Logo DBNL
Dagverhaal (ed. Historisch Genootschap, Utrecht) (1884-1893)

Dagverhaal (ed. Historisch Genootschap, Utrecht)

(1884-1893)–Jan van Riebeeck–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Vervolg van het Dagverhaal van Jan van Riebeek.

[1656]

Januarij anno 1656.

Nieu-jaersdagh den eersten ditto

fray weer en de wint Z. westelijck.

Sondagh den 2en do idem.

Desen nacht wasser op 't robbeneylant gevuyrt, waeromme gepresumeert wierd, datter eenigh schip off schepen by haer gesien sal wesen, vermits sulcx het seyn van 't selve offte van overlast is. Derhalven den stuyrman van 't robbe jaghtjen (aen lant ontboden) ordre gegeven is omme datelijck met 't selve onderseyl te gaen na 't robben eylant, ende te vernemen wat haer vuyren heeft te beduyden gehadt. Maer denselven wat buyten comende ende 't weer met grote kaken ende buijen vry hard toenemende, mitsgaders aenstuck waijende sijn cluyfffock, moeste onvolbrachter reyse (omdat de wint oock meer en meer tegen liep ende, als voorseyt, handt over hant, toenam) weder keren; doch wierd ordre gelaten op 't eerste hapjen ten eynde voorsz. weder te passen ende onderzeyl te gaen, sonder den Commandeur daerover vorder te comen vragen, ten ware ontboden wierd etc.

4 dito,

smorgens de wint noch al westelijck doch niet soo hardt als gister, echter sodanigh dat wy niet dorsten wagen, ten eynde voormelt een biscaijse sloep op sijn riemen na 't robbeneylant te senden, sijnde 't robbe jaghtjen (hoe smedigh het oock is) vermits de contrarie wint meede onmogelijk op te comen: sulcx dat wy van 't beduytsel des vuyrens aldaer noch ignorant blijven.

5 dito

fray weer en de wint meest westelijck, doch tegen den avont wat stillende ende zuydelijck lopende hebben 't robbejaghtjen ten eynde voormelt weder affgesonden met oock 36 stucx schapen om op 't robbeneylant bij d' andere te setten, ende ordre indient vuyren niet sonders te beduyden vint, dan vorders te varen na 't dassen eylant om vellen te halen etc. ten welcken eynde de vorige missive ende een cleyn appendix tot deselve meede voerden aen d' opperhooffden van dito eylant tenderende als voor aengetogen waermede desen avont noch onderseyl gingh.

10e dito.

Desen morgen was Herry met een van sijn vrouwen weder aen 't fort gecomen, blijvende buyten op de cant van de revier by de planck daermen overgaet leggen tot dat den Commandeur van hem niet wetende ende smorgens vroegh na de thuynen gaende hem schier op 't lijff liep ende daer alsdoen aensprack, mitsgaders op 't vrundelijckste vraeghden waer hy soo langh met al sijn volcq ende vee geweest was: daer op hy antwoorde, dat den Commandeur nu veel koebeesten ende de weyden daeromme hier omtrent wel alleen van doen hebbende, hy met de sijne (hoewel na sijn seggen weynigh) wat verde affbleeff om het hier niet al te cael op te laten weyden, maer wanneer de regenmaanden quamen ende 't gras weder langh wierd, soude hy met sijn huysen ende vee hier by ons comen wonen. Denselven

scheen seer bevreest te wesen, cunnende qualijck spreecken offte stilstaen van trillen en beven, des hem te beter gelaeth gethoont wierd om die vreesachtigheyt wat te benemen, wordende oock na ouder gewoonte des middaghs van des Commandeurs tafel t' eeten ende wijn etc. te drincken gegeven, mitsgaders niet als vrundelijcke ende lachende tijtcortinge discoursen met hem gehouden om hem te min mistrouwen te doen crijgen. Echter costen wel sien dat hy ons al dapper suspecteerden, resulterende meest uyt den haet van 't gemeene volcq op hem, vermits sijn valsheyt, waerom deselve hem niet wel mogende lijden doorgaens dreygen doot te slaen, en soo voorts, gelijck 't gemene volcqjen mits hare cleyne kennisse hun praeterijen veeltijts vallen, t' welcke hy den Commandeur oock claeghde, ende seyde als den selven quam te vertrecken, hy dan niet soude derven by 't fort comen. Waerop hem g'antwoort wierde, hy de praet van 't gemene volcq niet moeste achten, alsoo deselve niet wisten wat se seyden ende wel sach dat hem den Commandeur emmers beminde etc. t' Welcke hem scheen wat gerustheyt te geven. Nochtans evenwel mocht den Commandeur qualijck opsien offte tegen imant spreecken, off was wel aen hem te sien dat hy meede van hem gepraet ende geconsuleert wierd, sulcx men qualijck wist wat contenantie te houden, om hem geen suspitie off quaet vərtrouwen te geven, blijckende sijn ongeruste consientie soo claer als den dagh aen al sijn gelaet.

Ons volcq met de houtwagens van 't bos comende wisten te seggen dat hy met huysjes onder tegen den voet van 't geberghte recht beneden 't bos lagh, by hem hebbende een redelijcken trop koebeesten ende schapen, ende was gisteravont by 't bos volcq geweest, gevraeght hebbende na Engelse tabacq, daer op d'onse

hem souden hebben g'antwoort, datse die niet en hadden, maer wel 2 wackere, cloecke engelse doggen ende schietgeweer, op welcke antwoorde, sonder te spreecken, was deurgegaen.

Onder andere discoursen scheen hy ons over tafel oock te willen waerschouwen dat wy onse beesten doch wel souden bewaren, ten minsten met 30 off 40 soldaten om de Saldanhars (dieder na sijn seggen met menighte op souden soecken te loeren) te cunnen affweren, schijnende ons te affirmeren, indien wy niet wel toesagen, datse ons voorseecker weder souden affhandigh gemaeckt worden, seggende by deselve overlegh was gemaeckt dat 10 van haer met hasegayen een van onse soldaten souden opmeugen, ende sijlieden altijt, alsse wilden, met veel volcx costen comen ende wy niet, ten sij datter schepen lagen die se eerst souden laten weghvaren, ende haer slagh sien waer te nemen, wanneer wy op ons swaeckste waren etc. Alhoewel dit wel dient tot nauwer toesight voor ons, soo houden wy 't selve echter altemalen geveynst ende clare valsheyt, te meer dewijle onse branthouthaelders ende oock de Caepmans ende andere seggen, dat hy met haer lieden al dickmaels hadde geraetslaeght om met hun aller hulpe selffs weder de beesten te stelen, gelijck, sy affirmative blijven seggen, hy voordesen gedaen heefft, mitsgaders d'E. Compagnie jegenwoordigh mede noch blijfft onthouden al 't vee, dat by hem ende voor Compagnies coper heefft gehandelt mitsgaders sigh selffs rijck ende ons wijs gemaeckt dattet hem ontstolen is etc. Edoch sal daer van by gelegentheyt wel betalinge vallen; ondertusschen willen oock hopen, dat se weynigh cans op Compagnies vee sullen crijgen, alsoo 't ten minsten dagelijcx met 13 a 14 cloecke soldaten bewaert wort, ja als wy wat veel volcq hier omtrent vernemen off eenigh verraet ima-

gineren wel met 20 a 25, die by de beesten in de weyden uytgaen ende op deselve passen ende wacht houden.

Herry versochte desen nacht in 't fort te mogen slapen, alsoo hem buyten by de houthaelders (Caepmans volcq meest sijnde) niet dors te vertrouwen, welcke ons oock dapper tegen hem opstoocken ende affirmeeren, dat hy ons weder sal soecken een voordeel op Compagnies bestiael aff te sien, off wel oock op onse personen selffs, soo maer cans sagh etc.

den 11en dito

- smorgens noch al aenhoudende met vry stijve valbuijen over den tafelbergh, tot beleth in de steen-vormerije, des 't volcq altemalen na 't geberghte gesonden wierd om ondertusschen, voor 't ledigh sijn, branthout in voorraet te halen, daer den 2en oven meede soude gestoockt worden, sijnde den eersten van 400 M steen al fray affgebacken ende gestelt te coelen, dierhalven alle praeparaden worden gemaeckt omme met dien nieuwen steen de corpsduguarden ende ander huysingen aen doversijde langhs de gordijn henen, mitsgaders oock de poort hecht sterck ende brantvry op te metselen, wesende 't grootste ende swaerste werck, namentlijk kelders, pack en woonhuysen voor de principale officieren als oock 't cat (mr van 't gansche fort met een muyr 4 voet dick) t' eenemael gedaen ende affgemaeckt, soodat de rest nu fray light ende vaerdigh van de hant sal schieten ende haest altemalen gedaen sijn.

12en dito,

gingh Herry rontsom de wallen buyten 't fort ende crael van de beesten vry naew bekijcken, nae sijn minen al scherpe opmerckinge nemende, ende alsoo wy hem hadden laten gewerden, doch in alles van verre naspeuren wat hy dede, soo wierd hem smiddaghs aen de tafel van den Commandeur gevraeght, wat hy van 't werck al dachte. Gaff tot

antwoorde: de Saldanhars ons de beesten seer light des nachts soude cunnen uyt 't crael ontvoeren, alsoo elck met 12 hasegaijen gewapent aencomen, ende het touw daer 't heck van de crael meede toegebonden wordt, aenstuck snijden souden, ende alsoo met de beesten deurgaen; maer hy weet juyst niet, dat het heck 's nachts met een goet sloth werd gesloten, 't welck hem oock niet wierde wijs gemaeckt ende in sijn waen gelaten: ondertusschen was de wiltschutten lastgegeven om eens aen Herrys leger te gaen ende te sien hoe 't daer gelegen was.

Dewijle noch aen tafel saten met Herry in discours alsvoren, soo quamen seer haestigh 3 a 4 hottentoos Herry aenseggen, dat hy datelijck moeste t'huyscomen: maer gaven ons niet anders te verstaen als om datter veel swermen bijen in sijn leger waren gecomen, van de welcke sij nochte haer vee niet duyren costen, ende daerom verhuysen moesten etc. waerop Herry datelijck heen gingh, met hem nemende al onse cocx, houthaelders, wijff, kinders en al, datter niet een cleyn off groot hieromtrent bleeff, maer aengaende de bijen was leugen volgens 't rapport van onse wiltschutten voornoempt, welcke bij Herrys huysen (5 in getal) oock niemant hadden vernomen als den dicken vetten capitein van de Caepmans met 2 vrouwen ende stijff 152 koebeesten sonder een persoon daerby tot bewaringe. Maer in 't wederomcomen waren hem veele hottentoos een schootweeghs ter sijden aff (hard ende haestigh lopende) gepasseert, tenderende na voorsz. Herrys leger; ende nademael wy wel weten dat hieromtrent jegenwoordigh geen ander volcq en is als Herry ende de sijne met Caepmans-troupen, mitsgaders oock Waterman ende onse cocx houthaelders, die nu met hem meede wegh waren, bijna in manieren als voor desen, doen ons de beesten ontstolen wierden,

soo deet ons 't selve al wat naeuw na Herry omsien ende den Commandeur datelijck weder eenige soldaten uytgaen om 't velt te ontdecken, mitsgaders oock te gaen sien wat omtrent Herrys leger gedaen wierd etc. Wordende tusschen wijle oock al 't geschut op 't fort rondom lustigh met schroot geladen, insonderheyt 't welcke geplant staet tot deffentie van 't crael om, off se by nachttijts op 't bestiael wilden attenteren, haer te beter te mogen affweren: ten welcken eynde de wachten buyten meede wat meer versterckt ende ordre gestelt wierde om de buyten ronde wat corter te laten gaen.

De gemelte soldaten savonts weder thuys comende rapporteerden, dat se Herry met stijff 20 man in sijn 5 huysjes gevonden hadden, doende wesende te samen met dicke melck te eeten, ende gansch geen geweer in haer huysjes hebbende, 't welck sy veel tijts in de bosjes bergen: ende was sijn vee in getal stijff 100 groote ende eenige cleyne koebeesten, neffens omtrent 200 schapen: dat dien quant altemalen voor Compagnies coper ende taback gehandelt heefft, ende ons wijsgemaeckt dattet hem ontstolen soude wesen.

Van seecker meysjen, bij ons genaempt Eva (eenigen tijt met clederen in des Commandeurs huys gewoont, mitsgaders daerdoor oock wat duyts geleert) hadden d' onse verstaen dat Herry voornemens soude sijn om nader by 't fort te comen sijn hutte neder slaen.

Van onse branthouthaelders wasser boven 2 a 3 niet by hem, maer altemalen na Caepman gegaen 't welcke ons al te meer doet duchten van eenigen aenslagh op Compagnies vee, dewijle oock den Capitein van de Caepmans heden in Herrys hutten meede gevonden was. Item oock niet boven 2 a 3 vrouwen ende gaer weynigh kinderen.

17 dito.

Groote drooghte, welcke het lant ende de

weyden soo dor maeckt, datter schier niet te eten valt voort bestiael, waerdoor oock sommige oude koeijen heel vervallen ende op 't velt van onmacht blijven leggen, ende dierhalven om noch te oirboren dagelijcx moeten geslaght worden, 't welck insonderheyt meede gevoelt wort aen de melckbeesten, die heel opdrogen ende alle dagen minder ende minder geven; sulcx van jaer tot jaer meer ende meer gemerckt wort, datter staende de drooge tijt sonderlingh niet van de melekkoeijen sal cunnen gecregen worden; maer van Junij tot October geven se redelijk.

De paerden voelen 't meede niet weynigh, doch worden dagelijcx met gort gevoet om op te arbeyden, alsoo vermits de steenbackerije int cleysant ende houthalen jegenwoordich sterck wercken moeten ende daerom oock al vry mager worden.

Van Herry hebben tijdinge dat met sijn leger ende vee na 't houtbayken is vervaren, omdat de weyden alsvoren sijn ende Compagnies vee hier omtrent te samen niet voeden cunnen, ende en derven wy met t' onse niet al te veer aff weyden, om door menighte Hottentoos van 't selve niet weder beroofftt te worden.

Heden sijn (om eens exempel te statueren) 2 personen, namentlijk Gerrit Cartensz. van Swol bossr ende Severijn Abrahamsz. uyt den Haagh, soldaat over thuyndieverije bij sententie gebannen voor ½ jaer in de kettingh aende gemene wercken t' arbeyden neffens een corperele straffe van met 50 slagen door den geweldiger gelaerst te worden, boven confiscatie van elck 1 m(aand) gagie, welcke sententie oock heden is ter executie gestelt.

21 dito

is heden overleden eenen Marten Jansz. van Enckhuyszen, matroos uyt d'avontstar, hier sieckelijck aen lant gebleven.

24 ende 25 dito

als wanner hier van 't robben-

eylant quam het canotje om victualie ende tijdinge dat het daer met de schapen heel wel stonde, edoch dewijle het canotjen wat cleyn viel, sonden wy een van de biscayse sloepen met hun provisie derwaerts, nevens ordre van daer oock meede hier te brengen eenen Marten Cornelisz. welcke daervolgens claghte wat onwilligh valt. Item oock, dat se om 't pryckels halven niet meer onderstaen souden, met dito canootjen hier te comen, maer alleen gebruycken om te vissen, daertoe het hun beschickt is.

Desen voormiddagh den 26e

quam een galjot in de bay, maer alsoo 't vermits de gemelde stijve wint niet coste ter rheede comen ende dierhalven genootsaeckt was te anckeren aen de oversijde van de bay, bleven wy onwetende welck ende wat voor een het was.

27 dito

- cmorgens stil warm weer, waermeede voorhaelde galjot op de rhede quam boucheren, sijnde 't Nachtglas, ende comende van d' eylanden Tristan d'Acunha rapporteerende d' opperhooffden, dat deselve seer bar ende beswaerlijk om aen te doen bevonden hadden; vermits de nevelachtige lucht noyt ter degen hooghte hebbende cunnen crijgen, ende de continuele stormwinden, groote zees ende machtige diepte tot op een steenworp dight aen 't lant, daer oock gansch geen sant maer al steen en clipstrant gevonden hadden, niet boven 4 a 5 vadem breet, de rest al hemels hoogh steyl, schor ende cael clippigh geberghte wesende, onmogelijck om boven op te comen, hangende schier over strant henen met geringh houtlover off gras bewassen, als eenigh schrael dun riet. Maer vis wasser in abondantie te vangen. Item oock water met pryckel ende grote moeyten te becomen, maer gansch geen goede off bequame rhee voor eenige schepen, alsoo vermits de steyle gront, met weynigh wint (die der dagelijcx hard ende stormigh wayt)

d' anckers datelijk deurgingen ende gansch geen beschut ergens te vinden was, sulcx daer voor d' E. Compagnie niet uyt te rechten valt ende geen vaertuygh meer behoefft gehasardeert te worden, 't groote pryckel in 't aendoen onderworpen; alles nader te speculeren uyt de schipper ende stuyrluiden gehouden daghregisters ende gemaeckte caertjes, by ons werdende gecopieert om met de retourvlote na 't Patria te senden.

Op den middagh quamen aen 't fort 4 man, daer onder 2 Engelse, over lant affgesonden bij den adsistent Jan Woutersz. van 't dassen eylant dwers overgevaren sijnde aen dese vaste cust met een bootjen (van) seecker Engels scheepken aen voorsz. eylant gecomen den 30en december passato, wesende een opgeboeyde bayer genaempt Arosia offte Starre, daerop Capitein Eduart Stanjan, heel sieckelijck ende lam aen handen ende voeten, sterck 13 coppen ende gemonteert met 4 cleyne ijsere stuckjes van 1 à 2 ℔ ijser mitsgaders gecargeert met spaens gelt, roode laeckenen ende loot, omme daermede te varen na Bantam off Cormandel, uytgeseylt van Londen den 20en Maart anno passato, welcke gaerne hier aen de Caep was; maer hadde, vermits de stilte ende Z.Z. ooste winden deses zaysoens, niet cunnen opcomen ende telckens daer weder ter rheede gekeert, versoeckende dierhalven om wat verversinge etc. Ende den adsistent Jan Woutersz. om de chaloup Pequijn om daermeede in de bay Saldanha de robbenvangst te exerceren, vermits de robben aen 't dassen eylant vry schuw sijn, apparent veroorsaeckt door de aencompst van Compagnies ende Engelse schepen desen jare daer dickwijls aengeweest.

