstgenoemde wachthuysjen) noch niet heel nodigh geacht te maken, maer na voltreckinge van de in desen gementioneerde redout eerst in 't fort te begrijpen de geprojecteerde ende bij d'E. heer van Goens voor goet gekeurde packhuysen aen de noch onbemetselde sijgordijnen seer nootsaeckelijck, om beneden slaven ende op de solders het coren te bergen, dat, met Godt de voorste, dit saysoen staet gewonnen te worden, waertoe wij meenen onse jegenwoordige gelegentheden al wat te cleyn sullen vallen. Wijders gedacht op den naem van voorsz. redout, is deselve ten aensien van de cituatie goetgevonden te noemen Koorn-hoop. Vorders gesien dat sommige van de vrije luyden nietjegenstaende onse doorgaens doende minnelijcke waerschouwingen etc. nochtans al even stout ende moetwilligh haer voet- ende wagenpaeden nemen door ende over Compagnies besayde landerijen, schoon haer andre bequaeme wegen ter sijden beneden ende boven heen genoech sijn ende dagelijcx noch al worden aengewesen, - Soo is omme alle schaden op Compagnies landerijen voor te comen ende andre pregnantien meer verstaen daerop te stellen dese navolgende penen namentlijck: dat niemandt soo

wel vrije luyden als Compagnies dienaren sullen vermogen over Compagnies noch der vrije luyden beploegde, besayde offte geboude landerijen te voet nochte te paerde offte wagens mogen gaen offte rijden, op de verbeurte van 5 realen d' eerste ende 10 realen de 2^e mael, boven de vergoedinge der schade aen ende op Compagnies offte eenige luyden haere landerijen gedaen.

Ende sal niemandt oock eenige vruchtbomen verderven, op verbeurte van lijff ende goet.

Gelijck oock die bevonden wort eenich gewas op 't velt staende gesneden, vertreden offte andersints beschadicht te hebben, voor den tijt van 12 maenden aen de gemeene wercken te arbeyden sal gebannen worden.

Soo wordt oock om voor te comen 't breecken van heyningen, paggers offte schuttingen, ydereen gewaerschout, wel toe te sien ende sorge te dragen hare beesten ende treckossen wel te bewaren, dat deselve genige van de voorsz. heyningen, paggers offte schuttingen comen te breecken, voornamentlijck van Compagnies thuynen offte bogaerd, nochte oock over de geploegde landerijen te loopen, op verbeurte van soodanich beest als daerop gevonden ende eenige schade aengedaen sal hebben.

Sullen derhalven degene die beesten ende vee houden, schuldigh sijn sorge te dragen, dat deselve in het uyt- ende indrijven geen schade doen, op verbeurte van realen van 8 ende vergoedinge der schade.

Ende opdat dese ordre ende andre g'emaneerde placcaten doch te beter souden mogen worden gemainteneert, is goetgevonden den bij d'E. heer van Goens gesteld ende beëdichden secretaris deses Raedts, Abraham Gabbema, bij desen approbatie ende nader goetvinden onser heeren meesters te substitueren tot

fiscus ende lantschout provisioneel, ende hem te laten genieten d' emolumenten, waerup daertoe staende, om te beter op alles te mogen toesien.

19

smorgens was 't Robbejachtjen weder van 't Robbeneylandt geretourneert met tijdinge dat de steenhouwerije sigh sleght liet aensien, maer de schapen al tot 350 aengeteelt waren, mitsgaders de mieredick ende andre saden redelijck vooetquamen volgens d'inhoude des onderstaenden brieff geschreven, luydende als te weten:

Aen den Commandeur Jan van Riebeeck.

De oorsaeck offte redenen, waerom wij op den 13 savonts vuyrdenGa naar voetnoot1), was, als dat de steenhouwerij hier niet veel en beschiet, doordien dat de overhangende clippen affgebroocken sijn, ende hoe dat dieper in comen, de clipstucken door haer handicheyt geen steen en can affgefatsoeneert werden, alsoo deselve onder de handen in 't maecken vermorselen, oock als 't des nachts maer regent laet staen daeghs, cunnen dan niet verwerckt worden; mede die hier gemaeckt is, smelt door den regen wegh tot sandt als 't is, ende die se maecken en blijven van de thien geen vier heel, soodat 's weecks boven 100 stux niet can gemaeckt werden, ende moeten dan noch den regen ende t' avondt off morgen 't dragen uytstaen. Soo is ons mede van node tot de steenhouwerije vier ijser wiggen, sijnde 1½ voet lanck met twee moockers, alsoo met de coevoet niet meer cunnen breecken als maer schervelinghs onbequaem om steen aff te maecken, oock drie ander stercke persoonen (als de steen-

houwerij voortganck sal nemen), die der haer wat op verstaen, voor dese alhier Louwerens Albertsz. met Jasper Jansz. Duyff, die den meesten tijt sieck sijn, de een met de berberijGa naar voetnoot1) en d' ander met de Seylonse sieckte ende gans geen crachten en hebben om een steen te versetten, ende Eva, die niets ter werelt doen en wilt, dan loopt over 't eylandt ende jaegt de schapen van haer lammeren, die wel een van doen heefft die op haer past, ende naer wijsen, beduyden offte slagen niet wil hooren ende niet verstaen can, soodat hier met dat volck en werck geen eere sal te behalen wesen. Hope met Godt een beter. Oock soo hebben hier in 't N.W.eynde van 't eylandt een thuyn begrepen, lanck 100, breet 60 voet gegraven, met een gracht, overal meest diep drie voet: connen in de natte tijt niet dieper comen, waerin al ons saet door UE. aen ons passado gesonden ende comt alles op, behalven pattattissen; doch de mieredick-wortelen crijgen fraye spruyten, oock 't ander saet comt alles op, (verhopen met Godt dat alles sal gedijen), insonderheyt de raepen, die haer noch best laten aensien; doch den tijt sal den besten leermeester worden. Hadden wij meer saedt gehadt, souden meer gesayt hebben: light dat den tijt wel verloopen is, alsoo de drooge tijt aencompt; doch wij weten 't niet.

Wat aengaet de aenteelt van de schapen, is sedert verleden maendt 20 stucx, soo dat jegenwoordigh is 350 in alles suyver, ende sijn in dese maendt al meest halff slagh gecomen, en dat oyen; hier sijn oock 7 a 8 oude oyen, die gelamt hebben; doch deselve al doot, soodat se wel van hier dienen eer dat weer met jongen worden en connen dan niet weghgestuyrt worden.

Op den 12 van dese maendt comende in de N.hoeck

vonden aldaer een graeuw conijn doot, soodat hier noch maer drie stucx te weten een wit, graeuw ende een swart; sijn geweldich speuls, 't is jammer datter geen manneken bij en is, 't landt souden hier in corten staen vol te worden; de dassenaenteelt cunnen niet bemercken.

Wij senden UE. bij desen 7 staerten, staet weynich meer te comen, doordien al halff slach voortgebracht werdt, dat hier schoone beesten worden, oock connen met dese luyden niet een staert affsnijden offte lubben, hiermede etc. Ter sijde stondt: op 't Robbeneylandt desen 16 July anno 1657; onderstont: UE. onderdanige ende dienstschuldigen dienaer; was geteekent Jan Woutersz.

Bij bovenstaende missive (heden becomen van 't Robbeneylandt, gesien de sobere apparentie van de steenhouwerije etc., doch ter contrarie weder oock de redelijcke hope van de voorttelinge eeniger aertvruchten, voornamentlijck de mieredick, daer sich d'E. Compagnie veel aen gelegen laet, om te dienen voor derselver schepen tot ververssinge op de reysen na India ende Patria respective, - Soo is verstaen soo haest 't hier ter rheede leggende jachtjen Maria van sijn iser ende loot ontladen ende weder met steen in de plaets sal geballast wesen, ende 't jacht Hasselt beyde na Guinea gedestineert tusschen wijle noch niet te voorschijn comt, dat den Commandeur Riebeecq dan eens selffs in persoon daermede derwaerts varen ende van alles nader ende pertinente visite ende oculaire inspectie nemen sal, omme oock met eenen op de bequaemheyt der gronden mede te letten, tot voortplantingen der pattattissen, welcke gelijck de mieredick op sandige gronden wel wassen willen, ende daeromme gehoopt wordt, daer redelijck sullen

aerden om 't volcq op dito eylandt (tot bewaringe van de schapen doch moetende leggen) daeraen noch wat werck te geven, voor 't ledich gaen, alsoo de pattattissen een seer bequaeme aertvrucht, ja soo goedt als broot is, tot spijsinge van menschen hier ten hoochsten nodigh. Item oock om met den schipper ende stuyrman uyt te kiesen een bequaeme plaetse tot een baken om op te vuyren voor schepen, die savonts voor de bay comen om daerop in te mogen seylen etc.

Heden is den lantmeter met den schipper van 't Robbejachtjen weder uytgesonden om dese Caep van hier tot in de bay Fals langs de zeecandt buyten nochmael eens pertinent aff te treden, meten ende peylen, mitsgaders ten dien eynde geprovideert voor 6 etmael onder hun vijff persoonen.

Ende den Commandeur voornemens morgen (bequaem weer wesende) uyt te gaen, ende een bequaeme plaetse bij 't corenlandt aff te sien om een goede schuyr op te slaen ende vaerdich te laten maken tegen December aenstaende, dat de granen bij goet gewas (dat Godt geve) staen rijp ende gemaeyt te worden, omme deselve daerin vooreerst te bergen ende dorssen, mitsgaders van daer dan schoon gemaeckt in sacken met de wagens in 't fort op de solders te halen. Heden is begonnen een sloot 8 voeten wijt ende drie diep te graven om Compagnies bogaerd bij 't ronde doornbossjen, omtrent 1¾ uyren gaens van 't fort.

20 dito

is den Commandeur ten eynde voorsz. (ende den schipper van 't jacht Maria met hem) uytgegaen, affgesien hebbende een goede plaetse tot een corenschuyr, na verrichtinge van 't welcke, ende stellinge eeniger ordres op verscheyden saken (den corenbouw concernerende) tegen den avondt weder is t'huys gecomen ende aldaer overslagh gemaeckt hebbende tot opstellinge van voorhaelde corenschuyr, wijders oock

staet gemaeckt dat d'E. Compagnie omtrent 50 a 60 mergen landts nodich sal hebben jaerlijcx te bebouwen tot spijsinge deses guarnisoens ende slaven etc., met hope uyt den bouw der vrije luyden de rest voor de schepen ende Batavia binnen 1 jaer 2 a 3 wel sal comen ende alsoo des guarnisoens montcosten sonder daervoor gelt off betalinge te geven, aengaende graenen ongetaxeert te houden, maer met Compagnies eygen volcq ende slaven uyt den lantbouw te winnen, - Soo is goetgevonden gemelte schuyr te nemen op 108 voeten lengte, ende beneffens de uytladingen ende al op 40 voeten wijtte rijnlantse maet met 10 binten, 12 voet van den anderen etc. omme emmers met de granen (tegen December toecomende met Godes hulpe staende gemayt te worden) niet verlegen te vallen, maer genouchsaeme plaetse tot berginge te hebben. Ende opdat dit werck doch tijdigh genouch soude mogen affgemaeckt worden ende gereet wesen, item oock gemerct d'E. heer Commissaris van Goens bij desselffs hier gelaten instructie onder andren is ordonnerende met het onderhanden sijnde hoofft ons soo veel niet te haesten als wel aen 't werck nodich tot den corenbouw etc., - Soo is goetgevonden de timmerluyden van 't hoofft aff te nemen ende Maendagh aenstaende ten eersten beneffens 't werck aen de redout Corenhoop (dat weynich is) de houtwercken van de voorsz. corenschuyr te laten vaerdigh maken ende door de wagens ter plaetse daertoe uytgesien aenbrengen, mitsgaders 't hoofft voortaen voorts aff te laten maken met soo veele timmerluyden uyt de aencomende schepen als successivelijck daertoe sonder hinder van 't nodige scheepswerck staende haer leggen alhier sal cunnen gemist ende aen te werck gestelt worden, om 't selve oock al met eenen mede te eerder vaerdich te crijgen.

23 dito,

als wanneer voorhaelde resolutie in 't werck gesteld ende alles met ijver bij de handt genomen wierd.

24 dito

is den Commandeur selffs mede na 't bos gegaen, om tot alles de behoorlijcke ordre te stellen etc., steeckende ende bakenende onder wegen empassandt mede met eenen aff 't vierkandt tot de redout Corenhoop, om de metselaers ten eersten daeraen te werck te doen comen. Heden is den landmeter ende schipper van 't Robbejachtjen weder thuysgecomen, hebbende de gansche Caep langhs de zeecant al te malen partinent affgemeten ende gepeylt om perfectelijck in de caert te brengen etc.

26

is 't Robbejachtjen tegen de wal gehaelt om wat versien te worden.

27 dito

quam Herry 't eerst wel in langen tijt weder aen 't fort, vragende waer hij ende Caepman (nu wij 't landt overal soo omploegden) haer woonplaetsen ende weyden voor de beesten hebben souden, op 't welcke hem g'antwoordt is: daer se nu woonden, sijnde in 't landt na 't overgeberchte van Africa meest oostwaerts ende wel soo noordelijck omtrent 8 a 10 uyren gaens van hier. Hij seyde, dat de Saldanhars op comende wege herwaerts aen waren, ende soo haest de drooge tijt aenquam met groote menichte affcomen haer dan dootslaen ende Caepman hieromtrent mochten comen woonen. Hem wierd gesegt, dat de weyden voor ons bestiael hieromtrent noch cleyn genouch vallen soude. Hij wederom vraegde, off den Commandeur (daer soo goede vrunden mede was) dan begeerde, dat hij ende Caepman van de Saldanhars souden dootgeslagen worden. Waerop hem g'antwoordt wierd, ingevalle ons beeste wilde verhandelen, soo souden se mogen comen woonen achter de clooff van de Taeffel- ende Ləeuwenberch op de buytenzeecandt

meest Z. west van 't fort, maer niet achter de Leeuwenberch N.westwaers van 't fort, daer des Commandeurs boulandt is, offte wel vermits de bequaemheyt ende goede gelegentheyt, nodich tot Compagnies weylandt sal moeten gehouden ende gebruyckt wordenGa naar voetnoot1).

Herry seyde, hij cost van sijn bestiael niet missen, alsoo der aff leven moeste, maer van Caepman soude hij besorgen, dat wij altemet wat cregen, ende voornamentlijck wilde hij maecken, dat wij groote menichte van de Saldanhars reuylden, als wij maer capers genoech hadden, van 't welcke hem verseeckeringe gedaen ende de stucken bij menichte gethoont wierden, mitsgaders toegestaen dat met Caepman achter de clooff voorsz. soude mogen onder ons beschut comen woonen. Hij versocht, dat boven op de clooff tusschen 't hoofft van de Leeuw en de N.hoeck van de Taeffelberch in ons gesicht haer huysen mochten stellen, anders vreesden, dat de Saldanhars haer achter deur de Houtvaley om souden overvallen, sonder dat wij 't souden cunnen sien, 't welck hem toegestaen is, mits haer beesten in dese valey niet, maer bij de zeecandt heen achter voorsz. clooff tusschen 't hoofft van de Leeuwenberch ende Houtbaytjen langs de Gevelbergeu souden weyden, alsoo 't landt van dese Taeffelvaley ende de vlacte achter den Leeuwenberch (den Commandeur voorsz. van d' Heer van Goens vergunt) nodich tot weyden voor Compagnies bestiael van doen hebben etc. Waermede denselven beneffens oock eenige andre Hottentoos van Caepmans volcqjen (altemets oock een woort inbrengende) haer schenen tevreden ende vernoeght te houden.

Herry was al weder den Commandeur aen, om met de Caepmans gesamentlijck de Saldanhars hier comende te overvallen ende haer bestiael aff te nemen; doch wierd hem g'antwoordt, dat de Hollanders geen volcq waren, die yemandt 't hare ontnamen, maer met alle natien van de werelt sochten in vruntschap te leven ende handelen etc.: dat hem niet scheen na sijn sin gepraet te wesen.

30 dito

is den Commandeur eens weder gaen besichtigen, hoe 't gestelt was over de vlacte, daer de gracht ende trenchementen souden gemaeckt worden, vindende eenige bakens noch staen ende andre weghgehaelt, mitsgaders oock veel waters overal op 't landt: sulcx na alle apparentie trenchement door die natticheyt telckens souden invallen ende affcalven. Ende alsoo 't jacht Hasselt noch niet opdondert, heefft den Commandeur aen den schipper van 't jachgen Maria ordre gegeven om gereet maecken te wesen morgen vroegh mede na 't Robbeneylandt te varen, ten eynde, op den 19 deser aengeroert ende geresolveert.

Heden is 't fondament van de redout Corenhoop gelegt ende begonnen aen te metselen.

Ultimo dito

smorgens 't luchjen wat van den N. oosten sijnde, is den Commandeur al voordaegh na boort gevaren ende met verhaelde jachtjen onderseyl gegaen, maer alsoo op den dagh de wint wat hard van den N. westen opstack ende de zee vrij hol aenschoot, costen 't Robbeneylandt van daegh niet crijgen, des wederom ter rheede keerden ende de reys tot nader gelegentheyt uytstelden, vermits oock een Biscayse sloup in 't wenden onder door 't schip aen stuck ende tegen strandt geraect was, daer den schipper desen avondt noch na toe gesonden wierd ende alsoo die een goet stuck van de wal in de grondt aen de dregge vast lagh, soude daer morgen met een ander

sloep na toe varen, om te sien, off se wederom te crijgen ende te verhelpen wesen soude.

Augusty anno 1657.

Ady primo dito

smorgens betrocken lucht ende hard windrigh weer van den N. westen met regen: waerdoor na de gemelte sloep niet cost gesien worden, nochte oock den

2 dito,

schoon het beter weer was; doch is echter 't Robbejachtjen schoongemaeckt ende wat vertimmert wesende, weder van de wal gehaelt, wordende voorts wat opgeboeyt, om beter zee te mogen bouwen etc. Heden isser tijdingh aen 't fort gecomen, dat de vrije luyden van Harmans compagnie verleden nacht 5 a 6 schapen van de wolven vernielt waren, doordien d' een voor d' andər deselve gisteravondt niet hadden willen in de stal halen. Soo hadden sijluyden desen morgen een kalff ende een schaep gəslacht, ende daermede lustich geslempert, sonder 't selve alvooren aen den Commandeur volgens de beraemde ordre aen te geven offte bekent te maken; sulcx te vresen is, d'E. Compagnie weynich dienst sal trecken uyt den veehandel van de vrije luyden, alsoo deselve maer voor hun selffs sorgen, ende oock begint te blijcken, dat se tegen malcander leggen en cladden, d' een meer als d' ander daervoor aen d' inwoonders gevende ende alsoo den handel bederven.

3 dito

heefft den Commandeur den schipper van 't jacht Maria na vooraengetogen verloren sloep gesonden, die heel aen stuck op strandt gespoelt bevonden is, omtrent 1½ uyr gaens van 't fort; echter is ordre gestelt, dat se morgen met de boot buyten de brandingh aen een dregh te leggen ende eenich volcq aen landt met een paerdelijn de stucken souden in dito boot gehaelt ende alsoo hier gebracht worden,

om mogelijck sijnde noch een bequaeme schuyt voor gemelte jacht (heel nodich) aff te maken. 'T werck aen de redout Corenhoop gingh mede lustich voort, met hope binnen noch 14 dagen heel affgemaeckt te crijgen.

Herry ende Caepman waren heden wel met over de 3000 beesten ende schapen aen de soute reviere gecomen, versoeckende onder ons beschut te mogen woonen, waerop haer de plaetse in de clooff vooren geroert aengewesen is: 't gevolgh sal de tijt leeren, ende soo se daer comen, sullen se fray in een brave fuyck wesen, ende wijluyden eens mogen sien, off men se daer sonder d' oncosten van trenchem∂nt ende al die redouten tot bequame devotie enke redelijckheyt brengen can.

4 dito,

weer ende wint meest alsvooren, sijn de vrije luyden over verhaelde saecken eens aengesproocken ende vooreerst noch maer vermaendt, hun doch niet tegen de beraemde ordres te stellen, maer die als goede onderdanen te gehoorsaemen etc., 't welcke, na eenige blaeuwe excusen over hare begane overtredinge, belooffden ende hun vorders te dragen als behoorlijck was.

6 dito

is den Commandeur met 't jachtjen Maria na 't Robbeneylandt gevaren, daer cort na den middagh wel aenquam ende (droogh weder wordende) alle saken noch fray voor den avondt affrechten, onder andren met den schipper van voorsz. jacht affsiende een welgelegen plaetse, om na de gelaten ordre van d'E. heer Commissaris van Goens op te vuyren voor schepen, die savonts voor de bay mochten comen, om daerop in te seylen, die derhalven sullen mogen loopen (soo haest verkent sijn) tusschen de wal van de Leeuwenberch ende 't voorsz. eylandt (de Caepse wal naest om de clip Walvis te Muyden), soo lange

deur tot het vuyr bij nacht offte den vuyrberch bij daegh sijnde 't hooghste op gemelte eylandt N.N.west van haer peylen, als wanneer met 't aldergrootste schip recht Z.Z. oost sonder eenige schroom de bay mogen inseylen tot sij sullen gecomen wesen op de diepte van 8, 7, 6, 5 ende 4 vadem goede santgrondt, na de schepen groot off cleyn sijn, altijt onthoudende dat de poorten van 't fort ende 't cat recht over malcander nemen (eude aldaer doch niet lager) haer ancker laten vallen, als wanneer deselve gemelte poort ende cat off 't midden van 't fort, meest Z. west ten Z. van haer haer hebbende, haer op de rechte rheede bevinden sullen te wesen, ende waermede met verhaelde schipper overleyt is datter seynen om dese rheede te beseylen genouch wesen sullen, ende onbeschroomt op mach ingelopen worden. Den Commandeur wijders besien de steenhouwerij etc. ende de minder nodicheyt van 't selve geconsidereert tegen de meerder nootsaeckelijckheyt van d' aenfocq van allerhande eetwaren, heefft 9 banditen van dito eylandt affgelicht om hier aen den lantbouw etc. te gebruycken, latende daerom op d' aenteelt van de schapen te passen, de soldaten Jan Woutersz. getrouwt met een slavin van d' heer Bogaerd ende Cristoffel Muller, neffens een bandit ende Madagascarse slavin, om met eenen het aldaer oock aen te leggen op de voorteelinge van quantité mieredicq ende pattattissen, ten selven fine medegebracht, ende gehoopt wordende, dat in die sandige gronden apparent wel sullen aerden, daeromme gelast tot 't selve alle behoorlijcke naersticheyt voor 't ledich gaen te contribueren.

De schapen waren redelijck wel aentelende ende al op 't getal van 360 gecomen, sulcx de aenteelt dit jaer de halve consumptie aen de schepen etc. wel uytgewonnen heefft. Ende de conijnen gebreecken

maer rammelaers souden anders in overvloet aengroeyen, als makende lustige gaten in de duynen ende wordende seer vedt ende gladt.

Alvooren den Commandeur van 't voorsz. jachtjen aen 't eylandt gevaren was ende alle dese saecken affgesien ende in ordre gebracht had, wierd een schip voor de wal vernomen, des sich te meer haesten om weder tijdelijck in de Taeffelbay te comen ende daeromme desen avondt noch aen boort voer, medenemende 7 oude uytgejongde ende vetgeweyde cloecke oyen als calven, tot hoedanige groote ende vetticheyt al de schapen op voorsz. eylandt groeyen; doch alsoo het den ganschen nacht meest stil bleeff, heefft niet eer als den

7 dito

smorgens omtrent een uyr voordaegh cunnen t' seyl raecken; echter quam noch voor den middagh met variabel luchtjes wel ter rheede, alwaer wat buytenaff vond 't op gisteravond vernomen schip, van welcke d' opperhooffden al aen landt waren, ende uyt deselve verstond, dat het was 't schip de Provintie, 13 April verleden uyt Zeelandt geseylt met 263 gegajeerde coppen, waervan 7 overleeden ende verongeluckt waren, de rest altemalen noch redelijck fris ende op de been tot op 2 a 3 nae, wat scheurbuyckigh wesende, mitsgaders nergens aengeweest noch ymandt tusschen wegen vernomen hebbende. Den schipper Andries van Nesse, bij d'E. heeren Bewinthebberen aengenomen, sat in apprehentie over begaene overspel met de huysvrouw van den ondercoopman Huybrecht van Hocht ende andre vrouwen meer, volgens 't rapport van dito ondercoopman ende den opperstuyrman Pieter van Dalen, welcke den gedetineerden schippers plaetse provisioneel becleeden, sulcx dat aldaer soo wat moeyten ende onlusten sijn voorgevallen, volgens eenige copien van beleyde attestatien,

door den voorsz. ondercoopman aen den Commandeur alhier overgegeven.

Wierd vooreerst versorgt de behoorlijcke ververssinge voor 't scheepsvolcq, ende d' opperhooffden voormelt gelast met 't schip voorts op de rechte reede te comen, om te eerder en beter haer water te halen ende tijdelijck vaerdich te mogen worden tot haer vorder vertreck na Batavia. Met dit schip bequamen oock schrijven uyt de vergaderinge van 17^e, gedateert 11 April verleden, ende daerbij onder andren van 't vervolgh des slavenhandels op de custen van Guinea ende Angola; doch vermits 't achterblijven van 't jacht Hasselt noch ontbloot van de besloten instructie, daer der heeren meesters desseynen ende ordres tot uitvoeringe van dien in uytgedruckt staen, sulcx wij noch ignorant blijven, hoe die na derselver intentie aen te vangen, moetende derhalven blijven wachten na de compste van Hasselt off den Oliphant, op hope de gemelte instructie onder couverte van Compagnies pampieren daermede sullen becomen, om ons na te mogen reguleeren, alsoo die van 't jachtjen Maria, den 13 July verleden hier al gearriveert, mede geen hebben.

Gister dewijl den Commandeur na 't Robbeneylandt gevaren was, is 't gebeurt dat Herry bij de soute revier sijn beesten wat dight bij Compagnies bestiael weydende, dewijl de wachters voor den regen onder eenige boomtjes wat verschuylden, 4 koeyen had van den trop affgecregen, ende met een vaerdigheyt door twee van sijn volcq weggedreven, welcke de gemelte wachters (opgestaen) missende, waren datelijck onder Herrys bestiael gegaen, wiens ende oock Caepmans vrouwen ende kinderen met haer huysen ende alles wat sij hadden met een snap opgebroocken ende vluchtende waren, uyt vreese van vastgehouden te worden, doch hielden de gemelte beeste-

wachters Herry vast, begeerende de 4 koebeesten wederom, off willen se van de sijnen affnemen; doch ontkende sterck daeraen geen schult te hebben, hoewel hun haestige vlucht haer vuyl genoegh maeckten. Echter d' onse hem noch sijne ende Caepmans beesten beset ende genoechsaem in haer macht hebbende niet willende laten gaen, beloffde hij door sijn volcq na te laten soecken, met versoeck dat dan sijn ende Caepmans huysen wederom laten comen ende bij de gemelte soute revier gerustich woonen, 't welck deselve hem belooffden, ende daerop d' onse na 't overgeberghte al achter den Lupaertsbergh: was wel 4 a 5 uyren gaens heen, daer zij se desen morgen eerst vonden, bewaert wordende van 2 Hottentoos, die haer gelieten off hij se door Herrys last opgesocht ende voor ons gevonden hadden, versoeckende derhalven wat tabacq voor hun moeyten, dat hun de wachters als wel wetende sij de beesten genomen hadden, ende nu doch door dwangh moesten restitueren, niet wilden geven, allen 't welcke den Commandeur gecommuniceert wesende, gelast heefft d' onse haer te gelaten alsoff wij 't na hun voorgeven soo gelooffden ende aennamen, dierhalven ordre gevende dat de gemelte Hottentoos ende oock Herry quansuys voor haer moeyten wat tabacq soude gegeven ende niet anders als alle minne ende vrundelijckheyt bethoont worden, hoedanich den vrije luyden mede alomme is gerecommandeert, ende vooral te maecken haer bestiael ende treckossen wel te bewaren ende op hoede te wesen, ten eynde wij ons selffs bewaren voor oorsaeck van contentie, ende in tijt en wijle te beter onse slagh met goedt voordeel eens sullen cunnen waernemen.

8 dito

smorgens onstuymich nat vuyl weer ende harde westelijcke winden, waerdoor de Provintie de

verleden nacht van twee anckers heel na de wal gedreven was, doende wesende om weder op te corten.

Heden bij den raedt oversien de copien, attestatien ende confessien etc. op gister door den ondercoopman van 't schip de Provintie overgegeven ende neffens den gesurrogeerden schipper versocht redres in de saecken aengaende de faulten van overspel, begaen bij den schipper Andries van Nesse met de huysvrouw van voorsz. ondercoopman etc., ende waerover denselven neffens oock dito vrouwe, genaempt Cornelia van Savelpoel, aen boort bij den scheepsraedt gedetineert sijn, - Soo is na genomen deliberatie goetgevonden: vooreerst scherp ondersoeck ende informatie te nemen, offer oock eenige tweespalt in de jegenwoordige scheepsregeeringe sij, ende door dese nieuwe gesurrogeerde ende opgeclommen officianten met goet reglement wel de behoorlijcke ordre gehouden wordt, ten eynde men daeruyt soude mogen sien, off Compagnies costelijck schip met deselve voorts na Batavia te vertrouwen sal wesen etc. Ende aengaende de gemelte faulten is verstaen: bij gelegentheyt de attestanten ende confessanten eens te verhooren, omme na 't selve daerinne dan vorders te handelen als bevonden sal worden ten meesten dienste van de Compagnie, tot behoudenisse van voorsz. costelijck schip ende goet, te vereysschen, en waertoe dan sijn gecommitteert den schipper van 't jacht Maria ende Roeloff de Man, bouckhouder ende medelit in den Raedt deser fortresse, ten overstaen van den Secretaris deses selven Raedts.

9 dito

waren die van de Provintie besigh, haer verloren anckers weder op te vissen, ende wat nader op de rheede te corten, daer se snamiddaeghs geraeckten.

10 dito

is den commandeur met voorhaelde gecom-

mitteerde selffs eens mede na 't schip de Provintie gevaren, om van alles terdegen informatie te nemen, gelijck dan geschiet ende gebleecken is, dat den gedetineerden schipper volgens andermael vrijwillige bekentenisse verscheyde malen des ondercoopmans vrouw voorsz. vleesselijck bekent ende beslapen heefft, maer aengaende van de compassen te verleggen ende 't schip in Angola te willen brengen, ontkent wel expresselijck, roepende Godt tot sijn getuyge, hoewel eenige attestatien daertegens (doch niet heel suffichandt) sijn leggende etc.

11 dito

is den Commandeur met de schipper van 't jacht Maria ende eenige uyt den Raedt deses forts weder na boort gevaren, om den gedetineerden schipper op alles nader te verhooren, welcke bij sijne voorsz. confessie ende ontkenninge is blijven persisteren, sulcx niet anders is blijckende, als dat sigh met den ondercoopmansvrouw verscheyde malen in overspel heefft verlopen, maer wegen 't schip onrechte plaetsen te hebben willen brengen, schijnt weynich aen te wesen.

13 dito

is den Commandeur ende den schipper van 't jacht Maria met hem gegaen na de Houtvaley, binnen deur de clooffpas, omme alle schuylplaetsen ende advenuen aff te speculeeren, ende waer de Hottentoos eenichsints met off sonder bestiael souden cunnen doorpasseren, die desen dagh ende oock den 14 dito altemalen uytgesien ende bevonden hebben, dat deselve souden cunnen besloten ende beset worden op niet min dan ses plaetsen, namentlijck op de clooffpas tusschen de steen ende bosbergen, in d'E. heer van Goens caert mede aengewesen ende geteyckent met de letter F ende P, op de knie van de leeuw, mede bij sijn E. voormelt aengewesen met de letter F, mitsgaders vorders in de clooff tusschen de Leeuw- en de Taeffelbergh, ende dan noch op drie plaetsen in de

gemelte Houtvaley, sijnde ses besettingen te samen, waermede men Herry ende Caepman (daer gelockt hebbende) soude cunnen binnen de voorhaelde palen houden ende sijluyden weyden genouch hebben tot al haer bestiael, uyt welckers aenteelt d'E. Compagnie dan soude cunnen haer gerieff halen na belieffte voor cooper ende tabacq, ende hun persoonen vrij ende liber sonder bestiael uyt ende inlatende, dan daervoor in 't landt meer gaen halen ende alsoo onder Compagnies devotie haer bestiael eygen evenwel houden, ende maer gedwongen sijn 't selve aen ons te verhandelen, ende meer te halen als 't haere te veel verminderden etc.

Op den namiddagh begond vrij hard ende dight te regenen, snlcx den Commandeur ende schipper voorsz. met haer volcq lustich nat ende vuyl thuys quamen, hebbende den voorleden nacht in de Houtvaley onder de bloote lucht gelogieert, omdat tot dragen van de tent te veel volcx nodich was etc. Eergister isser oock 70 man van de Provintie na 't bos gesonden, om houdt tot thoofft uyt te slepen op het wagenpadt.

15 dito

tegen den avondt wierd een schip onder de wal gesien, 't welck den 16 smorgens, fray weer ende 't luchjen westelijck sijnde, al vroegh ter rheede arriveerde, sijnde 't jacht Hasselt, daerop schipper Jacob Henricxsz. Moocker, ende ondercoopman Adriaen van de Venne, 10 April in compagnie van 't jachtjen Maria uyt 't Vlie geseylt ende nergens aengeweest, ophebbende gehadt 152 gegagieerde coppen, waervan maer 1 gestorven ende de rest, Gode loff, noch al te malen fris op de been sijn, ende alsoo voorsz. jacht Hasselt na d' ordre onser heeren meesters gedestineert is na de custe van Guinea, met 60 à 70 coppen, soo sijn de rest, namentlijck 81 persoonen, datelijck g'ordonneert op 't hier ter rheede leggende schip de Pro-

vintie over te gaen, omme daermede voorts na Batavia te varen, daer oock in overgescheept wordt de coopmanschappen ende andre goederen, in voorsz. Hasselt ende Maria voor India geladen, ende wijders ordre gestelt om dito jacht in allerijl vaerdigh te laten maken tot haer vorder te doene voyagie voorsz., waertoe de Maria al langh gereet heefft gelegen, ende dierhalven Hasselt de hulp ende handt te bieden aenbevolen is.

17 dito

smorgens is 't voorsz volcq al ten eersten overgeset.

18 dito.

Conform onse resolutie van den 8 deser na gelegentheyt genomen hebbende soo veele informatie van de gelegentheyt der jegenwoordige scheepsregeeringe des schips de Provintie als mogelijck is, mitsgaders oock wegen d' onlusten tusschen 't vaderlandt ende hier op dito schip voorgevallen etc. ende daerbij onder andren gesien de schrale blijcken van dat den gedetineerden ende bij d'Ed. heeren meesters aengenomen schipper Andries van Nesse souden hebben willen Compagnies schip op verkeerde havens brengen, soo hem van de jegenwoordige scheepsregeringe wordt te last geleyt, edoch niet suffichandt noch claer genouch bewesen, maer ter contrarie niet te min sijn sondigh ende overspelich leven begaen met de huysvrouw van den ondercoopman Huybrecht van Hocht, genaempt Cornelia van Savelpoel, volgens eygen vrijwillige ende onaffgedwongen confessie, waerover bij den scheepsraedt voor hare compste alhier op den 21 Juny passado is in d' ijsers geset ende tot dato gedetineert gebleven, ende ingevolge, om 't schip weder van een goedt opperhoofft te versien, den opperstuyrman Pieter van Dalen in sijn plaetse gesurrogeert, mitsgaders den derde waeck Thomas Woutersz. eerst in den gedeporteerden onderstuyrmans plaetse ende

nu tot opperstuyrman den gewesen vierde waeck, tot onderstuyrman, ende den hooghbootsmansmaet weder tot vierde waeck. Ende gemerckt dat tot affdoeninge van voorhaelde saecken veele tijts souden vereysschen, vermits de meerder informatien van sommige saken noch soudende moeten werden genomen, waerdoor dit costelijck schip in sijne te doene reyse vrij soude werden geretardeert, tot groote schade ende intrest van d'E. Compagnie, op 't welck ende wes meer dienaengaende den Raedt 't principaelste is lettende. Item oock gesien dat den gewesen opperstnyrman ende nu als boven bij den scheepsraedt gesurrogeerden schipper Pieter van Dalen in de regeeringe goede ordre is houdende ende 't werck wel aenvordert etc. -

Soo is bij den Raedt deser fortresse, g'adsisteert ende versterckt met de opperhooffden van de jachten Hasselt ende Maria, verstaen die surrogatie voornamentlijck nevens oock alle d'andre aengeende d' opclimmingen der bedieningen bij den Scheepsraedt gedaen, op approbatie van d'E. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India in haer geheel, ende desen voorsz. Pieter van Dalen op approbatie voorsz. als schipper ende opperhoofft op dito schip te laten, maer om te besorgen dat 't selve oock van een goet stuyrman mochte versien wesen, waermede het schip bij sieckte off overlijden van voorsz. van Dalen soude cunnen ende mogen voorts terecht gebracht worden, alsoo der doch een is manquerende, vermits den persoon Thomas Woutersz., hierboven genoemt, daertoe niet bequaem g'oordeelt wordt ten aensien van sijn droncken ende gedebaucheert leven, alsmede sijne strengigheyt ende vuyle bejegeninge tegen 't volcq, deselve veele t' onrechte met een droncke hoofft slaende ende scheldende voor honden etc., daer seer over geclaegt wordt, ende sodanigen schip wat teer

ende periculeus valt, - Soo is omme alle vordre onlusten voor te comen ende om redenen voormelt, oock verstaen, den opperstuyrman van 't jacht Maria, genaemt Harman Albertsz. van Enchuysen, wesende een fray bedaeght ende in d' Indische navigatie een ervaren zeeman, op meergenoemde schip tegen verhaelden Thomas Woutersz. te laten overgaen, ende die weder op 't jacht Maria, omme met 't eerste ander aencomende schip voorts na Batavia te varen, ende de confirmatie van sijne surrogatie bij d'E. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India te solliciteren, mitsgaders den onderstuyrman Jan Claesz. de Lange van 't jacht Hasselt, mede ervaren in de Indische navigatie, tegen den opgeclommen onderstuyrman Jan Pietersz. van Durkerdam, ende die weder op Hasselt te laten gaen, waerbij dan noch blijvende haren gemaeckten vierde waeck Adriaen Goons, vertrouwt wordt gemelte schip weder van suffichante hoofftofficieren versien is ende met Godt de voorste in goede ordre wel terecht sal gebracht worden. Ende opdat geenige nieuwe onlusten mochten rijsen, waer alle occasien daertoe geweert ende voorgecomen blijven, item oock dat om redenen in den beginne verhaelt ons de tijt ende bequaeme gelegentheyt manqueert de saken wegen den gedetineerden ende hier aengeclaegden schipper Andries van Nesse, alhier finaellijck aff te doen, - Soo is verstaen denselven uyt sijne banden (sedert 21 Juny passado verdrietich in gelegen), van dito schip te laten hier aen landt comen, ende blijven tot het eerst hier aencomend ander schip, omme hem daermede dan voorts na Batavia te laten varen, ende van alle de pampieren ende stucken tot sijne laste etc. een stel, nu met dit schip de Provintie weder haest seylvaerdich wesende, ende een ander stel off dubbelt met het eerstvolgende

schip, ten eynde die saken na 't goetvinden van d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India bij den rechter op Batavia in beter ordre als hier mits d' ongelegentheyt etc. wel geschieden can, soude mogen affgedaen worden, neffens wel expresse recommandatie ende bevel aen den ondercoopman van Hocht, sijne vrouw (sieck te koy leggende ende daeromme scheep latende blijven) geduyrende de noch te doene reyse wel te bewaren, als na behoren tot preventie van meerder onheyl ende onbehoorlijcheden. Is oock goetgevonden de vordere officieren voor ons te roepen, ende elck tot presteringe van hun debvoir ende onderhoudinge van goede ordre ende gehoorsaemheyt, een behoorlijcke vermaninge te doen, als oock alle den scheepsvolcque in 't gemeen, ten eynde haer alle als getrouwe dienaers van d'E. Compagnie te dragen, ende hun uytterste debvoir aen te wenden om Compagnies schip ende goet in alle getrouwicheyt op Batavia te brengen.

Ende alsoo door 't haestich vertreck van voorhaelde schip de Provintie uyt Zeelandt, den sieckentrooster (daerop bij d'Ed. heeren Bewinthenberen ter selver camere aengenomen) is achteruytgeseylt ende blijven staen, sulcx dito schip daervan ontbloot is, 't welck door verhaelden Thomas Woutersz. altijts is gedaen, ende om dito ampt van hier tot Batavia provisioneel te becleden, ons jegenwoordigh voorcompt ende sigh aenbiedt den persoon Gerrit Valcq van Schoppingen adelborst, met ernstich versoeck ende bede om daertoe te mogen werden g'employeert, - Soo ist dat wij (verseeckert sijnde van sijn goet comportement, stil ende stichtelijck leven, mitsgaders desselffs bequaemheyt in 't lesen ende singen der psalmen) denselven sijn versoeck toestaen, omme de gemelte plaetsen van sieckentrooster geduyrende de reyse van hier tot Batavia

provisioneel te becleden, ten eynde oock te meerder devotie ende stichtelijcke dissiplyne onder 't volcq sal mogen gehouden worden, ende omme dito ampt in te meer waerde ende behoorlijcke achtinge onder den gemeenen man te doen hebben, sullen de opperhooffden hem volgens gebruyck sijn eetplaets in de kajuyt, mitsgaders desselffs slaepstede mede ter behoorlijcker plaetse laten hebben, doch aengaende de confirmatie van voorsz. ampt ende augmentatie in gagie etc., sal denselven hebben te versoecken aen d'Ed. heeren. Gouverneur-Generael ende d'E.E. heeren Raden van India tot Batavia, aen welcke haer Ed. wij 't selve gedefereert ende hem volgens dien d' orders gerenvoyeert laten.

20 dito.

Heden bij den Raedt van 't fort de Goede Hoop, gesterckt met den breeden Raedt van de jachten Hasselt ende Maria, genomen sijnde de nader lecture van de brieven ende secrete instructie onser heeren meesters, nu jongst becomen op 't stuck van den slavenhandel ende despeche der gemelte jachten tot dien eynde na Guinea ende Angola etc., mitsgaders oock derselver ordre, omme 't jacht Hasselt gemant te laten met 60 a 70 coppen ende 't jachtjen Maria naer advenant ende vereysch van saecken, - Soo is na verscheyde ende omstandighe genomen deliberatien bij meerderheyt van stemmen goetgevonden, meergenoemde jachten te mannen als te weten: Hasselt, sijnde het grootste met 70 ende Maria, 't cleynste, met 36 coppen, als wordende bij de gemelte scheepsoverheden verstaen met minder het desseyn van d'E. Compagnie niet wel soude cunnen uytgevoert worden, vermits op de custe van Angola in 't cruyssen eenige waerdige prinsen becomende, oock volcq nodigh sij om die na d' ordre onser heeren meesters te mannen ende herwaerts op te senden, doch wanneer sonder

becominge van eenige waerdige prinsen. de tijt sal verstreecken wesen voor 't jacht Hasselt om na order te lopen, tot de g'ordonneerde slavenhandel is verstaen, dat denselven dan niet meer sal ophouden als 60, ende 10 man overgeven aen 't jacht Maria, omme hier terugh te brengen, nadat met deselve, daer (bij den breeden Raedt der gemelte jachten alsdan nader over te delibereren) noch eenige meerder tijt na Hassels affscheyt sal gecruyst hebben, ende dan empassandt in 't herwaerts keeren over te steecken na St. Helena Nova om dat eens te besichtigen, off daer misschien 't een off 't ander Portugees vaertuygh noch mochte vinden, ende met eenen de gelegentheyt van die plaetse terdegen aff te sien ende teyckenen, mitsgaders van daer vorders op out St. Helena, omme de aldaer noch sijnde paerden, mogelijck ende voor dese plaetse seer nodigh wesende, empassant aff te halen ende mede te brengen, beneffens sooveele appel- oft lemoenboomtjes ende jonge verckens als sal cunnen bergen, om hier aen te planten ende voort te teelen. Wijders oock wat nader oversien de facture van de coopmanschappen, bij haer Ed. voorsz. totten gemelten slavenhandel geprojecteert ende in 't jacht Hasselt geladen, is verstaen deselve soo in sijn geheel te laten medegaen, sonder daer yets aff te doen. Item oock het loot voor India daer in gescheept om de minste tijtspillinge, ende de jachten ter eerder te cunnen affvaerdigen, alsmede omdat 't selve wat ranck is ende qualijck weder bij sijn last soude te crijgen wesen.

Aengaende de 25 leggers, gevult met gordt, waervan al een op de herwaerts reyse is geconsumeert ende noch 24 resteren, is goetgevonden maer 12 aen landt te laten comen ende in droge vaten over te storten, mitsgaders beneffens die ledige, de ander 12 volle leggers met gordt aen boort te laten tot spijsinge van

de te handelen offte te verovren slaven, in plaetse van acht halve leggers offte grofftonnen paerdeboonen hier te sayen. Mitsgaders van de 12 leggers meel (daerder oock 2 op de reys van sijn geconsumeert) oock een aen boort te laten ende de ander 9 stucx aen landt te nemen, ende dan vorders meergenoemde jacht Hasselt te versien met sooveel oude heele ende halve leggers offte verckens tot water als bij den anderen te crijgen wesen sal, gelijck aen 't jachjen Maria rede geschiet, ende van lant met 12 hele ende 8 halve leggers offte vleesvaten, versien ende rede claer leggende is, sullende derhalven met sijn boot ende volcq dagelijcx die van Hasselt alle mogelijcke hulp doen, om in allerhaest tot de te doene voiagie vaerdigh ende gereet te worden, vermits het om op de gedestineerde plaetsen te cruyssen, al wat laet in den tijt wordt, ende daeromme oock goetgevonden is na Hassels vertreck van Angola, na order 't jachjen Maria als voorsz. noch eenigen tijt te laten nacruyssen.

Snamiddaghs is den Commandeur beneffens alle de voorgemelte raetspersoonen gevaren aen 't schip de Provintie, ende aldaer voor 't volcq (conform de resolutie van den 18 deser bij deselve genomen) den gewesen opperstuyrman Pieter van Dalen als opperhoofft ende schipper van dito schip g'authoriseert ende de veranderinge in de verdere hoofftofficieren gemaect, mitsgaders gedaen de vermaninge aen 't volcq tot hun debvoir ende gehoorsaemheyt etc., dat deselve met eenparige ende genoeg ende stemmen overluyt beloffden. Daermede haer toegewenst is de verdere behouden reyse tot Batavia, ende den bottelier gelast elck een mutsjen Spaence wijn te schencken tot te meerder moetgevinge etc. Sijnde den schipper vorders aengeseyt morgen sijn ververssinge voor de reys te

halen, omme met Godes toelatinge overmorgen te mogen t' seyl gaen.

22 dito.

Ende sijn heden d' opperhooffden van 't schip de Provintie affscheyt gegeven, omme met den eersten goeden windt, die Godt verleenen sal, t' seyl te gaen ende hun vorder te doene reyse na Batavia te vorderen, neffens de brieven ende annexe pampieren, gedirigeert aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India.

23 dito

goet weer ende wint westelijck, waerdoor verhaelde schip belet bleeff t' seyl te gaen.

24 dito

hard windrich weer uytten N. westen, met wat regen tot belet van voorhaelde schips vertreck.

25 dito.

Idem tot belet alsvoren, ende quam hier des voormiddags Gode loff wel aen te langen 't schip Enchuysen van Enchuysens camer, daerop schipper Jan Corneliss. Swart ende ondercoopman Jan Huygh, ultimo April passado uyt 't Vlie geseylt met 242 gegagieerde coppen, daervan 5 overleden ende de rest noch redelijcq wel te pas waren, excepto eenige wat scheurbuyck onder de leden hebbende, alsoo nergens aengeweest waren. Met dit schip bequamen nader schrijvens van onse heeren meesters, gedateert 16 ende 20 April, waerbij onder andren vernomen 't arrest van de Nederlantsche schepen in de havens van Vranckrijck etc.

Snamiddags arriveerde oock 't schip Rotterdam voor die camer den 18 April verleden uyt Goeree, ende voorts mits contrariewindt achterom geseylt nergens aengeweest, ende uytgevoert hebbende 313 gegagieerde, daervan 3 overleden ende de rest maer wat noot van scheurbuyck hadden, doch noch al gaende ende staende op de been.

Sondagh den 26 dito

dito regenachtich weer ende 't luchjen variabel, heden is 't Robbejachtjen gedes-

pecheert na 't Robbeneylandt, om schapen voor de schepen.

27 dito

smorgens mooy weer ende 't luchjen van den Z,Z.oosten, waermede 't schip de Provintie is t' seyl gegaen. d'Almogende wil 't selve salvo geleyden.

29 dito

smorgens was 't Robbejachtjen van 't eylandt geretourneert met 30 stucx schoone schapen, medebrengende onderstaende brieffken geschreven:

Aen den Commandeur Jan van Riebeeck.

ende luydende als te weten:

Wij senden per de sloep Robbejacht volgens UE. ordre 30 stucx schapen. De mieredick wortelen, bij UE. jongst medegebracht, die begindt al fray te schieten, verhoope (naest Godt) wel sal groeyen ende voortcomen met den segen van denselven; maer connen niet bevinden off bemercken, dat de pattattissen noch opcomen. Met 't ander saet gaet redelijcq. Geliefft ons noch wat sla- ende raepsaet te senden, alsoo den thuyn noch soo groot hebben gemaeckt. Versoucken aen d'E. heer hoochlijcq ende demoedelijck, dat gelieffde, als ons ransoen stuyrt, in plaets van gordt mochten rijs crijgen, alsoo deselve streckender is om tot een pequijns boutjen te eeten, versoeckende mede als dat ons een haen met 2 a 3 hoenders toesendt om hier te loopen; soude dan oock lijcken offt een boeredorp was. Hiermede etc. ende was geteyckendt Jan Woutersz.

Op 't Robbeneylandt desen 28 Augusty 1657.

30 dito

smorgens onstuymich weer met harde noordweste winden ende regen, tot belet voornamentlijck van de jachten Hasselt ende Marias vertreck na Guinea, waertoe haer affscheyt al gegeven is.

Ultimo dito.

Idem weer ende wint alsvooren, doch niet soo hard.

Septembris anno 1657.

Ady primo dito,

noch al noordtweste winden, tot belet alsvooren, ende is oock 't Robbejachtjen gedespescheert om met de jachten Hasselt ende Maria in compagnie mede te seylen tot het Dasseneylandt, met ordre als dicterende is navolgende:

Memorie voor d' opperhooffden van 't Robbejachjen,

luydende als namentlijck:

Alsoo goetgevonden is 't jacht Maria te verstercken met de twee Engelse stucken, die op 't Dasseneylandt begraven leggen ende derhalven de jachten Hasselt ende Maria g'ordonneert sijn dito eylandt empassandt aen te doen, soo sullen uluyden met deselve tegelijck van hier t' seyl gaen, omme mede met alle spoet derwaerts te varen, ende haer de voorsz. stucken ende rampaerden etc. aen te wijsen, nae 't welcke dan sult innemen al 't riedt, latten ende sparren, waermede 't huys aldaer gedeckt ende gemaeckt is. Item oock de cogels offte rondtscharp uyt de chaloup Pequijn, aldaer aen strandt leggende bij de paelen daer de boot placht aen vast gemaeckt te worden, neffens oock een lere emmer bij de waterput leggende, waermede dan ten eersten weder sult herwaerts opcomen, om voorhaelde sparren ende riedt te gebruycken daer 't nodich wesen sal, brengende met eenen eenige levendige dassen mede, ende tijdinge offse daer weder wat aenteelen.

In 't fort de Goede Hoope ady primo September anno 1657, ende was geteyckent

Jan van Riebeeck.

Sondagh den 2 dito.

Heden sijn oock gedespescheert de scheepen Rotterdam ende Enchuysen, mitsgaders d' opperhooffden van dien g'intregeert de brieven ende annexe pampieren aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India.

Tegen den avondt is 't Robbejachtjen met een variabel luchjen vooraff te zeyl gegaen.

3 dito,

smorgens liefflijck sonneschijn weer met stilte, bleven de boots van de bovengemelte schepen, vermits niet seyl costen raken, voor 't ledich leggen noch besich soo veel wortelen, cool etc. aen boort te halen als deselve costen weghslepen, om op reyse soo langh tot ververssinge te dienen als mogelijck sij, volgens gewoonte al overlangh soodanich in treyn geweest. Tegen den avondt raeckten de jachten Hasselt ende Maria met een variabel luchjen onderseyl; maer vermits de wint na 't noordwesten schoot ende redelijck stijff begond deur te coelen, moesten deselve tusschen 't Robbeneylandt ende dese bay weder anckeren. mitsgaders Rotterdam ende Enchuysen daeromme oock blijven leggen.

4 dito

smorgens stercke drooge noordlijke coelte tot belet alsvooren, welcke wint op den dagh, noordtwestelijck lopende, soo hard toenam met felle regenende hagelbuyen, dat de voorgemelte schepen al vrij wat aff te rijen hadden, sijnde Rotterdams schuyt achter affgespoelt, 't welck, bij de redout Duynhoop strandende, sonder schade door d' onse hoogh op 't landt gehaelt wierd.

5 dito

smorgens noch al harde felle noordtweste winden, latende Rotterdam een sjou wayen, ende een schoot doen, des hier van landt onderstaen wierd met de sloep derwaerts te varen; maer moeste, vermits de harde brandingh, onverrichter sake wederom keeren. Tusschen wijle steeckt de boot van 't schip Enchuysen

off, comende daermede genouchsaem op de hals voor wint vol volcx aen landt, sijnde voor tegen 't schip ende achter van de sloep heel aen stuck ende schadeloos gestooten, sulcx datelijck op 't landt gehaelt wierd om te vertimmeren. Weynich daerna begaff sich de schuyt van Enchuysen met den ondercoopman Huygh na 't schip Rotterdam, maer costen door de hooge deyningh ende stortingh niet aen boort comen, des die van Rotterdam achter uyt de galerije haer een brieffken toewierpen, waermee deselve aen landt quamen, luydende als te weten:

Mijnheer, onse voorgenomen debvoir om ons reys te vervordere, is bij onse voortvarentheyt na onse wens niet wel uytgevallen, overmits de noordelijcke wel soe oostelijcke alsmede noordtnoordtweste- ende noordtweste harde windt ons sulcx belet heefft, ende daerbij noch genootsaeckt waren noch 2 anckers te laten toegaen, ende de zee soo hefftich was, dat door 't springen van dagelijcx ancker hebben op 5 ende 4½ vaem gecomen, daer soo gestooten met ons achterschip ende 't roer, dat wij vrij becommert waren voor een groot ongeval, ende de roerpen van 't roer daerin aen stucken, raedtsaem bij ons gevonden water te storten, ende hebben wel 56 pijpen water gestort. Onse schuyt is achter van de boot gesmeten van 2 touwen daer die aen vast waren, ende oock de galderije boven 't roer met opstooten ontramponeert. Wij versoecke aen de heer Riebeecq, dat nae onse schuyt mocht gesien worde, alsoo sonder twijffel die beschadicht sal wesen, door onse timmerluyden mach versien worden. Ondertusschen, soo Godt almachtich ons weer ende wint verleendt, kennen nu soo drae niet vertrecken als wel voorgenomen waer, maer de gelede

schade eerst in esse moeten brengen, doch tot mijn leetwesen etc.

UE. dienaers, was geteeckent: Jochem Claesz., Cornelis Timmers, Jan Jansz.

In Rotterdam ady 4 September anno 1657.

In den nacht altemets een stil vlaegjen wesende, heefft den Commandeur de sloep van Enchuysen na 't schip Rotterdam gesonden, om te vernemen, hoe 't daermede stond, welcke cort daerna wederom comende rapporteerden, dat de groote mast gisteravondt door 't hardt stooten al moeten kerven, sijnde met de zeylen en de gansche vleet na strandt gedreven, ende al haer water gestort na 't welcke 't stoten wat opgehouden, mitsgaders een touw ende een ancker gebroocken was, sulcx jegenwoordigh weder in 't vlot voor een ancker ende 't beste tou lagen met hope, dewijl 't weer affnam, omme tegen den dagh 't schip op diep water ende de behoorlijcke rheede weder te crijgen, alsoo daeraen gansch geen merckelijcke leccagie noch eenige andre schade vernomen wierd.

6 dito

smorgens 't weer heel bedaert sijnde ende de jachten Hasselt ende Maria door de verlede stercke contrarie winden mede weder ter rheede gecomen wesende, is den Commandeur des morgens vroegh selffs na 't schip Rotterdam gevaren, daer ten eersten de schippers van Enchuysen ende de voors. jachten datelijck met haer boots ende werptuygh liet aen boort comen ende ordre stellen, dat sijluyden aen 't voorsz. schip te samen soo lange soude blijven, tot hetselve met haer hulpe, raedt ende daet weder in 't diep ende op de behoorlijcke rheede gebracht soude wesen, mitsgaders dan ten eersten de vleet thuys te halen etc., sulcx op staende voet 't uytgebracht ancker werpen ende 't nieuwe touw, daer 't schip voor lagh,

ingewonnen wordende, bevonden is bijna 2 strengen daervan gebroocken te wesen ende 't ancker boven comende beyde de handen aff, sulcx het wonder was dat het noch gehouden ende soo als den Commandeur ende al de schippers daer aen boort waren, 't schip niet voorts tegen de wal gedreven was, alsoo oock een ander ancker in 't vallen de schacht dicht tegen de stock affgebroocken, ende een derde het touw aen stucke geraeckt wesende, geen ander meer claer hadden om toe te laten gaen, ende alsoo voort werp aenquam, in vougen aen allen 't selve te mercken, Godt de Heere dit schip voor d'E. Compagnie wonderlijck bewaert heefft ende te hopen sij alles weder sodanich te verhelpen sal wesen, dat sijn reyse sal cunnen vervorderen, ten welcken eynde ende omme de mast etc. weder te eerder vaerdigh te crijgen, die van Enchuysen g'ordonneert sijn twee timmerluyden aen Rotterdam over te senden, ende omdat selve wel vier weecken na 't gevoelen van de schippers werck heefft, eer weder sal cunnen seylvaerdigh wesen, soo sijn oock 100 man van dito schip (310 persoonen ophebbende) g'ordonneert op 't schip Enchuysen over te laten gaen, om daermede sooveel te eerder op Batavia te comen, dewijl 't volcq daer doch ten hooghsten nodigh ende op Enchuysen maer 241 persoonen sijn. Snamiddags was 't verhaelde schip Rotterdam weder in diep water op 6½ à 7 vadem goede grondt gebracht sonder eenige merckelijcke leccagie, Gode loff, en waren voorts besich om hem vorders terecht te helpen na d' ordre vooren aengeroert.