28 dito.

Door den schipper van 't galjot 't Nachtglas voorgedragen wordende, dat 't selve op de reyse na Tristan d'Acunha door 't harde weer vry leck ge-

worden ende aen 't roer 2 vingerlingen gebroocken was, waeromme wel soude dienen ergens droogh geseth, omme alles na behoren te verhelpen etc. 't welcke hier in dese tafelbay niet wel can geschieden, - Soo is by den raadt deser fortresse, versterckt met voorhaelde schipper ende desselffs opperstuyrman, goetgevonden dito galjot ten selven eynde met den aldereersten na de bay Saldanha te senden, daer fraye ende bequame gelegentheyt is om schepen droogh te setten ende de smith te gelasten de vingerlingen ende ander ijserwerck ondertusschen in allerijl gereet te maken.

Februario anno 1656.

2en dito

's namiddaghs het Engels scheepken Arosia, dat van den 30en december verleden aen 't dasseneylant gelegen heeft ende op den 28en passato van gementioneert is, sijnde den Captein lam aen handen ende voeten van de berbery, den stuyrman overleden ende nu noch met sijn 13 sterck, versoeckende water te mogen halen, 't welck hem toegestaen ende oock wat vruchten uyt thuynen gegeven wierd.

4e dito

is den Commandeur Riebeeck om de bequaemheyt derwegen vermits 't jegenwoordige drooge mouson met een trop soldaten gegaen na de bay Falsa om eens aff te speculeren, gelijck heer van Goens oock in recommandatie had gelaten, off de vlackte tusschen die ende dese bay bequamelijck soude cunnen werden deurgesteecken, om alsoo dese Caap tot een eylant te maacken, ten welcken eynde dan deur 't laaghste van 't lant langhs de riviere soo crom ende slim als die liep, henen gingh om te sien off deselve oock dight omtrent off op de strant van de bay Falsa uytquam.

Sulcx dan alles ter degen naspeurende, heeft be-

vonden, dat de soete rivier, die in de tafelbay met de soute rivier uytstroomt, een groot stuck crom ende slanghswijse wel 3 a 4 mijlen meest dwers over streckt en dan somtijts op veele plaetsen weder steuyt met staande lackjes, tusschen welcke dan weder vlack doch laegh sandigh lant light tot omtrent 1 mijl van seecker hooge santduynen der bay Falsa, daer 't sigh dan weder alenskens met grepkens al wijder ende wijder tot een rivier streckt, al vers water, ende vorder comp te lopen in een gansch groot lack, wel soo wijt als de Maes, ende omtrent 2 uyren gaens in den omgangh heel diep ende brackachtigh water, dat vol zeekoeijen ende zeepaerden was, ende sijn water creegh door de duynen van Caep Vals, doch met geen openheyt, maer soo 't scheen onder door de sandige gront deurdringende, welck lack noch wel ten minsten 1½ uyr gaens van de zeestrant light, die meede wel ½ uyr gaens breet was, ende de duynen wel een mijl, mitsgaders oock soo hoogh als volcomen bergen, wel 10 a 12 dubbelt achter den anderen, sulcx dat genoeghsaem bevonden is onmogelijck om te doorgraven, behalven datter dan noch verscheyde lackjes door de vlackte, sommige ¼ ende andere wel ½ mijl weeghs door te graven wesen souden, om 't eene lack in 't ander te laten comen, 't welck oock seer beswaerlijck om doen soude wesen, vermits 't op veele plaetsen meede clipigh is bevonden, gelijck des ander daeghs (desen nacht in 't velt gerust hebbende) noch nader is affgespeculeert, ende geoordeelt een saecke te wesen, gansch ondoenlijck. Item meede niet nuttelijck maer (onder verbeteringh) ten hoogste voor d' E. Compagnie schadelijck, vermits het doch soo wijt off diep niet soude schuyren off d' inwoonders souden der altijt haer vee al swemmenden cunnen over jagen, als men se al soude meenen aen dese sijde den wegh door gemelt

water besloten te hebben, gemerckt oock dat seecker groot water aen de Z.zijde van de Caep Vals in 't natte offt N. weste mouson een groot stuck in 't lant lopende ende makende een meer, wel van 3 uyren gaens in den omgangh, jegenwoordigh bevonden is een lege drooge santplaet als een soutpan te wesen, sulcx daer by oock wel te bespeuren sij, datter geen degelijcker schuyringh soude te verhopen sijn, die der nootsakelijck moeste wesen nadat alt graven gedaen was, off al de moeyten en oncosten waren verloren, vermits 't altemalen meest mulle sandige gront is en vol hooge duynen, welcke deurgrafft dan van de harde winden soo haest van selffs stonde toe te waijen, als met duysenden menschen soude cunnen gegraven ende open gehouden worden. Dierhalven, als geseyt, een werck daer voor d' E. Compagnie niet eens behoefft aen gedacht te worden, vermits oock 't weynige voordeel daeruyt te verhopen tegen de oncosten, die milioenen gouts souden comen te monteeren, ende dan noch alles al veel succederende, de frequentatie met dese inwoonders affgesneden sijn, ende dat mense soude menen hier aen dese syde binden soude om redenen voorsz. abuys wesen, behalven dat dit Caepse eylant dan oock soo groot soude vallen dat om deselve in devotie te houden altijt hier en daer volcq ende troupen in 't velt souden moeten gehouden worden, ende dat met geen weynige maer al lustigh veele soldaten.

Ende aengaende van dat het soude mogen dienen om vrye huysgesinnen te veyliger te laten wonen, is te cleyn van consideratie, alsoo die hier en daer haer lant verkiesende hun in steene huysen (hier wel te maken) genoeghsaem voor dese natie cunnen bewaren, ende wanneer de vrye huysgesinnen d' E. Compagnie soo costelijck soude vallen dat deselve harent halven souden moeten meerder soldaten houden, in

plaetse van dat sylieden des Compagnies staet behoorden te helpen vesten, ende te maken, dat hier te minder guarnisoen mocht leggen; soo was 't beter datter noyt vry man quam, als eenige weynige hier omtrent de fortresse tot logijs ende gerieff van den gemenen ende passerenden man, mits het aenteelen van menighte hoenders, gansen, eenden ende verckens etc.

5e dito

- is den Commandeur voorsz. tegen den avont weder t'huys gecomen, 't vorige in manieren als boven, hebbende affgespeculeert etc. ende den verleden nacht met al 't volcq uyt den slaep gehouden door de menighte zeekoeijen, leeuwen, tijgers ende ander wilt gedierte, welcke haer telckens dight by de opgeslagen tent lustich lieten hooren brullen, sulx veeltijts rontom de wallen van 't fort oocq weer geschiet.

Sondagh den 6en dito

is den Captein van 't Engels scheepjen den Commandeur comen begroeten, sigh excuserende dat op de nodinge van sijn E. niet hadt cunnen aen taffel by hem comen eeten, omdat vermits de lammigheyt sijner handen door een ander moeste gevoert, ende de cost in de mont gestoocken worden, sigh wijders thonende danckbaer voor de courtesie aen hem bewesen, insonderheyt dat op sijn versoeck toegestaen was in des barbiers huys te mogen comen logeren, ende sigh verfrissen etc. waer op na vereysch de behoorlijcke complementen wierden gepast.

7en dito.

Heden is den anderen steenoven (met omtrent 250 M steen volgemaeckt) meede in den brant gestoocken.

9en dito

- niet sonders gepasseert als dat den Engelsen Captein dagelijckx op den namiddagh bij den Commandeur om een praetjen quam, welcke onder andere discoursen verhaelden, dat anno 1644 in Augusty

met een Engels schip, genaempt de Ihon, was geweest in Mosambicque, van waer sy den gewesen Gouverneur (diens tijt uyt was) souden brengen na Goa, welcke den Captein van gemelte Engels schip gecomen sijnde aen een van de Majotse eylanden neffen desen Captein Tanjan, doen in minder qualiteyt, ende met eenige meer van Coningx sijde wesende, daer aen lant hadde laten staen ende met 't schip ende des gemelten Gouverneurs rijckdom deurgegaen, welcke daerna door een kanoo van de Coninginne des gemelten eylants met vrou ende kinderen weder over tot Mosambicque was geraeckt, ende sylieden met een ander Engels schip naderhandt daer aencomende oock noch terecht.

Onder welcke tijt soo tot Mosambicque als van den voorsz. Gouverneur gesien ende gemerckt had, mitsgaders oock van andere Portugesen selffs meede affirmative verstaen, dat deselve al hare victualiën ende commodeteyten van rijs, bonen, erten, wasch, honingh etc. mosten hebben van Madagascar, daer sy het van 't N.eynde aen de binnencant van daen haelden tusschen de 12 ende 15 gr. met heel cleyn vaertuygh van omtrent 10, 12 a 20 lasten ten hooghsten ende gemonteert ten alderstercksten met niet meer als 1 a 2 steenstuckjes offte 7 a 8 musquets, onder opsight van 1 a 2 naturele portugesen, de rest tot 8 a tien ten hoogsten al swarten ende mesticen van cleyne dapperheyt, die met eenen daer oock veele ambers handelen voor goutcleden, coper, thin, ijser, coralen ende ander cramerijen etc. alsmeede koebeesten, schapen ende ander vee, evens als hier aen de Caap van d' inwoonders geschiet, tot verversinge van de uyt Portugal varende ende tot Mosambicgue aencomende schepen, welcke behalven St. Helena nova geen ander ververschplaetsen souden hebben, ende daeromme in hare uytreysen voornamentlijck Mosambicque, alsoo

nootsaeckelijck als Compagnies schepen om te ververschen de Caap moeten aendoen.

Ende was denselven van opinie, dat men haer die trafficque gansch lichtelijck met een hansaem jachtjen ende 1 cleyn galjot met 3 masjes als 't zijne hier ter rheede leggende was (omtrent als de Tulp sijnde), soude cunnen beletten ende die van Mosambicque sulcken affbreuck doen, dat men haer een groote benautheyt soude cunnen causeren ende brengen in vry dappere misserie van hongersnoot, vermits wel soo heel sterck van Portugesen aen Mosambicque niet waren, maer veel monden hadden te voeden van slaven ende slavinnen etc. ende tot welckes onderhout al haren rijs ende vleys als andre commoditeyten van voorsz. groot eylant moeten halen, alsoo op 't eylant van Mosambicque niet anders wies als abondantie van Orangie appelen, lemoenen, pisangh ende diergelijcke fruyten, maer gansch geen rijs of yets om in plaetse van broot aff te leven, nochte oock op 't vaste lant, daerse haer water met canoos ende ander vaertuygh moeten van daen halen. Ende aengaende haer bestiael, dat sij redelijck menighvuldigh by haer hebben, wort alle jaren veel van geconsumeert, tot verversinge van hare passerende schepen voorsz., voor de welcke ende tot hun eygen onderhout dan t'elckens beneffens haren rijs etc. weder ander moeten halen van Madagascar met 't vaertuygh gemelt. Ende souden d' inwoonders van dito groot eylant na sijn opinie ons selffs (daer comende) wel aenwijsen waer ende in wat havens de Portugesen vaertuygen altijt lagen ende voeren, doch moeste al onder Portugese off Engelse vlaggen vooreerst bij der hant genomen ende de luyden wel getracteert worden tot sij ons gewent waren, waer door den Gouverneur ende die van Mosambicque in groote perplexiteyt souden gebracht ende machtigh cunnen

verswackt offte in hongersnoot ende groote verlegentheyt gebracht worden, vermits sonder Madagascar, om redenen voorsz., niet souden cunnen leven.

Wiste oock te seggen, dat de Portugesen daer vry veel ambers handelen voor gansch geringen prijse, dat hun altemalen in maniere voorsz. Madagascar bevarende, was te ontsetten behalven 't groote hinder dat die van Mosambicque na sijn gevoelen soude cunnen worden gedaen ja sodanigh dat sy metter tijt wel selffs soude wenschen hare besettinge te verlaten, waerdoor hy oook meenden, dat de Portugesen, Misambicque quijt wordende, seer beswaerlijck hare indische navigatie souden cunnen vervolgen, vermits dan op hare uytreysen gansch geen ververschplaetsen souden hebben om seecker aen te doen ende haer te verfrissen.

Onder anderen met hem discoureerende van de vaste custe, desen hoeck om, wiste te seggen, dat die van de Caap Fals tot Cabo Corintas incluys gansch beswaerlijck ende haserdeus te bevaren was, vermits de machtige harde winden, daer subject, ende groote rollingen van zees tegen de wal, waerdoor met weynygh wint qualijck mogelijck ware van 't lant aff te leggen; maer tusschen Cabo de Corintas, offte benoorden den Tropicus, langhs de custe van Zoffala tot Mosambicque ende lager was 't doorgaens hansaem ende bequaem weer ende wel te bevaren met lichte jachjes off galjots, om oock te passen op de gouthaelders van Coffala na Mosambique, dat meede maer met cleyn vaertuygh als de vaert op Madagascar geschiet, wenschende selffs dat commissie had op de Portugesen (welcke nu haer vrunden waren) hy wilde met sijn cleyn scheepjen daer wel heen, ende sijn verhopende offte presupponeerende advance voor al vry veele niet overgeven, ende ware het sijns gevoelens een gansch raedsamer saecke voor d' E. Compagnie nu insonderheyt die van

Mosambicque in benaeutheyt te brengen ende te speculeren off haer metter tijt die plaetse soo doende facilijck soude cunnen offe mogen affhandigh gemaeckt worden, ende ingevolge veroorsaeckt den Portugesen hare indische vaert (hun nodige ververschplaetse missende) te beswaerlijcker viel, hoedanige speculatie hy ons wiste te seggen dat de Portugesen tegen d' E. Compagnie op de Caap wel hadden; te meer omdat haer die besettinge al vry wat omsien gaff ende vreese, dattet wel op haer, in maniere voorsz., mochte gemunt wesen, soo hy seyde, uyt haer eygen agents monde tot Londen verstaen had. Item oock, dat den nieuwen Viceroy na Goa tenderende vastelijck van voornemen was geweest, indien hem de wint maer bequamelijck gedient had, d' E. Compagnie hier aen de Caap empassant een affront te doen, om haer fortresse ende plantagies te ruyneren etc. des na sijn advys meenden dat wy ons doorgaens wel wat deffencijff mochten houden alsoo sulcx met macht ende menighte van volcq al soude te doen wesen, vermits alle advenuen om te landen met luttel menschen qualijck te beletten, ende van dese fortresse vermits de bequame gront wel te approcheren ende belegeren wesen soude etc. aen 't welcke den selven de waerheyt niet al en spaerden.

19en dito.

- Den Captein van 't Engels scheepjen wat op de been gecomen wesende ende daeromme menende heden te vertrecken, waren 2 van sijn volcq te landewaert in wegh gelopen, 't eene sijn susters zoontjen ende 't ander sijn Cajuytwachter, die hem vermits sijn handen niet roeren cost, het eeten ende drincken dagelijckx in den mont moesten steecken; ende alsoo sijn stuyrman overleden was, ende niemant op 't scheepjen had van eenige kennisse in de navigatie, soo liet altijt de hooghte nemen door gemelte sijn susters soontjen, omdat sijn handen, als geseyt,

selffs niet cost gebruycken, om welcke jongen nu soo verlegen is, dat sonder hem niet soude cunnen vertrecken nochte de reys vervorderen: versoeckende dierhalven onse hulpe ende raedt om deselve weder te crijgen, des wy daerop de Hottentoos na deselve uytsonden, met beloffte van taback, aracq ende een buyck vol eten te geven, alsse ons deselve wederom brachten. Welcke daerop uytgegaen sijnde, binnen een paer uyren gemelte sijn neeffken wederom cregen, ende thuys brachten, maer den anderen costen sy niet vinden, des op sijn versoeck ons volcq ordre gaven, waer hem quamen te ontmoeten, datse denselven souden gebonden aen 't fort brengen om alsoo aen sijn behorige opperhoofft weder over te leveren, voor welcke courtosie etc. sich danckbaar t'hoonden. Ondertusschen wierdt sijn reyse vry langh ende verdrietigh, als hebbende morgen al elff maenden uyt Engelant geweest, met cleyne apparentie van vorder spoedige reyse alsoo geen stuyrlieden ende gansch onwilligh volcq heefft.

Sondagh den 20en dito

was voorhaelden engelsen captein weder heel sieck geworden, ende voorsz. sijn cajuyt-wachter noch niet te voorschijn gecomen.

Desen morgen tusschen 2 a 3 uyren is overleden 't laest geboren kindeken van den Commandeur, sulcx dat de 2 jonghst op eenen dagh geboren kinderkens nu alle beyde by den Heere sijn.

21 dito

des middaghs quam hier wel ter rheede 't galjot Nachtglas met over de 4000 stucx robbevellen, den 17en deser uyt de bay Saldanha gescheyden, daer schoongemaeckt ende fray geprepareert hadt, meede brengende een brieffken van den adsistent Jan Woutersz. van inhoude als dicteert d' onderstaende copie geschreven.

Aen den Commandeur

Jan van Riebeeck.

 

Primo deser quam (Godt loff) hier onder 't Dasseneylant wel ter rheede 't galjot tNachtglas, met de sloup Pequijn, 't welck ons lieff was. Braecken dierhalven met ons volcq ende byhebbende gereetszaem gesamentlyck op, alsoo daer tot de robben-vanghst voor dees tijt niet meer te doen valt, maer sijn van meninge, als hier in de bay sullen hebben alles opgevangen, dan weder na 't Dasseneylant offte bay van St. Helena te vertrecken. Hierop wachten u.E. wijs oordeel. Doch soo is hier volgens 't aensien noch wel om robben te slaan een maant werck, doch moeyelijck te crijgen; maer sullen met Godt hier in de bay noch wel 3000 becomen, doch sullen u.E. met de sloup Robbejaght naerder schrijven hoe dat hier toestaet.