7 dito

smorgens heel moy weer. Heefft den Commandeur partije volcq gestuyrt na de vleet van 't schip, die op strandt gespoelt waren. Ende brachten de schippers van de jachten Hasselt tijdinge, dat Rotterdam maer twee anckers voor de handt had, om

voor te leggen, alsoo der twee gebroocken waren, als vooren aengeroert: sulcx ordre gegeven is (vermits d' anckers hier aen landt leggende te licht vallen) na andre op te ruymen ende in te steecken, dewijle doch om te repareren leggen blijven moet. Ondertusschen is den Commandeur selffs eens weder na boort gevaren om te sien, hoe alles gestelt was; daer comende heefft bevonden, dat een van de voorsz. twee anckers (voor 't welcke neffens 't ander schip soude vastgeleyt worden) de schafft dicht onder aen de stock wel halff deur was, sulcx nu drie anckers aen stuck ende geen meer als een, daer 't schip voor lagh, bij de handt wesende, heefft datelijck een ander van de bough van 't schip Enchuysen laten halen om 't schip emmers doch voor alle saecke, soo haest als mogelijck was, verseeckert ende vast te leggen ende dan na d' andre anckers als voorsz. op te laten ruymen etc.

Savonts is den ondercoopman Huygh met volcq van Enchuysen heden morgen uytgesonden met 't groot seyl van Rotterdam in 't fort gecomen, hebbende de rhee dicht bij 't vrack van Haerlem hooch op strandt gesleept, om bij gelegentheyt van daer te halen.

8 dito

smorgens is 't Robbejachtjen weder ter rheede gecomen met tijdinge, dat vermits dese verlede harde stormen omtrent 't Dasseneylandt niet had cunnen uytrechten ende al wat prijckel uytgestaen, doch geen schade geleden, als dat de handt van 't een anckertjen gebroocken ende het touw wat schadeloos op de clippen gevijlt was: anders had hem 't jachtjen bijsonder wel ende treffelijck in al dat quaet weer gehouden, soo in zee als voor ancker seer fray ende mack rijdende, als oyt een vaertuygh soude cunnen doen.

Heden waren de boots van al de scheepen met dit moye weer besich om de mast en de strengh met de

gansche vleet van 't schip Rotterdam voorts wederom aen boort te halen, maer was 't want om 't vracq van 't schip Mauritius soo verwart, dat het niet los te maecken was. Echter is ordre gestelt om morgen noch nader te versoucken.

Ende is 't Robbejachtjen affscheyt gegeven om met 't eerste goede hapjen weder, ten eynde voor dato aengeroert, na 't Dasseneylandt te varen, ende empassandt 't Robbeneylandt aen te doen.

Sondagh den 9 dito,

's morgens betogen lucht ende moy weer, waeromme weder na de vleet met boots gevaren wierd, om die met wandt ende al, mogelijck sijnde, wederom te crijgen, maer mosten 't wandt om de verwarringe voorsz. verlaten ende alleen met de bloote mast thuys comen, die hooch op de wal gehaelt wierd om te laten maecken 't geen daeraen te doen sal wesen. Ondertusschen bleeff de wint noch al contrarie tot belet van de verhaelde schepen haer vertreck.

Echter raeckten 't Robbejachtjen met bouchsaerden ende ander slachbouchjens, vermits 't luchjen variabel was, noch t' zeyl, sijn best doende omme vooreerst 't Robbeneylandt te beseylen.

10 dito

smorgens sijn voorzegde schepen, namentlijcq Enckhuysen na Batavia ende de jachten Hasselt ende Maria na Guinea etc. weder t' seyl gegaen, raeckende voor den avondt noch fray buyten; d'Almogende wil haer reyse vorders voorspoedich maken.

11 dito.

Begonnen de wallen van 't fort, hier ende daer uytgecalfft, weder te repareren, mitsgaders de borstweer rontom aff te werpen, om weder met andre stormpalen, alsoo d' oude vergaen sijn, te vernieuwen, ten eynde wat deffencibel souden mogen wesen, offer misschien yets voorviel.

15 dito

was in den nacht 't Robbejacht weder van 't Dasseneylandt geretourneert met tijdinge, dat de

jachten Hasselt ende Maria dito eylandt om de stucken (daer leggende) aff te halen, niet hadden derven aendoen, maer voor de wint voorts gevaren waren, sulcx wij deselve hierna bij ander gelegentheyt daer sullen moeten affhalen ende na d' ordre van d'E. heer van Goens op 't Robbeneylandt planten, daer 't jachtjen in 't keren mede aengeweest ende al de houtwercken van thuys gebracht had, om een crael voor de schapen te maecken, brengende eenlijck 't riedt hier.

22 dito.

Snamiddaghs den Commandeur aen 't schip Rotterdam eens gevaren sijnde, om te sien hoe 't werck in de reparatien daer al voortgingh, begond seer hard te wayen uytten Z.Z. oosten, sulcx denselven aldaer verweert bleeff, ende Sondagh den 23 dito deselve wint noch al even stijff aenhield, tot den 24 smorgens, begond wat aff te nemen, als wanneer het onderstondt met eenige stille vlaeghjens na landt te varen, daeromtrendt acht uyren wel aenquam, ende op strandt vond staen den tolcq Herry, nu een lange wijl met Caepman ende consorten wegh geweest, tijdingh brengende offte altoos ons wijs makende, dat verscheyde Saldanhars bij hem geweest waren, met welcke hij seyde neffens Caepman pais ende accoort hadde gemaeckt, om met haer bestiael hier bij ons liber ende vrij te comen handelen, sonder malcanderen aen weercanten eenich molest aen te doen etc., seggende wijders, dat deselve hem souden hebben gesoubat, welck indiaens woort hij verstaedt ende tot Bantam (met d' Engelse in voortijden geweest) geleert heefft. Maer onse meninge is, dat hij selffs voor de Saldanhars sal gesoubat ende haer vruntschap sal gesocht hebben, als wel merckende, dat wij na sijn meenichmael gedaene voorslagen doch niet willen resolveeren, met hem gecombineert, de Saldanhars eenige moleste offte hinder, maer ter contrarie alle

minne ende vrundtschap aen te doen, ende daermede als goede vrunden oprechtelijck soecken te handelen ende wandelen etc.

Tegen den avondt quamen eenige van de Saldanhars met Herrys volcq noch aen 't fort, versoeckende ons coper ende tabacq etc. te sien, alsoo voorgaven dat se vreesden wij niet genoech op voorraedt hadden. Des haer alles is laten sien ende lustichge monstert, mitsgaders wijs gemaeckt, dat noch meer in het hier ter rheede leggende schip Rotterdam voor ons was, ende met d' andre schepen (dagelijcx te comen) telckens oock veel verwacht wordt; doch bloesen sij daer boven, seggende, dat se ons wel haest sullen bloot maken, ende als over omtrent 3 jaren weder uytcopen, ende dan met ons jocken souden, beneffens meer andre lachende discourjes, na 't welcke (haer met wat broot, tabacq, bier, brand- en Spaence wijn vereert hebbende) vrundelijck gescheyden sijn.

25 dito.

Heden is de stengh weder op de mast van 't schip Rotterdam. Ende hebben haer van daegh weder wel 20 persoonen tot vrijdom aengeboden, waervan vooreerst dese 5 't selve sijn vergundt, namentlijcq: Hendrick van Surwerden, corporael, ende Elbert Dircxsz. van Emmerick, soldaet ende tafeldienaer van den Commandeur, omme hun op haer handtwerck van cleermaken buyten landtbouw te erneren ende de nieuwe steene redout Corenhoop te bewaren, ende dat twaelff jaren sullen moeten vrij man blijven, Harman Ernst van Utrecht, bootsgesel voor 3, Cornelis Claesz. van Utrecht, dito voor 6 jaren, in dienst van Hendrick Hendricxz. Boom, gewesen baas, hovenier van d'E. Compagnie ende nu mede sijn vrijdom toegestaen sijnde, om landt te bouwen ende melkbeesten aen te houden etc., volgens de vrijbrieven, haer toegestaen, te verleenen.

26 dito

hebbende haer oock eenige timmerluyden van 't schip N. Rotterdam tot vrijdom aengepresenteert, om de vrije luyden huysen te bouwen, welcke daer wel gemist cunnende worden, vermits alles aen de mast etc. weder gerepareert is ende twee timmerluyden van Enchuysen op hebben, sulcx toegestaen ende daeromme g'ordonneert sijn aen landt te comen.

27 ende 28 dito.

Sijn die van 't schip Rotterdam, weder gerepareert ende seylvaerdigh geraeckt sijnde, den ganschen dagh besich geweest haer ververssinge voor de reys andermael aen boort te halen, ende gegeven hare despesche omme metten eersten goeden windt, die Godt sal gelieven te verleenen, hare vorder te doene reyse na Batavia te vervolgen.

Sondagh ultimo dito

stil weer tot belet van voorsz. schips vertreck; doch waren deselve, gelijck oock gister, besich om wat uytwaerts aen te corten, ende lieten ons weten dat weder een ancker den eenen arm affgebroocken was, sulcx dit schip seer ongeluckigh in sijn anckers is gevallen, schijnende dat wat sleght moeten gemaeckt wesen.

Op den middagh, 't luchjen van den Z.Z. oosten comende, is 't selve schip t' seyl gegaen ende ten eersten fray buyten geraect; d'Almogende wil het voor verder ongeluck bewaren ende behouden laten overcomen.

October anno 1657.

2 dito

onstuymich stormich weer en de wint van den Noordwesten met harden regen, blicxem ende donder; doch die valt hier op 't hardste, maer omtrent soo als den sachten gemenen donder in 't Vaderlandt, sijnde oock tot dato dat d'E. Compagnie hier residentie gehadt heefft, Gode loff, gansch geen aertbevinge vernomen, 't welcke een fraeye sake is ende weynich plaetsen in d' Indische quartieren exempt van

sijn. Tegen den avondt vielen hagelsteenen, de gemeene soo groot als leden van duymen en de ongemeene als duyveneyers offte cleyne caetsballetjes.

5 ende 6 dito

was den Commandeur eens uytgeweest om eenige nieuwe vrijgeworden luyden hare parcken landt aff te laten meten, mitsgaders met eenen te besichtigen, hoe 't met Compagnies ende andere corenlanden stonde, welcke redelijck, insonderheyt garst, haver, rogh ende taruw heel wel geconditioneert bevond, staende de garst al fray in airen; doch veele gesayde erten ende boonen bleven in soberen voortganck.

Sondagh den 7 dito.

Dese namiddagh is den Commandeur uytgegaen ende heefft in 't mourassige landt aen d' oostsijde van de verse riviere tegenover 't landt van Hendrick Boom, omtrent 1¼ uyr gaens van 't fort, weder partije rijs doen sayen, alsoo bevonden is, die sedert halff September in de drosse sloten van Compagnies thuyn gesayt is, fray begindt te spruyten, ende die te voren gesayt wes, vermits de coude (hoewel opgecomen) weder vergaen is: sulcx het nu dagelijcx (de warmte aencomende) op veele plaetsen ende allerhande bedenckelijcke maniere ondersocht ende geprobeert wordt.

Alsoo den sargeandt Jan van Herwerden bij d'E. heer Commissaris van Goens is gepreviligeert ende toegestaen een ordinaris taeffel ende herberge te mogen houden tot gerieff ende huysvestinge voor de gaende ende comende man der passerende schepen etc., ende dat daertoe buyten aen de noortsijde van 't fort 't gedeelte van oude schapenstal vooreerst ende bij provisie, sooveel doenlijck, op Compagnies costen is bequaem gemaeckt, - Soo is met denselven g'accordeert daervoor van huyr te betalen 50 gulden sjaers, ingaende primo November aenstaende. Ende nademael sijn

huysvrouw oock voornemens is verckens aen te focken, ende dierhalven versouckende, dat haer mochte verleendt worden seecker irregelier stuckjen rouw lants, gelegen omtrent 60 roeden achter 't fort aen de noortcant van de reviere benoorden voors. fort tusschen beyde Compagnies zuydelijcxste ende noordelijcxste thuynen, inhoudende met kreeckjes, mourassen ende alles .....Ga naar voetnoot1) roeden, mitsgaders om d' onfatsoenlijckheyt etc. ongelegen sijnde voor d'E. Compagnie te gebruycken, vermits Compagnies thuynen over, ja meer als groot genoech uytgebreyt sijn, - Soo is haer 't telve om wortelen en andre aertvruchten op te teelen, tot voedsel ende mestinge van voorhaelde bestiael offte verckens, vergundt ende toegestaen; edoch niet verder als in leeninge, ende dat het d'E. Compagnie (bij haer vertreck off selffs naderhandt van node hebbende) sal vermogen wederom te nemen. Item oock met wel expresse interdictie dat mede alsoo weynich als niemandt van alle d' andre Compagnies getrouwde ende ongetrouwde ministers en sal vermogen eenige vruchten daeruyt aen ymandt ter werelt te vercopen, vermangelen offte vereeren, onder wat pretext het oock mochte wesen, directelijcq noch indirectelijck, maer die vruchten niet anders gebruycken als ten eynde voorsz. ende in hunne huyshoudinge, op penen daertoe gestelt ende noch te stellen, alsoo de vrije luyden sulcx tot nader goetvinden onser heeren meesters vooreerst noch maer alleen toegestaen, ende Compagnies dienaers allegader t' eenemael g'inhibeert blijfft.

15 ende 16 dito

sijn ons jegenwoordigh zedert 8 a 10 dagen herwaerts 5 van de jonge treckossen affgestorven sonder te weten waervan, ende gaen noch wel

drie a 4 quynen, dat al groote verlegengentheyt ende achterstal sal geven in compagnies landbouw.

Tot heden met groot verlangen hebbende te gemoet gesien d'affcompste van de Saldanhars offte inwoonders diep uyt het landt, met hope van deselve een groot getal bestiael soude te handelen wesen, achtervolgens de geruchten al van overlangh door de hottentoos hieromtrent woonende geloopen, wijders oock gemerckt dat eenige van deselve al tot ongeveer 2 a 3 daghreysens hierbij ende omtrent sijn geweest, ende nu weder te landewaert inwijcken sonder hier te verschijnen, nochte te weten wat dat daeraen hapert, ende volgens dien gepresumeert wordende (onses gevoelens ten rechten) dat Herry Caepman ende consorten haer 't een off 't ander wijs maeckt offte tegen houdt om de weyden hieromtrent alleen te gebruycken etc. - Soo is ingesien, de nootsaeckelijckheyt van bestiael voor d'E. Compagnie ende vrije luyden, insonderheyt om den landtbouw ende meer andre saecken te vorderen, niet jegenstaende de regentijt wat langh is duyrende, ende noch niet affneempt, maer 'tlandt daerdoor overal nat ende onbequaem blijfft om te reysen, echter evenwel goetgevonden ende vastgestelt eenig ander hoe wel nodigh werck stil te laten staen, ende hoe eer hoe liever met een redelijcken trop volcx ende draeghossen een tocht te landewaerts in te doen neffens partije coper, tabacq, pijpen etc. omme te sien niet alleen daervoor partije beesten ende schapen te reuylen, maer oock de Saldanhars met alle vrundelijckheyt aff te nodigen ende verseeckeringh te geven, dat wij wel sullen maken ende versorgen, haer geen belet off hinder door Herry Caepman ende consorten aengedaen worde, alsoo onse opinie vast blijfft, dat sijluyden d'eenige beletters van die luyden hare affcompste sijn, mitsgaders hun oock wel weten te fon-

deeren op onsen landtbouw, ende dat het landt daerdoor soo veele gebroocken wordt dat sijluyden geen weyde voor haer bestiael hieromtrent souden vinden ende wes meer tot belet voorsz. dienende, als wordende seer slim ende daerdoor wel beginnende te mercken de nootsaeckelijckheit van bestiael, mitsgaders apparendt hoopende dat wij bij ontstentenisse vandien dese residentie wel weder mochte verlaten etc. Sulcx dan, als voorsz., vastgestelt blijfft alle preparaden ten eersten te maken om (mogelijck sijnde) overmorgen ten langsten te landewaert in te reysen, ten einde voorsz. Is oock geresolveert 't Robbejachtjen neffens de opgeboeyde boot offte cleyne chaloup Peguijn gesamentlijck met 8 man te senden na de Saldanhabay, om vermits ons speck ende vleys bijna op is, wat vogels te haelen ende in te souten, mitsgaders empassandt van 't Dasseneylandt te halen de 2 Engelse stucken daer noch leggende, omme deselve offte een van die na de gelaten ordre van d'E. heer van Goens te planten op 't Robbeneylandt, ten eynde eenige Francen, Portugesen offte Engelse daer te min gelegentheyt mochten vinden Compagnies schapen aff te halen offte eenige quade part te speelen. Sijnde oock goetgevonden d' opperhooffden des gemelten Robbejachts partije coper, tabacq etc. etc. mede te geven om te sien offer in de Saldanhabay oock wat schapen ende jonge ossjens te handelen mochten vallen, ende over te brengen.

Gister namiddagh had het wagevolcq op de hooghte bij 't bos een schip in de bay Fals gesien, 't welcq heden, daer noch in dese bay vernomen sijnde, gesustineert wordt een Portugees off ander uytheems schip sal geweest sijn.

17 dito.

De vrijeluyden verstaen hebbende ons voornemen tot een landttocht, ten eynde in onse

resolutie van gisteren vervaet, ende volgens dien presenteerende ende versoeckende onder hun achten mede te mogen gaen, ende toe te leggen 5 draegossen, - Soo is goetgevonden sulcx te accepteren ende van Compagnies wegen soo veel volcx daer tegen weder te excuseeren ende maer uyt te maken 7 man met 4 ossen ende drie à vier van de vertrouwde Hottentoos, die dagelijcx hun hier bij ons sijn onthoudende, mitsgaders van een maendt provisie 400 ℔ coper, tabacq ende pijpen tot den veehandel etc., in welcke negotie met de vrijeluyden g'accordeert is dat sij te samen sullen herideeren ⅓ ende d' ander ⅔ voor d'E. Compagnie, provisie cruyt ende loot etc. tot elcx last bijsonder, excepto de Hottentoos, die beneffens Compagnies dienaers tot haer costen sullen versorght worden, ende 't gesach over desen trop, mitsgaders d'administratie des handels, bevolen sijn den gesubstitueerden fiscus ende landtschoudt Abraham Gabbema, met allen 'twelcke hun den vrijeluyden dan conformeren ende wijders beslooten is, dat de vrijeluyden vrijdagh (sijnde overmorgen) middagh met haer ossen ende bagagie sullen aen 't fort comen, om dien selven avondt in den name des Heeren op reys te gaen met dese navolgende persoonen te weten:

Van Compagnie's wegen g'armeert met pistools ende snaphanen, Abraham Gabbema bovengenoempt, Jan van Bemmel corporael, Pieter Teunisz. Mulder, baesmetselaer, Pieter Potter, lantmeter, David van Eps onder-barbier, Elias Giers, adelborst, Jochem Elbert, bosschieter off ossedrijver met 4 Hottentoos als voorz.

Van de vrijeluyden idem g'armeert, Harman Reman jeune, Hans Pietersz. Faesbenger, Warnar Cornelisz. van Nunspeet, Otto Jansz. van Vrede, Hendrick Elbertsz. van Ossenbrugge, Wouter Cornelisz. Mostert, Cristiaen Jansz. van Hoesum, Harman Ernst van

Utrecht, knecht van Hendrick Boom, al te malen vrijburgers sijnde, samen 15 Nederlanders, 4 Hottentoos met 9 ossen etc. als boven verhaelt. Ende nademael door 't affsteecken van dese luyden, bovengenoempt, mitsgaders oock nodich met 't Robbejacht moeten mede gaen na de bay Saldanha etc. ten fine in onse resolutie van gister genarreert, wij ons vrij swack vinden om alles gaende te houden, dewijle oock al de timmerluyden aen Compagnies corenschuyr in 't landt mede besich sijn om deselve inderhaest aff te maken tot berginge van het coren, waeraen noch wel 4½ maenden werck is, ende jegenwoordich de handen hier oock soo vol hebben aen de reparatie van 't forts wallen, stormpalen, geschutsbeddinge te vernieuwen, etc. boven ons tuynwerck ende lantbouw etc. - Soo is verstaen het metselwerck gelijck het werck aen 't hoofft mede voor een wijle tijt gansch ende gaer te staecken ende d'aenstaende weecke voorsz. reparatie gedaen wesende, met der metselaers ende alle andre te practiseeren hulpe, te vallen aen 't graven ende dammen van de rivier om die van de noord west candt 15 roeden achter 't crael boven 't fort om te leyden ende deselve aen de Z. oost candt vergenoegh besijden 't fort heen in zee te laten lopen, vermits deselve jegenwoordich dicht bij 't hoofft heen lopende daeraen door 't schuyren der groote affwateringh in de regentijt veel hinder ende schade doet, welcke achterom leydinge met eenen dan oock sal strecken tot te meer versterckinge van 't fort, als sullende dan rontsom behalven voor aen de zeecandt een dubbelde gracht hebben, die voor 't affspoelen van onder de grondt met rijs ende tacken sal getuynt, gestaeckt ende geschoeyt, mitsgaders d'op te werpen aerden buyten waerts geleght worden als een conterscherp, om binnen 't selve tusschen de lopende riviere ende

't fortsgrachtjen oock compagnies bestiael te verseeckerder ende ruymer nodich te bewaren etc.

19 dito

is de landttocht voorsz. ondernomen met dese navolgende:

Memorie van Abraham Gabbema gaende met

een trop volcq van 15 coppen soo Compagnies dienaren als vrijeluyden ende coopmanschappen op draegossen geprovideert voor 14 dagen te landewaert in om van d'inwoonders bestiael te handelen etc.

Tot de tocht dan alles gereet wesende, mitsgaders beneffens de provisie d'ossen geladen met 524 ℔ plaet als draet coper, 48 ℔ tabacq ende 1½ gros pijpen, soo sullen uluyden haer in Godes name desen namiddagh op reys begeven gerecommandeert blijvende de goede wacht ende sorge voor u persoonen ende goederen, ten eynde u luyden geen ongeval van de inwoonders overcome. Ter saecke comende van 't gene sult hebben te doen, soo is 't dat uluyden moeten trachten te bevorderen ten eersten bij de naeste Saldanhars te comen, sonder na Herry, Caepman offte den swarten capiteyns troupen om te sien, maer die soo veel te mijden als mogelijck is, omme te ondernemen off men niet sonder haer met de Saldanhars beter, gerustiger ende proffitabler sal cunnen handelen ende deselve herwaerts affnodigen, ten welcken eynde haer alle verseeckeringh van sauveguarde voor Herry etc. moet gedaen ende beloofft worden, dat men haer hier aen 't fort oock niet als alle minne ende vruntschap sal aendoen, ende waeromme oock op 't hooghste nodich is ende uluyden gelast wordt, soo se niet al en willen affcomen, dat altoos eenige van haer medelockt om deselve hier wat goet onthael aen te doen ende met

eenige vereeringen wederom te laten keeren, hoe vremder ende verder volcq uyt het landt, hoe beter, om oock met deselve te cunnen wederom keeren, offte andersints soo ten dienste van d'E. Compagnie best mochte g'oordeelt worden. Ende indien 't soo uytvalt (gelijck wij hopen) dat uluyden een goeden handel aentrefft, sulcx dat uluyden meer coopmanschappen nodich had, souden wij niet vreempt sijn, dat uluyden eenige gewillige lieff hebbers bij d'inwoonders liet ende met de rest ende 't gehandelde vee affquam, off wel in tijts 2 a 3 van u volcq met een van de nu medegaende vertroude Hottentoos met een brieffken affsondt, om u meer coper ende provisie met dese selffde ossen ende meer ander volcq na te senden, die dan uluyden met 't gehandelde bestiael ende draegossen voornoempt neffens de ledige sacken op 't lijff costen herwaerts affsenden ende uluyden daermede soo al geduyrich weder secours toegesonden worden. Sulcx dan om 't selve ende u personen wel te bewaren, sal seer nodigh wesen, dat uluyden (daer gij siet den handel wel ende vast gaen wil) een goede vaste crael offte beschansingh van tacken (gelijck de Hottentoos) maeckt, om bij nacht ende ontijde in verseeckerheyt te leggen, als wanneer met eenen oock gelast blijfft, naeuwe opmerckinge te nemen ende te ondersoecken, offer oock quantité goede struysveeren, oliphantstanden ende zeecoetanden, renocheroshoorens, civet, amber, goudt, honich ende diergelijcke bij haer te becomen wesen soude. Soo moet oock den lantmeter Pieter Potter expres gehouden worden om alle gelegentheden van valeyen, bergen, heuvelen, wateren ende revieren ter degen op hare streckingen ende distantien off te meten met passen ende pertinente peylingen, omme alles na de chorographie sooveel mogelijck perfect in een caerte te brengen, ende altijt

te mogen weten wat courssen ende wegen men hierna successivelijck in 't reysen sal te gaen hebben, alsoock bekent te worden de gelegentheyt der bosschagies ende landerijen bequaem om te cultiveren, offte oock wel eenich redout off andersint te bouwen, tot een vaste handelplaets, off de Saldanhars doch om Herry ende Caepman off ander oorsaecke niet costen resolveren nader aff te comen, op hoedanige saken uluyden dan gerecommandeert wort goede acht te slaen, ende een affteyckeninge mede te brengen, mitsgaders oock te letten wat steen ende hout daer dichte bij ende omtrent is, opdat men geen materialen derwaerts nodich soude behoeven te brengen, ende wes meer uluyden mondelingh onderricht.

Het sal oock seer goet wesen, dat uluyden die ordre houdt, datter op de wegh gansch niet geschoten wordt, alsoo dese natie daervoor seer vervaert sijn, ende degene welcke diep in 't landt woonen noch al meer als dese hieromtrent, om haer (sulcx hoorende) niet affschrickigh maecken ende te doen weghvluchten, waeraen veele gelegen is, ende wel na uwe ordre opgehouden moet worden, ten eynde uluyden deselve (als met eenen stillen trom) te eer belopen mocht, alsoo Herry etc. haer wel mochten wijs gemaeckt hebben, dat wij haer soecken te beroven; des haer niet als alle minne ende vrundelijcheyt moet gethoont worden om haer het contrarie van ons te doen geloven per gouverno. Ende opdat de provisie te beter souden mogen strecken ende gijluyden daeromme te langer cunnen uytblijven, soo wort uluyden de menagie op 't hoochste bevoolen, latende soo den handel eenichsints wat vloeyt, ten dien eynde altemet een schaep slaen ende u medenemende broot ende ander victualie daertegen weder versparen, sonder aen te sien de contrarie lust offte onlust van Compagnies

dienaren off vrije luyden, alsoo dese reys tot Compagnies ende der vrije luyden besten wort aengevangen, ende daeromme mede des Compagnies reglemendt moeten onderdanich sijn, gelijck sij beloofft ende haer daermede hebben geconformeert, mitsgaders oock aengenomen soowel als Compagnies ministers u als haer opperhoofft te erkennen, soo langh dese lanttocht sal duyren, sonder dat ymandt, buyten u consendt, van den trop d' een off d' ander wegh sal mogen affgaen, volgens onse speciale ordre ende last bij desen daertoe gevende, opdat alles doch met goede ordre sonder difficulteyt moge toegaen ende uytgericht worden tot dienst van onse heeren meesters ende ten besten van de vrije borgers offte landtbouwers, 't welck d'Almogende wil geven, in wiens protecxie wij uluyden tot besluyt sijn bevelende, met hope denselven u in haer uytgaen ende wedercomen met sijn H. geleyde altijt sal bijwoonen, amen!

Int fort de Goede Hoope, ady 19 October anno 1657.

Was geteeckent Jan van Riebeeck.

In de voornacht quam Elias Giers van de lantreysers noch om een lijn om de beesten mede te leyden, met tijdinge dat se tot den vrijman Jan Reynierss. gelogeert waren, en voornemens morgen met den dach van daer voorts te reysen. Na de middernacht quam oock den corporael om eenige goenysacken, volgens inhoudende van onderstaende brieffken geschreven:

Aen den Commandeur Riebeeck.

Sooals wij verleden avondt uyt het fort gescheyden sijn, is ons onder wegen groote moeyten met de beesten overgecomen al soo in't springen 't coper ettelijcke

malen van haer lijff viel, voornamentlijck van Compagnies twee cleyne ossjes, die heel ongemaniert sijn, soo dat genoodsaeckt waren 't coper te dragen, 't welck vertrouwt wierdt te comen door de scharpheyt ende 't vrijven, dierhalven wel van noode soude wesen eenige goenysacken, die met gras gevult sijnde onder de gespen souden dienen geleght worden, ende oock anders niet wel soude cunnen voortcomen, mitsgaders de sackjes, daer 't plaetcoper in is, door 't springen van voorsz. beesten al aen stucken gebroocken ende genootsaeckt sijn ons alhier wederom te repareeren, sulcx U.E. versoecke, dat negen goenjesacken met brenger deses gelieve te senden.

Ter sijden stondt: met haest ende halff bij doncker, ende was geteeckent: Abraham Gabbema. Waerop den corporael met de versochte goenysacken datelijcq is wederom terughgesonden.

20 dito

fray sonneschijn stil weer, treffelijcq comende voor onse landreysers, daer den Commandeur 's morgens vroegh eens na toe gingh, om te sien hoe 't sich met de draegossen al schicten, maer waren al een goet stuck wegh, sulcx denselven voorts na 't coorenlandt gingh ende aldaer op eenige saken wat ordre stelden, staende de garst ende rogh al fray in airen, mitsgaders de taruw mede redelijck wel ende de timmerluyden wacker besich aen de schuyr etc die haer aenbesteet is in 4½ maenden aff te maecken met conditie 't gene sij daer langer over besich sijn hun van hare gagie voor dien tijt affgetrocken; maer corter affdoende, 't selve haer in contant sal goet gedaen worden, elck na hij gagie is winnende, omme een cort werck te maecken ende haest daer aff te comen, ten eynde men dan voort aen het hoofft met macht mach vallen, dat nu daeromme moet blijven staen.

Sondagh den 21 dito

is van besmettelijcke vrouwesieckte overleden Jan Camel gewesen tamboer op 't schip de provintie.

22 dito

quamen des namiddaegs 3 hottentoos van Caepman in 't fort met navolgend brieffken van onse landtreysers geschreven.

Aen den Commandeur Riebeeck.

luydende van woorde te woordè als te weten:

Alsoo wij ons op desen morgen al vroegh met de beesten op reys begeven hadden, ende o.n.o. 't landt omtrent drie uyren van de Tijgersbergh ingecomen wesende tot op den middagh daar ons wat rusten ende de beesten weyden lieten, sijn ons verre drie Hottentoos in 't gesicht gecomen, d'welcke wij weuyffden ende doen bij ons quamen, haer vragende na Herry, Caepman, Saldanhars etc., waer deselve met haer negerije lagen, dat ons gesecht wierde; doch de Saldanhars souden (na haer seggen) noch van ons leggen met 4 negerijen op de groote rivier, U.E. apparentelijck wel bekendt, omtrent 4 daghreysens recht n.n. oost van deze plaets daer wij jegenwoordich leggende sijn, waerop wij met goede couragie deselve metterhaest sullen oplopen, hopende, bij aldien d'selve vinden, een goe getal bestiael sal cunnen gehandelt worden, dat d'Almogende wil geven, ende oock te wenschen soude wesen.

Wat ons aengaet sijn al te male noch in goede gesontheyt, waerin de groote Godt ons wil continueren tot vorderingh van dese reyse.

Ter sijden stondt: Int landt op een dorre ende schrale grondt, den 21 October 1657 op Sondagh.

Was geteeckent: Abraham Gabbema. Hierbij was

noch een cleyn brieffken door denselven geschreven aen voorsz. Commandeur van navolgende inhoude:

Alsoo dese Hottentoos jegenwoordich bij ons gecomen sijnde ende sorgende, dat wij deselve niet van ons sullen cunnen crijgen, ende oock (Caepman volgens presumptie uyt dese Hottentoos haer redenen verstaen) nevens ons sijn voorttreckende, soodat wij daeruyt wel arch sijn denckende, dat deselve ons in den handel voorsz. soecken te beletten; doch hoope een beter, maer sijn nooyt in ons gesicht geweest; wij gebruycken de stouticheyt om dese Hottentoos quyt te raecken met deselve UE. te stuyren, om oock tot ons voornemen te beter te geraecken, alsoo wij sijn sorgende, dat de Saldanhars van onse compste soude worden gewaerschoudt, met beloffte dat UE. haer veel tabacq soude geven. Dit dan tot geen ander eynde dienende als voorsz., sal blijven hiermede etc. was oock geteeckent: Abraham Gabbema.

23 dito

mot regenachtich weer en de wint zuydelijck, wierd een schip voor de bay westwaerts van 't Robbeneylandt gesien, 't welck heden niet binnenquam, schoon het een goede Z. weste windt creegh, die op den namiddagh vrij hard ende onstuymich deurbloes met stijve regenvlage, ende waerdoor verhaelde schip vermits de donckere lucht oock niet meer coste gesien worden, sullende apparent een Engels off ander uytheems seyl sijn geweest: souden anders desen namiddagh met gemack al cunnen ter rheede hebben gecomen.

Heden de reparatien ende vernieuwinge der stormpalen, mitsgaders 't ophogen van de wallen omtrent twee voeten hoger als te vooren, vermits 't sacken aen 't fort en de reduyt Duynhoop t' eenemael g'ab-

solveert sijnde, behalven eenige geschutsbeddinge, waertoe 't hout noch niet al bij de handt is, maer in 't bos claergemaect wordt etc., - Soo is heden met gemeender macht gevallen aen 't graven, om conform onse resolutie van den 17 passado de reviere achter 't fort om te leyden, ten eynde in deselve resolutie breeder vervaet.

24 dito

smorgens noch al onstuymich weer en de wint sterck Z.Z.O. met felle val ende regenbuyen.

25 dito

noch al emmers soo fel continuerende ende cregen tijdinge uyt de coornvaleyen achter de Taeffelberch, dat het daer wel mede heel stijff woey, maer nergens na soo hard als hier ende oock maer gestadich sonder buyen, sulcx dat het cooren, selffs 't geen al hoogh op ende in airen geschooten was, gelijck als garst, roch, haver ende gansch geen hinder geleden had.

26 dito

hard weer ende wint Z.Z. oost niet soo stijft als donderbuyen over de Tafelbergh alsvooren, waerdoor veele jonge vruchten in de thuynen alhier te pletteren wayen ende bedorven worden, insonderheyt roomse ende turcxe boonen, mitsgaders erten sonder schellen etc., hoe nauw die oock met tacken ende matten bewaert worden, alsoo mede veele schuttingen ende paggeringen plat onder de voet wayen. Sijnde oock 't sieckenhuys, gemaeckt van de houtwercken der oude houten huysen in 't fort voor desen gestaen, heel over gewaeyt ende drie balcken gladt aen stuck geraect, ende indien niet achter met een stercke steene clipmuyr was opgemetselt, soude glad onder de voet gewaeyt hebben.

Heden den Commandeur hebbende wesen besichtigen seecker bosschagie, stijff drie uyren gaens van hier, leggende noordwaerts in de hoeck van de bosheuvel tegen de bosbergen zuytwaerts beneden den Taeffelberch, aengewesen door den vrij timmerman

Leendert Cornelis van Zevenhuysen, ende bij hem versocht 't selve voor sich te mogen hebben, met previlegie dat niemandt als hij daer eenich houdt uyt sal mogen halen om tot goeden oirbaer sonder schendinge, maer tot verbeteringe van dito bosschagie te gebruycken ende daeruyt tot gerieff van d'E. Compagnie ende vrije luyden op eygen costen te sagen ende leveren allerhande plancken, balcken, ribben etc. - Soo is ingesien sulcx gansch nootsaeckelijcq sij ende buyten last van d'E. Compagnie seer geriefflijck sal vallen, hem 't selve stuck bosch ten eynde voorsz. toegestaen ende vergundt neffens oock een parck van 20 mergen landts, daeromtrent op voorsz. bosheuvel tegen de bosbergen gelegen, om te bebouwen, mits, in plaetse van desselffs verbonden tijt hier, in vrijdom te woonen, nu ten minsten 15 jaren sal moeten vrij man blijven ende sijn vrouw met d' eerste gelegentheyt uyt 't Vaderlandt ontbieden, volgens de vrijbrieff hem verleendt.

27 dito

smorgens noch al harde, doch droge en niet soo felle, maer wat bedaerder Z.Z. ooste winden, sulcx dat het Robbejachtjen sijn goet coste aen boort halen ende noch desen avondt onder seyl gingh na de Saldanhabay etc., met dese navolgende memorie:

Memorie voor Juriaen Jansz., opperhoofft

op 't Robbejachtjen.

Soo haest de windt eenichsints wil dienen, sal uluyden met 't Robbejacht en de opgeboeyde boot Pequijn onder seyl gaen, ende vooreerst aendoen 't Robbeneylandt, mitsgaders aldaer overgeven neffensgaende mantjen met pattattissen, om bij onse schapenwachters aengeplant te worden.

Na 't welcke dan voorts ten eersten u reys sult

hebben te vervorderen na 't Dasseneylandt, om van daer aff te halen de 2 Engelse ijsere stucken, leggende begraven schuyns tegenover 't huys aen de strandt na de noortsijde, en de 2 repaerden achter 't selve huys in 't velt. Item oock de cogels op strandt bij de paeltjes, daer de boot aen vastgemaeckt wordt, weynich na de waterpudt, welcke stucken ende toebehooren ingenomen hebbende, sal uluyden sien, hoe u de windt dient, is 't saecke dat gij met een goet hapjen soudt cunnen wederom na 't Robbeneylandt comen, soo sult het waernemen ende dito stucken met hulpe van d' onse aldaer op landt setten, na d' ordre van d'E. heer Commissaris van Goens planten op de bequaemste plaetsen in 't santbaytjen, om 't landen van vreemde boots te beletten, ten eynde deselve met macht van volcq de Compagnie daer geen quade part comen te spelen. Den haen, die mede gaet, moet oock op 't Robbeneylandt overgeven bij de hoenders, voor desen daer gesonden, waervan den haen gestorven is. Na volbrengingh van 't welcke dan ten eersten weder sult keeren na de Saldanhabay, omme aldaer van 't Madagaseneylandt te halen ende in te souten al u medegegeven vaten (sijnde 48 halff amen) vol vogels om hier tot toespijs te gebruycken, doch de oly ende traenvaetjes sal uluyden eerst met robbentraen vullen, om welck te branden uluyden alle gereetschappen sijn medegegeven. Ende alsoo 't wel mocht gebeuren, dat uluyden daer eenige inwoonders vondt, soo hebben wij u oock 71 ℔ draetcoper, 9¼ tabacq ende 1 gros pijpen medegegeven, om daervoor oock wat schapen ende jonge koebeestjens (die haer in de weyde al cunnen generen) te reuylen, settende deselve als voor desen op 't Schapeneylandt, om van daer dan voorts aen 't Robbeneylandt over te voeren, namentlijcq de jonge schapen, maer d' oude moeten hier gebracht

worden om ten eersten te slachten ende oirbaren, alsoo die bevonden hebben veel te sterven ende 't jonge slach fray op gemelte eylandt te aerden, gelijck oock de jonge koebeestjes mede moeten hier wesen, meer te laeten groeyen.

Op voorsz. Schapeneylandt sijn voor desen wat pattattissen geplandt, sult derhalven eens vernemen ende ons bescheyt weten te brengen, off die wat voortgeset sijn, gaende nu oock eenige met u om aldaer ende oock op 't Dasseneylandt weder partije te planten, mitsgaders overal daer uluyden sandige grondt sijt vernemende, soowel op 't een als 't ander aencomelijck eylandt, item oock selffs op eenige bequame plaetsen in de Saldanhabay, om overal comende altijt wat te vinden, alsoo 't een seer aengroeyende aertvrucht is, 't welcke in plaets van broot soude cunnen verstrecken, ende daeromme gerecommandeert ende bevolen blijfft tot 't selve al wat naersticheyt aen te wenden, sijnde de grondt op 't Dasseneylandt voornamentlijck tot die vrucht seer bequaem, waeromme daernaest 't Robbeneylandt de meeste wel moeten geplandt worden. Wij geven u oock mede 2 palen, op elck gespeyckert een planck, daerinne gebrendt 't merck van de Compagnie, van 't welcke uluyden een op 't Dasseneylandt sult planten op een bequaeme plaetse aen de noortcandt van de Saldanhabay, mitsgaders oock 't selve merck uythouwen op een van de aensienlijckste groote clippen oflte steenen, gelijck als aen 't Dasseneylandt op de clip Rijpermonde, die niet can weghgerolt worden, tot teycken dat de Compagnie het voor haer in possessie offte besit hebben genomen ende waertoe uluyden steenhouwersijsers ende hamers worden mede.....Ga naar voetnoot1), die

ons na gedane reyse sult weder overhandigen, om tot andre nodige tijt te bewaren ende niet verlooren te raken.

In u heen ende weer seylen moet uluyden altijt ende doorgaens 't loot laten gaen, pertinent aenteyckenen wat diepten ende gronden, reven, clippen, sanden, droochten, bayen, inhammen etc. overal bevindt. Item oock wat streckingen de custen hebben, omme alle instellingen van de gemaeckte caerten sooveel mogelijck te verbeteren, waeraen voor d'E. Compagnie veel gelegen is, ende uluyden gelast wordt altijt wel waer te nemen, ende mogelijck sijnde, ons oock van alles affteyckeninge mede te brengen.

Renocheloshoorens, oliphandt- ende zeecoetanden in de Saldanhabay vernemende, moeten uluyden neffens de schapen mede soo veele handelen als becomen cundt; item struysveeren, die se altemets oock wel hebben; maer is tot heden bij d' onse noch weynich debvoir om gedaen, des uluyden door meerder naersticheyt ende vlijt sulcx moet maken te verbeteren tot dienst onser heeren meesters ende ulieder particuliere eere, waermede wij ulieden dan geluck ende behouden reyse sijn toewenschende. In 't fort de Goede Hoope ady 27 October 1657, was geteeckent Jan van Riebeeck.

Met dito jachtjen is oock geschreven navolgend brieffken:

Aen Jan Woutersz. op 't Robbeneylandt

als te weten:

Uyt ulieder jongste van den 14 des verleden maents hebben wij verstaen, dat het getal van de schapen als doen waren 250 stucx, op de aenteelt van welcke

u meeste gedachten moeten gaen ende ons telckens van den vorderen aenwas advys senden.

Dat de mieredick wel groeyt is een goede saecke ende moet mede alle mogelijcke vlijt tot voortsettinge aengewent worden, alsoo 't selve groot gerieff ende ververssinge voor Compagnies volcq op de reysen sal geven, item oocq de pattattissen, van welckers wasdom ulieden niet behoefft te despereren, sullen hem wel verthoonen eer de maendt November gepasseert is, sijnde jegenwoordich noch de beste tijt tot verplantinge, ende waeromme wij bij desen noch een goede partije senden om noch al meer ende meer aen te planten, vermits de Robbeneylants gronden daertoe seer bequaem sijn ende dierhalven sonder twijffel wel voortelen sullen. Om daer hoenders aen te focken sal niet nodich wesen, alsoo de vrije luyden genoech aenqueecken, oock soo soude het, omdat se daer uyt de handt moeten gevoedt worden, vermits op dat eylandt geen granen wassen willen, daer wij oock noch sober genoech voor 't volcq van versien sijn, te costelijck ende ongelegen voor d'E. Compagnie vallen, mitsgaders mede prejuditie geven in der vrije luyden voordelen; echter wort u den versochten haen voor de daer sijnde hennen gesonden tot ulieder eygen gerieff, alsoo de hoenders maer delicaetés ende dierhalven weynich voor 't gemeene volcq wesende, bij de respective opperhooffden der uyt ende thuys varende schepen voor hun particuliere versnaeperinge van de vrije luyden wel cunnen gecocht worden, sonder d'E. Compagnie dienaengaende noch meer lasten op te laden. Men moet het voor haer Ed. op de mesnagie aenleggen, ten eynde ydereen versorcht can worden van 't gene dat best strecken can, sijnde op dat eylandt principael d' aenfocq van schapen ende voorsz. aertvruchten, 't welck soowel voor 't gemeen als d' opper-

hooffden sal cunnen strecken ende groote ververssinge geven.

Wij senden u oock wat loocq, porey ende bataviasen ajuyn hier aengefocqt ende apparent daermede wel sullende voortcomen. Ulieden cunt der proef affnemen ende ons van de bevindinge hierna advys geven. Item oock noch 2 provisie ende 1 groote mande met wortelen, sulcx ulieden nu tot diep in January rijckelijck geprovideert blijfft. Wij hebben op den 23 deser maendt October een seyl westwaerts van 't Robbeneylandt gesien, sonder 't selve vermits d' opgecomen dijssicheyt te hebben cunnen verkennen, menende oock doordien wij geen ander verwachten als den Oliphandt ende Walvis uyt 't Patria, ende dit maer een redelijck jacht geleeck, dat het een onduyts sal geweest sijn: sullen derhalven verwachten wat bescheyt off kennisse ulieden daervan vernomen hebt, ende alsoo wij gissen ulieden van geen kijcker versien sijt, soo wortter nu bij desen een gestuyrt, om de aencomende schepen te beter te erkennen. Ulieden moeten oock niet vergeten te vuyren, alsser Compagnies schepen voor de wal sijn, om snachts op in te seylen, alsoo daerop expres seynbrieven sijn gemaeckt; maer vreemde schepen sijnde, sal ulieden sich gansch stil houden sonder eenich teycken ter werelt te thoonen pro memorie.

Int fort de Goede Hoope, ady 27 October anno 1657.

Was geteeckent Jan van Riebeeck.

Heden oock is ordre ende volcq gestelt op 't grasmaeyen ende hoyen, voor de paerden heel nootsaeckelijck, tegen de dorre tijt dat hieromtrent weynich gras te snijden valt.

Sondagh den 28 dito.

Savonts cregen tijdinge uyt eenige vreemde Hottentoos, dat ons volcq al sommige

Saldanhars hadden aengetroffen ende hun omtrent haer ternedergeslagen, mitsgaders van deselve rede goet deel schapen, doch noch maer 3 a 4 koebeesten gehandelt hadden, de tijt sal de nader seeckerheyt openbaren.

29

liefflijcq weer ende wint alsvooren, den Commandeur uytgegaen wesende na de corenlanden, bossschagies etc., omme de gelegentheden van de bequaemste bouwlanden meer ende meer aff te speculeeren, ende tegen den avondt wederom comende, was hem omtrent Compagnies boomgaert stijff 1½ uyr gaens van hier ontmoet den tolcq Herry alleen sonder ymanden bij sich te hebben, welcke om een plasdanck te behalen de verhaelde tijdinge quam confirmeeren, seggende onder anderen, dat soo haest als d' onse den 4 avondt omtrent d' eerste trop inwoonders (Charigrina genaempt) waren gecomen, deselve uyt vreese van beroofft te worden, altemalen waren wegh gevlucht, sulcx ons volcq al vorder treckende, een ander trop, Cochona genaempt, hadden opgelopen ende met deselve ten eersten in handelinge geraeckt, daer weynich van aff seecker ander trop lag, Chorachougua genaempt, die verleden jaer de vrije luyden haer tabacq van 't velt hadden genomen, bij dewelcke d' onse, als kennis daeraen hebbende en 't verhaelde al overlangh vergeven ende vergeten sijnde, haer hadden ternedergeslagen, wordende van deselve ende oock de voorsz. Saldanhars lustich met melck onthaelt, 't welcke den gevluchten trop Charigrina vernemende, waren die op haer vorige plaetsen wedergekeert ende oock bij d' onse gecomen, mede aenbrengende behalven de schapen sooveel ende meer melcq als ons volcq costen nuttigen, welckers coper ende tabacq oock als haest verhandelt was, sulcx wij haer binnen weynich dagen stonden weder thuys te crijgen, neffens al de voorsz. Saldanhars, om hier

aen 't fort te comen al ons coper aff te handelen. Off die mare soo goet sal wesen is te hopen, ende wil d'Almogende geven.

30

brachten eenige van de vrije luyden tegen den avondt tijdinge, datter Saldanhars van de oost (sijnde ons volcq bij die van de N.oost) aen Jan Reynierss. huysinge waren verschenen met 6 beesten, die se gaerne mede herwaerts aen 't fort hadden gebracht, maer vermits de nacht op handen quam, wilden deselve haer daer onthouden ende morgen vroegh comen. Echter wierd den boechouder Roeloff de Man ende den sargeant derwaerts gestuyrt met wat broot, tabacq, pijpen ende brandewijn, ten eynde deselve daermede wat onthael ende goet tractemendt aen te doen, om hun te meer tot ons te verbinden ende aff te locken, beneffens de behoorlijcke groete van den Commandeur, ende dat morgen aen 't fort comende, door denselven met alle minne ende vrundtschap noch vorders souden onthaelt worden ende wes meer tot aenlocq dienen mochte. Doch quamen sijluyden omtrent 2 uyren na sonnenondergangh met voorsz. boeckhouder en de zargeandt noch aen 't fort, hebbende haer beesten tot den vrijman Jan Reynierss. voorss. bij de sijnen in stal laten staen, ende wesende van deselve luyden daer d'E. Compagnie over twee jaren redelijck partije beesten van heefft gehandelt, des haer den Commandeur met Spaence wijn, eeten, tabacq etc. wat lustich dede tracteren, ende haer vragende off se met hare huysen niet souden affcomen, antwoorden: neen, maer dat telckens van hare beesten toebrengen wilden om aen d'E. Compagnie ende vrije luyden te verhandelen. Haer vragende: waerom, gaven tot antwoort, dat niet en derffden om datter dickwils veel schepen aencomen ende vreese hadden, dat haer de groote capiteyns, die daer somtijts mede quamen,

met haer volcq mochten overvallen, vermits gesien ende gehoort hadden (apparent van Herry), dat sommige altemets overal door 't gansche landt na haer hadden wesen soecken om te beroven ende doot te slaen. Twelck Herry wel fray wist te confirmeeren ende haer oock alsoo vast ingeprendt had, dat sijluyden tot geen ander gelooff te brengen schenen, nietjegenstaende wat affirmatien ter contrarie wierden g'allegeert, seggende Herry wel rondtuyt: Ja waerom quam den laesten grooten Capiteyn (denoterende daermede d'E. heer Commissaris van Goens) met sooveel volcx in de Houtvaley, anders als om mijn ende Caepmans beesten aff te nemen, na 't welcke de andre niet misgelopen souden hebben etc.; ende hoewel wij seyden, dat om hem noch sijne beesten niet gedacht wierd ende 't uytgaen van sijn E. voorsz. maer was geweest om te sien na schepen, die men doen verwachtende was ende oock na bequaem landt om te bebouwen ende voor vrije luyden huysen op te setten etc., gelijck emmers nu claer genoegh te sien is, soo en was hem sulcx echter niet uyt het hoofft te praten, soodat wij moeten presumeren, hij d'andre inwoonders daermede al wat affschrikkigh sal gemaeckt hebben, 't welck haer metter tijt uyt het hoofft sal moeten gepraet worden, ende off men Herry ende Caepman om redenen voorsz. nu wel soo na sal hier crijgen om haer te besluyten, is grootelijcx te twijfelen, alsoo sij rondtuyt seggen, dat se niet derven met haer beesten hieromtrent blijven, voornamentlijcq alsser schepen op de rhee comen, uyt vreese van andre groote capiteyns, menende altijt dat se (die hier vernemende ende in 't landt gaende) gevangen off geslagen sijn, insonderheyt Herry, Caepman en de swarten capiteyn, welcke derhalven dan oorsaecke sijn, dat de rest mede soo affschrickigh worden.

Ultimo dito

hebben de voors. Saldanhars hare 6 beesten laten aen 't fort halen ende daervan 3 aen ons verhandelt, namentlijck 2 koeyen ende 1 redelijcken grooten, maer vrij mageren os, sijnde d'andre drie redelijcke calven die se niet verhandelen wilden; maer belooffden met veele beesten over 6 à 7 dagen, als de maen nieuw geworden was, wederom te comen, tegen welcke tijt oock nader tijdingh ende 't succes van onse landtreysers te gemoet sien. Den Commandeur desen dagh soo wat bestedende met dese verhaelde Saldanhars te tracteren ende na verscheyden saken te ondervragen ende vernemen door hulpe van seecker meysken, bij ons genaempt Eva, out omtrent 15 a 16 jaren en van den beginne bij des Commandeurs vrouw aengehouden, mitsgaders nu vast hier blijvende ende fray duyts beginnende te leeren spreecken, - Soo sijn wij sooveel te verstaen hecomen, datter een seecker groot heer, keyser off koningh soude wesen, die regeerder ende heer over al dese Caepse volkeren soude sijn, bij haer genaempt Chobona, seer verre te landewaert inwoonende ende rijck van gout wesende, dat se chory noemen ende uyt sandt soude gehaelt worden, mitsgaders oock weten te munten ende te snijden op de penningen, die se wel soo groot ende grooter als palmen van handen souden maken, ende seer begerich sijn na root coper ende rode coraeltjes, hebbende oock groote huisen van steenen ende balcken, sayende mede witte rijs ende plantende veelderley aertvruchten, item oock dragende cleederen over 't lijff ende spreeckende een ander tael als dese, die na de Caep toe woonen ende somtijts hieromtrent comen, welcke alle onderdanen offte ten minsten tributarisen souden sijn van desen Chobona, ende generalijck bij ons bekendt worden onder den naem van Saldanhars ende bij dese natie Quena, als van een

spraeck ende cledingh wesende, over welcken desen Chobona een veltheer soude hebben, om deselve onder devotie te houden, ten eynde Chobona altijt voor haer opperheer erkendt bleve ende d'affvallige met oorloogh gestrafft worden, wesende desen veltheer mede volcq als de Saldanhars, soo van habyt als spraecke ende genaempt Kochogua, bestaende in twee machtige heyrlegers offre troupen, waervan de tweede genaempt is Gorona, te samen geduyrich niet anders voerende als crijgh ende oorloge tegen de affvallige, ten eynde voorsz., daer sij geduyrigh werck aen hebben ende echter evenwel altemalen niet cunnen onder devotie houden, alsoo sommige den Chobona sooveel submissie niet willen doen als hij van haer volgens sijn pretenderend recht begeerdt etc., sulcx desen Kochogua ende Gorona altijt in actie van oorloge leven, wiens kinderen de vaeders (overlijdende) comen te succederen, ende bij mancquemendt van deselve hare broeders ende oock de zusters. Desen gemelten capiteyn daer wij heden de voorsz. drie beesten van hebben gehandelt, seyde dat een vrouw had die in 't huys van den Chobona gewoont had ende opgevoedt was, wesende derhalven van hem een groot vrundt, ende seyde dat sijn vrouw in d' oiren, aen den hals ende vingers met goude ciersels behangen was.

Den Commandeur versocht instantelijcq, dat hij sijn vrouw off ten minsten yets van haer cieraet eens wilde hier brengen, waerop denselven antwoorde, dat se niet souden cunnen gaen, was niet gewent als thuys te blijven sitten, ende haer te laten dienen door veele andre jonge vrouwen, sulcx dat haer voeten soude seer doen. Hem wierd gepresenteert haer met een fraye wagen te laten halen; maer mochte almede niet wesen, sij soude haer doot schricken alsse de duyts mannen sagh. Den Commandeur presenteerde selffs

mede te gaen, dat mochte oock al niet helpen. Ende alsoo hij seyde morgen te willen na huys keeren, vraegde den Commandeur, off hij eenige van d' onse gelieffde mede te hebben tot desselffs bewaringe voor sijn vijanden, off wel om met hem te reysen na den Chobona, offte eenich ander volcq aff te nodigen met haer bestiael etc. Hij antwoorde: neen, want soo haest als d'andre troupen sijne vrunden vernamen, dat hij Duytsen bij hem had, souden altemalen 't landt in, weghvluchten ende haer beesten doot drijven, alsoo sij wel van ons horen spreecken, maer van onse goedaerdicheyt noch soo vasten gelove niet en hadden, als hij die nu de tweede mael was bij ons geweest, vermits Herry ende Caepman van ons volcq niet anders als alle quaet overal daer se quamen, waren divulgerende; maer hij wilde maken met alle sijne vrunden aff te comen ende haer alsoo in tijt ende wijle aen ons te wenden, na 't welcke hij dan wel eens met ymanden van ons volcq 't landt in na den Chobona wilde reysen.

Desen Capiteyn, woonende om de oost, was van de Chaynunquas, alsoo met al sijn onderhorich volcq offte troup genaempt nae haren oppersten Chaynunquaa, heel rijck van bestiael ende onderdaen van den Chobona, gelijck oock waren alle de navolgende, doch eenige wat stribbelich ende rebellich, te weten:

Charingwina, die voor ons volcq, als op den 29 verhaelt, gevlucht waren ende naderhandt weder bijgecomen sijn, mitsgaders jegenwoordich den handel drijven als op dato voorsz. ten dele hiermede conform genoteert sijnde, maer redelijck onderdanich den Chobona ende oorlogh voerende tegen bovengenoemde Chaynunqua, om eenige particuliere questien onder haer, gelijck in Europa met sommige vorsten onder een Keyser, Koningh off Potentaet oock wel geschiet;

doch, seyde hij, waren sij jegenwoordich alle metten andren verdragen, dat se malcanderen ongemolesteert souden laten tot elcq na sijn genoegen dit saysoen met ons haer handel soude gedreven hebben, maer langer niet; soo en soude oock niemandt onder haer eenige troupen molesteeren, daer sij vernamen, dat eenige Hollanders bij waren, ten eynde deselve geen schade off hinder aengedaen wierden, off waren d'andre verbonden die schade met alle doenlijcke middelen rigoreuslijcq te wreecken, gelijck rede eenichsints schijnt te blijcken, vermits haer vechten heefft opgehouden van den tijt dat d' onse bij dese bovengenoemde Charingurinas sijn gecomen ende in onderhandelinge geraeckt; echter evenwel mach men wel toesien ende dit wel van dese natie aenhooren, maer niet al te vast geloven, om sich niet al te bloot te geven etc.

Kayguma, groote vrundt van Chaynunqua ende mede goetwillich onderdaen van Chobona bovengenoempt, mitsgaders heel rijck van bestiael ende oock meest om d' oost sich onthoudende.

Chancumqua, idem om d' oost, groot ende rijck van volcq ende vee, mitsgaders een van de principaelste oversten offte capiteyns des Chobona.

Charigruqua, Kainguqua, groote rijcke troupen, insgelijcx om d' oost, ende goetwillige onderdanen ende vrunden van Chobona.

Namana, om de noord, mede heel rijck, ende haer in Chobonas gunst houdende.

Oengayqua, tusschen oost ende noordt sich onthoudende, mitsgaders heel machtich ende rijck, ende daeromme niet willende Chobona erkennen, sulcx den voorstaenden veltheer Kochoqua met desen veel te doen ende doorgaens tegens te oorloge heefft, sijnde als voorsz. desselffs vocatie die rebellen datelijck te beoorlogen om weder tot gehoorsaemhey te brengen

ende te houden, doch schijnt dat desen Oengayqua weynich op d' een off d' ander is passende.