Meede soo hebben de provisiën, u.E. per tNachtglas aen ons gesonden, wel becomen nevens partij groente als anders, waervoor u E. ten hoogsten danckbaer blijven, dooh hebben niet meer als ½ vat vleys en ½ ancker brandewijn ontfangen in presentie van schipper Jan Jacobsz.

Op den 8en deser in den avontstont quam alhier in de bay ten ancker seecker frans schip, genaempt St. Joris, over 28 dagen van Madagascar geseylt, waerop den Captein van d' inwoonders is dootgeslagen door haer roven ende moorden. Oock soo is voornoemd schip over 31 dagen by ons galjot onder 't eylant St. Maria ten ancker geweest, ende verstonden van den voornoemden fransman als dat partij rijs gehandelt hadden nevens 14 slaven, waeronder 4 vrouwen sijn; meede als dat op 't galjot de Tulp 2 stucken sijn gesprongen, edoch watter van is can u.E. by dese nevensgaende jongelingh, die by my uyt eygen wille

is bygecomen, van voornoemde fransman wel verstaen, ende is genaempt Boudewijn van den Abele van Brugge, eertijts van d' Engelse by de Francen genomen.

Oock soo senden U.E. nevens desen met 't galjot 't Nachtglas toe met degene voor desen over lant aen U.E. gesonden 1160 groote, 3350 clene ende 40 overhaelde 2 zeeleeushuyden, met een vercken en ½ aem traen; sullen met de sloup Robbejaght meerder quantiteyt toesteuren met Godes zegen.

Hiermeede: wenschen u.E. nevens u gansche familie in de bewaringe des Alderhooghsten, die U.E. ende ons wil zegenen aen ziel ende lichaem. Amen.

Onderstond. UE. onderdanigen ende dienstschuldige dienaer.

 

Was geteyckent Jan Woutersz.

 

In de Bay Saldanha op 't eylant Jutlant desen 16en Februarij anno 1656.

 

Den jongen van voorhaelden frans-schip wat hebbende gevraeght na de gelegentheyt harer gedane vojagie, wiste ons te seggen, dat voor 2 jaer den 8en Maert mit dit schip, groot omtrent 200 lasten, was van Nantes gevaren, ende aen Cabo Verde geweest om water, hout ende verversinge, gemant met omtrent 100 man ende gemonteert met 20 stucken, comende alsoo in ses maenden van Vranckrijck tot Madagascar, aen de France fortresse gezeylt, leggende omtrent 3 mijlen van de bay St. Lucia, genaempt Tolanhaer; daerop tusschen de 50 a 60 France coppen, behalven hare slaven, die wat meer in getale waren, sijnde niet anders als een viercant met palen, van dickte als starren, omheyninght sonder eenige wallen off muyren

ende de huysjes van stocken, bamboesen ende bladen gemaeckt, leggende hare stucken sonder eenige rampaerden offte affuyten onbruyckbaer op de gront, behalven 3 die noch op seer oude rampaerden leggen, ende naulijcx de helfft van 't volcq met een snaphaen off sijtgeweer versien. Item jegenwoordigh met maer één vaetjen cruyt, echter voeren noch al oorlogh tegen d' inwoonders, van de welcke sy een coningh ende prins met veel volcq hadden omgebracht, daer nu 4 kinderen van op voorsz. Frans schip St. Joris meede na Vranckrijck overvoeren, neffens een kas met minerael, gehaelt uyt seeckere goutmijnen, haer van den voorsz. coningh gewesen, daerse oock eenige potten met stucken van achten (onder d'aerde gegraven geweest) van gecregen hadden.

Der Francen doen bestondt daer vorders in 't opsamelen van koehuyden, was, ebbenhout ende seeckere gommen, die voorhaelde jongen niet en kende; oock insonderheyt om daerop te maecken hare barcken offte lighte jachtjens, diese gesloopt uyt Vranckrijck in de schepen overvoeren om in 't Roode-meer te roven, waer van den Gouverneur van Nantes, La Miljerey, 't bewint off octroy ende eigendom van voorsz. besettingh had, ende alsoo sy somtijts in gansche jaren langh daer geen schepen uyt Vranckrijck cregen, hadden deselve nu door hare slaven hun met rijsplanten meede beginnen te erneren, dat redelijck wel succedeerden tot haer selffs spijsinge.

Van welcke verhaelde huyden, was, ebbenhout ende gommen, gemelte schip goet deel inhadt, om tot Vranckrijck te brengen, Item oock omtrent 200 rollen taback, elck wel van 100 ℔, gewassen op 't eylant Mascarenhas, daerse over 6 jaren 7 Francen ende 8 slaven van voorhaelde forth hadden opgeseth, niet anders doende als haer met tabackplanten te erneren, levende

van niet anders als verckensvleys, die, alsoock bocken, daer in groote menighte waren, wonende in lighte huysjes van tacken ende bladen seer armelijck.

Comende weder op de vojagie van voorsz. schip, welcke 8 maenden langh aen dito fort hadden gelegen, ende tusschen welcken tijt een vaertuygh met 3 masjes opgemaeckt om in 't Roomeer te employeren, waren sy alsdoen van daer langhs de Madagascarse cust gevaren tot aent eylant St. Maria, leggende voor de bay Antongil van waerse met voorhaelde vaertuygh, omtrent soo groot als een galjot, waren gevaren na de rievieren van Monamboelo ende Manasatran, besuyden voorsz. bay Antongil gelegen, daerse het schip in corten tijt wel halff vol rijs heel civil hadden gehandelt. Item in voorsz. rivier Manastran eenige gesteenten daer den Capteyn sijn reyse soo verde meenden meede goet te maecken, dat al gedachten hadt de reyse na 't Roode-meer te staecken. Maer met die van dito revier in questie raeckende, was van de inwoonders vermoort, ende alsoo 't ander volcq doen na haer sin geen handel off meer koebeesten genoegh tot haer verversinge conden crijgen, hadden sy d' inwoonders dapper met hostiliteyt gequelt, mitsgaders d' een tegen d' ander sodanigh opgesist, dat alle de dorpen tegen malcander in oorloge waren geraeckt, wesende derhalven die van St. Maria seer bangh voor haer uyt vrese dat se haer, daer 't groot schip geanckert leggende, dewijl gemelte vaertuygh off barcq aen de vaste cust handelden, sodanigen inlantsen oorloge souden berockenen.

Den jongen wiste oock te seggen, dat de gemelte omgebrachte Coningh ende Prince hadden geseyt goede genegentheyt te hebben tot de duytsen, omdat haer van deselve geen oorlogh aengedaen, maer gesocht wierd in 't vrundelijcke te handelen etc.

Van voorhaelden Monamboelo waren sy, na 2 maenden vertouvens, voorts geseylt na 't Roode-meyr om te roven op de Moren, daer gecomen sijnde jacht gemaeckt hadden op een zeyl, dat sy dachten een Moor te wesen, doch naderhant een Engels schip bevonden, ende dierhalven daerop affgesonden hebbende haer voorsz. opgemaeckte barcke ende chaloup van haer schip, hadden sy in plaets van buyt te crijgen deselve met omtrent 60 man verloren, ende doen van hare roverije gefrustreert sijnde, teruggekeert na 't eylant Saccatora, daerse gehandelt hebben goet deel muscus, civet, ende negen vaten aloë, na 't welcke sylieden de retour waren gevaren na 't eylant Mascarenhas, daer, als voorsz., Francen ende 8 negros oplagen om tabacq te planten, van de welcke, gelyck geseyt, omtrent 200 rollen, swaer elck stijff 100 ℔, hadden meede genomen ende weder gecomen over St. Maria aen de France fortresse Tolanhaer. Op Madagascar, daerse den gehandelden rijs van Monamboelo (als meede in 't Roode-meyr geweest) doen lieten tot provisie van de daer leggende Francen, ende van deselve innamen omtrent 7 a 8 M koehuyden, partije was, gommen, minerael als voorsz. ende de gemelte 4 coninghs ende princen kinderen, nevens een casjen van omtrent een voet in 't vierkant, becleet met graeu laken, daer den jongen meenden groote costelyckheyt in te wesen.

Voorhaelde Frans schip hadde over 6 weecken aen voorsz. St. Maria oock gerescontreert ons galjot de Tulp, als wat rijs gehandelt hebbende, ende overgesteecken sijnde na Monamboelo, daerse meenden dat hun ladinge welhaest vorder becomen souden.

Wisten oock te seggen dat 2 van des Tulps stucken gesprongen, mitsgaders daerdoor 4 doot gebleven ende eenige gequest waren geworden, 't eene stuck aen Mauritius ende 't ander in de bay Antongil, apparent

door eenige eerschoten, die men heefft willen doen; anders stondt het met haer saecken wel.

22 dito is 't Engels scheepjen Arosia (den 22en deser hier gecomen) vertrocken, tenderende na Bantam, ende van daer voorts na Jamby om peper, hebbende 1 man (in 't lant wegh gelopen) moeten achterlaten, alsoo hem de Hottentoos niet hebben cunnen opvinden; versochte derhalven dat wy denselven met geen ander Engelsen wilden laten vertrecken, maer hier behouden tot sijn retour van India ende voor de cost laten arbeyden etc. Ondertusschen sigh op 't hooghste danckbaer thonende voor het tractement hem van des Commandeurs tafel in sijn sieckte gedaen, presenterende daer voor betalinge, edoch den Commandeur allegerende dat sijn tafel geen taberne was, maer hem als een gast ende broeder offte goede vrunt per courtoysye hadde getracteert, behoeffde van geen betalinge gedacht, veel min oock gesproocken, te meer dewijle voor sijn volcq doch niets ter werelt had versocht te genieten, omdat se na sijn sustenue cloeck, gesont ende vers genoegh waren etc. Derhalven maer te dencken was om hem Captein een geluckige reyse toe te wenschen, ende was meer tot complementes ende courtoysheyt mochte bedacht worden.

Denselven was al redelyck rad ter been geworden, maer sijn handen waren noch soo lam dat die niet coste gebruycken, moetende door meergenoemde sijn neeffken, out 13 jaer, ten hoogsten laten observatie van de son nemen ende daerop sijn reyse doen, alsoo niemant van kennis op de navigatie had, vermits sijn stuyrman, als meer aengetogen, overlangh gestorven was.

24en dito is d' heer Commandeur Riebeecq met 't galjot Nachtglas vertrocken na het Robben-eylant om aldaer eens te besightighen Compagnies vee etc.

meede nemende 9 stucx schapen, om op gemelte eylant te laten weyden. Tegen den avont quam wederom alhier in 't fort den Engelsman genaempt .........1) over eenige dagen van 't Engels scheepjen Arosia weghgelopen ende na sijn zeggen in de Saldanhabay geweest, mitsgaders een schijn met sijn hembt aen een stock gebonden hebbende om van ons volcq op d' eylanden in de gemelte bay gesien te worden. Maer alsoo geen vaertuygh op hem affquam, is genootsaeckt geworden wederom te commen; hadde in al de tijt sijns uytblijvens niet g'eten als een weynigh raeuwe mosselen onderwegen gevonden, ende door mancquement van soetwater sijn eigen water moeten drincken. Gevraeght sijnde wat beweegt hadden wegh te lopen, gaff voor antwoort vermits de harde ende strenge regeringe van sijn Captein, welcke meer barbarisch als christen was, vermits oock hadde hoogh ende vastelijcke gesworen, hy met 't schip ende volcq in India comende, hem nevens noch 2 à 3 andere personen, namentlijck den constabel oock, ende noch een, soude tot slaven maecken, ende aen de Indiaense natie vercopen; welcke dreygementen hem hadden ten hoogsten gedrongen, om wegh te lopen; ende hadde d' andere personen meede connen van 't schip comen, soude 't selve meede gedaen hebben: versoeckende in Compagnies dienst te mogen worden aengenomen etc.

25 dito

is den Commandeur Riebeecq met het galjot 't Nachtglas, tegen den middagh al laverende hier weder ter reede geretourneert, bevonden hebbende noch weyde genoegh op 't Robbeneylant te wesen, alwaert voor 2000 schapen, onaengesien de machtige drooghte ende datter niet een grasjen op 't ganse

eylant was, vermits deselve aen d' overvloedige creupel bos boomtjes noch genoegh te eeten vonden, ende altemalen lustigh vet ende wel gedaen waren. Soo had den Commandeur oock met een biscayse sloep het gansche eylant laten omvaren, affdiepen ende pertinent op een caertjen brengen, mitsgaders bevonden de clip Walvis niet boven ½ mijl van 't Robbeneylant te leggen, die altyt gehouden is, dat midden waters lagh, maer nu ter contrarie bevonden wel rijckelijck 1½ mijl van de staert van de Leeuwenbergh aff, sulcx die passagie wel 1½ mijl wijt is, ende soo treffelijck om tusschen deur de bay in te lopen, sonder eenige vuylen, als een plaetse ter werelt wesen magh, als wanneer men, de bay open ende 't fort in 't gesicht crijgende, over al goede santgront vint om te anckeren, sonder dat men behoefft op te douwen, off lager na 't Robben-eylant, off elders noch aff te lensen, gelijck by d' instructie aengewesen is, maer cunnen daer gemackelijck blijven leggen, schoon de wint al heel hardt van den Z.Z. oosten uyt de wal wayt, alsoo deselve geen slagh van water ende een goet opper maeckt, mitsgaders meest alle morgen variabel ende maer labber is, altoos ten alderlanghsten boven 2 a 3 etmael ten hooghsten soo fel niet aenhout, sulcx dan met gemack voor 't fort ter rechter rheede comen cunnen, sijnde de gansche bay over goede santgront om te anckeren, die noch al eerder ende vroeger vernomen wort, als de instructie noch wel aenwijst pro memorie.

Savonts liet den Commandeur voorgemelten Engelsman selffs voor hem comen, ende affvragen de motiven hem gemoveert tot weghlopen uyt sijn meesters dienst etc. Welck tot antwoort gaff in substantie als voorhaelt ende versochte in Compagnies dienst aengenomen te mogen worden, waerop hem wierde ge-

dient, dat weghlopers al te weynigh te vertrouwen waren; doch om hem van geen honger te laten sterven, soude met ons volcq meede mogen eten ende drincken ter tijd sijn meester wederom quam etc.

26 dito

is gemelte galjot doende geweest sijn vordre vellen te ontladen ende vaerdigh te maacken om ten eersten een galjot vol schulpen te halen van't Robbeneylant tot een calckoven, jegenwoordigh onderhanden sijnde, ende noch wat schulpen op te cort comende.

Heden quam Herry wederom aant fort, niet anders te seggen hebbende, als dat met sijn vee in't Houtbayken lagh, ende wanneer de regentijt aenquam, daermeede hiercomen wonen wilde; waerop hem (om te min suspitie te geven) geseyt wierde, dat altoos in dese drooge tijt niet comen moeste, alsoo der qualyck genoegh voor Compagnies vee t'eten viel.

Caepman lagh met sijn vee oock omtrent 2 mijlen van hier ende soude meede gaerne wat dichter by comen; maer wierd om redenen voorsz. oock aengeseyt niet verder herwaerts te naderen, dewijle die schelmen doch nemmer meer its verhandelen willen, ende niet ander soecken als haer genoegen te crijgen met stelen ende roven etc. Deselve sagen seer toe, dat wy heden een wackeren stercken ende swaren slaghboom met een staecketsel ende lustigh slootwerck aen 't crael van de beesten brachten. Item oock 2 isere stuckjes in't halff maentjen van't gemelte crael tot bevrijdingh van de beesten, fray op batarijtjes gestelt, sulcx dat men soude achten voor haer nu onmogelijck te sijn om de beesten wederom uyt (altoos t' crael) te stelen, alsooder oock des nachts soo wel als by dage goede wacht op gehouden wort, edoch ten ware des, souden t' al overlangh weder wegh gehadt hebben.

28 dito

't galjot t'Nachtglas (op sijn becomen ordre)

na 't Robbeneylant seylde om 't selve inder haest (ten eynde voorsz.) vol schulpen te halen, waertoe hem noch 10 man van 't lant was meede gegeven omme 't werck te radder voortgangh te doen nemen.

Martio anno 1656.

Ady primo dito

wierd een zeyl in zee gesien, mitsgaders oock t'galjot t'Nachtglas comende van t'Robbeneylant met schelpen om hier calck van te branden als voorsz.

Ende alsoo, vermits t'opgecomen z.oostelijck luchjen voorsz. desen avont niet wel coste ter rheede comen, soo is een biscayse sloup derwaerts gesonden om te vernemen waer het van daen quam etc.

Dewelcke omtrent 2 uyren in den avont wederom comende, tijdinge bracht, dat het was het jacht Muyden, 4 October passato uyt Texel gezeylt, in compagnie van de jachten Draek, Wesep, Maersen ende 't fluytjen Breuckel, welcke altesamen door contrarie wint 4 weecken langh onder Wight in Engelant hadden gelegen, hebbende dit gemelte jacht op: 165 coppen, ende onderwegen maer 2 verloren, mitsgaders de rest van 't volcq altemalen noch redelijck gesont.

2 dito

is gemelte jacht des smorgens al vroegh ter rechter rheede gecomen.

3 dito

is 't galjot 't Nachtglas weder na 't Robbeneylant gesonden, om noch een ladinge schulpen ende 30 schapen te halen voor de schepen, t' haerder verversinge etc.

4 dito

wierd ons meeste volcq na 't bos gesonden, om eenige balcken uyt te slepen, om te gebruycken tot het geprojecteerde hoofft, dat een goet stuck in zee uytsteeckende sal gemaeckt worden, om de loots van de schepen aen te laten leggen, lossen ende laden,

opdat 't volcq niet meer souden behoeven tot den hals (gelijck noch doen moeten) in 't water te lopen, tot beter gemack ende te meerder conservatie van gesontheyt voor deselve.

5 dito

hier wel ter rheede quam 't jacht Weesp met voorhaelde schip Muyden, Draeck, Maersen ende 't fluytjen Breuckel, op den 4 october passato uyt Texel ende meede als de overige in Engelant gelegen, ophebbende coppen altemalen gesont volcq ende maer 2 op de reyse overleden.

Soo retourneeren oock meede ter rheede 't galjot 't Nachtglas met de g'ordonneerde schapen, maer had vermits de harde deyningen geen schelpen cunnen laden.

6 dito

quam hier oock ter rheede 't fluytjen Breuckel meede al sijn volcq noch gesont ende wel.

7 dito

is affscheyt gegeven aen d'opperhooffden van 't jacht Muyden, omme met den eersten goeden wint haer reyse voorts na Batavia te vervorderen, neffens 24 personen van de voorige schepen hier sieck aen lant gebleven geweest, ende nu weder gereconvaliseert. d'Almogende verleene deselve een spoedige behouden reyse.

Soo is oock ordre gegeven aen 't galjot Nachtglas om ten eersten te verseylen na de bay Saldanha ende van daer te halen de robbe-vellen die in vooraet sullen mogen sijn etc.

8 dito

Muyden, ende oock 't Nachtglas bleven beleth 't seyl te gaen.

9 dito

is alhier wel ter rheede g'arriveert 't jacht den Draeck met meest noch al gesont volcq, maer 2 man door ongeluck op de reyse overboort gevallen verloren hebbende ende noch in 't leven1) coppen.

Smiddaghs oock quam te arriveren uyt de bay van Saldanha 't robbejaghten met 3000 stucx robbevellen, meede brengende een brieffken vanden assistent Jan Woutersz. luydende als d'onderstaande copie dicteert.

Aen d'E. Heer Commandeur Jan Van Riebeek.

Wy senden U.E. op heden toe de sloup Robbejaght ingeladen hebbende 797 stucx groote ende 1554 clene robbe-vellen, sullen met Godes hulpe hier inde Saldanha bay noch wel 3000 stucx vellen becomen, ende soo 't UE. dan geliefft offte verstaat om alsdan andermael noch eens 't Dasseneylant aen te doen, ende sien wat daer noch vorder tot dienst van d'E. Compagnie soude mogen te verrighten sijn.

 

Hiermeede wenschen UE. nevens u ganse familie in de bewaringe des Alderhoogsten, die UE. ende ons sijn zegen wil verlenen aen ziel ende lichaem. Amen. Onderstondt UE. onderdanige ende dienstschuldige dienaer.

Was geteyckent Jan Woutersz.

Op Madagascar eylant in de bay Saldanha desen 3en Martio 1656.

 

Voormiddernacht quam hier meede ter rheede 't jacht Zeepaert, van de camer Zeelant, uytgelopen den 22en November passato in compagnie van Brouwershaven ..... hebbende 9 dagen gelegen in Engelant anders nergens aengeweest ende maer 2 man op de reyse verloren, voorts de rest van 't volcq (185 Compagnies dienaers wesende) meest fris ende gesont, ende had over 5 dagen geweest by noch 3 schepen namentlijck Hercules, Brouwershaven ende Dolphin.

10 dito

was noch een ander schip van d'uytkyckers onder 't lant gesien.

Tot op dato, vermits de westelijcke wint, 't jacht Muyden niet hebbende cunnen na sijn gegeven affscheyt 't seyl raecken, nochte oock 't galjot 't Nachtglas na de bay Saldanha, ende ondertusschen uyt die bay gister hier gecomen wesende de chaloup Robbejaght met vellen, soo is heden ditto galjot g'ordonneert vooreerst maer te gaen na 't Robben-eylant om noch een ladinge schelpen (te cortcomende tot de opgemaekte calckhoven) ende 30 stucx schapen voor de schepen etc.

Op den dagh is voorhaelde schip des middaghs noch wel ter rheede g'arriveert, sijnde den Dolphijn, 21 November passato uyt Texel gelopen, nergens als in Engelant aengeweest, op hebbende 213 coppen, noch tamelyck gesont ende maer 1 man gestorven.

S'namiddaghs is 't jacht Muyen vertrocken na Batavia mitsgaders Wesep ende 't fluytjen Breuckel gegeven haer affscheyt om ten eersten mede 't seyl te gaen.

11 dito

hier wel ter rheede de navolgende schepen te weten.

Hercules, den 10en December uyt Texel gelopen in compagnie van d'Achilles, die den 17en daeraen door storm van haer affgedwaelt was; sijn nergens aengeweest, ende onderwegen gestorven 5 man, ophebbende noch 236 redelijck gesont.

Brouwershaven den 22en November uyt Zeelant gelopen in compagnie van 't Zeepaert ende Zeehondt: nergens als in Wight aengeweest, ophebbende 197 coppen, noch redelijck gedisponeert, mitsgaders 2 man onderwegen overleden.

Smiddaghs is 't jacht Wesep vertrocken na Batavia ende 't galjot 't Nachtglas ten eynde voorsz. na 't Robben-eylant.

13en dito

is 't fluytscheepjen Breuckel t' seyl gegaen

na Batavia ende op den namiddagh oock 't jacht den Draeck, al met fray fris gesont volcq, comende hier ondertusschen meede wel ter rheede 't schip den Achilles met den Hercules, hiervoren aengeroert, op den 10en December passato uyt Texel gelopen ende nergens aen geweest, mitsgaders oock verloren een man, de rest sijnde 122 in getal, noch tamelijck gesont, voor dewelcke gelijck de vorige ende ander schepen alle dagen koebeesten ende schapen met allerhande thuynvruchten t' haerder treffelijcke verversinge aen boort geschickt, voort soo veel als de opperhooffden selffs maer begeren.

Heden retourneerden oock 't galjot met schelpen ende 30 schapen.

14en dito

is hier oock wel ter rheede g'arriveert 't meer genoemde jachtjen Maersen.

15en dito

ist robbejachtje gesonden na 't robbeneylant om noch 30 schapen voor de schepen.

Soe heeft mede sijn affscheyt becomen 't jacht Zeepaert om metten eersten goeden wint te vertrecken na Batavia. Ende wiert tegen den avont van de uytkijckers gesien 5 schepen, dat apparent van de retour sullen wesen.

16en dito

was hier wel ter rhede g'arriveert de retourvlote onder d'E. heer Jaspar van den Bogaerde extraordinaire raedt van India ende Commandeur van deselve, bestaende in de schepen provintie Malacca, Phenix, hoff van Zeelant, Walvis ende gecroonde leeuin.

17en dito.

Smorgens was hier oocq ter rhede gecomen jacht Zeehont, uyt Zeelant den 22en November geseylt ende nergens aengeweest, op hebbende 105 coppen ende geen dooden off siecken.

Martio 1656. Int fort de goede hoope

Vervolgh van 't Caeps daghregister.

Martio anno 1656.

16 dito

tgaljot Nachtglas seylde na 't robbeneylant om noch een ladinge schelpen ende 50 stucx schapen; mitsgaders trobbejachtjen na de Saldanha-bay om soo veel vellen alsser noch in voorraet mochten wesen.

17 dito

quam een schip in de bay, doch also 't vermits de harde winden niet coste ter rechter reede comen, bleven Ignorant vanwaer het quam.

18 dito

harde Z.ooste winden als gister tot belet van veel saken ende ignorantie als voren, echter is de voorbereydinghpredicatie gedaen door den predicant domine Sas, omme daerop morgen het avontmael des heeren te celebreren.

Sondagh den 19en dito

is voorsz. schip ter rhede gecomen, sijnde ter Schelling, 11 December uyt Zeelant gelopen, nergens aengeweest ende weynich siecken gehadt, nochte oock maer 2 man verlooren hebbende, sijnde noch sterck 198 compagniesdienaren.

Soo retourneerden hier oock van 't robbeneylant met schapen 't galjot Naghtglas, hebbende door dese verlede harde winden een van onse biscayse sloepen (daer schelpen mede soude halen) verloren, ende daertegen Gode loff wederom gecregen de schuyt van d' heer van den Bogaerde met een man daerin, welcke door gemelte harde winden van syn schip affgedreven ende als geseyt bij 't robbeneylant voorsz. Galjot gerescontreert sijnde, weder opgevist was, sulcx datter niet wegh is als onse sloep, edoch tot verachteringh van de walvisvanghst.

21 dito

is 't galjot Naghtglas gesonden ende ver-

seylt na 't robbeneylant om noch 50 schapen voor de schepen.

Item oocq na Batavia de navolgende schepen, namentlijck: Dolphijn, Hercules, Brouwershaven. Achilles, Maerssen. d' Almogende verleen deselve een geluckige behoudene reyse.

22 dito

stijve valbuyen over den taeffelbergh, waer door gelijck wel omtrent een hondert menschen van de schepen aen lant verweert bleven, ende de cost voor moeste gesorght worden, sijnde om 't gereetse al speck onde broot; sulcx hier dickwils gebeurt ende groote consumptie in die durable victualie veroorsaekt.

den 24en dito

liet d' E. heer Bogaert den breeden raet beroepen, in dewelcke besloten wiert omme ten langhsten met de 6 retour-schepen op overmorgen 't seyl te gaen, ende nademael dat de volgende schepen van Batavia noch niet en paresseerden, in dewelcke voor de Caep eenige goederen noch souden wesen, achtervolgende 't schryven van d'Ed. heeren generael ende raden van India, soo is oocq goetgevonden, indien deselve voor 8 à 10 April niet verschenen dan 't Galjot Nachtglas na St. Helena te senden, omme die goederen voor de Caep van daer weder te brengen, sijnde wijders eenige questien geslist ende sommige personen over begane fauten gecondemneert etc. Tegen den avont sagen 4 schepen onder de wal, die vermits de gemelte harde winden niet ter rhede costen comen.

25 dito

is 't galjot 't Naghtglas na voorhaelde schepen (noch gesien wordende) gesonden: om deselve in te lootsen etc. Edoch alsoo, wat buyten comende, vernam dattet France waren, is terstont weder binnen gekeert ende de gemelte schepen in de bay g'arriveert sijnde, genaempt als te weten het admiraels-schip La Ducesse, daerop captein Laroche St. Andries met 400

coppen ende gemonteert met 40 stucken canon. Het vice-admiraelschip la Marichal, daerop captein monsieur Colon, met 300 coppen en 36 stucken. Het derde schip Lerman, captein Richemond, met 200 coppen ende 30 stucken. Het vierde schip St. Joris captein Labriauté, met 100 coppen ende 20 stucken. Hebbende 2 scheepkens onderwegen genomen, daer 't van de hare noch in zee bij was, ende souden noch 4 volgen altemalen door den Gouverneur van Nantes La Miljery van 'sconinghs wegen affgesonden na Madagascar omdat te peupleren ende voor haer ter degen vast te maken, daer oock al 2 schepen voor heen waren. Edoch wat hun desseyn vorder was, hielden bedect, ende alsoo dese avonturiers niet veel te vertrouwen waren, wierde ordre gestelt dat hun al de schepen hier ter rheede leggende: sijnde 8 in 't getal, namentlyck 6 retour- ende 2 vaderlantse schepen in posture van deffentie stelden, omme niet onversiens van dese Francen overvallen te worden.

Wierd oocq goetgevonden, dat deselve overmorgen metten andren gesamentlijck souden 't seyl gaen, mitsgaders 't galyot Naghtglas uytgesonden worden om op de noch te verwachten retour- ende ander schepen te cruyssen ende van dese Francen te waerschouwen etc., wijders oock gelicht uyt de vaderlantse schepen noch 20 militaire personen tot versterckinge van 't Caeps guarnisoen seer swack sijnde: vermits den Commandeur met de laeste vertrocken schepen na Batavia gecargeert had om emmers aen alle kanten in postuyre van deffentie te blijven, alsoo dese Francen suffichant sijn om Compagnies omslagh hier te turberen: des haer oocq al met beleefftheyt sal moeten worden bejegent etc. Off souden haer genoegen met gewelt cunnen halen.

26 dito

sijn de hottentoos aengeseyt dese Francen

niet te vertrouwen, alsoo se haer souden soecken haer beesten aff te nemen ende haer persoonen te vervoeren ende wes meer tot affkeer strecken magh etc.

Ondertusschen liet den Francen admirael den commandeurs van de retourvlote ende fortresse begroeten met een vereeringe van een vatjen canarywijn ende wat rasijnen etz Dat hun weder met eenige verversinge ende complimentos wierde gerecompenseert, vallende seer emportuyn in 't versoecken om seyldoeck, daer se dapper om verlegen waren; doch wierd op eygen nodigheyt beleeffdelijck geëxcuseert ende op haer versoeck toegestaan water te halen.

27 dito

heefft den Francen admirael onsen admirael Bogaert aen boort wesen besoecken, die daer feestelijck ende wel onthaelt is. Item oocq aen 't schip 't hoff van Zeelant, daer tegen den avont noch na toe voer.

28 dito

is d'heer van den Bogaerde met sijn onderhorige vloote 't seyl gegaen om hun reyse over St. Helena na 't vaderlant te vervorderen, bestaende in 6 schepen, Provintie, Malacca, Phenix, Hoff van Zeelant, Walvis ende Gekroonde Leeuw, in compagnie van welcke mede vertrocken de jachten der Schellinch ende Zeehont na Batavia, mitsgaders 't galyot naghtglas om op de verwachte retourschepen buyten te cruyssen ende waerschouwen van de hier noch ter rhede leggende 4 Francen om wel slaghvaerdigh binnen te comen, ende van deselve niet onversiens overvallen te worden, alsoo ons niet veel goets van haer cunnen imaginieren, waeromme hier aen lant oocq 't meeste volcq geduyrigh in 't geweer gehouden, mitsgaders des nachts dubbelde wachten ende gestadige ronden gedaen worden. Item oocq alle de officianten met geladen pistolen in huys versien omme emmers ter degen op onse deffentie te wesen, off misschien dese avonturiers yts mochten voor hebben.

Tegen den avont hadden deselve een tent opgeslagen dight bij 't fort ende daerinne gebracht omtrent 40 siecken, die wat groente van de particuliere uyt hare thuyntjes cochten ende hun daermede sochten te ververschen, ende alsoo onder dat dexel wel 't meeste verraet mochte schuylen, soo lieten met buytenwachten de gemelte tenten wel degelyck bewaren, ende haer beleeffdelijck aenseggen, datse in den nacht niet souden uytgaen om van dese brutale natie geen schade te lijden.

29 dito

quam den Francen admirael ende sijnen adel offte sleep den commandeur aen lant in 't fort begroeten, welcke aldaer feestelijck ende beleefft is onthaelt ende aen de taeffel des middaghs getracteert, voorsz. admirael insisteerde dapper om eenige koebeesten ende schapen van ons te copen, offte liet sigh ontvallen datse anders genootsaeckt soude wesen van dese natie uyt 't lant selffs te laten halen etc. Ende dewijle deselve vrij stercq van volcq sijn ende wij haer derhalven sulcx sonder in verwijderingh te geraecken niet wel souden cunnen beletten, mitsgaders sijlieden ons hier al veele quellinge souden cunnen aendoen, soo is geradenst g'oordeelt omme alles met vruntschap ende in der minne aff te maken hun op haer instantelijck versoeck toe te staen voor de 4 schepen 8 koebeesten à 10 ende 12 schapen tot 2 realen van achten 't stuk, mitsgaders libertijt omme van de particuliere uyt hare thuynen sooveel vruchten te coopen, alsse van deselve sullen cunnen crijgen, waer bij deselve al een fray stuyvertjen comen te maecken, ende den Francen admirael sigh heel wel contenteren liet, sulcx daer na den dagh met complimentos etc. meest wierde deurgebracht ende deselve wel te vreden tegen den avont na boort voeren, menende overmorgen 't seyl te gaen ende na haer seggen eerst

aen te doen op Madagascar haer fortresse Tolanhaer bij St. Lucia leggende, omme dat te verstercken ende versien met eenen gouverneur, die mede jegenwoordigh present was, na 't welcke vorders meenden te varen na Monamboelo ende de Bay Antongil, om die 2 plaetsen voor haer mede te verseeckeren ende met fortressen te verstercken, ende dan te sien wat avontuyr sij costen crijgen op d' Engelse omtrent Malabaer ende de custe van India, seggende ront uyt, dat haer principael desseyn op d' Engelse was, ende coste sij der een Moor bijcrijgen, souden hem niet laten lopen. Verder wilden haer niet openbaren.

30 dito

een biscayse sloep wiert na 't Robbeneylant gesonden met provisie voort volcq aldaer ende ordre dat 't volcq van de gemelte sloep (met musquets gewapent) soo lange mede op 't eylant blijven souden tot de meer aengetogen 4 France schepen sullen vertrocken wesen, alsoo van ter syde te verstaen gecomen sijn, dat se voornemens souden wesen met een van hun sloepen daer om Pequijns te varen.

Tegen den avond wierd een schip gesien voor de bay ende een galjot, dat het Naghtglas apparent sal wesen, welcke als voor aengeroert uytgesonden is om op Compagnies schepen te cruyssen ende van dese Francen te waerschouwen om op hoede te wesen.

Ultimo dito 't verhaelde schip quam ter rhede, wel slaghvaerdigh ende gewaerschout sijnde van voorsz. ons galyot, sijnde den Hector, 5 October anno passato uytgeloopen ende nergens aengeweest, mitsgaders verloren onderwegen maer 3 man, ende 242 op hebbende redelijck gesont ende welvarende, daer ten eersten een koebeest ende abondant allerhande vruchten uyt de thuynen tot verversinge toe na boort gesonden ende ordre gegeven wiert, om alle dagen vers vleys ende thuynvruchten te halen.

Aprilis anno 1656.

Adij.

Sondagh den 2en

de 4 Francen gingen onder seyl ende vertrocken, tot wat meerder gerustheyt van 't volcq, die staende haer leggen hier geduyrigh alle dagen ende nachten in haer volle geweer gehouden sijn.

4 dito

quamen snamiddaghs hier wel ter rhede de chaloupen Robbejacht ende Pequijn uyt de bay Saldanha, geladen met omtrent 3000 robbevellen. waermede oocq opquam den adsistent Jan Woutersz. met al sijn volcq ende omslagh, alsoo reeds in de gemelte bay opgevangen ende te Dasseneylant niet aengedaen had, om de robben tegen 't aenstaende aldaer wat te min schuwheyt te veroorsaecken.