Chorachouqua, is den trop die verleden jaer der vrije luyden tabacq van 't velt genomen hadden, mede stribbelich ende seer vijandich tegen Chobona; maer wort vermits sijn cleyne macht dickwils tot gehoorsaemheyt gebracht ende gestrafft; echter can hij niet nalaten telckens weder aff te vallen, waeromme oock veel hieromtrendt bij Herry ende Caepman sich is onthoudende.

Goringaycona, Caepmans trop; Choeringaina, is Herry ende al de Watermans. Altemalen met haren aenhangh, rebellen ende banditen van Chobona, maer vermits den Kochoqua soo veel aen evengenoemde Oengayqua ende sommige andre te doen heefft, soo en worden dese hieromtrent (ver van haer aff woonende ende van weynich macht off rijkdom wesende) gansch niet gemoeyt, anders als dat se van de voornoemde andre troupen, die haer somtijts ende jegenwoordich beginnen aff te comen, in hare holen gejaeght worden; doch hadden haer nu met deselve weten te vereenigen, uyt consideratie van ons, als menende desen bovengenoemden capiteyn van Chaynouqka ons daermede vruntschap geschiede etc.

Soanqua, sijn struyckrovers, niemandt onderdanich als 't gewelt van pijl ende hasegayen, daer se haer principael op verlaten ende veel luyden verradelijck haer bestiael ende vrouwen ontrooffden, welcke vrouwerovinge offte weghneminge in den oorlogh onder alle dese volckeren seer in swangh gaet ende den grootsten ofte principaelsten buyt schijnt te wesen, roemende elck daerop evenseer, d' eene dat dus veel ende d'andre dat sooveel vrouwen van sijn wederpartije heeft becomen: schijnt haer te doen te wesen om d'aenteelt van volcq tot vergrotinge harer troupen, sijnde oock

de vrouw van desen dickmael genoemden Chaynouqua geen inboorlingh der Chobonars, maer is door Chobona van een der principaelste rebellen deser volckeren affgenomen ende in huys als kindt, vermits een groote dame was, opgebracht ende aen hem ten vrouwe gegeven, dat extraordinaire schijnt g'extimeert te worden ende teycken van groot gunsticheyt te wesen, die een vrouw uyt den Chobonas huys crijgt, ende waermede hij dese troupen weet aen sich te verbinden.

November anno 1657.

Ady primo dito,

gister uyt voorsz. capiteyn hebbende verstaen, datter goudt in Chobonas landt soude vallen, lieten hem oock diamanten, paerlen ende goude kettingtjens sien, 't welck hij behalven de diamanten altemalen kende (sulcx noch noyt aen andre Hottentoos vernomen hebben), ende seyde, dat sijn vrouw van paerlen ende goude cieragien overvloedich versien was, maer dewijle hij 't selve niet en achtede, had sij het bij den Chobona gelaten, hebbende eenlijck maer weynige aen de ooren ende vingers, welcke Chobona hem met de vrouw alles hadden willen mede geven, beneffens veel goudt; maer vermits het niet en kende, als nu dat hij het bij ons sagh, had het niet begeert ende geseght: wat daermede doen soude, vragende, ja ons schier willende opdringen, dat wij namenlijck 't goudt ende peerlen nergens anders costen vandaen hebben als uyt Chobonas landt, daer voor desen eens Engelsen aen de zeecandt waren geweest, die veel volcq van de strandt geroofft ende medegenomen hadden, ende wanneer wij daer quamen, soude denselven menen, wij 't selve volcq waren; wilde daeromme de Hollanders eerst alomme bekent maken, ende dan met ymandt van d' onse wel eens mede na boven reysen. Off dit alles nu soo is ende

uytvallen sal, moet in tijt ende wijle door nader ondersoeck ervaren worden. Ende om desen persoon te meer aen de Compagnie te verbinden ende animeren, is denselven al wat rijckelijck beschoncken niet alleen met tabacq ende coper, maer oock met eenige fauce versilverde ende vergulde kettingskens, werdende oock gepresenteert eenige fauce paerlen, die hij voor fijn aensagh ende andre fraye vercierselen voor handen, halss- en hooftspansels off carcanten; maer wilde niet van hebben, alsoo seyde, sijn vrouw dat in grooten overvloet had, ende daeromme niet aennemen soude. Wij sochten 't hem evenwel te doen voor sijn vrouw accepteren; maer hoe wij 't hem meerder opdrongen, hoe hij 't harder excuseerde, willende eenlijck voor sijn kinderen maer aennemen de bovengenoemde versilverde kettingskens, met de parl, onder andre cramerijen anno passado becomen, dat sijn vrouw wat nieuws soude schijnen. Waermede denselven dan voor den middagh is vertrocken ende door den Commandeur een goet stuck weegs is uytgeleyt, begerende niet dat verder met hem gaen souden, sulcx denselven voorts na 't bos ende corenlanden gingh, van daer tegen den avondt weder thuys quam ende tijdinge creegh, dat gemelten capiteyn tot Herry onder de Lupaertsbergh omtrent 3½ uyr gaens van hier gelogeert was, ende voorsz. drie jonge beestjes aen denselven voor cooper verhandelt hadt, waeraen blijckt, dat desen Herry 't beste al soeckt ende fray weet aen hem te halen, onder wat dexel is qualijck te raden, maer te gissen, dat hij deselve apparent 't een off 't ander is wijs maeckende, ende dat sijluyden sonder hem geen acces bij ons souden hebben; doch sullen dat in tijt ende wijle wel anders ondervinden.

2 dito,

smorgens vuyl regenachtich weer en de wint westelijck, wierd een schip onder de wal vernomen,

dat noch voor den middagh fray ter rheede quam, wesende de Walvis, daerop schipper Barendt Ham ende ondercoopman Jacob Jansz. Pool, voor de camer Delff uyt 't Vlie geseylt den 27 Juny passado met 340 gegagieerde coppen, waervan 5 soo verongeluckt als van sieckte overleden waren, hebbende nergens aengeweest, maer op omtrent 17 graden ontmoet 't schip St. Pieter, uyt de bocht van Guinea comende met slaven ende daermede tenderende na Rio de Plate, welcke aen Annabon had wesen ververssen, des van deselve goet deel ververssinge was medegedeylt, mitsgaders oock overgegeven 5 plantjes van annanassen, nevens eenige appelen ende ander corlen, om hier te brengen ende planten. 'T volcq van dit schip de Walvis was meest altemalen noch fris ende maer 8 off thien die wat scheurbuyck onder de leden begonnen te crijgen, voor alle welcke ten eersten thuynvruchten in abondantie wierd aen boort geschickt.

3 dito

quamen onse landtreysers (den 19 des verleden maents October uytgegaen) 's namiddaghs al te malen in gesontheyt wederom thuys, niet meer hebbende cunnen handelen als 7 koeyen, 3 calven ende 41 schapen, die se medebrachten met raport dat niet verder als tot seecker groote wijde reviere (stijff 7¼ mijl van 20 roeden recht N.oost aff ende aen van hier) hadden cunnen comen, over welcke de rechte Saldanhars noch eerst te vinden waren, mitsgaders door sijn diepte ende stercke affwateringe noordtwaerts niet mogelijck noch te passeren als tegen 't midden van de drooge tijt, als wanneer volgens bericht der Hottentoos alle de principaelste Saldanhars daeromtrent sijnde om 't watershalven souden moeten bijcomen, vermits alsdan nergens water ende weyde genoech voor haer bestiael te becomen was, als op dese plaetse, daer seer schone weylanden waren, sulcx

dat d' onse tot de rechte Saldanhars noch deselve over die reviere tot d' onse met haer beesten niet costen comen ende degene, dewelcke aen dese sijde lagen (sijnde de Chorachanquas, welcke de tabacq, als vooren meergeseyt, gestoolen hadden ende ons volcq dichtbij gelegert waren, mitsgaders de Charingurinars, daer d' onse verhaelde bestiael aff gehandelt hadden) niet meer van 't hare verreuylen, seggende (als Caepmans deuntjen altijt luyt), datter aff leven moesten ende daeromme niet meer missen costen als bij de aenteyckeneninge daervan dagelijcx bij d' onse gehouden nader te sien, ende daeromme hieronder g' insereert is, luydende als te weten:

Ga naar voetnoot1) In 't landt aen de Caep de Boa Esperance.

October 19

omtrent des avonts, sijnde regenachtich weer, sijn wij met ons 15 persoonen, namentlijcq 8 vrije luyden ende 7 Compagniesdienaren met negen draegossen ende drie van de vertrouwste Hottentoos van 't fort de Goede Hoope vertrocken, doch met groote moeyten, alsoo de beesten het dragen noch niet gewendt aren, ende aen Jan Reyniersz. vrijeborgershuys gecomen sijnde, alwaer vernachten om des morgens met het criecken van den dagh ons reys te vervorderen.

20 dito

's morgens heel vroegh moy liefflijck weer, ons tot reysen vaerdich maeckende, doch veel sporlingh met de beesten hebbende door d' ongewoonte dat in 't gaen vrij beterde, onsen wegh nemende over de soute ende verse revieren dwers over de vlacte, oost aen, tot ter sijden de staert van de Lupaertsbergh, daer in een doornbossjen vernachten, ende de medegenomen Hottentoos van ons wilden

scheyden, seggende na huys te gaen, maer weynich daerna weder quamen.

Op den middagh ontmoeten wij eenige Hottentoos, dewelcke ons wilden wijs maecken, dat de rechte wegh na de Saldanhars niet namen, maer dat wij ter sijde de soutpannen soude heenengaen, daer ons niet veel aen gelegen lieten, want wij vermoedende waren, dat sij ons sochten bij Herry, Caepman offte eenige andre Hottentoos te brengen, ende dierhalven voor best oordeelden die wegh soo veel als doenlijck te mijden ende onse coers te houden hebben omtrent bij gissinge 5 mijlenGa naar voetnoot1) van een uyr gaens oost aengegaen.

Sondagh den 21 October

moy liefflijck stil sonneschijn, van verhaelde plaets weder vertreckende ende onse reyse vervorderende namen onse wegh O.N.O aen, langs de staert van de Lupaertsbergh, onderwegen ontmoetende drie Hottentoos, die (nadat haer gevraeght was, waer Herry, Caepman etc. en de Saldanhars lagen) ons tot antwoort gaven dat van Herry, Caepman etc. niet wisten, maer dat de Saldanhars noch wel 4 dagen reysens van hier lagen, ende om haer te soecken onse wegh soude moeten nemen O.N.O. na een groote reviere, die langs 't gebergte van het vaste landt van Africa heenen loopt; des haer wat tabacq wierd gegeven, nevens een brieffken om aen den Commandeur te bestellen etc.

Wij ons ondertusschen weder gereet maeckende om van hier te vertrecken ende omtrent 7 uyren op de voorsz. cours g'advanceert wesende, is ons gebleecken uyt de redenen van eenige Hottentoos, dat Caepman ons al voorgetrocken was, alhoewel wij haer nooyt in 't gesicht hebben gehadt. Twijfelen off deselve de

Saldanhars van onse compste niet sullen hebben gewaerschout, sijnde overal schraelder ende heyachtich landt, daer niet sooveel gras te vinden was, dat de ossen haer buyck conden vol crijgen.

22 dito,

weer alsvooren doch niet soo heet, waren 5 mijlen N.O. ten O. ende O.N.O. geadvanceert, ende quamen omtrent savonts te 4 uyren aen voorsz. revier, die bij ons genoempt wierd de Groote berghreviere, alwaer ons terneder sloegen ende den nacht verbleven, passerende des middags de clooff, leggende tusschen den Diamandt- ende Peerlbergh ende aen d' ander sijde de Clapmusbergh, sijnde een deel goet bequaem, doch meestal schrael ende sandich landt.

23 dito

droogh weer met betogen lucht, ons wegh boven langs de voorsz. Diamandt- ende Parlbergh ter sijden de voorsz. reviere nemende, uyt dewelcke bij ons volcq eenige vis gevangen ende genoemt wierd barmer, sijnde goet van smaeck, doch wat graetachtich, gelijck de Hollantse snoeck. In 't marcheeren sagen eenige spooren van paerden, mitsgaders desselffs vuylicheyt op diverse plaetse leggen, dat oock van luyden daer goede kennisse aff hebbende geconfirmeert wierd ende dierhalven daeromtrent wel mogen onthouden, sijnde hier schoon bouwlandt, mitsgaders oock goede weyde langs de reviere.

Op den middagh de wint uytten westen, begondt wat te regenen, ende dierhalven genootsaeckt onder 't geboomte in de loute goede plaetse te soecksn, hebbende niet meer als 4 mijlen g'advanceert.

24 dito

noch al betrocken lucht met weynich regen, sooals wij ons stonden gereet te maecken om te vertrecken, hoorden een schoot van canon schieten, presumeerende 't selve in de Tafelbay te wesen; sagen oock eenige zeekoeyen in de voorsz. reviere.

Op den middagh begondt uytten Z.Z.O. te wayen,

dat den regen wat dede ophouden, sijnde hier geen valwinden gelijck aen 't fort subject, waren 5 mijlen N. ten westen over schrale sandige grondt met steentjes gemenght ende op sommige plaetsen clipachtich landt gemarcheert. In den nacht hoorden veel zeekoeyen omtrent ons.

25 dito

regenachtich weer ende wint uytten Z.O., namen onsen wegh N.N. westen aen, in 't marcheeren rencontreerde ons een renocheros die recht op ons aenquam ende midden door de beesten heen liep, sonder schade aen deselve te doen; weynich daerna quamen in een schoone valey omtrent een uyr gaens langh, daer soo schoonen gras stondt om te hoyen als in 't Vaderlandt soude cunnen gevonden worden, daer wij vertoeffden tot den regen ophieldt. Smiddaegs W.Z.W. aengaende door een hooge clooff, in dewelcke van verre een Hottentoos leger sagen leggen, daer ons coers na toe stelden ende tegen sonondergangh op een quartier uyrs bij quamen ende bleven leggen. Eenige Hottentoos bij ons comende, verstonden dat dit het volckjen was, die de tabacq aen 't ronde bossjen gestoolen hadden, van dewelcke partije melcq voor ons volcq reuylden. Seyden oock dat de Saldanhars omtrent een daghreysens van hier lagen ende op morgen wilden gaen seggen, dat wij met coper ende tabacq gecomen waren, souden deselve oock soecken te bewegen om met haer beesten ende schapen; die wilden verreuylen, tot ons aff te comen. Des voor goet gekendt wierd om alhier een dagh off 2 te blijven leggen, alsoo onse beesten door 't dragen van het coper seer waren gedruckt, dat qualijcq met deselve overwegh conden geraecken, ende in te wachten de tijdinge, die de Hottentoos sullen medebrengen.

In den nacht quamen dese tabacqdieven met een cleyn schaepjen aen ons crael, dat van haer voor wat

tabacq hebben gereuylt, sijnde 't eerste vee, dat bij ons worde gehandelt.

26 dito,

moy weer, verstond uyt de wedergecomen Hottentoos, dat de Saldanhars 2 koebeesten ende 1 kleyn schaepjen, seggende morgen met meer te sullen comen; gaven voor d' eene 4 platen ende d' ander drie met een stock dick coperdraet.

Sondagh den 28 dito,

weer als boven, des morgens sonden 2 Nederlanders ende 2 Hottentoos uyt om te vernemen, off de Saldanhars niet wilden affcomen. Item oock wat coers wij daer na toe souden moeten nemen, alsmede te sien ende vernemen, offer oock water ende weyde voor de beesten genoech te crijgen soude wesen etc. Ondertusschen wij met passientie haer affcompste te gemoet siende, cregen tijdinge, dat deselve met een goet getal schapen affquamen, waervan 22 stucx is gereuylt geworden, belovende noch meer te brengen.

Omtrent 2 uyren na sonondergangh quamen d' voorsz. uytgesonden persoonen weeder rapporteerende, dat de Saldanhars beloofft hadden morgen vroegh met haer crael ende beesten tot ons aff te comen, radende ons (alsoo daer sij lagen gras noch vers water te crijgen was), dat wij souden blijven leggen etc. Onderwegen verlaten hebbende 4 Hottentoos van dat crael, die met 8 schapen, alsoo 't doncker geworden was, niet conden voortgeraecken, maer genootsaeckt waren onderwegen goede plaets te soecken ende den dagh te verbeyden, die morgen staen te verwachten, seggende dat met 20 beesten ende parthije schapen noch sullen volgen; wat daervan is sal den tijt leeren.

29 dito,

moy weer alsvooren, quamen d' voorsz. Saldanhars met de schapen aen ons crael, die alle van haer gereuylt worden, belovende alsvooren, dat meer beesten souden brengen, dat met passientie moet verwacht worden ende daerom alhier noch wat moeten

vertoeven, alsoo deselve alle dagen op ons affcomen ende niet meer als 6 uyren van hier liggen; doch alsoo eenige van de vrije luyden soggen wat dat hier te pannekoecken had, soo is voorgenomen morgen vroegh te vertrecken, ende haer (alsoo niet weten waer sij jegenwoordich leggen, maer verseeckeringh genoech hebben van haer affcompste) tegemoet te trecken. Item oock de gereuylde koebeesten ende schapen met 2 Hollanders ende 2 Hottentoos na 't fort te senden, om geen belet op den wegh te causeeren. Tegen den avondt quamen eenige Hottentoos van de tabacqdieven met haer hasegayen heel hardt na ons toeloopen; wij niet wetende wat dat beduyden, maeckten op onse hoeden te wesen, maer bij ons comende seyden dat bij haer crael twee leeuwen waren gecomen, versoeckende om hulpe, dat haer worde beloofft, ende oock 4 Hollanders met haer snaphanen na toe sondt. Ondertusschen wij 't goet bijeenpackende ende gereet maeckende om op morgen na de Saldanhars te vertrecken, alsmede de draegossen gevisiteert wordende, alsoo deselve voor dato seer gedruckt waren, wierden bevonden, dat deselve noch niet wel souden cunnen dragen, want het drucksel vol materie sittende, eerst doorgesneden soude moeten worden, des genootsaeckt sullen wesen 1 a 2 dagen noch te vertoeven ende te sien sooveel mogelijck is deselve te genesen. Ons volcq savonts wedercomende seyden, dat op een van de leeuwen, die sich in een bosje had begeven, drie schooten gedaen was, presumerende dat deselve sooveel gecregen had dat niet verder soude lopen, doch evenwel (door de groote ruychte haer ontsnapt) niet wetende waer gebleven was, na dewelcke de Hottentoos (soo sij seyden) morgen souden gaen soecken.

30 dito,

smorgens heel mistich weer, dat op den

dach weder opclaerde, sonden weder drie Hollanders na de voorsz. negrij met weynich coper ende tabacq, bevelende haer, dat twee daer soo lange souden blijven ende sien (soo 't mogelijck was) haer aff te locken, mitsgaders den derden met rapordt herwaerts te senden om van alles onderrichtinge te hebben.

Op den middagh quamen weder vier van de Saldanhars met 4 koeyen, 2 kalven ende drie schapen, die van haer gehandelt worden ende quam omtrent den avondt een van ons uytgesonden volcq wederom seggende, dat des capiteyns vrouw sieck geworden was ende daarom niet conden affcomen, maer dat morgen met de twee daergebleven Nederlanders (mede brengende soo veel vee als sij noch souden willen verhandelen) tot ons souden affcomen.

31 dito

betogen lucht ende op den dach heet weer, quamen de voorsz. persoonen, die gisteren na de Saldanhars gesonden ende gebleven waren, weder, mede brengende 1 koe ende 1 kalft met 4 schapen, die voor 't mede gegeven coper gereuylt hadden, rapporteerende, dat deselve niet van sin waren meer beesten te verhandelen: des van meeninge sij selfs noch een tocht derwaerts te doen, met twee ossen geladen met coper ende taback etc., om te sien, off haer niet bewegen conden, noch eenich bestiael te verhandelen.

Met ons volcq (soo sij seyden) waren mede gecomen drie Saldanhars (dewelcke aen de oversijde van de groote berghrevier lagen, ende na de tabacqdieven haer crael gegaen, daer noch desen avondt, om eenige tijdinge na toegingh, die ons seyden, dat voorgenomen hadden, soo drae 't water begon te sacken, alsoo dito revier vol water was, ende met haer vee niet conden overcomen, off souden moeten swemmen; item oock dat gelijck over twee jaren niet genoech van coper versien souden wesen, daer haer ter contrarie verseec-

keringh van gedaen wierd, ende geseght, dat sij soo veel vee niet hadden als wij wel coper etc. Sij van ons affscheyt nemende, gaven elck een tabackjen, daermede sij wel vergenoeght van ons sijn gescheyden, belovende, soodrae sij thuys comen souden, 't selve haren capiteyn aen te dienen, om gelijck als vooren verhaelt, 't water wat lager wordende aen 't fort te comen, waeromme (alsoo onse tijt haest verstreecken, ende gesien sijnde, dat van de andre craelen niet meer vee te becomen is, met 't overige coper ende tabacq etc. dese tocht gedaen wesende, metten eersten na 't fort te keeren.

Ady primo November,

betogen lucht met regen gaven ons ter saecke voorsz. op reys, namen onsen coers N.W., nadat omtrent 5 mijlen waren g'advanceert over al dor ende sandige gronden, met weynich off geen vers water, als op eenige plaetsen cleyne cuyltjes van de hottentoos gegraven ende oock meest brack sagen, de negerije, daer wij op den namiddagh bij quamen, die van weynich importantie bevonden, alsoo 21 soo groote als cleyne huysjes groot was. Wij ons op een cleyn heuveltje neder slaende, daer den capiteyn bij ons deden comen hem affvragende, off niet eenige koebeesten souden cunnen crijgen, die tot antwoort gaff geen vee overich te hebben; doch souden desen avondt d' opperste bijeen doen vergaderen ende haar alle vragen, off van sin waren noch yets te vereuylen, dat hem op 't hoogste gerecommandeert wierdt, met beloffte, soo sij wilden maecken, dat wij thien koebeesten ende 20 schapen kregen, alsoo even soo veel coper mede genomen had), dat hem dan tot een vereeringe soude gegeven worden een dicke stock coperdraet met wat tabacq. Dat belooffde daar soo veel in te doen als mogelijck was ende morgen voor daegh ten eersten bescheyt te brengen, wat bij haer

besloten was, alsoo wij van sin waren, als daer niet conde handelen, weder ten eersten te vertrecken, denckende, dat deselve dan te beter ende corter souden doen resolveeren tot den handel etc.

2 dito,

smorgens al voordaegh quam den voorsz. capiteyn weder, rapporterende dat geen koebeesten maer 4 schapen hadde om te verreuylen, die oock, alsoo anders niet conden crijgen, voor coper van haer handelden: des ons gereet maeckten om te vertrecken, denckende dat deselve als wij op wegh waren, noch souden resolveeren een reuylinge te doen, maer vonden ons in onse meeninge bedrogen.

Des namiddaeghs weder bij ons ander volcq (dat tot bewaringe van 't resterende coper, tabacq etc. gelaten had) gecomen sijnde, verstondt, dat sij gister voor middagh 1 hert geschooten, doch meestendeel geconsumeert was, haer aenseggende, dat het coper soude verdeelen op de negen draegossen ende een yder sich gereet maecken om morgen na huys te vertrecken, wandt van d'inwoonders doch niet meer soude te handelen vallen, oock dat de victualien van doen had op de wederom reyse, ende met de beesten ende schapen noch 3 à 4 dagen onderwegen soude moeten blijven etc.

3 dito,

moy sonneschijn weer met een westelijcke windt, begaven ons op reys langs een reviere, die vol Hollants riet stondt ende daeromme den naem van den Hollantse rietbeecq gegeven wierd, marcherende 5 mijlen Z.W. wel soo zuyelijck over sandich ende heyachtige grondt tot omtrent 2 uyren voor sononderghangh, dat plaets sochten om verseeckert te leggen.

4 dito,

idem met een zuytoostelijck luchje, noch noch al deselve coers langs de voorsz. beecke gaende, die met bochten is loopende omtrent 4 mijlen tot inde clooff leggende 't fort, Z.W. ten Z. van ons.

5 dito,

schoon sonneschiju weer uyt de clooff voorz. gegaen, voorbij de soutpannen door de verse ende soute revieren na 't fort, daer wij halff achtermiddagh wel aenquamen met 7 koeyen 3 kalven ende 41 schapen, neffens ons overige coopmanschappen, wesende 426 ℔ draet ende plaetcoper 16 ℔ tabacq ende 6 dosijn pijpen, soodat dit bestiael gecost heefftGa naar voetnoot1) .... te weten:

De koebeesten ende kalven 50 ℔ coper à 70 gulden 't cento, 7 ℔ tabacq à 9 stuyvers, ½ gros pijpen à 16 stuyvers............ ƒ 46. 3.-

Ende de 41 schapen ende lammeren 48 ℔ coper, 10 ℔ tabacq ende ½ gros pijpen ............. ƒ 38.10.-

Sijnde samen.... ƒ 84.13.-

Ende was geteyckent Abraham Gabbema.

6 dito,

is heden dese navolgende resolutie genomen ten insichte bij deselve genarreert, luydende als te weten:

Alsoo Roeloff Zieuwertsz.Ga naar voetnoot2) van Groeningen baestimmerman alhier sijn tijt g'expireert sijnde, instantelijcq is versoeckende omme in vrijdom gestelt ende, gelijck als Leendert Cornelisz. van Zevenhuysen, in eygendom vergundt te mogen worden, seecker bosschagie gelegen tusschen dito Leendert Cornelisz. ende des compagnies bos achter tegen den Taeffelberch, omme daeruyt op eygen costen oock te zagen ende leveren allerhande plancken, swalpen, ribben etc., tot gerieff van d'E. compagnie ende vrijeluyden ten

prijse met d'E. Compagnie te beramen, mitsgaders voor deselve te mogen maecken alle hare wagens, ploegen, eggen ende allerhande bouwende boeren gereetschappen met previlegie, dat tot sulck hantwerck niemandt als hij soude mogen worden toegelaten, - Soo is ingesien de groote nootsaeckelijckheyt van 't selve ende dat het voor de Compagnie niet aen te halen is, ende derhalven oock lastich ende costelijck valt der vrijeluyden wagens, ploegen, eggen etc., langer te maken ende repareren voorsz. Roeloff Zieuwertsz. sijn versoeck toe te staen, mits gelijck als Leendert Cornelisz. ten minsten 15 jaren hier aen de Caep sal moeten vrijman blijven ende met d'eerste occasie sijn vrouw uyt 't vaderlandt ontbieden.

Ende alsoo vernomen wort, dat sommige van de vrijeluyden hare huysen ende schuyren (selffs maeckende) het hout met groote inordentie in't bos omhaecken ende schenden, soo is goetgevonden deselve te waerschouwen ende verbieden, gelijck geschiet bij desen, dat sijluyden als oock de vrije huystimmerluyden, die maar drie jaren vrijdom hebben aangenomen, haer voortaen sullen onthouden eenich houdt uyt Compagnies offte der voorsz. twee vrije houtsagers haer bos meer te hacken, cleyn off groot op verbeurte van 6 realen ende vergoedingen der schade; maer sullen buyten voorsz. bosschagies uyt andre bossen (genoegh wesende) haer gerieff voor 't eerst noch mogen halen, ter tijt anders g'ordonneert sal worden. Doch sullen de voorsz. huystimmerluyden geen hout altoos voor haer selffs 't een off 't ander bos mogen cappen, maar hun nergens anders mede bemoeyen als met huystimmeren van houdt, dat haer hunne meesters sullen beschicken, daer se huysen voor aennemen te maken, ende dat uyt de bosschagies vooren aengeroert, - Soo is oock goetgevonden,

deselve mede te interdiceeren 't reuylen van oliphantstanden, renocheros-hoorens, struysveeren offte eenige andere vodderijen, hoe die genaempt ende onder wat pretext het oock mochte wesen, op 10 realen boete, vermits doch weynich van 't selve aengebracht wordt ende langhs soo meer bemercken sulcx groot hinder in den handel van bestiael is causerende, welcke haer volgens d'ordre van d'E. heer Commissaris van Goens toegelaten ende gerecommandeert blijfft soo veel te exerceren alsse na den gestelden regel ende ordre cunnen off mogen, om treckossen ende koeyen in abondantie te crijgen, daer 't meeste voor 't gemeene beste aen gelegen is: des ydereen bij extracte deses als boven gewaerschout sij sich te wachten voor schade, ende te bevorderen sijn meeste proffijt metten lantbouw ende veehandel principael. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de goede Hoope ten dage ende jaere als boven; mitsgaders extract hiervan ter behoorlijcke plaetse gepromunchieert ende g'affigeert den 7 daeraenvolgende. Was geteeykent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

7 dito,

quamen al vroegh, eenich volcq van Charingurinas troupen (aen dese sijden van de groote berghrevier woonende), met 25 schapen aen 't fort, die haer ten eersten tot meerder aenlocq wat duyrder als ordinair heel vaerdich affgeruylt wierden, na 't welcke deselve wat goet onthael aengedaen wesende, weder vertrocken met beloffte van haest meer aff te brengen; des oock wetens ende willens soo heel naeuw niet en keurden in de vetticheyt off groote, ende ons quansuys, soo sij meenden, wat lieten bedriegen door 't haestich reuylen, om haer graegheyt niet te doen overgaen offte stut in 't handelen te causeeren. Heden

cregen oock tijdinge, dat over 3 à 4 dagen den Chaynouqua, hiervooren aengetogen ende soo veel van geschreven, met goet deel koebeesten affcomen soude, 't welcke te hopen sij, vermits het seer nootsaeckelijck is tot voortsettinge van den corenbouw ende aengroey van boter, melck ende jongh bestiael etc.

8 dito,

stijff windrich weer van den Z.Z. oosten. De vrije luyden versocht hebbende om eens selffs sonder Compagnies dienaers uyt te mogen gaen sien ende ondernemen, off sij van de inwoonders niet beter als met ons te samen eenich meer bestiael souden cunnen opdoen, soo is, om haer de maet vol te doen, sulcx toegestaen, mitsgaders, volgens de gemaeckte conditien met d'E. heer Commissaris van Goens aengegaen, niet meer voor 't bestiael sullen geven als d'E. Compagnie in gewoonte gebracht heefft, om de jegenwoordich al gestelde marckt (sijnde wel driemael soo veel als over 5 jaren) niet meer te vergrooten ende vorder te bederven. ende dat alles 't gene wij bevinden sij luyden te veele hebben offte handelen, aen d'E. Compagnie sal gelevert worden ten prijse voor dato beraempt, omme oock meerder luyden (tot vrijdom genegen) daermede te accommoderen tot bevorderinge van den landtbouw etc. Deselve oock in brengende, dat haer het verbodt van oliphants-tanden, renocheros-hoorns etc. te ruylen gansch schadelijcq is, vermits deselve de Compagnie doch echter ontfutselt worden van 't volcq van de schepen, diese doch onder den duym weten te crijgen, voor wel 6 mael soo veel als gewent sijn te geven, - Soo is op hare instantie goetgevonden 't selve verbot weder in te trecken ende de vrije luyden die reuylinge open te laten. Edoch op approbatie ende nader goetvinden onser heeren meesters ende onder die conditie, dat sijluyden 't selve niet sullen vermogen aen ymanden

van Compagnies dienaren vercopen, maer alle de renosceros-hoorens, oliphants-tanden ende struysveeren aen d'E. Compagnie selffs leveren, doch te beter in Compagnie's handen noch te comen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

Sondagh den 11 dito,

fray stil weer, sijn d' opperhooffden van 't schip de Walvis (t'eenemael seylvaerdich wesende ende alle ververssinge voor de reys etc., in goede abondantie aen boort gehaelt hebbende) affscheyt gegeven noch desen avondt met een Z.Z. oost luchjen vertrocken, neffens de brieven ende pampieren gedirigeert aen d'E. heeren Gouverneur-Generael ende d'E.E. heeren Raden van India. d'Almogende verleene deselve een geluckige ende voorspoedige behouden reyse.

12 dito,

wierd smorgens een wackeren boscat gevangen (wel soo groot als een redelijcke lupert) ende dat in de hegh van Compagnies thuynen, aen een van de stricken, aldaer gestelt, doordien vernomen wordt, veel wiltgediert dagelijcx door gemelte hegh breeckende in de thuynen sijn comende ende veel schade doen, voornamentlijcq aen de wijngaerd, die de jonge looten veel affgebeten worden.

13 dito,

cregen tijdinge van de vrije timmerluyden ende houtsagers, dat het van de leeuwen ende wolven in de boschagies qualijcq te duyren was, waerover deselve om eenige snaphanen versochten. Den vrijman Wouter Cornelisz. Mostert vertelde heden den commandeur (op zijn landt wesende), dat hij desen morgen vroegh omtrent verhaelde bosschagies seer onversiens een grooten leeuw bijna op 't lijff gelopen ende soo nagecomen was, dat door schrick schier van sich selffs soude gevallen hebben, maar wonderlijcq ende

tegen opinie moet houdende, had eer hem de leeuw in 't gesicht creegh (niet jegenstaende geen drie treeden van hem in een revier met de voeten stondt en plaste, die voorsz. wout moste deurpasseren) terughgedeyst ende sich op een boom gesalveert.

14 dito,

quam snamiddaghs hier aen 't fort den capiteyn van de Chaynouquas, hiervooren op ultimo October ende primo deser gemelt, met wel 100 man ende 71 oud en jonge koebeesten, die (haer eerst met een brandewijntje ende wat etens getracteert sijnde) in een paer uyren tijts altemalen affhandelden, ende daervoor wat meer als ordinaire gaven, om emmers eens lustich abondant in 't bestiael te geraecken, ende waeromme deselve na gedaene handelingh weder met eeten ende brandewijn getracteert wierden, sulcx dat sommige al fray verheucht raeckten, ende elck een tabackjen vereert met goet genoegen scheyden, behalven verhaelden capiteyn, die tot morgen wilde wachten ende dan vertrecken, versoeckende een draegos te leen, om sijn coper op thuys te brengen, soude over eenige dagen (met meer beesten affcomende) ons denselven wederom brengen ende restitueren: des hem die toegestaen, ende oock noch meer nodich hebbende gepresenteert wierden, om hem sooveel mogelijcq aen ons te verbinden, alsoo 't een fray man scheen ende seyde, dat men op sijn woort soude mogen staet maken etc.

15 dito,

sijn weder 2 beesten gereuylt, ende is voorsz. capiteyn van de Chaynunquas met wat ijser, een bijl, coper ende tabacq ende eenige kettingjes vereert, mitsgaders neffens sijn volcq wat gegeten ende gedroncken hebbende, oock versien met een goet deel broot om op wegh te eeten, ladende sijn coper ende tabacq op een van de ossen, hem ten dien eynde op sijn versoeck geleendt, waermede dan vertrocken is

met toesegginge, dat over eenige dagen met noch meer beesten sal wederom comen. Twee man van de sijne, die d'eerste mael oock met hem gecomen waren, siende dat wij den capiteyn (daer se hem voor hadden uytgegeven) soo rijckelijck beschoncken, thoonden groot misnoegen, seggende: waeromme sulcx aen hem alleen geschiede, hij was den oppersten niet van de Chaynouquas, maer slechts een gequalificeert persoon van hem ende door denselven aen ons neffens haer affgesonden met beesten om aen ons te verhandelen, waeronder veele eygenaers van 't bestiael waren, ende sijluyden oock van de hare eenige affgebracht hadden, doordien van haren oppersten gecommandeert ende gelicentieert waren allen die wilden met ons te handelen, ende dat hij meerder in aensien was bekenden wel, omdat een van haer oppersten sijn dochter tot een vrouw had, maer dat daerom alleen soo extraordinaire soude beschoncken worden, costen sij niet wel verstaen: des om haer tevreden te stellen, deselve oock met wat coper ende tabacq vereert wierden. Dit wierde ons aldus vertaelt door de tolckinne Eva ende geschiede alles in presentie van Herry ende eenen Pieter (bij de Hottentoos Otegna genaempt), die mede redelijcq duyts spreeckt, welcke 't vorige confirmeerden, namentlijcq dat desen capiteyn wel was een gequalificeert persoon, maer niet den oppersten van de Chaynouquas, doch had (als voorsz.) een dochter van deselve tot sijn vrouw, waeromme hij wat meerder in aensien als d' andre was, oock omdat veel beesten had.

Herry moesten wij oock heel rijckelijck beschencken met coper, tabacq ende eenige soodanige vergulde kettingkens, off thoonde groot misnoegen ende wel genoeghasaem dreygende dat anders maken soude de Saldanhars van d' een noch d' ander troupen niet

meer affcomen souden, waeromme wij wel schenen boertende te lachen, maer dorsten hem echter niet ledich laten gaen, omdat emmers geen quaet rockenen soude. Desen voornoemden Pieter, siende de vereeringe die wij deden aen Herry, wilde doen mede rijckelijcq beschoncken sijn, seggende: waerom Herry sooveel gaven ende hem niet; hij had, gelijcq waer was, al soo wel vertaelt ende in 't handelen gisteren geholpen als Herry, sulcx hem almede de handen wat meer als ordinaire moesten gevult worden met coper, tabacq ende kettinghskens etc. Dewijle wij dese voornoemde tolckinne, Herry en Pieter bij de voorsz. Chaynouquas hadden, lieten haer weder wat gout ende paerlen sien, ende vragen na de gelegentheyt van Chobona, maer soo haest wij daer off spraecken scheen Herry (dien naem hoorende) te rasen ende als dul te worden, seggende dat niet hij, maer den Chobona haer moesten soubatten. Wij seggende, dattet van Chaynouquas volcq soodanich verstaen hadden, seyde hij, dat deselve geck waren ende niet wisten wat sij seyden, schijnende met eenen tegen deselve halff te kijven, welcke wij aensiende, gaff ons al lachende een wenck, dat wij daer niet meer aff spreecken souden, gelijck oock dede voorsz. tolckinne Eva, sulcx het op een ander praetjen leyden, alsoo Herry (die Pieter met d' oogen had gewenckt uyt eenen mondt te praten) soo dickwils als wij Chobona noemden, met groote spijticheyt ende trotse op de vloer spoogh, ende dat speecksel met voeten trad, seggende: dat ende soo voor Chobona, ende waeruyt wel een rupture onder meergenoemden capiteyn ende hem soude ontstaen hebben, sulcx wij seyden 't gene van Chobona gehoort, alles van andren meest verstaen hadden, om alle tweespalt weder voor te comen; ende als wij seyden, dat de meeste Saldanhars denselven voor haren

grootsten capiteyn offte Coningh erkenden, antwoorde hij, dat se geck waren, maer haren grootsten capiteyn was den ouden dicken man, Gogosy genaempt, welcke bij de grootste troup van de Caepmans woonde ende daervoor erkendt wierde van alle die aen dese sijde van de groote berghrevier woonden, bij welcke eenige van d' onse laest geweest ende de schapen van gehandelt hadden, sijnde genaempt als vooren aengeroert, te wetenGa naar voetnoot1):

Goeringay Coina, Caepmans grootste troup, daer voorsz. Gogosy (ons wel bekent) altijt bij woondt.

Goeringaina, Goeringayqua, Herrys troup ende al de Watermans.

Gora chouqua offte Gora chauna, de tabacqdieven. Item oock

Charingurina, welcke anno passado ons robbejachts volcq hadden overvallen, 't coper affgenomen ende gemeent de clop te geven etc.

Wij Herry seggende dat sijluyden den Chobona altemets onderdanich gemaeckt wierden, seyde hij, dat se somtijts oock geck waren die sulcx deeden, maer souden ten rechten niemandt anders met meeninge erkennen als voorsz. Gogosy, die gelijck voorsz., altijt in Caepmans grootsten trop woondt ende voorsz. Pieter Otegna mede bloedtvrundt van is.

Namana ofte Nanaqua, bekende hij, was een groot, rijck ende machtich heer, woonende om de noort ende bewesten dese Caep (daer haer al dit Caepsvolcq onthoudt), doch was geen Hottentoos volcq, noch oock over deselve heerschende, als hebbende eenigh hangendt ende geen gecrult hair als de Hottentoos,

doch oock met schaepsvellen maer gecleedt, bij dewelcke al 't coper quam, ende off 't vorder bij noch ander volcq vernegotieert wierd, wiste niet; van die cregen sij oock hare rode craeltjes, die daer gemaeckt ende gehandelt wierden, neffens veel ende meestal 't bestiael, dat hieromtrent bij al de Saldanhars was.

Kochoqua offte Kochona was den aldergrootsten van al de Hottentoos, soowel de voornoemde aen dese sijde van de berghrevier ende hier omtrent de Caep woonende, als alle de rechte Saldanhars, welcke in verscheyde troupen bestonden ende genoempt wierden, als te weten:

Gorona off Goroqua van Kochoquas volcq ende daeraen Chaynouqua offte Chaynouna voorengenoempt, waermede wij nu handelden, sijnde oock een rijck ende groot heer, onder hem hebbende veel troupen, gelijck oock de voorige twee ende al de naervolgende, namentlijck:

Kaygunna, Kaynguqua, groote vrunden van Kaynouqua ende van welcke oock gister eenige met bestiael onder Kaynouquas volcq waren geweest. Hancumqua ende Charigruqua, welcke seven, altemalen meest geduyrich met den andren in goede eenicheyt leeffden, ende veeltijts wel tegen de voornoemde aen dese sijde der gemelte groote berghrevier woonende troupen oorlogh ende verschil hadden, doch waren nu (om den handels wille met ons) te samen verdragen tot elck sijn genougen soude verhandelt hebben etc. Ende schijnt volcomentlijcq aen al het vorige, dat Herry, Caepman etc. rebellen van den Choubona sijn, 't welcke Eva (naderhandt alleen geroepen wesende) oock confirmeerde ende voluyt seyde, dat Herry tegen voorsz. Chaynouquas capiteyn had gekeven ende geseght, dat niet moeste openbaren, hier eenich goudt off paerlen te crijgen waren, dat wij anders daeromme

het gantsche landt souden deurreysen om 't selve altemalen wegh te halen, 't welcq den Chaynouqua oock scheen te vatten, doch geliet hem bij ons sonder Herry alleen sijnde even genegen ende lachten eens om Herry, seggende: Herry was quaet op hem, doch liet sich daer weynich aen gelegen.

Sondagh den 18 dito,

waren de vrije luyden (den 9 deser onder hun achten uytgegaen ende van opinie sijnde om meerder ende beter bestiael te handelen als de Compagnie) weder t'huysgecomen met een magere koe, drie kalven ende 47 oud ende jonge slechte malle schapen gereuylt van de Charingurinars, sijnde deselve welcke als voorsz. vergangen jaer ons volcq van 't Robbejachtjen hadden overvallen, haer coper affgenomen, 't bootjen ontramponeert ende gemeent de clop te geven, gelijck deselve het nu met dese vrije luyden om het bij haer hebbende copers halven oock in 't sin hadden, volgens de waerschouwinge van de drie vertroude Hottentoos op haer landtreyse mede gehadt gedaen, ende waeromme haer oock te eer van daer gepackt hadden, te meer dewijl de Chorachouquas (wesende de tabacqdieven) noch tusschenwegen te passeeren hadden, welcke sulcx met de Charingurinars voornoempt oock al hadden overslagen te doen aen ons volcq, die in de verleeden maendt October tenselven eynde onder hun vijfftienen uytgeweest sijn, dervende oocq geen Hottentoos van hier met d' onse meer uytgaen door vreese van mede dootgeslagen te worden, ten ware ten minsten met 30 a 40 mans, als wanneer 't noch souden derven wagen, sulcx dat de vrije luyden een schrick gecregen hebbende, niet voornemens sijn vooreerst op haer selffs meer uyt te gaen. 't Is oock seecker ende wort oock dagelijcx van de bij ons woonende Hottentoos doorgaens gewaerschout, dat wij het Caepvolckjen (waer-

onder den swarten capiteyn, Herry ende die haer aen dese sijden van de meergenoemde groote berghrevier onthouden) niet al te veel vertrouwen moeten, welcke oock geen ander bestiael aen ons sullen noch willen verhandelen als 't gene mal, sieck offte verlempt ende haer te veel is, gelijck van tijt tot tijt genoechsaem is blijckende, ende noch dagelijcx meer ende meer wordt g'experimenteert.

Aengaende de rechte Saldanhars, hiervooren met hare troupsnamen genoempt, ende haer aen d'ander sijde van de gemelte groote berghreviere onthoudende, ende somtijts verre te land in wesende, sijn seer genegen tot handel, maer schijnen gansch niet gaerne te hebben, dat wij bij haar comen, gelijck uyt de Chaynouquas en de Kaygunnas, daer wij nu laest de beesten van gehandelt hebben, volcomentlijcq is vernomen, welcke sulcx diverse malen gevraeght sijnde, telckens tot antwoort gaven, dat d'andre troupen jae selffs hare oversten (ons vernemende) door vreese stracx wechvluchten ende al hun bestiael dootdrijven souden; rieden ons daeromme, dat wij wilden thuys blijven, souden wel maken dat ons bestiael genoech affgebracht wierd, soo wij maer copers genoech hadden, ende niet weer als over twee jaren te cort en quamen, van 't welcke hun met het sein van de stucken volcomen verseeckeringh is gedaen.

19 dito,

is den Commandeur uytgegaen na 't corenlandt, daer de roijingh heefft geset om Compagnies corenschuyr op te stellen, met eenen oock in 't werck ende ordre stellende eenige mayers om de garst aff te mayen, welcke jegenwoordich rijp wordt, staende den tarwe, rogh ende haver mede fray in airen, sulcx daer van met Godt de voorste goet deel staen gewonnen te worden, maer erten ende boonen sal groot verlies op vallen, vermits die heel slecht staen, schijnt

te haperen dattet landt daertoe noch niet genoech gecultiveert ende omgeroert is. Desen morgen wierd een groot schip gesien, 't welck wel een onduyts geleeck ende verscheyde malen voor de mondt van de bay over ende weder laverende (vermits gemelte harde Z.Z. ooste winden) de reede niet costen ophalen, lopende derhalven weder t'zeewaerts schoon tot 2 malen boven wints van de Robbeneylandts rheede was geweest ende daer wel had cunnen op afflensen ende ten ancker comen. indien van Compagnies mercken hadde cuntschap gehadt.

Vollemaen den 21 dito,

was veerhaelde schip al een goet stuck in de bay gecomen, 't welcke aen de vlagh verkent wierd een Engelsman te wesen, ende creegh noch voor de middagh al laverende de rheede, met een Z.Z.O. coelte, welcke vrij hard begond deur te blasen; echter quam den capiteyn noch aen landt, sijnde genaempt Daniel Morgan, ende 't schip de vergulde Dolphijn, groot 150 lasten met 55 coppen, geseylt uit Duyns den 26 July ouden stijl, tenderende na Bantam voor reecqueninghe van d'Engelse Compagnie, van welcke gehuyrt offte bevracht was voor 200 rijcxdaelders per last, te brengen in Engelandt van Bantam Jambay off Palimbij, daer toesich 4 maenden langh moest laten gebruycken van den dagh sijns arrivements voor Bantam, na d'expiratie van 't welke sijn legdagen had te rekenen tot 220 ponden steerlings smaents, ende in 12 maenden niet g'expedieert wordende, vermochte weder terugh na Engelandt te keeren, met off sonder ladingh na eigen wil ende belieffte; verhaelde oock, dat tot Bantam commissie soude crijgen om met de ladingh na Engelandt off wel na Livorne te retourneren.

27 dito,

is partije volcq tot 30 man toe gesonden na 't corenlandt, omme aldaer de gebinten ende hout-

wercken van Compagnie's corenschuyr (langh 108 ende breet 40 voeten) te helpen oprechten, waeraen dese gantsche weeck sullen werck hebben sonder yets anders te cunnen doen, wordende tusschen wijle aldaer mede dagelijcx noch garst gemaeyt, ende comt de tarwe, haver ende rogh mede aen, sulcx daertoe oock noch te meer mayers sijn gestelt, om 't coren te eerder in te crijgen, alsoo der Gode loff een goet deel op 't landt staet. Heden hadden de vryeluyden thien schapen gehandelt van de Charingurinars ende aen hare huysen gebracht sijnde, hun door versuym van haren jongen weder drie affgestorven ende verdroncken (soo sij seyden), versoeckende derhalven 't vlees (dat se bij 't fort brachten) noch aen de hier ter rheede leggende Engelsen te mogen vercoopen; doch wierd haer affgeslagen, alsoo gemeendt wordt, dat se geslacht ende niet verdroncken sijn, ende altijt wel asser Engelsen lagen, soude voorgeven schapen ende beesten gestorven off verdroncken te hebben, om onder dat dexel 't vlees quansuys te vercoopen ende alsoo in haer baetsuchts halven tot groote verminderinge in dat vee te causeeren. T'begond op den namiddagh fray wat te regenen, 't welcke seer wel op 't landt ende thuynen quam, daer vermits de verleden felle droogte alles schier verbrande watter was, sijnde geen cool aen de groey cunnen crijgen, wat moeyten daerom gedaen is, soo dat gevreest wordt voor d'aenstaende retourschepen daervan sober sal in voorraedt wesen, waertoe dan de risp ende wormen mede veel quaet gedaen hebben, als sijnde al wat gesaeyt ende geplandt wierd sedert eenigen tijt herwaerts t'elckens alles door deselve ende oock de hitte vernielt ende verbrandt.

28, 29 en 30 dito,

ingesien de groote consumptie van soute vleys ende speck onder de vryeluyden

t'haerder montcosten uyt Compagnins magasijn teborgh halende, vermits den meesten hoop noch geen vermogen hebben om te betalen, maer tot noch als uyt de handt moeten gevoedt worden, sulcx deselve daerdoor vrij groote schult maecken ende door den jegenwoordigen aengroey van vryeluyden d'E. Compagnie sulcx seer lastich valt, oock tegen derselver goede intentie ende oogmerck is dese residentie voornamentlijcq van soutevleys ende speck successive langer te provideeren, maer ter contrarie voor eerst gaerne sagen de saken daerna aengeleyt, dat men 't selve excuseeren ende alhier uyt eygen bestiael, sooveel als wegen den lantbouw coste bestaen, sonder meer nodich te sijn van 't Vaderlandt off India geprovideert te worden; item oock geconsidereert 't gene van meergenoemde durable provisien alhier gelicht wordt India comt te ontbeeren, daer nochtans seer nootsaeckelijck is, ende qualijck genoech can gebracht worden voor Compagnies aldaer varende schepen ende behoefftigen forten, comptoiren etc. Ende gemerckt de vrije luyden jegenwoordich al redelijck beginnen in 't bestiael te comen, voornamentlijcq van schapen, die se nu dagelijcx van de inwoonders in redelijcke quantité sijn handelende, ende dat de vis hier oock seer abondant ende meer als genoech tot toespijs bij deselve can gevangen worden, als sijluyden daeromme maer weynich naersticheyt willen doen, - Soo is goetgevonden voortaen geen soutevleys off speck aen deselve voor contant noch oock te borgh meer te vercoopen, maer hun (conform oock haerluyder versoeck) toe te staen, tot nootdrufft somtijts een schaep te slachten ende dat onder malcander te vercopen tot drie stuyvers 't ℔, als voor dato daerop gestelt, mits sulcx eerst aengevende ende betalende voor elcq schaep aen den heer ses stuyvers ende voor een koebeest vler ende

twintich stuyvers, mitsgaders een vercken vier penningen 't ℔ levendich, ten eynde deselve niet al te gretich ende ruym in 't slachten van bestiael gaen, ende gelet moge worden dat d' aenteelt daerdoor niet al te veel ende onnodich verachtert wordt, waeromme oock goetgevonden is deselve te inhibeeren eenige oyen ofte moerschapen noch koeyen, bequaem tot voortelinge, te slachteu ende oock derselver bequame ossen te excuseeren, om voor de ploegh ende wagens te mogen blijven gebruycken etc. Item oock soo der eenich vee van selffs compt te sterven, dat mede sullen comen aendienen om daerover de behoorlijcke visite te nemen ende het doode aes te doen weghbrengen off begraven tot voorcominge van alle fraude, die onder den naem van gestorven bestiael soude gepleeght worden, op peene als naer rechten gebruyckelijck. Wijders door de vrije luyden versocht wordende om voor de derde mael weder een landttocht te mogen doen, vermits verstaen hadden partije Hottentoos van de Charingurinars met hare huysinge ende vee omtrent twee dagen reysens van haer gelegert waren ende derhalven wel eenich bestiael van deselve meenden te becomen, - Soo is (gemerckt het nu den rechten oegsttijt wordt om haer op 't velt staende granen aff te maeyen, dorssen ende in de schuyren te halen) goetgevonden ende verstaen, derselver versoeck dese mael om die ende andre redenen meer aff te slaen, dewijle doch gebleecken is van voorsz. volcq daer sij naer toe wilden, namentlijcq de Charingurinars, weynich bestiael te becomen sij ende oock seer dangereus valt met soo luttel volcq bij die troupen te comen, alsoo sij d' een off d' ander tijt om 't copers halven d' onse doch trachten de clop te geven ende doot te slaen, gelijck daervan al beginselen sijn g'openbaart niet alleen anno passado aen ons Robbe-

jachts volcq, maer oocq desen jare aen d' onse tot twee diverse reysen in 't landt bij voornoemde Charingrinas ende Gorachauquas offte tabacq-dieven geweest, volgens de waerschouwinge onser vertroude Hottentoos telckens mede gehadt ende qualijcq dervende met d' onse weder derwaerts gaen, alsoo ronduyt seggen dat Charingrina (de tabacqdieven) al resolutie genomen hadden, op gelegen tijt d' onse daer op te geven ende met het coper wegh te loopen etc. Ende nademael wij jegenwoordich van de affcompste der Chaynouquas genoechsaem meenen verseeckert te sijn, van wien alreede goet deel bestiael hebben gehandelt ende welcke oock beloofft hebben binnen weynich dagen meer aff te brengen om te verhandelen, gelijck oock eenige andre, namentlijcq de Chochoquas (die heel rijck van bestiael ende wel de machtigste van al de rechte Saldanhars sijn) ende welcke alle niet gaerne ons bij haer in 't landt hebben, achtervolgende de affirmatie van de voorsz. Chaynouquas, sulcx dan om deselve in haer affcompsto met bestiael niet te stutten met 't uytgaen onser natie (daervoor sij doch altijt vluchten ende haer bestiael uyt vreese van beroofft te worden) telckens weghdrijven ende verschuylen, volgens de blijcken daervan menichmael g'experimenteert, waerom dito volcq soo veel mogelijcq te complaceren, selffs aff te locken ende alhier alle goet tractemendt te mogen aendoen, - Soo is den vrije luyden het uytgaen te ernstiger ontseyt ende in plaetse van dien gerecommandeert haer op 't velt staende granen te maeyen ende sien t'huys te crijgen, alsoo haer d'E. Compagnie aen den landtbouw alsoo veel gelegen laet, mitsgaderl oock in plaets van al dat uytgaen, maken te versorgen dat hare huysen ende schuyren tot berginge van voorsz. granen claer ende vaerdich crijgen, idem oock goede vaste cralen tot

berginge harer rede becomen ende noch te handelen bestiael, opdat het van 't wilt gedierte niet meer soodanich verscheurt ende opgegeten wort, gelijck menichmael gebeurt, ende telckens noch al over 't hoofft gesien is. Blijvende haer toegestaen 't bestiael dat aen haer huysen comt vrij ende liber na den gestelden regel in te reuylen, soo veel sij crijgen cunnen, ende gerecommandeert in plaetse van 't uytgaen de inwoonders soo veel mogelijck tot haer aff te nodigen, als sullende 't gene sij verhandelen willen, wel selffs affbrengen. Ende aengaende de voorsz. Charingurinars ende Gorachouquas isset maer te doen om weynich van d' onse met veel coper ende tabacq bij haer te crijgen ende alsoo haer slagh op deselve waer te nemen, alsoo gelijck voorsz. de Charingurinars anno passado in de Saldanhabay sulcx volcomen bethoont hebben in 't overvallen van ons Robbejachts bootjen dat se aen stuck geslagen, 't coper daeruyt genomen ende voorts gemeent hadden oock 't volcq de clop te geven, die haer noch te naeuwernoot met swemmen na 't jachtjen alsdoen salveerde. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort ende datum, ut supra. Was geteeckent: Jan van Riebeecq, Roeloff de Man, Jan van Harwarden ende Abraham Gabbema, secretaris.

December anno 1657.

Ady primo dito.

Smiddaghs quam den Chaynouqua weder aen 't fort met 53 koebeesten, daeronder 6 redelijcke ossen, die hem in corten stondt altemalen wierden affgehandelt, had oock onsen geleenden os mede wederom gebracht ende gerestitueert, belovende over eenige dagen noch meer aff te brengen: 't schijnt dat de vrijeluyden hun hadden laten ontvallen, datse voornemens waren geweest bij haer in 't landt te comen, vermits ons desen Chaynouqua waerschouwde,

ende genoechsaem bad emmers te willen maecken, dat niemandt uytgingh, soo wij niet wilden dat sijn vrunden haer op de vlucht begaven ende weder terughweecken, welcke met veele troupen quamen affsacken, gelijck oock de Cochoquas van de noortcandt 3 man heden hier hadden ende seyden over eenige dagen oock met veel bestiael souden affcomen, als sijnde al tot omtrent de groote berghrevier affgecomen, alle welcke luyden weder lustich getracteert ende goet onthael aengedaen wierden etc.

Sondach den 2 dito,

bleeff den capiteyn van de Chaynouquas noch bij 't fort, daer in des Commandeurs huys met eeten ende drincken wel versorght ende getracteert wierdt, van meeninge sijnde morgen weder vertrecken om meer beesten te halen. Heden hadden de vrijeluyden aen Jan Reyniersz. wooninge gereuylt 3 koeyen, 1 os ende 2 kalffjes, soodat deselve allenskens mede fray in 't bestiael geraecken. Ende nademael wij nu wat ossen beginnen te crijgen om de ploegh te trecken, soo hebben haer weder een geselschap van 3 persoonen tot vrijdom aengepresenteert, om onder hun drijen neffens haer te huyren dienaers een parck van 45 margen landts, sijnde voor elcq 15, aen te slaen, 't welcke haer toegeseyt is, mitsgaders gelicentieert uyt te gaen sien, off haer 't landt aen d'oversijde der reviere naest den laetstgeworden vrijman Caspar Brinckman is aenstaende, omme 't selve dan door den landtmeter te laten affbaeckenen. Sijnde voorhaelde persoonen genaempt Jacob Theunisz. van Cooltjesplaet, Pieter Visagie van Antwerpen ende Symon Jansz. in 't Velt van Dordrecht haer vrijdom vergundt voor 20 jaren ende op de plaetse hierboven gemelt, affgemeten voor elcq 15, sijnde samen 45 mergen landts, aen de oostsijde van de reviere Liesbeecq achter beneden de Taeffel- ende

Bosbergen volgens de vrij- ende erffbrieven hun daervan gepasseert.