6 dito

is gehouden den jaerlijckxen bede ende danckdagh over 't geluckigh arrivement ende goet succes van de begonnen besettinge deser plaetse etc.

Item tegen den avont 't affscheyt gegeven d'opperhooffden van 't jacht den Hector, omme met den eersten goeden wint haer reyse na Batavia te vervorderen.

7 dito

gemelt jacht gingh ten eynde voorsz. onder seyl.

Adij 8 dito.

Is 't galjoot Nachtglas affscheyt gegeven om met den eersten goeden wint van hier te seylen na St. Helena achtervolgens de genomen resolutie van den breeden raedt der gepasseerde retourvlote om van daer herwarts te brengen de goederen, geladen (volgens 't pre-advijs van d'Ed. heeren Generael ende Raden van India) in de noch te verwachten offte na te volgen 4 retourschepen, welcke, vermits het dus langh duyrt sonder te paresseren, apparant sullen verbij geraeckt ende aen voorsz. eylant te belopen wesen.

9 dito.

Alsoo 'tjegenwoordighis den eersten sondagh

na 't vertreck van de retourschepen, soo hebben de luyden heden na de jaerlijxe gewoonte haer kermis laten houden, ende ten dien eynde vereert met ½ legger Spanse wijn tabacq ende diverse vruchten uytte thuynen om haer hert eens te laten ophalen.

Tegen den avondt is 't galjot Nachtglas ten eynde voormelt met een variabel coeltien 't seyl gegaen.

Item oock 't Robbejachtien na 't Robben-eylandt om een ladinge schulpen tot de calchoven noch van node sijnde.

11 dito

is 't Robbejachtjen nocht an 't eylant geraeckt, ende 't Nachtglas oock weder 't seyl, maer tegen den avondt buyten comende, en vernemende 4 seylen in zee, is daer na toe gesteecken, welcke 4 desen nacht noch wel ter rheede quamen, beneffens gemette galjot, sijnde de schepen Orangie, Elephant ende Enchuysen voor Amsterdam mitsgaders N. Rotterdam voor die camer, 3 Februarij onder 't commando van d'E. heer Sarcerius van Batavia gescheyden ende den 5e ditto uyt Sundas enghte geraeckt.

12 dito

vrij harde n. westen winden, waeromme heden geen vervarssinge aen de gemelte schepen cunnen gebracht worden.

Ende quam oock van 't Robbeneylant wederom ons Robbejachtien, hebbende maer 2 boots voll schelpen cunnen becomen, vermits het door de harde noordwesten winden te veel aenbranden.

13 dito

quam d'E. heer Sarcerius aen landt, ende is bij denselven ende sijne principaelste raedtspersonen met communicatie van den commandeur deser forteresse goet gevonden, niet jegenstaende in dese 4 schepen nu alles van Batavia voor dit fort gecomen was, echter evenwel voorsz. Galjot Nachtglas nae St. Helena met den aldereerste goede wint aff te vaerdigen, expres om d'E. heer Bogaert van de comste deser gemelte 4

schepen te verwittigen, omme na deselve noch wat te mogen blijven wachten ende dan gecombineert naer 't vaderlant te varen etc. Als bij onderstaende brieffven door d'E. heer Sercerius geschreven aen d'E. heer Boogaert vermelt ende hieronder geïnsereert can nagelesen worden.

Aen d'E. Heer Gasper van Boogaerden Extraordinaris

Raed van India ende Commandeur over de Nederlantsche Oostindische Compagnies retourvloot.

 

E. Erentfesten, manhaftte, wel wijse voorsieninge seer bescheydene heer.

 

E. Heere.

 

Soo wij bij haer Eeds in Batavia op den 3en Februari passato met de scheepen Orangie, Oliphant, N. Rotterdam, ende N. Enchuysen (om onder UEdts vlagge te schuylen) gedistineert waren, sijn den 5en des voorsz. maents Sundas Enghte ten eynde gecoomen, ende soo vervollighlijck op 12en deses (Godt sij gedanckt voor de behoude vaert) met seer door de zee ontrampeneerde schepen en niet weynich siecke volckeren te deser rheede aengecomen, alwaer dan u Ed. vertreck (twelck den 28en des affgeweeckene maents was) verstaen hebbende, met den E. Commandeur Johan van Ribbecq (nadien 't schip den Oliphant door storm buyten maten, ja soodanich ontset is, dat sijne reyse na allen oogenschijn (gelijck de daerover gecommitteerde scheepsverstandighe oordeelen) niet offte seer qualijck soude gewinnen, en ingevolghe tot ongemeene schade onser heeren principalen redunderen connen, goet ende ten hooghsten noodigh geacht hebben 't galjot 't Nachtglas (bij UEd. en den raedt om 't cargo voor dit geweest geprojecteert) bij aldien

wij desen haven door onweder als anders voorbij mochte geraeckt sijn, van St. Helenas eylandt te halen, tot UEd. te senden, met notificatie soo u Ed. tot langer verblijff aen 't genoemde eylant als d'ordre van haer welgemelte E.E.dts dicterende sy gelieftde te resolveren, wij (alsoo gissinge maecken den Oliphant en wat aen de vordere gebreeckte, binnen thien dagen geheelt sal sijn) ten uyttersten tegen 10en May by UEd. hopen te verschijnen, om alsoo gesamenderhandt met te meerder aensien en tegenstant dergenen die onse vijanden souden willen sijn, Neptunum tot ons vaderlant te beploegen, als ingevolge desselffs stranden te beseylen. Wat UE. d' hier nu van jugeren sal, ontdeckt ons onse par esse costy.

Alsoo haer Edts Secretaris door haestigheyt vergeeten heeft ons een corte facteura deser 4 schepenesladinghe ter handt te stellen, en wij dienvolgende onmachtigh blijven daervan specifice eenighe openingh te connen doen, sal UEd. sich het genouch gelieven te laten wesen wij hier eenelijck 't grosse capitael (sijnde ƒ 1363383,18 : 14 stellen.

Dit dan door meerder materies gebrecq hier soo bij latende sullen.

U. Ed. E. Erentfeste manhaffte, wijse voorsienighe seer bescheydene heere nae onse groete Godes hoede gerecommandeert laeten ende blijven, ende was onderteyckent Dirck Sercerius, Jan van Riebeeck, Franchoys Manus.

 

In 't fort de Goede Hope den 13en April 1656.

14 dito

is verhaelde galjot ten eynde voorsz. affscheyt gegeven na St. Helena.

15 dito

is hier ter rhede g'arriveert 't jacht Tertolen 6 Januarij uyt Zelandt geseylt ende nergens als nu dese plaetse aengedaen, verloren maer 1 man ende

noch 169 coppen ophebbende, waeronder maer 4 sieckelijck tot welckes gesontheijt ende 't ander volx ververssinge ten eersten 1 coebeest ende allerhande thuynvrughten aen boort geschickt wierdt, met ordere om alle dagen een beest ende alderhande ververssinge uyt de thuynen te halen.

Paesdagh den 16en dito

met weer ende wint tot belet van 't galjots vertreck.

17 dito

fray weer ende 't luchien Z. Oostelijck, waermede d' galjot na St. Helena 't seyl gingh ende fray buyten raeckte. In den nacht was 't schip den Oliphant door quade toesicht van de wachthouders sijn tou gebroocken ende gedreeven heel dight tegen de santduynen van de staert van den Leeuwenbergh. Edoch t' allen gelucken tusschen veele clippen op een sandtdrooghte niet sonder perijckel van aldaer te vergaen, alsoo als eenighsints wat stiet; maer vermits het de clippen mis was ende seer stil weer is 't selve

den 18 dito

smorgens met gemeender hulp ende groote naerstigheyt daer weder affgecregen ende op de rheede bij d' andere schepen gebrocht sonder eenige de minste leccagie off ander rampen door 't stooten gecregen te hebben, nae 't welcke de Commandeur Sarcerius, Riebeecq ende den oppercoopman Mannus daer aen boort gevaren sijnde om ordere te helpen stellen, weder nae landt varen; blijvende d' almogende geloofft voor de behoudenisse des voorsz. schips.

20 ende 21 dito

is op dato gegeven affscheyt aen d' opperhooffden van 't jacht Tertolen omme met den eersten goeden wint haer reyse te vorderen na Batavia neffen brieven van d'E. Sarcerius, Commandeur der jegenwoordigen hier noch leggende 4 retourschepen, ende den Commandeur deser forteresse aen d' Ed. Heeren Governeur Generael ende Raden van India.

Sondagh den 23en dito

weer ende wint tot belet van

voors. schips vertreck alsmede de 4 retourschepen Orangie, Oliphant, Enchuysen ende N. Rotterdam onder 't commendo van d'E. heer Dirc Sarcerius, welcke op dato mede affscheyt namen, omme met den eersten goeden wint over St. Helena te vertrecken nae 't vaderlandt.

25 dito

was 't jacht Tertolen met werpen ende boucheren etc. noch buyten de Bay geraeckt, doch de retourschepen bleven noch aan ancker leggen, vermits het op den dagh oock weder begond te coelen uytten noordtwesten, welcke wint den 26 dito redelijck stijff bleeff aenhouden met somtijds al vrij harde stormbuyen ende slaghregenen.

27 dito

smorgens, 't weer fray bedaert ende de wint Z. oostelijck wesende sijn de voorhaelde retourschepen onder seyl gegaen ende fray buyten geraeckt: d' Almogende wil deselve behoude laeten coomen in ons lieff vaderlandt.

28 ende 29 dito

hebben weder partije claer gemaeckt landt met wortelen. Item oock een mergen met taruwe besayt wordende met dit beginnende natte mousson den tijt wederom bequam om 't ledigh geraeckte ende oock wat nieuw toegemaeckt landt te prepareren ende besayen met allerhande Europise aert-, thuyn- ende bouvruchten offte granen; derhalven jegenwoordigh met goeden ijver daer weder aengevallen wordt met hope d' Alvermogende sijn zegen daerover verleenen sal.

Ondertusschen wordt oock hout offte blacken uyt 't bos bijgebracht om het geprojecteerde hoofft te laten maken. Item oock partije palissaden om Compagnies thuynen te ompaggeren, alsoo bevinden de vruchten door den gemenen volcque insonderheyt die van de aencomende schepen vele door moetwil daeruyt genomen worde, ende dieshalven nootsakelijck sullen moeten worden besloten gemaeckt, gelijck oock ten

dien eynde doorn bij gebracht wordt om rontsom buyten de gemelte palissaden te laten planten ende opwassen tegen dat de paggeringe sal comen te vergaen etc.

Maijus anno 1656.

Adij primo dito

is op dato raetsplegingh gehouden ende geresolveert de robbevangers tot versoetinge van haren gedanen arbeyt elck met een maent sols in gelt te vereeren. Item oock te gaen uytsien na bequame landerijen tot meerder voorsettinge van de culture etc. alsmeede van deese maent aff de getroude officianten ende adsistenten haer costgelden te geeven, ende aff te speculeren een bequame plaets tot een gemeene herberghe voor de passerende gaende ende comende man, wijders oock eenige persoonen in gagien als anders te verbeeteren, alles meest na de gesonden ordre van de heeren meesters ende deselve generaele articulbrieff, gelijck breeder bij de geteeckende resolutie te sien is.

2 dito

de Caepmans quamen met haer vee al weder hier omtrent Compagnies fortresse weyden, versoeckende om achter den bil van den Leeuwenbergh haer te mogen legeeren, waerop haer te kennen gaven, dewijle sij luyden van haer beestiael niet wilden verhandelen, dat liever hadden wat verde van ons wegh bleven, alsoo de weyden hier omtrent haer ende Compagnies vee niet voeden conden. Sij luyden bleven echter insisteren als voren, doch gelieten ons sulcx niet heel wel aen te staen, ten ware gelijk de Saldanhaers mede bestiael aen ons verhandelen wilden, daer sij niet toe verstaen conden, ende echter bij haer versoeck bleven persisteren, alsoo eenich ander volcq (hier omtrent comende) niet wel dorsten verde van Compagnies besettinge blijven, uyt vreese van beroofft

te worden, waerop haer gedient wierdt, hun wel te willen nemen onder onse bescherminge, maer dat in recompense dan ten minsten behoorden met ons te handelen, off hadden liever 't ander volcq hier; maer sij costen tot geen verhandeling van hun vee verstaen, gelijck de vorige jaren dickmael geprobeert ende ondervonden is.

Heden wierd van ander volcq noch 2 schapen aengebrocht ende gehandelt.

4 dito

is van dage wat rogh, tarwe ende garst gesaeyt.

6 dito.

Is den Commandeur eens gegaen omtrent 2½ mijl van 't fort achter den Taeffelbergh, in de vlackte tusschen 't hooghe landt van Africa ende dese Caep, makende den hals tusschen de bay Fals ende dese Tafelbay, omme achtervolgens de genomen resolutie van den eersten deser eens wat nader aff te speculeren, wat gelegentheyt van bequame landerijen ende redouten te leggen daer off ergens wesen mochte. Alwaer gecomen sijnde bevonden is seer veel schoon landt te leggen ende met clijne moeyten claer te maken, mitsgaders oock redelijck vaerdigh, sonder naemwaerdige costen, te begrijpen een hansaen redoutien van een bijsonder schoon ende verre uytsicht, waeronder gemelte landerijen fray souden cunnen werden beschut ende Compagnies vee geweyt, mitsgaders beseth door deselve soldaten, die jegenwoordigh alle dagen met de beesten dickwils al vrij aff moeten weyden ende beseth door deselve soldaten, die jegenwoordigh alle dagen ende savonts t'huys keeren, welcke dan met beter gemak d' eene tijt daer, ende d' ander tijt hier aen 't fort des nachts in 't Crael comen costen; edoch souden tusschen de redout ende dese fortresse noch wel 3 a 4 wachthuysies, behoeven die met een muyr van 18 à 20 voeten in 't viercant,

hoogh 8 voet met eenige schietgaten mede haest gemaeckt waren, ende daermede dese Caep, soo verde het d' E. Compagnie van doen had, voor de Hottentoos soo fray beset ende affgesneden, dat deselve niet als met onse wil binnen deselve redout ende wachthuysen comen souden cunnen, nochte 't gras door haer vee, gelijck nu altijt geschiet, laten affweyden, dat voor Compagnies vee ten hooghsten nodigh van doen hebben, als verleden saysoen (doen wij sulcken grote quantiteyt beesten hadden) volcomen ervaren is, ende sullen voorsz. redout ende wachthuysen gemaeckt cunnen worden sonder eenige de minsten costen, als den arbeyt van Compagnies hier leggende dienaren, vermits de materialen van eerde, steen ende hout etc. dit landt daertoe van selffs genoegh heeft.

Sondagh den 7en Maij

wederom wat taruwen in de buytenste rabatten van de thuyn gesayt.

Volle maen den 8 dito

smorgens vuyl regenachtigh weer tot belet in den dagelijxen arbeyt etc.

9 dito

sijn op voorsz. rabat weder noch wat rapen gesayt, daer 't nu mede vol is ende sijn wij nu om de bequame tijts halven weder wacker besigh om 't landt claer te maecken ende vol saet te crijgen, dat voor de gepasseerde schepen t' haerder treffelijcke ververssinghe lustigh ledigh gemaeckt is.

11 dito

sijn geruylt 2 koebeesten ende 4 schapen van vreempt volcq.

12 dito

gehandelt 3 schapen van 't selve volcq.

13 dito

sijn de Caepmans ende oock Herry met haer vee ende huyssen verbij 't fort comen drijven willende onder schoots van dien haer legeren; maer wierden met vrundelijckheyt aengeseyt, verder achter den Leeuwenbergh te trecken ende haer vee buyten 't gesicht van Compagnies besettinge te weyden, alsoo 't gras voor ons vee van doen hadden etc. Herry

sustineerde, dat hem ende Caapman 't landt van de Caap toequamen, waerop hem gedient wierdt wij oock weyde voor ons Compagnies beestiael van doen hadden etc. Doch indien, gelijck d' andre inwoonders, aen ons mede koebeesten ende schapen wilden verhandelen, souden haer gaerne hieromtrent dulden, maer des neen, veynsden ons weynich aen haer gelegen te laten ende liever te hebben, dat 't ander volcq bij ons quam, alsoo 't ons om den handel van beestiael principael te doen was, waerin wij ons lieten ontvallen dat wij dochten sij ons de principaelste beletters waren. Daer Herry tegen protesteerde, seggende sijn best te doen om d' ander tot ons aff te nodigen ende alsoo voorts; meenende daeromme wel te verdienen om onder beschut van Compagnies macht te mogen woonen ende schuylen, beneffens de gene welcke sijn vrunden sijn, namentlijck Caepman ende oock den swarten Capitain. Waerop hen gedient wierd, sulx wel te willen toestaen als d' effecten daer van bleecken, maer niet sijne pretentie van eygendom over dese Caep, die d' E. Compagnie voor haer selffs in possessie te houden gefortificeert hadde etc. 't Welck hij hem mede geliet toe te staen; maer is een slimmen gast, daer al wat naeuw op gepast ende met voorsigtigheyt mede sal dienen omgegaen, sonder te dencken: ‘het sijn maer wilde, brutale menschen, wat souden die cunnen doen’, want hoe langher deselve behaempt1) worden, hoe meer men bevint dat se wel degelijck brutael sijn, doch niet soo wilt ende onvernufftigh als beesten, maer ergh genoegh om haer cans bij gelegentheyt wel te sullen cunnen waernemen, in 't welcke door de frequentatie met de Nederlanders van dagh tot dagh oock noch al slimmer ende ergh listiger worden, vol-

gens de blijcken daer van dagelijx ogentschijnlijck verthonende, als wel wetende te seggen, dat men langh ende moeyelijck werck heefft 't groff canon te regeren ende de lonte van de musquets bij nat weer niet cunnen branden; doch de snaphanen, pistolen ende pofferties staen haer gansch niet aen, die haer (sonder vuyr affgeschoten worden) seer vreempt schijnen, ende dapper bevreest voor sijn.