6 dito,

hebben d'opperhooffden van t'Engelsjachjen den vergulden Dolphijn haer affscheyt wesen nemen, om morgen metten dagh (de wint eenichsints dienende) te vertrecken ende haer reyse na Bantam te vervorderen, versoeckende d'eere te mogen hebben om een cleyn letterken aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India te bestellen, t'welcke haer medegaven van cleyne substantie ende inhoude als onder dato deser in 't copieboucq na te lesen.

7 dito,

verhaelde Engelsjachtjen vertrocken ende al laverende de bay uytgeraeckt.

8 dito,

op dato de vrijeluyden gecommuniceert onse resolutie van den laesten November verleden, om geen soutevleys off speck meer aen deselve te vercoopen, om redenen bij dito resolutie largo vervaet, ende daerop bij deselve te gemoet gevoert, dat den handel van bestiael noch wat slapjes voortgaet, vermits die sedert weder wat gestut is ende sij luyden noch weynich schapen sijn hebbende om te strecken tot haer toespijs: derhalven versoeckende haer voor noch een wijle met vlees ende speck te willen blijven accommoderen, - Soo is hun sulcx vooreerst noch toegestaen ter tijt men sien sal, hoe sich met den handel vorder sal willen toedragen. Wijders bij de gesamentlijcke vrijeluyden geremonstreert sijnde, dat haer netten alle nachten in de reviere worden opgehaelt ende aen stuck gesneden, apparent door de Hottentoos, sulcx sijluyden jegenwoordich daeromme heel verlegen vallen ende gans geen vis tot toespijs vangen, - Soo is na overlegh van saken goetgevonden, voor haerluyden gesamentlijcq te geven ende altijt te versorgen een goede segen van dE. Compagnie ende toebehooren van loot, lijnen ende seylgaren,

tot onderhoudinge van deselve, om daermede gesamenderhandt te vissen, soo wel binnen als buyten de reviere daer 't best gelegen compt. Onder die conditie dat de Compagnie van al de vis, die se daer mede vangen, sal trecken een gerechte derdepaert tot spijsinge des guarnisoens etc., waertegen haer weder voor niet sal uytgereyckt worden sooveel caeps soudt, als sijluyden sullen nodich hebben tot insoutinge van al de vis, die zij met de verhaelde Compagnies zegen voor haer ⅔ sullen comen te vangen, vermits dito sout van de Hottentoos aengebracht wordende doch gansch weynich is costende, ende volgens 't welcke dan haer ten dien fine voorsz. gemelte zegen ende ton heden oock is ter handen gestelt, sijnde nieuw ende costende incoops ƒ 40.-, neffens twee witte lijnen van 9^e, 2 strengh seylgaren ende 16 ℔ loot tot de stocken, mitsgaders 1 smalton caeps sout, costende omtrent ƒ 0.18, as wijders onder dato deser na te sien in 't specificatieboucq op reecqueninge van extraordinaris oncosten goetgevonden te brengen. Blijvende den vrijborger Steven Jansz. van Wageningen (....Ga naar voetnoot1) in onsen raedt) cum suis, bevolen de sorge over gemelte segen ende toebehooren, om in sijn huys bewaert ende versorght te worden, ten eynde t'elckens alsser gevist is, de zegen met een wagen off andersints datelijck weder aen sijn huys gebracht worde, om aen stocken hangende te drogen ende voor te comen, deselve bij de reviere niet gelaten, ende gelijck aen hare netten geschiet sijn, oock mede niet aen stuck gesneden ende bedorven, maer 't gene daeraen door 't vissen breeckt, t'elckens ten eersten met seylgaren weder ter degen geboet ende onderhouden worde. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de goede

Hoope, ten daege ende jare als boven. Was geteeckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden ende Abraham Gabbema, secretaris.

Sondagh den 9 dito.

vrijeluyden alle hare huysen van de Charingurinars gereuylt 19 schapen ende een koe.

10 dito

is den Commandeur eens gegaen na 't bos van den vrijman Leendert Corneliss. van Sevenhuysen, stijff drie uyren gaens van 't fort, om aff te speculeeren, offer niet een beter wagenpadt na 't selve soude op te vinden wesen, vermits de passagie, die de vrije luyden derwaerts gebruycken, soo clippich ende met sulcke diepe ende oneffen dellen is, dat derselver wagens alle dagen gebroocken worden, ende alhier met twee wagemaeckers (tot groote costen van de Compagnie) daeraen geduyrich werck sij te repareren. Is derhalven na veel omsoeckens een seer bequame effen wegh (doch wel een uyr gaens om) gevonden aen d'oversijde van de reviere Liesbeecq boven ofte beoosten de landerijen van de vrije luyden, die aen dito oversijde woonen ende uytgegeven sijn, over de harde sandt- offte onbequame bougronden onderlangs de noord- offte dees sijde van den bosheuvel heen. Welcke wegh den vrije luyden met eenen aengewesen ende geseght is: die ende geen andre na voorsz. vrijmans bos te gebruycken, offte dat andre passagies nemende ende hunne wagens daer breeckende, deselve van Compagnies wagemaeckers niet meer op Compagnies costen sullen vermaeckt worden etc.

11 ende 12 dito.

Is veele van Compagnies volcx op derselver corenlandt besich om te maeyen, affgevallen garstairen op te lesen ende wes meer aen den oogst te doen sij, waerin de vrije luyden niet veel naersticheyt gebruycken, maer hun meesten tijt ende sinnen aen den veehandel te werck leggen, 't welcke doch soo weynich noch beschiet, dat se in haer coren-

bouw grooten intrest lijden ende weynich vorderingh maecken.

13 dito

waren weder eenige Saldanhars van een ander trop (mede onderhorige van de Chaynouquas) aen 't fort gecomen met 12 jongh ende oude koebeesten, die haer ten eersten wierden affgehandelt, hebbende den capiteyn van desen (bij ons den resoluten genaempt) in 2 jaren niet hier geweest, welcke siende (nadat met den boechouder Roeloff de Man in onderhandelinge was) den Commandeur buyten comende, dat het noch denselven offte voorigen man was, scheen heel verheught ende als dapper in sijn schick te wesen, wetende qualijck wat minen van blijschap te thoonen met lachen, singen etc., vattende deselve om de hals ende de handen, sulcx hem van den Commandeur weder bethoondt ende te verstaen gegeven wierd sijn compste hem mede op 't hoochste aengenaem was, tot teycken van 't welcke met al sijn volcq lustich met brandewijn, broot ende craelen etc. onthaelt ende vereert wierd, waernae ende eenige wedersijtse bethoonde vrundelijcheden denselven is vertrocken met beloffte van nu ende dan veel bestiael aff te brengen, gelijck oock binnen weynich dagen te verwachten waren sijn confrater offte vrindt (wesende den capiteyn van de gemelte Chaynouquas), daer de laeste 2 a 3 groote parthijen van gehandelt sijn ende hiervooren veel van geschreven is.

De vrije luyden aen Jan Reyniersz. wooninge hadden gister mede 2 ossen ende een koe gehandelt, soo dat het met den veehandel Gode loff noch al fraeytjens toegaet.

14 en 15

heefft den Commandeur uytgeweest ende de laeste drie vrij geworden luyden (waerbij noch een sich in haer geselschap begeven had) tot 60 morgen landts toe, sijnde voor elck 15 affgemeten conform

de erffbrieven onder dato deses haer daervan gepasseert.

Heden heefft Herry als maeckelaer van andre inwoonders uyt 't landt aen de vrije luyden vercocht 8 stucx jongh ende oude koebeesten, onder welcke eenige ossen, seggende tegen den Commandeur, soo haest hem daer vernam (uyt vreese van misdaen te hebben), dat haest ander volcq met groote partije beesten affbrengen soude, brengende dese cleyne partijtjes maer aen de vrije borgers; doch dit sijn maer blaeuwe blomtjes van dezen gast.

Sondagh den 16 smorgens harde Z.Z. ooste winden ende droochte, wierden 2 schepen onder de wal gesien, waervan 't eene noch goet stuck in de bay, doch niet ter rechter reede, ten ancker quam, ende den andren (door de gemelte harde winden soo hoogh niet cunnende opcomen) na 't Robbeneylandt afflenste ende aldaer ten ancker liep. Op dato hadden de vrije luyden aen Jan Reyniersz. huysinge weder gereuylt 1 koe met een kalff, waertoe recht op de passagie van de Hottentoos bij de verse revier fray gelegen tot den handel omtrent een uyr gaens van 't fort is wonende. Smiddaegs wierden oock aen 't fort gehandelt 1 os ende 3 koeyen met een schaep van de tabacqdieven (Gorachouqua genaempt) offte Charingurinars; item tegen den avondt noch 7 schapen van de Charingurinars offte Charinguriquas, waerbij oock drie persoonen waren (soo sij te verstaen gaven) van de Cochoquas, geen van allen nooyt aen 't fort geweest, maer heel vreempt, ende gecomen sijnde om eens mede te sien, wat volcq de Hollanders waren: des deselve te beter onthaelt ende getracteert wierden om haer te meer tot ons genegen te maecken etc. Seyden oock, dat veel beestiael souden affbrengen; 't succes leert den tijt. Wierd oock een sloep ge-

sonden na verhaelde schip, om te vernemen van waer quam etc.

17 dito,

smorgens de wint wat slapper, doch niet geheel noch ophoudende, is gemelte sloep wederom gecomen met tijdinge, dat het was 't Slot van Honingen, ende 't ander Arnhem, achtervolgende onderstaende brieffken, 't welck d' onse medebrachten van d' opperhooffden des verhaelden schips Honingen, geschreven:

Aen den Commandeur deser fortreese

ende luydende als te weten:

Dese jegenwoordige sich alhier verthoonende schepen sijn 't Slodt van Hooningen ende Arnhem, den 4 February jongstleden nevens de schepen Henriette Louyse en de Avonstar onder de vlag van den E. Volcquerus Westerwolt van Batavia na 't Patria affgedespecheert, hebbende in May daeraen, hieromtrent 't landt van de Caep soodanige contrarie vehemente harde westelijcke winden ende stormen gerescontreert, dat sonder te moeten vergaen het onmogelijck ware langer bij te houden, sulcx wij met Slodt van Honingen den 21 derselver maendt (God beter 't) genootsaeckt wierden de vaderlantse reyse voor die tijt te staecken, ende om noch 't leven met schip ende goet te salveren, 't roer op te douwen ende onsen cours na Mauritius, om aldaer inde noord-wester haven t'overwinteren, aen te stellen, alwaer den 2 July (Gode sij loff), alhoewel seer desolaet ende ten eynde drinckwinter, met veel sieck, swack ende affgematteert volcq, noch behouden parresseerden sonder t'sedert dat buyten Londas enckte waren geraeckt, d'andre drie voorgemelte schepen meergesien offte vernomen te hebben als eenelijcq Arnhem, die nu jongst sijnde den 13 deser weynich beoosten caep de Aguilhas re-

contreerden, die, verstonden, oock al niet beter dan wij gevaren was, ende sijn retret na Madagascar genomen hadde, clagende van sober gestalte, soo wegens victualien als zeyl-, treyl ende andre nodige scheepsbehoeffte, uytgesondert rijs, waervan sich aldaer tot nootdrufft hadde versien. Het soude met ons mede al vrij soo slecht bevallen sijn, ten ware dat (door de sonderlinge bestieringe Godes) 't schip 't Hoff van Zeelandt, comende vol ende soet uyt 't vaderlandt, aldaer daerbij ons aen 't eylandt niet was verschenen, waeruyt meest van alle nodige behoeffticheden sijn versien ende g'adsisteert geworden, behalven van broot ende rijs, daer het seer sober mede gestelt is, gelijck oock met de zeylen, dierhalven gedienstelijcq versoecke, off het gebeurde dat wij ter rheede niet conden comen ende d'anckers ons quamen te begeven ende door 't harde weder gelijck nu Arnhem, reets al uyt gesicht geraeckt sijnde, quamen te verdrijven, ende alsoo, dat Godt verhoede, van dese plaetse versteecken wierden, U.E. voor gerecommandeert geliefft te houden 't voorgemelte benodichde van bey dese schepen, uyt alhier aencomende barges te lichten, opdat ons 't selve met de volgende retourvloote aen St. Helena mochte geworden, want anders tot vorder voltreckingh van de vaderlantse reyse niet bestandt soude sijn ende wijders in noch elendiger ende desolater staedt als reets geweest sijn comen te vervallen, waervoor ons den Almogenden wil bewaren, ende eyndelingh eens behouden in 't gewenste vaderlandt helpen, dien wij U.E. tot besluyt etc.

Ter sijden stondt in 't Slodt van Honingen den 17 December 1657. Ende was geteyckent: Johan Goosens, Claes Speelman.

Op welck schrijvens datelijck de sloep neffens een

schaep ende partije thuyn- ende aertvruchten weder is affgesonden met navolgende brieffken geschreven.

Aen d'E. Heer Johan Goosens

luydende te weten:

Onder andren uyt U.E. schrijvens neffens 't wedervaren van derselver penible reyse verstaen hebbende, dat het ander schip is Arnhem slecht gestelt van veelderley nootwendicheden, voornamentlijcq anckers ende touwen, doch wel versien van rijs ende montcosten, ende dat UE. van beduchtinge sijt (met onse vreese accorderende) 't selve gister een off 2 anckers sal verlooren hebben ende licht laten deurstaen na St. Helena;Ga naar voetnoot1) wijders ook bespeurende UE. vreese van mede dese rheede wel niet te sullen crijgen, ingevalle de Z.Z. ooste winden dus stijff blijven aenhouden, 't welcq wij niet willen hopen, soo dient tot advys dat in soodanich cas, volgens de memorie van d'heeren meesters, alle schepen in de doose bij haer hebbende, altijt de rheede van 't Robben- ende Dasseneylandt offte ten minsten Saldanhabay cunnen becomen worden, gelijck schipper Jan Symonss., op UE. schip sijnde, wel bekent is, als wesende dito memorie ende caerten uyt sijn eygen ondervindinge gemaeckt, ende bij ons uyt sijnen mond aengeteyckent; doch willen niet twijffelen, off UE. sult met Honingen wel nader op de rheede comen, ende niet genootsaeckt sijn de bay te verlaten, dewijle rede voor 2 anckers sijt leggende, alsoo 't, staende onsen tijt, noch nooyt gebeurt is, dat schepen hier g'anckert van de ZZ. ooste win-

den uyt de bay sijn verdreven, alsoo die over 't landt waeyen ende geen slach van water maer een opperwal maken. Soo willen wij oock hopen, dat Arnhem noch wel weder opcomen, offte altoos ten minsten de voorsz. Saldanhabay sal inlopen, om van hier door UE. noch met soo veel wij cunnen, insonderheyt van een ancker ende touw g'adsisteert te worden, ende waeromme UE. nootwendich alle debvoiren gelieven te blijven contribueren, ten eynde dito schip van gemelte adsistentie doch niet gefrustreert blijve ende UE. dienthalven niet souden behoeve juyst de retourvlote in te wachten, maer te eerder hunne voiagie na 't patria spoedigen, offte soodanich anders als met goet overlegh ten meesten dienste van d'E Compagnie ende behoudenis der gemelte schepen sal cunnen ofte mogen overleyt ende goetgevonden worden. In allen gevalle UE. van hier verdrijvende offte na genoten ververssinge vertreckende, sal 't nodich wesen voorhaelde bay aen te doen om te sien off Arnhem aldaer mochte wesen, als wanneer wij oock versoecken d'inhebbende 20 platen geel coper ende 5 rollen plat loot, beneffens oock de 20 gelijcke platen coper in Arnhem aldaer geliefft te laten overgeven, in ons Robbejachtjen, in dito baey om traen te branden ende vogels te vangen nu wesende, offte bij desselffs vertreck te begraven, in dito selve bay op het Schapeneylandt schipper Jan Symonsz. bekendt, met een teycken ende brieffken, waer wij 't sullen cunnen laten opvinden, om hiernaer dan van daer aff te halen; doch offt gebeurde, dat Arnhem mochte heel na St. Helena gelopen wesen, soo geliefft sijn inhebbend coper daer te begraven, vermits nu haest een van onse jachten, die op de custe van Angola cruyssen, St. Helena aendoen sal, ten eynde wij het van daer noch becomen mochten, als sijnde ons hier op 't hoogste nodich

per memorie. Hiermede etc. Ter sijde stondt: in 't fort de Goede Hoope, den 17 December anno 1657. Was geteeckent: Jan van Riebeeck.

Snamiddags cregen tijdinge van de uytkijckers, dat 't ander schip Arnhem van onder beneden 't Robbeneylandt t' zeewaerts om met een fraeye noordwestelijcke zeewindt quam opseylen. Ende nademael andre wederom seyden, dat geen schip costen sien, soo is den Commandeur selffs voor den avondt noch op den Leeuwenbergh gegaen om emmers rechte seeckerheyt te hebben, die 't van dito bergh beneden 't Robbeneylandt onder seyl sagh laveren, vermits de Z.Z. ooste windt weder wat stijff begond op te steecken. Tusschen wijle is 't sloepjen wederom gecomen van 't schip Honingen, met onderstaende brieffken geschreven:

Aen den Commandeur voornoempt,

van inhoude als te weten:

Met het retourneren van 't chaloupjen is ons UE. schrijven, nevens de bijgevoegde ververssinge, wel geworden, ende met het inleggende memoriken accorderende bevonden. Blijven ten hoogsten danckbaer voor UE. goede genegentheyt en gedragen sorge, de gevorderde 20 plaeten cooper siet UE. nevens in 't gemoet, de 5 rollen platloot sijn hier in 't schip niet te vinden, met de andere 20 plaeten in Arnhem, bijaldien oock comen te verdrijven, dat niet willen hoopen, sullen handelen gelijck UE. ons hebt gelieven te recommanderen. Wijders mijn heere, soo moet onder correctie de gestaltenisse van beyde de schepen door ons niet wel uytgedruckt, offte UE. de meeninge daeruyt qualijck begrepen hebben, alsoo Arnhem niet alleen van ancker, touwen ende andre nootwendiche-

den gebreck heefft, maer oock van montcosten gans ontbloot is, uytgesondert rijs, waervan sich eenlijcq aen Madagascar heefft kennen versien, ende wederom ter contrarie, dat wij redelijcq van montcasten sijn geprovideert, maer van rijs ende broot destituyt, weshalven sonder becominge van 't selve de reyse wijders na 't Vaderlandt geen van beyden bestandt sijn t' ondernemen. Oock sijn daerenboven noch benodight van 20 à 30 waterleggers, alsoo de meeste pardt van die noch in wesen hebben, verrot ende langer tot gebruyck onbequaem sijn, sulcx dat vertrouwen door UE. van hier voor dese twee schepen soodanich niet sullen kennen versien werden, offte sullen nootsaeckelijck een schip uyt 't Vaderlandt, offte anders de retourvloote van Batavia inwachten etc. Ter sijden stondt: 't Slot van Honingen, den 17 December anno 1657. Was geteeckent: Johan Goosens, Claes Speelman.

Bij twee distincte brieffkens van d' opperhooffden des schips Slot van Honingen in dese bay buyten de rheede g'anckert, vernomen hebbende de bijsondere benodicheden derselver, alsoock 't schip Arnhem, van veele scheepsbehoeffticheden ende victualien etc. vermits derselver lange ende penible reyse sedert haer vertreck van Batavia in dato 4 February passado, tot heden, ende dat deselve daeromme wel souden genootsaeckt wesen hier eenige vaderlantse schepen in te wachten, omme daeruyt geprovideert ende van alles na vereysch g'accommodeert te worden, doordien oock Arnhem om anckers ende touwen benodicht was, offte verdrijvende aen St. Helena de retourvloote affwachten. Allen 't welcke bij ons overwogen sijnde, alsoock de nootsaeckelijckheyt van de tijdelijcke overcompste deser 2 costelijcke retourschepen (waerna onse heeren meesters in 't Vaderlandt al langh hebben

uytgesien ende seer verlangende sullen wesen), item oock dat het langer achterblijven derselver d'E. Compagnie seer costelijck sal vallen ende tot grooten ondienst staet te gedijen, - Soo is bij den Raedt goetgevonden ende geresolveert, alles wat bij ⁱt magasijn hebben, soo van provisie als andersints de gemelde 2 schepen bij te setten ende alsoo ons selven alhier voor een wijle tot de compste van de vaderlantse ofte Indische schepen in nessessiteyt te stellen, liever als deselve tot grooten ondienst ende belastinge van d'E. Compagnie daerna op te houden, ten eynde sijluyden te eerder mochten in 't lieve Vaderlandt aenlangen, te meer wij oock voor Arnhem een goet nieuw touw ende ancker sijn hebbende etc., welcken volgende dan oock verstaen is, d' opperhooffden des voorsz. schips dese onse resolutie met een letterken aen te cundigen, om hun daerna te mogen richten ende te beter gemoet te sijn.

Staende dese vergaderinge is oock navolgende request ingegeven door Mr. Jan Vetteman, opper chirurgijn deser fortresse, waerbij versoeckt sigh alhier in vrijdom te mogen erneren onder de conditien bij 't selve, hieronder g'insereert, na te lesen, luydende als te weten:

Aen d'E. Heer Jan van Riebeeck, commandeur

van 't fort de Goede Hope ende sijn bijhebbende Raadt.

Geeft reverentlijck te kennen Mr. Jan Vetteman, opper-chirurgijn, als dat hij gaerne wilde vrijman wesen op volgende conditien, voor eerst, dat hij sal wesen vrij chirurgijn van alle de vrijeluyden, dat deselve niet sullen offte mogen eenige andre meesters employere tot haren dienst als de voorsz. Mr. Jan

Vetteman; vorders als dat ick sal mogen de vrije tapneringe doen ende daer beneffens vrije taeffel houden voor alle hooge ende lage staetspersoonen, niemandt uytgesondert, ende vorders alle negotie drijven, koopen ende vercoopen alles tot mijne welgevallen, uytgesondert Compagnies provisie ende sterckendranck van de schepen te copen; sal oock mogen reuylen van de Hottentoos alles, beneffens de andre vrijeluyden, oock mede een stuck landts om tot thuynen te gebruycken, als oock mede dat ick alderhande sterckendranck ende Compagnies provisien van de Compagnie sal cunnen crijgen voor contant geldt, soo veel als ick van noden hebbe; vorders datter niet meer als twee herbergiers omtrent het fort sullen mogen tappen offte droogh gasterije houden. Vorders verbinde ick mij voor den tijt van drie jaren tot een proeve: soo het mij dan na de verloopen drie jaren wel aenstaedt, soo sal ick op deselve conditien noch twaelff achtereenvolgende jaren vrijman blijven ende dan geen tijt na mijn vrouws 15 jaren meer na te dienen, maer in voorgaende opper chirurgijns plaetse na 't patria gesonden worden, Maer soo ter contrarie naer het expireeren van mijn drie proeffjaren het vrijdom mij niet meer aenstaedt, dat dan de Compagnie sal gehouden wesen mij in mijn voorgaende qualiteyt ende selffde gagie naer Batavia te senden, doch dat mijn drie proeff jaren oock meede tot affkortinge van mijn tijt sal sijn, dit doende etc. Was geteeckent: Mr. Jan Vetteman.

Welck request geresumeert sijnde, is goetgevonden den suppliant sijn vrijdom toe te staen. Item dat alvooren sich 15 jaren verbindt, eerst drie jaren sal mogen besoecken, ende de vrijdom hem dan langer aenstaende de vordere 12 jaren hier continueren, doch

binnen de gemelte drie proeffjaren niet toegelaten offte vergundt worden tot eenigen handel van bestiael etc. met de Hottentoos, noch oock gelijck d'andre vrijeluyden eenich landt in eygendom, maer wel in leeninge om thuyn- ende boomvruchten etc. aen te teelen, welck landt na de drie proeffjaren (niet goet vindende langer in vrijdom te leven) weder aen d'E. Compagnie sal moeten overgeven, ende staende de voorsz. drie jaren sich vorders maer alleen erneeren op sijn gast- ende tapneringe voor de gaende ende comende man der passerende schepen, beneffens desselffs chirurgijns hantwerck onder de vrijborgers alhier, sonder dat vooreerst meer vrije chirurgijns beneffens hem hier sullen toegelaten worden, soolange gesien ende gemerckt wort, dat hij 't alleen onder de vrije luyden sal cunnen blijven waernemen.

Aengaende des suppliants versoeck om na de gemelte drie proeffjaren tot sijn jegenwoordigə opperchirurgijns qualité in Compagnies dienst weder aengenomen te worden is hem mede toegestaen, edoch niet om dan juyst na Batavia te gaen, maer gebruyckt te worden daer d'E. Compagnie t' haren believen best gelegen sal comen, mits oock de manquerende tijt aen sijn jegenwoordich verbandt t' eenemael mede sal gehouden blijven voluyt te dienen voor deselve gagie, daervan nu is affstaende; doch sijn vrouws verbandt van 15 jaren hier in vrijdom blijvende woonen, sal hem 't mancquement sijnes voorgemelten tijts niet gereeckent worden, maer alsdan toegestaen in sijn opperchirurgijns qualité na huys off India te varen. Ende wat hij staende sijn vrijdom uyt Compagnies magasijn van noden heefft tot de ordinaris taeffel ende herberginge der luyden, sal hem na den gestelden prijs ende regel contant worden vercocht, ende wijders onderworpen wesen alle soodanige ordonnan-

tien als rede door de vrije luyden sijn gestelt ende namaels door ons ofte onse hooge overicheyt ende heeren principalen noch souden mogen gestelt offte beraempt ende uytgegeven worden. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven. Was geseeckent: Jan van Riebeeck, Roeloff de Man, Jan van Harwarden, Abraham Gabbema, secretaris.

18 dito,

navolgende brieffken gereedt gemaeckt wierd, om met de sloep weder aen 't Slodt van Honingen te stuyren, neffens wederom wat ververssinge etc.

Aen d'E. Johan Goosens.

Wij hebben met de wederomcompste van ons sloepjen UE. 2^e brieffken gisteravondt ontfangen ende derselver nessessiteyt daer uyt volcomentlijck cunnen begrijpen, dient tot antwoort, dat wij geresolveert sijn ende dierhalven oock hopen dese 2 costelijcke schepen uyt ouse soberheyt alhier soodanich noch wel te versien, dat deselve na Vaderlantse offte d'Indische retourvloote niet sullen behoeven blijven wachten, al souden wij ons selven voor een wijl in nessessiteyt stellen, vermits d'E. Compagnie aen de spoedige overcompste te veel gelegen is. UE. gelieven derhalven tegen dat op de rheede arriveert, eens per notitie aen te teyckenen, ende ons op te brengen de quantité ende qualiteyt van alle derselver benodicheden, ende wat belanght de watervaten hopen wij UE. oock te sullen cunnen helpen, als maer de ijsere hoepen uwer oude vaten wel bewaert sijn.

'T schip Arnhem heb ick gister voor den avondt, op den Leeuwenbergh gegaen wesende, noch selffs onderseyl gesien even beneden 't Robbeneylandt, hopen

derhalven, dat noch wel opcomen sal, ende mede versien sal cunnen worden, vermits van Madagascar rijs genoech sal hebben gecregen ende UE. volgens derselver tweede brieffken van ander toespijs redelijcq versien sijt. 'T sal aen ons niet manqueren, al souden wij, gelijck voorseyt, ons selffs t'eenemael voor een wijl ontblooten ende tot de compste van vaderlantse schepen wat verlegen stellen, liever als UE. tot groote costen ende ondienst van d'E. Compagnie daerna op te houden. Indien wij de vlagh ophalen, sal een teycken wesen, dat het schip Arnhem van hier wederom gesien is. UE. geliefft ingelijcx te doen, soo het vóór ons compt te vernemen.

Hierneffens gaet weder wat ververssinge voor 't volck ende oock wat fijn warmoes etc. voor UE. cajuyt, soo veel met cleyne sloepjen can overgebracht worden. Item drie versse brooden voor UE. ende vroutjes, melcq is te verde ende wel 1½ uyr gaens van 't fort bij de vrije boeren te halen; cunnen oock in dat windrich weer met ons cleyn sloepjen niet overgebracht worden. Hiermede etc. In 't fort de Goede Hoope, ady 18 december anno 1657. Was geteeckent: Jan van Riebeeck.

Met welck brieffken ende ververssinge 't sloepjen dan ten eersten is affgesonden, steeckende, alvooren aen boort was, de wint weder heel hard op, sulcx ter naeuwer noot het schip noch coste crijgen, als wanneer deselve haer vlagh van achter lieten waeyen, 't welck volgens bovengeschreven brieffken het teycken offte seyn is, dat sijluyden het schip Arnhem noch sagen; maer cost hier van landt niet gesien worden.

19 smorgens noch al even harde Z.Z. ooste winden met hit- ende drooghte, tot tegen den middagh begond wat te stillen, als wanneer 't sloepjen weder aen 't

landt quam met onderstaende brieffken van d' opperhooffden des schips Hooningen geschreven.

Aen den Commandeur deser fortresse.

van inhoude als te weten:

Wij hebben met groot aengenaemheyt ende verlichtingh van gemoveerde swaricheyt uyt UE. tweede brieffken, van desen morgen met het chaloupjen ontfangen, beooght, dat UE. moet heefft ons ende Arnhem van het benodichste tot spoedige bevorderingh der reyse te sullen kennen versien, sulcx dat niet na de vaderlantse off Indische schepen behoeven te blijven wachten, dat een gewenschte saecke voor ons, ende door UE. een treffelijck werck ten dienste van de generale Compagnie daermede sal uytgewrocht worden, en wanneer Godt de voorste met lieff ter rheede comen, sullen UE. een memorieken van 't benodichde overhandigen ende oock wijders mondelingh van alles na vereysch van saecken cundtschap doen. Voor de wederom becomene groente, alsmede de gesondene verse brooden blijven danckbaer.