17 dito

is bij 't ronde bossien, omtrent 2 mijlen van hier suyderwaerts achter de taeffelbergh, een streeckien van ongeveer ¼ mergen landts met de ploegh claer gemaeckt ende besayt met taruw, rijs ende haver tot een proeffien: omme eens ter degen te sien off het daer minder schade van de harde winden sal hebben te lijden ende ingevolge te pijne waert wesen om het in 't aenstaende met meerder vigeur te vervolgen. Sijnde tot bewaringe, ende omdat het van de Hottentoos off haer beestiael niet soude vertreden off vernielt worden, aldaar oock geset een cleyn wachthuysien, de muyren van soden ende met stroodack gedeckt, mitsgaders door 2 man van 't wagenvolcq, die dagelijx nae 't bos moeten rijden, dagh ende nacht te bewaren bevolen. Indien, nae ons vermoeden, de winden daer soo fel niet wayen, ende 't coren bequamelijck van ingecregen worden, sal 't een gewenschte sake sijn, alsoo daer overvloedigh veel schoon landt leyt, ende bevonden is met redelijck geringe moeyten om te ploegen.

Savonts, 't luchien comende van den ZZ.oosten, is 't Robbejachien, langh na de wint gereet leggen wachten hebbende, met eenige provisiën na 't Robbeneylandt gesonden met den adsistent Jan Woutersz om oock met eenen de schapen eens ter degen te telen ende te sien off oock eenige van de St. Helenase lemoenboomties, anno passato daer geplant, blijven voortgroeyen etc.

18 dito.

Gemerckt het landt bij 't ronde bossien bovengemelt redelijck ende sonder heele groote moeyten met de ploegh bevonden is om te crijgen ende bequaem te maecken, ende dat tot bewaringe van weynigh landt doch 't gansche saysoen daer sal moeten volcq leggen, soo is orde gestelt om noch soo veel landt aldaer meer te prepareren als om al onsen nieuwen taruw van anno passato te versayen, sal van doen mogen wesen, ende proeff te nemen off den ouden haver, van 't vaderlandt gecregen, mede opcomen sal willen: om daertoe dan oock landt te prepareren etc., ten welcken eynde paerden, ploegen, eggen etc. weder derwaerts is geschickt.

Heden sijn van vreempt volcq uyt landt geruylt 6 koebeesten ende 13 stukx schapen. Ende is resolutie goetgevonden, om redenen in deselve vervaet, des Compagnies beesten generalijck te verpachten van nu tot Januari aenstaende, om dan voortaen alle nieuwe jaer de verpachtinge te doen, g'accordeert met Annetien de boerin, huysvrou van Compagnies baes hovenier; in die tijt van pacht te betalen hondert gulden eens, 't sij datter veel off weynigh koeyen vallen, op 't avontuyr aen. Soo is deselve Annetien, ten aensien van haren last wegen derselver kinderen (8 in getale sijnde), ende dat derhalven op haer mans costgelt alleen niet wel soude cunnen heen comen, op haer instantelijck versoeck ende sustenue, dat genoeghsaem een vrije vrouwe is, provisionelijck toegestaen, herberge te moogen houden, tot tractement ende huysvesting etc. van de gaende ende comende man der passerende schepen; te meer dewijle sigh tot dato noch niemant daer toe derfft in vrijdom begeven, bevoren deselve ten minste eenige preuve sien offse sullen cunnen behouden blijven etc.

Tegen den avondt quam 't Robbejachtien wederom

met 1 schaep ende teydinge datter nu nogh 330 stucx welvarende, doch veele gestorven ende d' St. Helenase lemoenboomties uytgegaen waren, welcke hier fray aengroeyen.

19 dito

weder partije taruw na 't ronde bossien gesonden, om aldaer in 't geprepareerde landt te sayen, ende gehandelt van de vreemde Hottentoos 3 koebeesten ende derthien schapen, voor coper, tabacq ende pijpen, neffens somtijts een arackien offte een dronck wijn tot toegifft etc.

Sondagh den 21 dito

is op dato den adsistent Jan Woutersz. na 3 sondaeghse affroepingen alhier getrout voor den wet offte den raedt van dese fortresse met d' eerbare jonge dochter Catarina Antonis van Salagon in Bengale, gewesene slavinne van d' heer Bogaert, ende dat in openen raedtcamere na 't eyndigen den sondaeghs gelesen sermoens, als per resolutie daerover genomen. Den hovenier bracht van dage een spaense radijs thuys die 6½ ℔ swaer woegh, welcke soorte hier treffelijck aerdt, ende groote verversinge, neffens andre thuynvruchten voor de passerende luyden maeckt.

22 dito

ende sijn op dato de Caepmans van achter den Leeuwenbergh met al haer huysen ende vee weder verbij 't fort vertrocken na de vlacte besuyden den Taeffelbergh, omtrent ... mijlen van 't fort, daer oock eenige vreemde Hottentoos hebben gelegen ende dese dagen al wat beestiael aen ons hadden verhandelt; die nu om de Caepmans plaetse te ruymen, wederom wat wech gebleven waren. 't Was beter te wenschen, dat die bleven leggen ende de Caepmans maer voort wechginghen, alsoo toch van deselve geen vee te handelen is, hoewel syluyden wel rijck van beestiael sijn, ende wat devoiren van aenlockinge daerom worden gedaen, houdende hun maer als makelaers tusschen ons ende d' andere inwoonders, waerbij

sij haer genoeghen van coper ende tabacq etc. genoeghsaem weten te becomen, tot al vrij wat onlust ende hinder in de handelinge, waeronder Herry wel treffelijck (genoeghsaem als over heer van allen) sijn personagie weet te speelen, ende sigh selffs fray rijck ende opper-Capitain te maken gelijck blijckt aen sijn vee, daer hij noch mede achter den Leeuwenbergh blijfft leggen onder beschut van d' E. Compagnie.

24 dito

is bij 't rondbossien de leste taruw ende oock wat haver ende garst gesayt, tot een proeff.

25 dito

Hemelvaert Christi.

26 dito

is een matroos overleeden, genaempt Jacob Jacobsz. Schap sieckelijck hier gebleven sijnde van 't retourschip den Oliphant in April passato; 't schijnt om dees tijt van 't jaer met de kentering des moussons wat ongesont te vallen, vermits dagelijcx veel volcq sieck wordt, doch niet boven 2 a 3 weecken sieckelijck ende qualijck ymandt sonder eenighsints een stoot te crijgen, vrij blijvende, maer geen altoos stervende.

27 dito

heden sijn in de bovenste thuyn op een na twee ackers met pinsternaker gesayt ende 't cleyne thuyntien (aen N.west cant), besijden 't fort leggende, vol rapen.

29 dito

is op dito, gemerckt veele siecken geen bultsacken hebben, goet gevonden 100 stux van seyldoeck te laten nayen ende bequamelyck vullen om deselve t' haerder meerder gemack te verstrecken. Is oock geresolveert 't Robbejachien ende Pequijn te versenden na 't Dasseneylant ende Saldanhabay om van de zeeleeuwen off robben te laten branden wat traen, daer wij hier door de laccage der vaten ende consumptie wat versien sijn. Item oock om te vernemen nae Franse brieven van Madagascar ende tijdinge van 't galioot de Tulp van daer, boven expectatie, noch

niet verschijnende, ende empassant partij visse te vangen blecke offte inhoute, mitsgaders mede te brengen een ladinge riet etc. als breeder bij resolutie genarreert.

Juny anno 1656.

3 dito

is 't Robbejachien ende de Pequijn met den adsistent Jan Woutersz. ten eynde na de plaetsen voornoemt onder seyl gegaen, ende den Commandeur eens na 't ronde bossien achter den Taffelbergh nae 't nieuwe beboude landt, daer den taruw, garst ende haver seer treffelijck staet aen 't wassen, omtrent 1½ mergen te samen tot een preuve gesayt.

Ondertusschen compt hier t' arriveren een Engels scheepien, genaempt de Goed Wil, 't welck den 26 Januari passato van Masulpatnam vertrocken ende geladen is (soo sij seggen) principalijck met salpeter, custcleden1); den Capiteyn, genaemt Steven Witchel, ende coopman Cristoffel Accinden, hadden een lange penible reyse ende groote storme tusschen Terri di Natal ende dese Caep gehadt, ende wel 40 dagen over die distantie toegebracht met de meeste tormenten van de werelt.

Hadden oock over 25 dagen gesien 2 schepen, 't eene clijn ende 't ander wat grooter wesende, in een seer groote viamenten storm meest beoosten Caep d'Aquilles haer beste doende om oock hier te coomen; maer 't grootste cort daerna vermist ende 't cleyne sien op doubben ende weder voor de wint terughkeren, als niet cunnende harde tempeesten wederstaen. Off dit cleyne nu niet en sal geweest sijn het Tulpien, dat van Madagascar al over langh verwacht hebben, ende boven alle vermoeden ende expectatie tot dato noch achter blijfft, staet na desen vernomen te wor-

den; altoos begint ons sijn al te lange tardance al wat bedughtingh te geven.

Dese gemelte Engelsche versochten wat water ende ververssinge, welck eerst haer liberael is toegestaen, ende aengaende thuynvruchten, vrijigheyt om die van de particuliere te moogen coopen; maer 't beestiael gelieten ons schrael versien ende selffs benoodight te weesen voor Compagnies schepen. Echter hebben hun op hare instantie niet cunnen weygeren te accommoderen met 2 koebeesten ende 3 à 4 schapen, omdat sy oock sagen dat wy redelyck daervan versien waren etc. Van Ceylon hadden geen nader tijdinge, als met de vloot van d' E. Sarcerius na 't patria is gegaen.

5 dito

wierd tegen den avondt een van Compagnies paerden thuys gebracht, dat omtrent 2 mijlen van hier, boven 't ronde bossien, daer de wagen ordinaris rustplaets hout, gaende weyden, van een wilt gedierte, leeuw off tijger, aen 't hoofft ende hals wel met tusschen de 20 ende 30 wonden, dapper gequest ende soodanigh gemartiliseert was, dat apparent al sijn leven onbequaem blijven offte wel comen te sterven sal.

6 dito.

Gisteren hadden de Hottentoos de kettingh ende eenigh meer ijserwerck van de ploegh (voor de smitswinckel leggende om wat aen te verstellen) gestolen, waerover wij (ons vee dight bij 't hare latende drijven) drie van haer koebeesten onder d' onse lieten drijven, over 't welcke Herry datelijck aen de Commandeur quam clagen, die tot antwoort gaff sulx gelast te hebben omdat sijn Hottentoos 't gemelte ijser gestolen hadden. Herry repliceerde, als wij den dieff costen aenwijsen, hij wilde hem doen straffen ende 't ijser wederom brengen; waerop hem geantwoort wierdt, dat hij den dieff onder sijn volcq beter cost vinden als wij, ende dierhalven niet voornemens waren de beesten te restitueren voor 't ijser wederom gebracht

ende den dieff ons verthoont wierd, om denselven aen een pael door sijn volcq wat met roeden te laten strijcken, gelijck men alle dieven gewoon is te doen etc. Maer dat scheen hem niet te behagen, versoeckende voor dese mael denselven noch van slagen mochte g'excuseert blijven, hij wilde maken dat het ijser ten eersten weder in 't fort gebracht wierde gelijck hij oock binnen een halff uyr tijts deede, ende hen in reciprocque oock de 3 koebeesten wederom gegeven wierd. Maer is besproocken, ende heeft oock beloofft, soo ymandt van sijn volcq na desen yts meer comen te steelen, dat den Commandeur daertegen (gelijck nu geschiet was) weder eenige van haer beesten sal mogen in plaets neemen ende soo langh houden, tot het gestolen goet sal wederom gegeven ende den dieff voortgebracht ende gestrafft sijn door sijn eygen natie, als voorsz.

Ondertusschen met Herry in gespreeck vallende, dat hij vast met dus veel beestiael op onse weyden quam wonen ende 't gras affeeten sonder ons yts te verruylen, ende dat ons sulx niet wel aen en stont etc. is eyntelijck met denselven versproocken, dat hij hier sal mogen onder Compagnies beschuttinge blijven' mits voor elk groot schip, dat hier comt, 10 koebeesten te leveren ende voor elck jacht off cleyn schip 5 stux, doch voor wat meer coper ende tabacq als andere Hottentoos genieten, om wat te mogen proffiteren; ende wanneer sijn beesten dan bijna altemael aen d'E. Compagnie gelevert had, weder andre uyt 't landt te gaen negotieren, ende ondertusschen sijn vrouw ende kinderen met desselffs melckoeyen hier onder onse hoede te laten blijven, waervan heden met 5 beesten, vermits de compste van 't Engels scheepien, dat wij hem wijs maeckten mede moste versien, d' eerste intre is geschiet, te hopen sijnde dese 2 gemaeckte conditiën

sullen mogen duyren om wat vaster staet te cunnen maken de schepen treffelijck te ververssen, ende dit fort daermede te spijsen in plaetse van soute vleys en speck etc.

Herry wilde bedingen oock dat men hem altijt soude maintineren ende houden voor d' opperste van dese caepse troupen, ende dat niemant anders als hij ende den Hollantsche Commandeur mochte wesen, offte worde erkent, voor meesters van dit landt, waerop hem gedient wierdt, als men voor eerst sagh de blijcken van onderhoudinge deser eerst begonnen conditiën, dat hem dan wel contentement geschieden ende aen sijn begeeren weynigh manquement soude vallen, het scheen te laten behagen, met beloften van 't voorige onveranderlijck te onderhouden, waer van den tijt leermeester worden sal.

Sondagh den 11en dito.

Desen nacht hadden de leeuwen een van de Hottentoos hare koebeesten dichte bij 't fort verscheurt. Item oock rontsom Compagnies crael (met een walletien opgehaelt, ende ingeleyt met doorn in plaetse van stormpalen) lustigh gebrul ende geraes gemaeckt, maer conden vermits voorsz. walletien ende datselve met een goet stercke staketsel offte slaghboom gesloten was, daer niet bijcomen, des sigh begaff na 't voorste hoornwerck ontrent 't schapestal daer de smitsdochter vondt, doch vermits de poort van 't fort jegenwoordigh van steen opgemetselt wordt ende dierhalven deselve open vondt, dochten wij halff dat de schiltwachten in de open poort souden aengerant ende alsoo in 't fort gecomen hebben, maer ginghen vermits 't flickeren der lonten ende eenigh geraes weder wegh.

13 dito

waren d' Engelse noch besigh met nat geworden kustlinnen te wasschen, bleycken ende droogen, waervan, haer goet natellende op den avondt, bevonden

7 stucx ontstoolen te weesen, 't welck aen de Commandeur quamen clagen, die derhalven ondersoeck latende doen, bevond dat sommige van ons eygen volcq door den Hottentoos voor wat tabacq deselven hadden laten steelen, sulx wij der van avondt uyt ons volcq noch wederom cregen 5 stucx ende ordre gestelt wierdt morgen eenige van der Hottentoos beesten te nemen, om, alsoo gelijck jeegenwoordigh in observance is gebracht, de resterende op te vinden ende de Engelse in dat cas contentement te doen etc. 't welck Herry gecommuniceert wordende voor goet advoueerde, ende d' Engelsche wegen d' aenwendende devoiren haer dapper danckbaer ende obligent thoonden.

14 dito

hebben de Engelse affscheyt genomen om te vertrecken, mitsgaders betaelt voor 3 genoote koebeesten 30 ende 4 schapen 8 realen van 8en, wesende wel te vreeden niet jegenstaende ons heel importuyn waren gevallen om meer, hadden wij oock door voorsz. middel haer resterende linnen oock wederom bestelt tot derselver bijsonder goet genoegen etc.

15 dito,

verleden nacht is een slaeff overleden, die den Commandeur vereert was van den Francen admirael, in Maert hier jonghst aengeweest.

Tegen den middagh is den Engelsman vertrocken na Londen, neffens ons schrijvens aen de heeren meesters ter camer Amsterdam.

Op den derden deser is te lesen hoe met Herry is geconditioneert, dat hij sal leeveren voor yder groot schip dat hier aencompt 10, ende voor een jacht 5 koebeesten, mits genietende daervoor wat meer als andre etc. ende is sedert met denselven noch verder geconditioneert, dat hij oock sal leeveren alle 4 dagen een koebeest om te slachten voor 't gemeene forts volcq ende 1 schaep, quansuys voor den Commandeur te eeten, waervan oock de 2e intree op heden gedaen is,

mitsgaders hem beloofft gelijck voorsz. in reciproque gerustigh te sullen onder Compagnies bescherminge mogen wonen. Wijders oock aen weercanten sorghe te dragen, dat d' onse niet van haer natie ende sijluyden niet van d' onse meer bestoolen en worden, op pene dat men de dieven in 't openbaer voor malcanders oogen (edoch elck sijn eygen natie selffs) sal laten straffen aen een pael binnen 't hoornwerck voort fort ten dien eynde gestelt.

Indien dit can onderhouden worden, soo soud men metter tijt de saken tot redelijcke apparentien cunnen brengen, ende hem wel mogen mainteneren als opperste van de Hottentoos, alsmen daer door conde vaste conditien maken ende onderhouden; 't welck noch te meer staet te augmenteren, als wij malcanderen in tijd ende wijle wat beter sullen beginnen te verstaen, gelijck alreede begint te blijcken, vermits sij de duytsche tale al redelijck fray beginnen te leeren spreecken, insonderheyt de jonge kinderen; maer willen niet bij ons in huys inwoonen, slaghten de vogels, die liever in 't wilt vliegen als de beste coninghs zalen bewoonen. Oock is 't haer groote penitentie, wanneer se niet als de verckens mogen morssen ende wentelen in alle vuyligheyt ende smeerderije. 't Branthout halen voor de cocq ende andre gaet mede fray in ordre door de Hottentoos voor tabacq, ende den buyck vol eetens, mitsgaders altemet een araeckien etc. waer door wij hier al grootelijx sijn geaccommodeert.

16 dito,

desen morgen door den stalknecht de paerden wat vroegh uytgelaeten sijnde om te weyen, is een van deselve (den cloecksten henghst) van 't wild gedierte totaliter verscheurt geworden, waerbij wij al groote incommodatie comen te lijden, vermits den grooten dienst die deselve elck voor sijn hoofft meer

als voor 10 man cunnen doen in 't ploegh trecken, cley, steen ende timmerhoudt halen uyt 't bos, als andersints. Schijnt in 't natte saysoen 't wilt gedierte hier omtrent principaelst te regneren, ende dierhalven al stercker ende hechter stalling voor de paerden ende schapen etc. sullen moeten maken om voor dat wilt gediert bewaert te mogen wesen.

Omtrent halff voormiddagh den Commandeur wandelende in de thuynen, bevond deselve over al door wiltspoor dapper betreden, ende weynigh daer nae, niet boven 40 a 50 treden schuyns voor hem even buyten de thuynen, een wackeren leeuw opspringen ende sijn loop (maer al sachiens) naden Taeffelbergh nemen; derhalven hem door den sergiant ende wiltschut, neffens noch 4 a 5 andre soldaten met snaphanen liet vervolgen, waerop oock datelijck wel omtrent een paer hondert Hottentoos met al haer schapen ende koebeesten denselven oock naedreven ende tegen 't hangen van den Taeffelbergh in een diepe clooff sulcx besetteden, dat hij nergens als voorwarts door de schapen moest breecken, welcke de Hottentoos gestelt hadden als haer borstweer recht voor den leeuw daer hij onder een struyck verholen lagh, ende bleven sij staen buyten de schapen tusschen deselve ende haer koebeesten. Als den leeuw dan sigh bloot gaff ende al brullende wilde uytbreecken ende na een schaep grijpen, schoten sij met haer hasegayen telckens over de schapen na hem toe met een groot gebaar van schreeuwen, daer over den leeuw, dan weder terugh deynsde seer speculatyff omsiende, doch dewijle deselve hem niet wel costen raecken, soo deed voor eerst den sergiant (beneffens onse wilt-schut ende andre daer omtrent 8 a 10 treden mede dicht bij de leeuw weesende) een mis- ende den wiltschut een treffelijcke wisschut met 3 kogels recht in sijn

hoofft, dat hij datelijck doot ter neder viel, als wanneer de Hottentoos lustige mannen schenen ende hen met de hasegayen sochten voorts hondert steecken nae sijn doot te geven, doch wierdt haer, na dat noch al 3 a 4 haysegayen in 't lijff gecreegen had, belet, omt 't vel niet te schennen ende fray op gebult inde groote sael (tot de kerck g'appropieert) op te hangen, ten welcken eynde met een kar thuys gebracht ende aldaer gewoogen sijnde, bevonden wierd swaer te sijn 426 ponden hollants, langh behalven den staert (die 3½ voet rijnlants langh was) 5½, ende bij de billen offte over 't lijff hoogh op sijn voeten staende 3½ idem voeten, sulx wel soo cloeck was als een gemeen Engels off Javaens paertie. Opgesneeden sijnde wierd in den maegh bevonden noch veel van 't paerdenvleys, dat desen nacht verscheurt hadt, ende eenige egelverckenspennen ende poten etc.

17 dito

is op dato ten aensien het wilt gediert aen Compagnies vee dus veel schade doet, bij resolutie goetgevonden tot premie te stellen, voor een leeuw, die gevangen off geschoten wordt 6, een tijger off wolff 4, ende een lupert 3 realen van 8, sijnde den wiltschut voor eerst betaelt 2 cannen spaense wijn, 3 ℔ tabacq ende 2 realen van 8. Alsoo bevonden is, dat na de romp van voorsz. leeuw buyten voor de poort van 't hoorenwerck leggende, den verleden nacht 't wijffien was comen ruycken ende soecken, mitsgaders daervan oock had gegeten, wierdter desen nacht verholen wacht omtrent gehouden, om 't selve mogelijck sijnde oock te attrapperen, maer is niet weder vernoomen. Voorts is dese weeck meest door gebracht met wacker te sayen, planten ende metselen aen den nieuwen poort etc.

22 dito.

Den verleden nacht hadden de Hottentoos, Caepmans volckien sijnde, 12 van Compagnies huyden

wegh genomen, die buyten 't fort om te droogen met pennen uytgestreckt laeggen, derhalven den sargiant gesonden na Herry om te maken dat wij se wederom creegen off datter van haer beesten wederom in plaets souden genomen worden volgens de gepasseerde besprecken etc. op 't welcke de beeste datelijck voor den dagh quamen; doch waren al aen stucken gesneden, ende liet Herry weeten, dat tegen den middagh met de dieven bij den Commandeur soude comen om met hen te spreecken in presentie van ons volcq te laten straffen als (gelijck geseyt) besproocken is. Maer 't was sulcken draetien (?) niet, alsoo Herry wel quam maer de dieven, seyde hij, waeren hem ontloopen ende gelieffde den Commandeur het dese mael noch soo te laten heengaen, hij soude sorge draegen (soo veel hij coste), dat wij niet meer bestoolen wierden, 't welcke, om vooreerst geen al te strenge beginselen te maken nochte daerdoor oock ongenegentheyt te causeren, alsoo over 't hoofft gesien wierdt.

23 ende 24 dito

al schoon droogh warm sonneschijn weer als de vorige dagen, treffelijck te pas comende op 't metselwerck van de poort, 't luchtien meest van den N. westen sijnde. Ende alsoo 't jegenwoordigh wederom den dach was dat Herry voor 't forts volcq een beest ende voor den Commandeur taeffel een schaep moste leveren, na de voorgaende besprecken met hem gedaen, ende dat denselven in gebreecken bleeff, soo liet hem den Commandeur ontbieden ende gecomen sijnde seggen, ingevalle de besprooken conditien niet wilde maken dat onveranderlijck onderhouden wierdt, dan datelijck met Caepman ende consorten neffens derselver huysen ende vee, wel mochten van hier vertrecken, alsoo 't gras deeser weyde hier omtrent voor ons eygen beestiael nodigh hadden, ende van haer niet begeerden cael gemaeckt te heb-

ben, tensij de gemaeckte conditien sonder eenige difficulteyt promptelijck wierden achtervolcht, alles in 't aenhooren van de Caepmans ende consorten, waerop Herry datelijck wegh gingh ende seyde, dat morgen vroegh een beest ende schaep brengen, mitsgaders de uytspraecken onderhouden soude.

den 25 dito

Herry in plaetse van sijn belofften te voldoen besigh met sijn leger op te breecken, ende 't Caepmans leger al voort; edoch quam van beoosten de soute rivier weder een ander grooter leger aen, met veel vee: willen hoope daer beeter deegh mede sal te doen wesen, alsoo doch langhs soo meer mercken, dat met Herry noch de Caepmans geen deegh sullen hebben, want nu se even 10 a 12 van hare maghere, sleghste beesten aen ons op de conditien voorsz. hebben verhandelt, willense van de rest niet meer missen.

In den avont 2 van ons volcq uyt wesende bij de soute rivier om wat hoy, daer de bultsacken voor de siecken mede soude gevult worden, hadden deselve ontmoet ende geschoten een lustige groote steenbocq wel soo swaer als een Javaens off Engels paert, ende gejaeght wordende van 4 wolven, waervan al 2 met hun tanden 't voorsz. steenbocq achter aen de billen hingen ende d' andere 2 't selve van voren sochten 't lopen te beletten, welcke siende ons volcq comen, 't beest datelijck verlieten, sulx dat wolven proy d' onse in de handen viel.

26 dito

liet ons Herry door een Hottentoo, die wat duyts can, weten, dat hij vertrocken was ende wij hem coper soude senden om voor ons van ander volcq beesten te gaen ruylen, daer dan mede weder hier comen ende ons overhandigen soude. Doch Herry ons eens bedroogen hebbende, hadt daertoe bij ons geen crediet meer, alsoo wij dat daervoor houden, dat hij

maer soeckt goede beesten ende schapen te crijgen ende ons met weynigh slecht goet te payen, mitsgaders sigh selffs rijck te maecken, gelijck van tijt tot tijt meer ende meer is blijckende.

Aengesien ons Godt de Heere jegenwoordigh dapper is besoeckende met sieckte ende crancheden onder 't volcq soodanigh dat qualijck ymandt vrij blijfft, soo is goetgevonden tegen Donderdagh aenstaende te houden een algemeenen vast- ende bededagh, 't welcke den volcke na 't avondtgebet is bekent gemaeckt, met recommandatie dat deselve haer op dien dagh sullen hebben te vaceeren tot alle christelijcke oeffeningen ende gebeden, mitsgaders aff te houden van alle ontught ende oneerlijcke tijtcortinge etc.

Ende alsoo sommige soo godloos leeven, dat se gelijck als verckens aen de bacq gaen eeten ende wederom opstaen sonder eens den Heere voor off nae te bidden off te dancken, soo is den geweldiger oock gelast daerop wat nauw te letten, ende telckens als de cocq schafft, de ronden te doen omme den naelatigen van dat nodigh christelijcke gebruyck attraperende, te slaen in de boete van ¼ real voor de eerste reys ende 2en male ½, mitsgaders ten derde male 4 dubbelt beneffens arbitrale correctie, alles breeder bij resolutie (heden daerover specialijck genomen) geënarreert.

27 dito

wierdt er volcq uyt gestiert om te gaen sien waer Herry ende Caepman met consorten al heen dreeven d' een den Leeuwenbergh achterom ende d'ander oostwaerts om nae 't bos toe van malcanderen aff. Smiddaghs d' eene van de oostcant wederom comende, rapporteerden dat den troup van beoosten over de revier gecomen, mede van Herry ende Caepmans consorten waren, redelijck sterck van volcq ende bestaende in 35 huysen ende veel koebeesten, welcke seyde dat se Herry ende Caepman van achterom daer

verwachten, om dan gesamentlijck 't landt in te reysen, hebbende Herry niet derven met sijn vee van achter den Leeuwenbergh verbij 't fort drijven uyt vreesen dat den Commandeur hen sijn beesten soude laeten affnemen, omdat in gebreecke was gebleeven de belooffde beesten ende schapen alle 4 dagen te leveren na de gedane besprecken etc.

Den andren t'huys comende van achter den Taffelbergh wiste te seggen, dat aldaer een leeger noch lagh van 13 huysen ende omtrent 200 koebeesten mede van Caepmans volcq, welcke hadde geseyt dat Herry langhs de Zeekant na 't houtbaytien gedreven was, ende vorder 't land in wilde, mitsgaders daernae met veel beestiael wederom comen om aen ons te verhandelen, waer van den tijt de beste leermeester worden sal.

28 dito

lagen voorhaelde 2 legers Hottentoos noch op haer vorige plaetsen sonder een stuck vee te willen verhandelen, hoe vrundelijck daertoe oock versocht ende wat middelen aengewendt wierden.

29 dito

is den bestemden vast- ende bededagh ter oorsake voorsz. gehouden.

Julius anno 1656.

Adij primo dito

smorgens swaren regen ende redelijck wint van den N. westen tot belet in veel saken, bijsonderlijck aen 't metsel- ende thuynwerck, in allen 't welcke jeegenwoordigh oock groodt achterdeel geleden wordt door de sieckten dagelijxs onder 't volcq regeerende, sodanigh dat niet alleene 't sieckenhuys vol crancken, maer oock den thienden man bovendien al vrij sonder bewegingen van sieckten sij, den eenen vast voor ende den andren na invallende, selffs oock d'officianten ende den chirugijn, die tot gister noch bij de patientten uyt het bedde metterhandt geleyt is geworden, principalijck om eenige sware verouderde

accidenten, daer sommige mede beladen sijn, alsoo niet anders als een barbarot offte derde man (sijnde noch maer een jongh borsien) bij sigh heefft, dat gister mede heel cranck te bedde is geraeckt sijnde den onderbarbier per 't Robbenjachtien na de Saldanhabay met de robbevangers uyt: sulx dat de patienten jegenwoordigh gansch desolaet sonder chirurgijns hulpe leggen, ende dierhalven in dit noot geval den Commandeur sijn oude cunst selffs bij der hant heefft moeten vatten, opdat de luydeh niet souden leggen vergaen etc.

Sondagh den 2en dito

met de sieckten onder 't volcq noch even swaer.

3, 4 ende 5 dito

is in de nanacht hier wel g'arriveert 't robbejacht uyt de Saldanhabay, geladen vol riet 155 robbevellen ende 4 halff amen traen, sijnde den adsistent Jan Woutersz. met 5 man ende de chaloup Pequijn gebleven op 't Dasseneylandt om daer van de zeeleeuwen noch wat traen sien te crijgen, ende hadden in de gemelte bay veel inwoonders met beestiael vernomen, die redelijck wel genegen waren te handelen, maer gans geen brieven gevonden van Francen noch Engelsen. Op den dagh is de stuurman van 't Robbejachien gelast sigh in allerijl 't ontladen, om met den eersten goeden windt weder over 't Dasseneylandt na verhaelde bay te keeren, met wat coper tabacq etc. om te sien off men van de inwoonders aldaer wat schapen sal cunnen handelen, beneffens navolgende brieffken geschreven (waaruit wij 't volgende hier overnemen):

Aen den adsistent Jan Woutersz.

T'gene u lieden ons hebt laten weeten van den stuurman is den fiscael gelast na te ondersoecken, 't souden leelijcke dingen wesen, dat hij des volcqs

ransoen opsoop ende sigh daermede vergreep in dronckenschap, des u lieden oock geaccommandeert blijfft daerop acht te houden: want als de overhooffden haer in den dronck verloopen, soo wort den costelijcken tijt (voor Compagniesdienst sijnde) versuympt, behalven dat in cas voorsz. de arme menschen (die 't werk doen moeten) oock 't hare onthouden wordt, 't welck gansch niet en deught, maer nodich redres vereysschen.

 

Snamiddaghs compt hier Godeloff van St. Helena wel te retourneren 't galjot Nachtglas, hebbende de vloot van de heer Bogaerde niet beloopen, alsoo 5 dagen te voren vertrocken waren, ende gemelde galjot (doen van hier vertrock) 7 dagen langh bij dese Caep van stilte leggen drijven had, 't welke derhalven dan de principale oorsaecke is, item oock dat d'E. Sarcerius gesepareert heeft moeten navolgen. Die van 't gemelte galjot hadden de paerden mits haer wildigheit niet cunnen vangen, maer brachten een fraye partye noch levendigh sijnde jonge lemoen- ende appelboomtjes mede wel ongeveer 300 stux, soodat wij 't jegenwoordigh daervan alhier mede lustigh overvloedigh hopen te maken.

Was vandaer gescheyden den eersten Junij ende had veel stilte gehadt sulx dat van St. Helena tot hier onderwegh was geweest een maendt ende 5 dagen medebrengende een brieffken van d'E. Sarcerius ende opperhooffden sijner onderhorige vlote, geschreven.

 

Aen d'E. Jan van Riebeecq, Commandeur over 't fort de Goede Hope ende 't resort van dien, luydende vorders als te weten:

 

Eersame etc.

 

Nae wij den 27 April jonghstleden van voor 't fort

de Goede Hope gescheyden waren, sijn den 17 stanty te deser rheede salvo aengecomen, alwaer 't galjot Nachtglas ('t welck den 7 deser eerst verschenen was) noch ten ancker ende d' E. heer Gaspar van den Bogaerde (bij 't schrijvens door sijn E. aldaer gelaten) op primo stanty vertrocken te wesen bevonden, soo oock onder andren verstonden 2 Engelsche particuliere schepen, als een van Suratte ende een van Bengale daer aengeweest waren.

In 't schip den Elephant hebben (hier aencomende) 18 soo bale als packen natte sijde bevonden, sijnde dat quaet daerdoor ontstaen dat bij 't hard woelen van 't achterschip ('t welck een harde ontsettingh baerde) groote quantité water in de constabels als andere camers geraeckt sij, en ten ware noch soo spoedich daer achter gecomen waren, dat gespin t' eenemael vergaen soude hebben dat nu met die aen landt te brengen en in versch water te brengen noch geprevenieert is. Den 20 stanty is na 4 maenden geseylt te hebben, hier bij ons van Bengale ten ancker gecomen 't Engels particulier schip d'Lion, bestouwt, soo seggen, met 110 lasten salpeter, 300 packen zijde en weynich lijnwaten sonder meer.

Onder onse vaerentgesellen hebben alhier 5 seer quaetwillige bevonden, die oock daerover aengesproocken ende gecorrigeert zijn, comende UE. bij desen daer een van toe, genaemde Pieter Jansz. van Leeuwaerden, welcke gedoempt is sijn verbonden tijt, wesende noch over de twee jaren, costy in de kettingh uyt te dienen.

Na de vier op dit eylant verblevene paerden is door den schipper Jan Slentel met een ongemeene ijver en geen mindere industrie gelijckelijck bij de stroppen als andere preparaten gebleecken heeft, soo voor als na onse comste, nevens de daer toegestelde volckeren

uytgesien, doch echter geene door de uyttermate wildigheyt van dagh tot dach t' accresseren staet.

Van lemoen- als andere boomtiens staet genoemde schipper in E. eysch te voldoen, en eer meer dan minder UE. thuys te brengen.

D' brieven door UE. aen d' E. heer van den Boomgaerd gedediceert en in handen van meergemelten schipper g'interrigeert, hebben hier gelight en g'opent, sullende 't gene daer binnen opgemelte heer versocht is, except het laten teyckenen der cognossementen, als 't senden der fockies ende pady etc. door ons geëffectueert worden.

Niet verders t' adviseren hebbende sullen UE. na onse groete 't schut Christi bevolen laten.

 

In 't schip Orangie, g'anckert leggende voor 't eylandt St. Helena desen 27 May anno 1656.

 

Was geteyckent Dirck Sarcerius, Franchois Mannis, Aldert Cagenaer, Winrick Triefft, Jochem Claesz. ende Joris Jansz. Zomer.

6 dito.

Is op dato bij resolutie goetgevonden 't galjot Nachtglas over Madagascar ende Mauritius na Batavia te versenden om empassant na de Tulp, wat langh boven vermoeden wegh blijvende, te soecken ende vernemen etc. als breeder bij resolutie g'extendeert.

7 ende 8 dito.