'T schip Arnhem wort hier boven van de stengh noch gesien, doch is soo verde als t' zeewaert in beoogen cunnen. 'T schijnt dat het alsoo onderseyl bijhoudt op hope van 't hantsamer weer ende bequamer windt: vertrouwe nevens UE. dat noch wel opcomen sal. Hiermede etc.

In 't Slot van Honingen den 18 December 1657. Lager stondt: Nota. E. heer, wij sijn gans benodicht om een groot marseyl, sulcx wanneer het dat jegenwoordich aen de rhee hebben, ons quame te begeven, souden grootelijcx verlegen sijn: dierhalven wel wenschte, dat UE. ons per eerste gelegentheyt met het schuytjen een bael Hollandts doeck condet be-

schicken, souden de seylmaeckers datelijcq aen 't werck kennen gestelt worden, alsmede oock wat teer om de woelingh aen de fockemast te leggen, daer sich een breuck aen begindt te verthonen, alsoo daervan mede gants ontbloot sijn. Was geteeckent: Johan Goosens.

Snamiddags is 't sloepjen weder met ververssinge ende wat teer etc. aen boort gesonden ende eenige versnaperingen, nadat den Commandeur was thuys gecomen van de corenlanden, die heden had wesen besichtigen ende op 't een ende 't ander wat ordre gestelt. Welck sloepjen soo haest niet aen 't schip was, off begond al weder even hard te waeyen, sulcx 't selve wederom verweerden ende dito wint tot omtrent midnacht aenhield als wanneer 't stil wierd.

Volle maen den 20 dito,

smorgens 't luchjen variabel, quam gemelte sloepjen wederom met navolgende brieffken geschreven:

Aen den Commandeur

luydende als te weten:

Volgens UE. memoriken is ons alles door den quartiermeester wel overhandicht, UE. wederom van herten bedanckende. Wij hadden gehoopt, dat de wint ons vandaech wat geslachboecht soude hebben, maer is weder naer sijn oude gat gekeert; doch als UE. ons soo bedenckt, is het beter hier te leggen als in zee te swerven, ende moeten vorders op de hulpe Godes wachten, ende blijfft ondertusschen etc. In 't Slot Honingen, den 19 December anno 1657. Was geteeckent: Jan Goosens.

Omtrent 8 uyren heefft sigh voorsz. schip Honingen

met dit variabel luchtjen onder seyl begeven, comende daermede smiddaegs fray ter rheede, ende wierd met arentsoogen uytgesien na 't ander schip Arnhem; doch is sedert eergisteren niet meer vernomen: echter hopen, dat noch wel weder te voorschijn comen sal. Snamiddaghs quam den oppercoopman Johan Goosens en de schipper van Honingen aen landt, ons haeren desolaten staet etc. mondelingh vorder verhalende, ende per notitie opbrengende hunne bijsonderste nodicheden. Waerop haer is ten antwoorde gedient, omme tegen morgen met haerluyden te samen een vergaderinge te leggen ende in deselve alles te overwegen, mitsgaders soodanige besluyten op 't een ende 't ander te maken, als ten meesten dienste van d'E. Compagnie sal mogen goetgevonden worden te behooren nevens recommandatie aen deselve wegen hare benodicheden niet anders in quantité ende qualiteyt op te brengen als waermede sijluyden de reyse van hier tot het Vaderlandt op 't naeuwste genomen souden cunnen erlangen etc.

21 dito

smorgens betogen lucht ende 't coeltjen westelijck met jagende motregen, waermede 't schip Arnhem noch voor den avondt fray ter rheede quam, hebbende 2 dagen onder 't Dasseneylandt ten ancker gelegen ende goet weer gehadt tot hedenmorgen, dat met dese noordt-westelijcke coelte van daer gescheyden was, ende eenige groente, eyeren etc. daer becomen voor sijn siecken, die seer veele ende niet boven 10 gesonde mannen op had, mitsgaders 37 coppen van sijn volcq overleden, sulcx dat seer desolaet gestelt was, wes ten eersten ververssinge aen boort gesonden ende om de luyden soo haest mogelijck weder op de been te helpen, partije schapen geslacht wierden voor deselve ende oock 't Slot van Honingen, wiens volcq redelijcq gedisponeert waren. Voorsz. Arnhem

had verleden Maendagh hier aen d' oversijde een ancker verlooren, soodat met noch maer 3 versien was, ende nootsaeckelijck een sal moeten bijgeset worden.

22 dito

quamen d' opperhooffden van verhaelde schip Arnhem aen landt ons haren gemelten desolaten staet bij monde nader openende, voornamentlijck van seyl ende treyl lopende wandt ende provisien, uytgenomen rijs, die aen Madagascar tot 14 lasten becomen hadden, wesende al 't volcq met 't water gequelt ende al 37 overleden, daeronder 2 schippers, sulcx jegenwoordich den opperstuyrman de plaets provisioneel becleede.

Sondagh den 23 dito,

't Robbejacht en de sloep Pequijn retourneerden uyt de bay Saldanha hier ter rheede met 31 halff amen ingesoute vogels ende 17 dito robbetraen, hebbende in dito bay geen handel met Hottentoos altoos gehadt, ende de 2 Engelse stucken van 't Dassen- aen 't Robbeneylandt gebracht, mitsgaders op de g'ordonneerde plaetsen Compagnies merck op clippen ende palen gehouwen ende geplandt, medebrengende oock onderstaende brieffken van die van 't Robbeneylandt.

Aen den Commandeur ende Raedt alhier,

van inhoude als te weten:

'T getal der schapen is jegenwoordich, soo oude als meest jonge, 400 stucx ende is op 't eylandt met de drooge tijt weynich groente voor de beesten. 'T zeyl bij ons op den 23 October hier gesien, leeck als een cloeck schip te sijn; hebben op den 16 derselver maendt noch een seyl in 't noorden gesien, maer conden met sonondergangh niet meer sien 't welck

een jacht leeck te sijn. Wat aengaet de mieredickwortelen schieten redelijck, maer wat daervan worden sal, weten niet, off deselve in de dickte sullen setten. Daer sijnder oock veele verrot, vertrouw al te vroegh in den regentijt geplandt te sijn, als oock de pattattissen sijn al vergaen, uytgenomen, die nu jongst met Joris hebben becomen, die comen wel op, maer gaen 5 a 6 dagen weder uyt, ende vertrouwen, dat wij daer 't recht verstandt niet aff hebben om mede om te gaen, alsoo hier niet één is, die daermede heefft omgegaen noch bij der handt heefft gevadt. 'T beste dat hier wil groeijen off aerden, is rapen, salada, radijs, cool ende crulcool, maer geen wortelen. Hebben nu in 4 maenden tijts oock niet vernomen als 2 conijnen; vertrouw dat d' ander doot sijn; d' aenteelt van dassen cunnen niet bemercken. Versoecke mede aen UE. als dat ons tot crael noch geliefft 200 stocken te senden alsoo het aen d' een sijde maer de hoochte heefft van een verckensduygh, oock om 15 a 20 bos out riedt om een wachthuysken te maecken als men vuyrt voor regen douw ende windt. Dienen hier noch wel een man te hebben, alsoo de schapen niet meer in 't craal cunnen crijgen om te snijden, alsoo 't meest jonck goet is, ende een man geduyrich in de thuyn moet sijn, off de gansen ende vogels vernielen 't anders al. Hebben hier 2 stucken van Dasseneylandt gecregen sonder .....Ga naar voetnoot1) alsoo deselve niet en deugen. Hiermede etc. Op 't Robbeneylant desen 21 December anno 1657. Was geteeckent Jan Woutersz.

24 dito.

Bij den commandeur ende Raedt deser fortresse geccmmuniceert sijnde aen den breeden Raedt van de retourschepen Arnhem ende slot van Hooningen

derselver resolutie van den 17 deser verleden alhier genomen, namentlijcq van selver dese residentie voor een wijle in necessiteyt te willen stellen liever als voors. costelijcke retourschepen tot grooten ondienst ende schade van de generale Compagnie op te houden tot eenige vaderlantse offte Indische retourschepen, omme [des] wegen veele benodicheden daeruyt te versien etc. Ende volgens dien oock claer ende resoluyt opgegeven alles wat bij Compagnies magasijn, soo van provisien, anckers, touwen, pick, teer, harpeuys, traen etc. is berustende, omme te overleggen, off 't selve sal cunnen helpen, ten eynde de meergemelte costelijcke schepen sonder daeromme te blijven leggen, langer als op 't hooghste nodich, te eerder na 't patria mogen werden gedespecheert.

Wijders bij de principale opperhooffden offte breeden Raedt der voorsz. schepen in rade presendt, ende tot versterckinge des forts Raedt mede geroepen, per notitie opgebracht derselve meeste nootwendicheden ten principalen ende meest wesende aen zeylen ende eenich lopend wandt, daermede deselve van hier niet wel schijnen te sullen cunnen werden versien, vermits dienaengaende bij 't magasijn niets en is, - Soo is na goet overlegh verstaen op overmorgen den 2 kersdagh te laten doen een naeuwe visite op beyde de schepen, soo wegen de provisien als alle benodichtheden in de voorsz. 2 retourschepen sijnde, ende dat door de navolgende gecommitteerdens, namentlijcq:

den schipper Claes Speelman ende }van Honingen.

den Coopman Abraham Clevesteyn. }van Honingen.

ten overstaen van

Roelof de Man ende Abraham }uyt 't fort.

Gabbema fiscus. }uyt 't fort.

te visiteeren het schip Arnhem.

den provisionelen schipper Michiel }van Arnhem.

Jacobsz. ende den ondercoopman Hendrick Cop. }van Arnhem.

neffens de voorsz. persoonen uyt dese fortresse te visiteeren het schip Honingen.

Omme alsdan op 't raport van de voorsz. gecommitteerdens een nauewer overlegh te maecken ende te sien, off deselve schepen met de aengebode adsistentie soo verde sullen cunnen werden geholpen, dat sijluyden haer reyse daermede na 't Vaderlandt souden cunnen op 't spoedichste vervolgen, sonder, als voorsz., tot meerder intrest van d'E. Compagnie hier juyst daeromme na schepen uyt 't Vaderlandt off India te blijven liggen vertoeven. Vorders oock door monsieur Wijnandt van Catersvelt, opperhoofft des voorsz. schips Arnhem, in rade verthooght het overlijden van de 2 schippers Jan Rotgans ende Pieter Jansz. de Vries, ende dat sijluyden derhalven bij mancquemendt van bequamer stoffe provisionelijck die plaetse sedert hadden laten becleden door den stuyrman Michiel Jacobsz. van Bergen, in de straedt Sunda uyt schip Louyse op Arnhem overgeset, om de opperstuyrmansplaetse te bedienen, volgens ordonnantie dato 17 February passado bij den equipagiemeester Sijmon den Danser gepasseert, - Ende dat denselven in sijn regeringe ende commando soo wat te slap is, vallende als niet wel dervende 't scheepsvolck na behooren resoluyt genoegh commandeeren etc., - Ende volgens 't welcke van opinie soude wesen, dito costelijcq schip wel van een habilder hooft over de scheepsregeringe mochte werde versorcht, waertoe in consideratie wert gebracht den 2 schipper Jan Sijmonss. Clos bescheyden, beneffens den regerende schipper Claes Speelman op 't slodt van Honingen, - Soo is na veele overweginge

't selve niet alleene genomen in goede consideratie, maer oock vastgestelt die plaetse met een habilder man te laten becleden. Doch wijders gesien op 't meeste voordeel ende de hooghste dienst van de Compagnie in 't generael, namentlijck, dat meergemelte schip Arnhem het costelijckste ende ter monture wel van omtrent 8 tonnen gouts incoops geladen is, ende Slot van Honingen ter contrarie niet hooger als met een cargo van ongeveer drie tonnen, - Soo is na wel genomen deliberatie ende veele overlegginge (onse hoochste sorge na schuldige plicht latende gaen over 't grootste capitael onser heeren meesters) bij eenparicheyt van stemmen niet alleene als voorsz. goetgevonden dito costelijcke retourschip te versien van een bequamer, maer oock daertoe te verkiesen den outsten ende ervarensten schipper Claes Speelman voorsz., welcke d'E. Compagnie niet alleen lange jaren voor schipper gediendt, maer oock diverse malen met Compagnies schepen uyt ende thuys gevaren heefft, ende in sijn plaetse op 't Slot van Honingen weder 't schippers gesach te deffereren aen den 2 schipper Jan Symonss. Clos voorsz., waermede vertrouwt wordt beyde de schepen dan van seer goede ende bequame schippers sullen wesen versien. Item oock, dat niet alleen ten respecte ende om de costelijckheyt des schips Arnhem voorsz. den outsten schipper Claes Speelman nodich is geacht over te gaen, maer oock dat het vermits men tot veranderinge genootsaeckt is, alsoo wel sal comen om de meeste ruste onder 't gemeene volcq van beyde de gemelte schehen, welcke haer te gerustiger sullen houden, wanneer de consideratie van de meerder waerde des schip Arnhem comen te verstaen, sonder in eeniger manieren yets te laten verluyden van d'insuffichantie des voornoemden gesurrogeerden provisioneelen schippers Mi-

chiel Jacobsz. van Bergen, maer sulcx voor den gemeenen volcq stil te houden, ende denselven als 2 schipper passagier op 't Slot van Honingen weder over te laten gaen, omme emmers alle tumulte ende misnoegen etc. onder den gemeenen man soo veel mogelijck te prevenieren, mitsgaders Michiel Jacobsz. pretentie wegen sijne provisionele surrogatie gedaen bij den scheeps-raedt van Arnhem voorsz. gereserveert te laten aen onse heeren principalen in 't Vaderlandt. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jare alsvooren. Was geteyckent: Jan van Riebeecq. In margine van desen stondt: dese resolutie wort bij mij aengeende de drie eerste articulen geconfirmeert; doch belangende de 2 laetste wert bij mij versocht nader te mogen interpreteren, ten aensien mijne meyninge daerinne niet en is na behooren gevat, 't welck de verdere leden deses Raedts soo nevens mij hebbende verstaen te behooren, hierop dan in dier vougen deselve teyckene ende was geteyckendt: Wijnant van Catersvelt, Jan Goosens, Claes Speelman, Roeloff de Man ende Abraham Gabbema secretaris.

Declaratie op mijn gegeven advijs van de

twee laeste articulen in de resolutie, dato 24 December 1657 getrocken.

Aengaende het vierde articul van het begin tot het woort commanderen etc. incluys, wert bij mij g'affermeert, nochtans met alsulcken verstande, dat hetgeene aldaer wort verhaelt, is geschiet op het affvragen van den heer Commandeur Jan van Rietbeeck, soo in als buyten Rade niet adviserende maer discourerender wijse; wijders betangende de woorden in 't selve articul, waergeseght wort: ende volgens 't welcke van opinie

soude wesen dito costelijcq schip wel van een habilder hoofft over de scheepsregeringe mochte werden versorght, soodanich niet en sijn geventileert, veel min alsulcke opinie te hebben gehadt, maer wel is waer, dewijle de slapheyt van onsen schipper door onderlinge discoursen bij eenige leden deses Raets, als insonderheyt bij den schipper Speelman, soo hoogh ende swaer gewoogen ende over sulcx naer voorgaende debatten daerop echter de veranderinge wierden vastgestelt, - dat alsdoen mij selven, als siende maer op 't gemeene best en meesten dienste ende welvaren van d'E. Compagnie als wel op een singelier persoon, ingelijcx met de veranderinge conform de resolutie hebbe geconfirmeert, gelijck mij in dier vougen vooralsnoch daermede confirmere ende deselve approbere mits desen. Was geteyckent: Wijnandt van Catersvelt.

Bij den Raedt gesien de hierboven gestaende nader interpretatie, g'intituleert declaratie etc., bij monsieur Wijnandt van Gatersvelt, in rade eerst versocht te mogen doen, ende daeromme als boven nu gedaen over sijne meeninge, wegen 't vertoogh des gesurrogeerden schipper Michiel Jacobsz. van Bergen, ende 't stellen van een ander in plaetse van denselven, omme redenen bij de 2 laetste articuls der resolutie op den 24 deser verleden daerover specialijcken genomen, vermits dito heer Catersvelt, als in margine boven sijne onderteyckening der voorsz. resolutie schrifftelijcq gestelt is, allegerende dat desselffs meeninge daerinne niet na behooren soude wesen gevadt, ende volgens dien de vordere leden deses Raedts neffens hem souden hebben goetgevonden te behooren; hoewel het maer is toegestaen tegen behooren ende gebruyck sijne meyninge nader te mogen interpreteeren, - Ende nochtans alle de raetspersoonen haer verseeckert hou-

den, de meyninge niet alleen wel gevadt, maer die oock daerinne soo civil ende sacht beneffens de natuyre der saecken is uytgedruckt, als mogelijck was te doen, als hebbende niet alleen gehoort, uyt de monde van seigneur Catersvelt de slappicheyt van meergemelten gesurrogeerden schipper etc. in vollen Rade, maer oock volgens verclaringe van den commandeur Riebeecq buyten deselve; daer monsieur Catersvelt voorsz. Riebeecq, in sijn camer alleen voor 't aenvangen van de voorgeseyde vergaderinge heefft verhaelt, eenige exempelen van sijne slappicheyt in 't commanderen etc., ende dat oock al wat soet op den dranck soude wesen, sulcx door andre van ter sijden mede getuycht ende genoechsaem geconfirmeert wordt, ende volgens 't welcke monsieur Catersvelt de veranderinge t' eenemael ende genoechsaem aen den commandeur voors. selffs voorstelde, ende in de plaetse weder recommandeerde sijnen gesurrogeerden opperstuyrman Andries Blaeuw, 't welck een fray nuchter en bequaem man was, waerop hem door den Commandeur alsdoen wierde g'antwoort, dat allen 't verhaelde van sijn gesurrogeerden schipper oock door andre mede al hadden gehoort, maer dat de sake tot veranderinge pregnerende dan den 2 schipper Jan Sijmonsz. Clos, bescheyden op Honingen, voor denselven als maer provisioneel tot stuyrman gesurrogeert wesende, souden behooren geprefereert te worden, vermits langh over sijn tijt d'E. Compagnie voor schipper hadde gedient, ende niet minder maer alsoo veel bequaemheyt begaefft was, volgens preuve in verscheyde gelegentheden volcomen bethoondt, mitsgaders sijn E. ende vordere leden des Raedts bekendt, doch dat in Rade daerover nader soude cunnen werden gedelibereert, ende de sake na behooren geventileert, verclarende den Commandeur voorsz. dit aldus in sijn

camer gepasseert te sijn, ende wij ondergeschreven dat in Rade de sake, op de getuygenisse van seigneur Catersvelt voorsz. vorders gedelibereert, ende geventileert sijnde, met goede uytdruckinge ende overweginge van alles de resolutie eenparich tot de veranderinge is gevallen, mitsgaders oock om de consideratie in 't laetste articul desselven resolutie vervaet, als latende onse hooghste sorge gaen over 't costelijkste capitael, geladen in 't schip Arnhem voorsz., dat daerop niet alleen een ander bequamer, maer selffs den alder outsten ende ervarentsten schipper Claes Speelman soude overgaen etc., over 't welcke Monsieur Catersveld mede niet alleene sonder eenige de minste deffieculteyt, wegen de diensten van d'E. Compagnie, d'aldereerste sijn stemme heefft gegeven als hebbende sitplaets aen den Commandeur, maer na de eenparige ende ongediffilculteerde conclusie oock mondelinge g'allegeert, dat sulcx seer bequaem was gevallen, vermits om de consideratie van 't grootste capitael den outsten schipper op Arnhem soude overgaen, als breeder naect ende claer in de meergemelte resolutie genarreert, ende volgens allen 't welcke wij ondergeschreven oock bij deselve genootsaeckt blijven persisteren, ende niet cunnen goetvinden daerinne eenige alteratie te doen, ten ware daertoe wichtiger oorsaecken pregneerden als voor jegenwoordich noch can bespeurt worden, bij de bovenstaende nader gedane interpretatie van monsieur Catervelts voorsz., hem, behoudens desselffs respect, te doen niet verstaen te behooren, als denselven boven sijne teyckeninge onder de resolutie voorsz. is allegerende, maer ten overvloede willich toegestaen tegen behooren ende rechtgebruyck, om hem difficulterende dito resolutie te teyckenen, emmers vol ende in alles contentement te doen, sonder dat den Raedt offte ymandt van dien

als voorsz. eenichsints in twijffelinge, maer ten vollen verseeckert waren, alles na de waerheyt ende natuyre der sake in de voorsz. resolutie naeckt ende claer is uytgedruckt, mitsgaders sonder eenige difficulteyt het besluyt soo eenparich genomen, als oyt in eenigen Raedt soude cunnen geschieden, ende welcken volgende als voorsz. oock niet cunnen goetvinden, van dito besluyt te desisteren, maer tot de executie incluys daerbij te blijven, ten ware om pregnanter oorsaecke als voormelt. Aldus geresolveert ende andermael gearresteert. Int fort de goede Hoope datum ut supra. Was geteyckendt: Jan van Riebeeck, Johan Goosens, Roeloff de Man, Abraham Gabbema, secretaris.

25 en 26 dito,

moy sonneschijn weer, sijnde heden voorhaelde visite gedaen, ende bevonden dat het met de seylen ter naeuwer noot noch souden cunnen eenichsints gestelt worden; doch omme te comen tot finael besluyt is de saecke der schippers, hun des best verstaende, tot overmorgen nader te overleggen, noch in bedencken gegeven, omme dan op derselve raport sodanige vordere ende vaste resolutie te nemen, als ten meesten dienste van de generale Compagnie met goet overlegh sal bevonden worden te behooren.

Ondertusschen sijn op dato al de siecken van 't schip Arnhem hier aen landt in 't sieckenhuys gebracht om weder opgequeeckt te worden, waertoe dan oock de behoorlijcke ordre is gestelt.

28 dito.

Ende vermits sommige aen de bequaemheyt der seylen voorsz. noch eenichsints waren twijffelende ende swaricheyt maeckende om het daermede tot het Vaderlandt te wagen, is ordre gestelt op morgen door de schippers van beyde de schepen, g'adsisteert met de stuyrluyden, hoochbootsmans ende seylmaeckers, al deselve sooals van de rhaes noch-

mael ter degen te besien, om na 't gehoorde rapordt aldan tot nader ende finaelder resolutie te comen.

Sijn heden navolgende jongeluyden voor den Raedt ondertrouw gedaen, volgens resolutie hieronder g'insereert:

Ewert Dircxz. van Emmerick, burger alhier, sich in trouwbeloffte begeven hebbende met d' eerbare jonge dochter Cristina Does van Doesburch, dochter van Z^r Velten Does ende Jannetge Boddis, getrouwt met Jan van Harwarden, sargeandt deser fortresse, versoeckende met consendt ende van deselve haer ouders voorsz. om metten andren wettelijck in den heylichen echten staedt te mogen laten bevestigen, - Soo is bij den Raedt deser fortresse, niet anders hebbende cunnen vernemen alsdat beyde liber ende vrije personen waren, welcke met niemandt ter werelt, volgens oock haer als derselver voorsz. ouders eygen verclaringe, yets wes dienaengaende uytstaende hadden, deselve jongeluyden haer billick versoeck toe te staen, mitsgaders ten dien eynde op Sondach eerstcomende na 't Christelijck sermoen haer eerste affcundinge te laten doen, ende alsoo vervolgens alle Sondaghen tot de derde incluys, omme alsdan op Sondagh over 14 dagen na de laetste affroepinge ende gedaen sermoen geen wettige oorsaecke van verhinderinge voorcomende, door den secretaris van onsen Raedt (vermits geen predikandt hebben) de solemnisatie voor allen den volcque in openen raedtcamere te laten geschieden ende met de trouw publiecq voort te varen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven. Was geteeckent: Jan van Riebeeck, Johan Goosens, Roeloft de Man ende Abraham Gabbema, secretaris.

29 dito,

is de voorhaelds nader visite ende rapordt door de persoonen boven genoempt gedaen, mitsga-

ders daerop bij den Raedt geresolveert, als de volgende resolutie hieronder g'insereert is dicterende:

Conform de genomen resolutie van den 24 passado door gecommitteerdens op den 26 daeraen gedaen sijnde een naeuwe, ende oock gister in 't bijwesen van de opperstuyrluyden, hoochbootsmans ende seylmaeckers noch een nader visite, voornamentlijck aen de zeylen ende vorders aan alle behoeffticheden in de schepen Arnhem ende Hooningen 20 ende 21 courandt alhier van Batavia over Mauritius ende Madagascar na een lange penible reyse gansch sober, desolaet ende met veel siecken aengelandt, - Ende door deselve committenten etc., mitsgaders oock de schippers respective na noch 2 dagen bedenckens ende overleggens van alles haer gegeven, gerapporteert dat het aengaende seyl ende treyl, touw ende anckers, als de provisien ende montcosten uyt de magasijnen deser fortresse aengeboden, met 't geene aen boort is, ten naeuwsten genomen, sal cunnen gestreckt ende gestelt worden omme dito costelijcke schepen daermede thuys te brengen sonder juyst na meerder adsistentie van ander schepen uyt 't Vaderlandt off India genootsaeckt te wachten, vermits bevonden is deselve versien sijn ende wegen seyl ende treyl verdeelinge gedaen can wordenGa naar voetnoot1): Alle welcke verdeelinge ende adsistentie voorsz. gecommitteerdens schippers, stuyrluyden, hoochbootsmans ende seylmeesters distinctelijcq ten ander ende derde malen voorgelesen sijnde, ende beneffens dien bij den Commandeur ende Raedt deser fortresse deselve oock voorgehouden, dat wegen de montcosten haer verseeckert uyt 't magasijn voor de reyse van hier tot 't Vaderlandt genoechsaem sullen cunnen worden versien, ende op 't welcke deselve

persoonen dan g'antwoordt ende verclaert hebbende dat het buyten merckelijcq ongeval daermede wel sal cunnen affgesien worden, - Soo is goetgevonden elck volgens voorhaelde verdeelinge 't sijne tegen maendagh aenstaende ten eersten aen boort te laten halen. Doch aengaende de provisien is verstaen mede te supersederen ter tijt de gemelte schepen bijna tot vertreck (na desen over te delibereren) weder sullen seylvaerdich wesen, off misschien tusschen wijle eenich schip uyt 't Patria off India niet nader onsent parresseerden, daer men deselve dan uyt soude cunnen provideeren, sonder dese residentie dienaengaende verder te ontblooten offte onnodich in verlegentheyt te stellen. Sulcx dan oock verstaen is de respective opperhooffden voorsz. beneffens haer waterhalen dagelijcx haer best sullen doen met vissen om hare noch hebbende provisien daermede neffens de dagelijcxsz. ververssinge soo veel mogelijck te sparen, ende waertoe die van Arnhem een zegen, alsoo selffs geen sijn hebbende, uyt 't fort sal geleendt worden. Blijvende vermits 't volcq van dito schip gansch sieck ende swack is, als voorsz., de nader deliberatie over den vasten tijt van 't vertreck deser gemelte 2 schepen noch suspens ende de opperhooffden van Arnhem aenbevolen tegen maendagh aenstaende met eenen mede rapordt te doen, hoedanich het met haer volcq dienaengaende gelegen is, omme alsdan op de nader deliberatie ten eynde voorsz. te mogen letten etc. Ende opdat de siecken van Arnhem (meest watersuchtige ende berberijGa naar voetnoot1) sijnde) te beter ende eerder mochte tot reconvalisatie comen, soo is oock goetgevonden uyt Hooningen (sonder rijs versien) 1800 ℔ broot (redelijcq van geprovideert) over te geven aen Arnhem tegen

3600 ℔ rijs uyt Arnhem weder aen Honingen, om voorsz. sieck volcq oock dagelijcx broot te laten genieten neffens de ververssinge etc., die van landt aen boort geschickt wordt. Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut supra. Was geteyckendt Jan van Riebeeck, Wijnant van Catersvelt, Johan Gosens, Clas Speelman, Roelof de Man, A. Gabbema, secretaris.

Sondagh den 30, ultimo dito,

fray weer en de windt noord westelijcq, is meest al 't graen van de Compagnie affgemaeyt, excepto weynich taruw, die wat laedt gesaeyt was tot preuve etc.

voetnoot1): Antwoord op de vraag desbetreffende gedaan bij een schrijven, dat wegens geene verdere beteekenis niet is opgenomen.

voetnoot1): Beri-beri.

voetnoot1): Des Commandeurs lant door d'E. heer van Goens vergunt om te bebouwen, is seer bequaem gelegen tot weylant voor d'E. Compagnie.

voetnoot1): Niet ingevuld.

voetnoot1): Opengelaten.

voetnoot1): Journaal van de uit gezondenen.

voetnoot1): De mijlen hier genoteert sijn van een uyr gaens, ende daerom maer ½ duytse mijl na de rijnlantse mate van 20 roeden per mijl.

voetnoot1): Opengelaten.

voetnoot2): Desen Roeloff Riewertsz. is van resolutie verandert ende in compagniesdienst gecontinueert ady van 8 November 1657.

voetnoot1): Altemalen onder de Caepmans gekent ende aen dees sijde van de groote berghrevier haer onthoudende, mitsgaders te samen oorlogh voerende tegen die van d' oversijde, dat de rechte Saldanhars sijn.

voetnoot1): Oningevuld.

voetnoot1): De ziu schijnt: zoodat het schip (Arnhem) wellicht naar Sê. Helena zal moeten voortdrijven.

voetnoot1): Onleesbaar woord.

voetnoot1): Hier volgt eene specificatie, welke wij weglaten.

voetnoot1): Beri-beri.

Vorige Volgende