Idem harde stormigh weer ende wint als voren met sulcke gedurige extreme swaren regen dat de gantsche Taeffelvaley wel een bare zee geleeck, sijnde al 't landt ende thuynen gelijck een formele inundatie ondergelopen ende veele weghgestroomt, mitsgaders oock de wallen van 't oude werck aen 't fort op 3 plaetsen ter neder geregent, sulx aen

't een ende 't ander wel een paer maenden werck sullen hebben om te repareeren; doch sullen 't dan met thuynwerck staken voor 't opsetten ende queeck daerdoor wercken, gelijck anno passato de achtergordijn gedaen is seer vast begroeit ende staen blijfft.

10 dito

waren wacker besigh om de revier wat verder om te lijden met een lustige weyde gracht om immers niet meer noot van overloop des waters te lijden, gelijck nu geschiet is doordien selffs de rivieren haer water niet costen verswelgen. Des nachts heeftet al weder even nat onstuymigh weer geweest. Insgelijx oock den 11 ende 12 dito met sulcken stercken affloop van water uytte rivieren, dat op de rhee daer 't galjot leyt, 't zeewater heel versch ende soet geworden was. Snamiddaghs 't weer wat bedaert ende droogh wesende is den Commandeur eens gegaen naer achter den Taeffelbergh om te sien off 't nieuw geboude landt daer oock onder gelopen was ende eenige andere saken meer offtespeculeren; maer bevondt 't coren daer fray droogh ende lustigh aen 't wassen etc.

't Robbejachien ten eynde voorsz. onder seyl gingh.

15 dito

savonts al doncker sijnde quamen een grooten troup Hottentoos (consorten van Caepman) met veel vee van achter den Leeuwenbergh langhs strant verbij 't fort drijven, die, als vooren aengeroert, tusschen de clooff van dito ende Taeffelbergh gelegen hadden ende nu gejaeght wierden van Soangua, hare ende oock alder Saldanhars vijanden offte struyckroovers, dierhalven versoeckende om te mogen onder bescherminge van onse fortresse haer ter nederslaen. Daer op hun geantwoort wierdt van jae, mits voldoende de conditien, met Herry aengegaen, namentlijck om te leeveren alle weecken 2 beesten ende 2 schapen voor coper ende tabacq etc. ten behoeve van 't fort ende voor de schepen, de groote elck 10 ende de cleyne elck 5 beesten

ende schapen, op 't welcke sij allegeerden, datse van haer beestiael moste leeven ende soo veel niet missen conden, ende wij repliceerden: dan wel voort wegh mochte trecken ende sien haer selffs voer haer vijanden te bewaren, dewijle sijluyden doch de weyden alhier maer lalen affeeten, sonder een beest te willen verruylen, waerdoor wij dan voor Compagnies vee op 't laest comen te cort te schieten etc.

15 dito

sonden volcq uyt om te vernemen, waer hun voorsz. trap Hottentoos met haer vee inde nacht voortgedreven mochten nedergeslagen hebben.

Die wederom comende rapporteerden omtrent ¾ mijlen van hier haer neder settende waren, ende dat daer niet ver van aff oock Herry gevonden ende gesproocken hadden, besigh wesende om voort te trecken ende niet willende op d' onse hare nodiginge bij den Commandeur aen 't fort comen.

Ondertusschen hadden de Caepmans eenigh volcq aen de Commandeur gesonden ende voorgestelt om Herry met sijn beestiael wegh te nemen, dewijle hij doch (soo sij versloegen) d'E. Compagnie soo menighmael ontrouw had beweesen ende maer gesocht sigh selven met verkeerde middelen rijck ende groot te maecken, gelijck alrede ten deele geworden was, willende sij luyden van ons niet anders als om bij overval van vijanden onder onse bescherminge haer retrait te mogen nemen ende t'allen tijden met ons in vruntschap te leven, mitsgaders voor onse cocx ende ander volcq om een buyck vol eeten tabacq ende somtijts een arackien branthout beschicken ende alle andere dienstbaerheyt bewijsen, soo veel sij cunnen off mogen; maer om soo veel beestiael van 't hare te leveren als Herry geconditioneert hadt, costen sij niet missen, alsoo daervan leven moesten, maer wilden wel maken dal wij van de Saldanhars ons genoegen in overvloet

cregen ende haer ten dien eynde dragen als getrouwen middelaers.

Waerop de gemelte gecommitteerdens van Caepman ten antwoordt is gedient, dat sij haer Cappiteyn met 2 a 3 van sijne principaelste wilden hier halen om selffs met den Commandeur te spreecken ende vaste conditie te beramen, daer men sigh aen weêrcanten voor altijt op sal mogen verlaten. Ende ondertusschen sien, dat se Herry met vrundelijcheyt hieromtrent sochten te houden om hem te facilder te mogen becomen. Met welck beschijt deselve, soo 't scheen, seer blijdelijck heengingh, comende daerop smiddaghs de 2 oudste zoonen van den Capteyn der Caepmans, die in de voorhaelde saecken persisteerden; doch wij seyden, datse met den Capteyn haren vader selffs wilde comen, 't welcke sij luyden aennamen, ende eenigh tractement etc. genoten hebbende, tegen den avont vertrocken.

Sondagh den 16 dito

snamiddaghs quamen drie soonen van verhaelden Capteyn, seggende dat den ouden man vermits 't natte coude weder ende sijn swaerlijvigheyt niet wel selffs comen coste, maer 't gene wij met haer beslooten voor goet ende van waerden houden wilde, medebrengende 6 goede schapen, die aen ons verhandelden ende vorders proponeerden, dat hare oprechte intentie ende begeren was, meest in substantie als op gisteren verhaelt, ende soo wij maer wilden Herry in persoon wegh nemen ende dooden, dat haer daeraen de grootste vruntschap van de werelt soude geschieden, ende maken wilde dat wij van de 8aldanhars soo veel beestiael cregen als wij begeerden, alsoo deselve met de doot van Herry mede groote dienst soude geschieden, willende om de saecke in effecte te doen blijcken met haer leegers ten eersten optrecken in 't landt ende d'Saldanhaers affnodigen

om alhier met ons te handelen etc. Ende souden van haer volcq genoegh hier laten tot branthout halen ende andere dienstbaerheyt voor d' onse. Op 't welcke haer is g'antwoort, dat sij altijts sullen mogen hier bij ons in vruntschap wonen ende aengaende 't vangen van Herry etc. souden ons noch wat nader op bedencken, ons veynsende voor haer beduchtingen te hebben dattet hun noch de Saldanhars niet wel bevallen mochte, waerop sijluyden altemalen eenstemmigh riepen, dat wij daervoor geen vreese behoeffde te hebben; wij souden Herry maer bij den cop vatten, hij haddet emmers, seyden sij, genoegh verdient, dewijle onse beesten ontroofft ende naderhandt sooveel coper ende tabacq sigh selffs toegepast ende ons wijs gemaeckt had dattet hem ontstolen was van de Saldanhars, 't welck sij protesteerden (met onse opinie wel accorderende) valschelijck geloogen te sijn, maer dat de Saldanhars al de beesten die hij hadt, daervoor gegeven hadde, waervan hij nu de grooten Capiteyn speelt ende haest rijck ende rijcker worden sal, indien wij hem omtrent ons in sulcken credit hielden, dat haer, Caepmans ende Saldanhaers, altijt deede vreesen hij ons soude oprockenen, om d' een off d' andere tijt haer noch eens al hun bestiael aff te nemen, want hij en docht niet ende begond al t' samen te spannen met de struykroovers, Soangua genaempt, om grooten aenhangh te crijgen, ten welcken eynde veel volx al bij hem getroont hadt, sijnde niemant van alle sijn eygen, noch hadt oock niet een kint nochte vrouw, als die haer ouders ende mannen overleden zijnde na sigh genomen hadt, 't welck hij noch dagelijx opserveerde, om sigh in tijt ende wijle oock door aentelinge soo veel machtigh van volcq te maken als rijck van beestiael, gelijck sij seyden emmers oogentschijnlijck genoegh bleeck, vermits wij wel wisten,

doen wij eerst hier quamen, dat hij niet een vel hadt om sijn naeckte huyt te bedecken noch geen huys om te woonen, maer des nachts onder 't crepelbos moste slapen, ende nu soud hij gaerne de meester speelen over Caepman ende al, gelijck hij al vrij beginnende was - ende meer andre diergelijcken allegatien tot swartmaeckinge van deselven etc. dat veele al met de waerheyt overeenquam, volgens d' ervaringe daervan genoegh becomen, ende dierhalven wel mogen in achtinge genomen werden, om nader op te delibreeren - ende hem echter van dit gehandelde niets te laten blijcken, gelijck de Caepmans van hare cant mede belooffden, mitsgaders oock datse, gelijck te vooren, sullen sien neffens hem in Compagnie met haer legers weder hier te coomen woonen, wanneer men hem dan te facilder te vatten, ende sijn vee in guarande van onse Caepmans na ons te nemen etc., sijnde wijders besproocken, dat wij over en weer souden sorge dragen, dat sij Caepmans van d' onse noch d'onse van haer eenige de minste overlast en quame te lijden, off dat d' onse haer hinder doende in 't aensien van de geledeerde partije van ons soude worden gestrafft, gelijck sijluyden oock aen hun cant in 't selve cas de hare soude doen. Waerop 't verdragh van continueerende vernutschap genoeghsaem beslooten is, ende sijluyden datelijck de hare aenseyden weder hout voor de kox te halen ende te mogen alderhande diensten voor d' onse, mits genietende daervoor een buyck vol eeten, tabacq ende altemets een arachien daer se machtigh veel (van) houwen, ende schenen gansch wel te vreeden te weesen met groote belooffte dat se soude maken Saldanhaman met veel vee affquam om aen ons te verhandelen etc.

Op dato is 't galjot Nachtglas offscheyt gegeven omme met den eersten goeden wint te verseylen over

Madagascar ende Mauritius na Batavia als breeder per resolutie daer overgenomen.

17 dito

brachten de Caepmans heden weder een schaep off 2 te verhandelen, die oock doorgaens aenhielden om Herry wech te nemen etc.

18 dito

't galjot Nachtglas ten eynde voormelt gingh onder seyl, ende buyten een N. westelijck luchien ontmoetende, geraeckte beneden 't Robbeneylandt met 't selve fray in zee.

19 dito.

Idem ende cregen raport van 't volck, welck gisteren uytgesonden was om de wegh off 't wagenpat na 't bos wat te vermaken, datter door de affwaeteringhe omtrent ½ mijl nader als 't bos gelegen is, om groote menighte bomen uyt de gront gespoelt ende affgedreven waren (des den Commandeur eens persoonlijck derwaerts gingh om te speculeren, off het soude cunnen dienen tot bequeem timmerhoudt offte andersints). Bij 't selve dan comende, bevondt een heel nieuwe revier offte scheure wel 50 voeten wijt in de bare clippen van boven 't geberchte aff streckende gespoelt te wesen, ende 't voorsz. hout in uyttermaten menighte ende groote affgespoelt ja gansche clippen die de boomen uyt de gront gestoten ende nederwarts doen wentelen ende spoelen, hadden doch nergens als meest tot branthout bequaem ende redelijck wel met wagens bij te comen, hadden wij maer paerdeu genoegh (daer 't meest ende principaelst aen hapert) souden hout, dat ons hieromtrent dapper begint te ontbreecken ende de Hottentoos seer om moet gecomplaceert worden) genoegh crijgen, ende oock landt in abondantie omploegen cunnen, om coren tot eygen voetsel genoeghsaem aen te bouwen etc.

Desen morgen seecker persoon, genaempt Ertmangleuge van Straelsont adelborst, gevangen sitten over dat een pofferties uyt Compagnies gesloten geweer-

cassen gestolen hadt, ende door den geweldiger eens losgelaeten wesende om sijn gevough te doen, is weghgelopen ende soo verde geraeckt, dat men hem heden niet heeft cunnen wederom crijgen.

20 dito

hadde een van 't bosvolcq t'huys comende, beneven 't wagenpadt gevonden 7 a 8 jonge colen ende struycken van gele wortelen, waerop datelijck in de thuynen gesien, ondervonden wierdt, datter dese nacht veele jonge coolen affgesneden ende vernielt, mitsgaders oock al goede partije wortelen uytgehaelt waren, 't welck apparant voorhaelden fugityff sal gedaen hebben, met hulpe van een Hottentoo, alsoo bij de geschoende oock bloote voeten overal op de ackers bevonden sijn, mitsgaders veele jonge vruchten vertreden, vermits maer dwars over al de ackers gelopen hadden, ende hij in de thuynen gewerckt hebbende, pertinent geweten heeft waer de beste cool ende wortele stonden, doer welcke hulpe van Hottentoos te vreesen is, dat hij die natie al te wijs sal maken om alle nachten de vruchten te comen stelen, dierhalven na denselven weder volcq uytgesonden is om hem op te soecken neffens oock eenige Hottentoos, met beloffte aen deselve, hen vindende, daervoor wat tabacq ende een arackien te geven etc.; maer coste niet gevonden worden, nietjegenstaende den ganschen nacht in de thuynen oock op hen gepast wierdt.

22 dito

sonden meest al 't volcq na 't bos om partije balcken uyt te halen, tot het hooft daer de timmerluyden nu aen wercken, ende een machtige partije hout toe gaen sal, alsoo wel tusschen de 70 ende 80 roeden in zee zal moeten gebrocht worden. Snamiddaghs wierd ons voorsz. fugityff door 2 van Caepmans volckien thuysgebracht, hebbende d' eerste nacht in Herrys leeger geslapen ende aldaer de gestoole wortelen ende cool met hulpe van 3 sijner Hottentoos

gebracht; doch des anderdaegh die opgegeten wesende van Herry uytgejaeght maer meer te halen, had niet gedacht als wel denckende datter te naeuwe wacht op soude gehouden wesen, derhalven sich sedert hadt verscholen in de huysiens van de wiltschutten (gemaeckt op sommige plaetsen, daer 't gevogelte veel (van) hout om altemets achter te schuylen ende 't selve waer te nemen etc.). Tot heden dat hem dese 2 Hottentoos aengevat ende hier gebracht hadden, welcke daervoor met een buyck vol rijs ende broot, neffens wat tabacq ende een arackien vereert ende bedanckt wierden, mitsgaders aengeseyt haer Hottentoos te waerschouwen, datse niet meer met ymant van d' onse in de thuynen comen, alsoo der last was gegeven aen de buytenwachten, om deselve (soowel onse als andere) die se maer in de thuynen vonden, doot te schieten, opdat niemant van de hare sulx mochte treffen offte overcomen.

den 23 dito

brachten ons een van 't bosvolcq een lupert thuys, die sij bij 't ronde bossien omtrent 't coornlandt geschoten hadden. des hen daervoor volgens resolutie van den 17 Juni passato vereert wierd 3 realen van 8en in contant, om haer te meer te animeren tot opvanginge van 't wilt gedierte, dat hier veel schade aen Compagnies vee doet.

25 dito

is den Commandeur gegaen na 't ronde bossien, om aldaer noch wat lant aff te sien tot een tabackplantagi, welck kruyt hier fray aerdt ende al saet van gewonnen is, sulx ten dien eynde een goet perck affgesteecken, ende ordre gelaten is om 't selve ten eersten van alle struyck ende ander bossiens schoon te maken, door de 2 persoonen, die daer om 't coorenlandt te bewaren doch leggen moeten, ende voort ledich sijn, wel een redelijx tabacqplantage sullen cunnen waernemen. Op dat is meer aengetogen Ert-

man Gleuge over begane dieverije aen Compagnies geweer uyt geslooten cassen (staende sijn schiltwacht genomen) ende dat sigh naderhandt uyt sijne detentie fugityff gestelt, mitsgeders met hulpe van de Hottentoos Compagnies thuynen bestolen ende oock eenige van 't volcq haer kisten opgebroocken ende 't goet na sigh genomen had, bij desen chrijghsraedt gecondemneert gegeeselt ende in de kettingh gebannen te worden, soo lange sijn verbont aen d'E. Compagnie duyrt om sonder gagie aen alle vuyle wercke gebruyckt te worden etc.

26 dito

is voorsz. sententie ter executie gestelt.

27 dito

is met een biscayse sloep na 't Robbeneylant gesonden wat provisie voor de schapewachters, om oock te vernemen, hoe 't met dat vee al staet etc., welcke des avonts wederom coomende rapporteerden, datter eenighte sterffte onder geweest, doch door d'aenteelinge genoeghsaem weder gesuppleert was, medebrengende 2 jonge vette rammen ende is dicke vette starten van oyen na de Hottentoos manier affgesneden, omdat se generen door haer dichte ende breete beletten.

28 ende 29 dito.

Idem ende quam voor den middagh met een N. westelijck luchtjen wint uyt de Saldanhabay hier te retourneren de chaloupen Robbejacht ende Pequijn, met een ladinge riedt, ende niet meer als 2 schapen, die in de gemelte bay wel meer soude gecreegen hebben, maer de Hottentoos haddent volck van 't Robbejachiens bootjen overvallen, haer wacker wat affgeslagen ende coper met den tabacq, nevens oock een musquet na haer genomen. Item oock 4 bootien heel aen stucken gesleept om 't ijserwerck, dat sij der uytsloegen, sulx daerdoor den handel geen voortgangh maer een stut nam, ende om in geen meerder verweyderingh te geraken, geresolveert had-

den weder herwaerts aen te keeren. Aen welck doen van de Hottentoos dan te speuren is, hoe wijnich deselve te vertrouwen, ende wij doorgaens altijt wel op hoede sullen mogen sijn, dewijle sijluyden oock langhs soo slimmer worden, sullende derhalven mede 't geraedenste wesen dat men se hier aen 't fort nodight offte affwacht, om onder haer macht sijnde niet teeniger tijt om 't copers halven eens merckelijck overval ende massacre van deselve te lijden, dewijl men tot haer te gaen doch maer wijnigh volcq can affbreecken, ende veele te senden wat costelijck voor d'E. Compagnie vallen soude etc. 't Wagenvolcq uyt bos comende omtrent 't ronde bossien daer ons coren staet, ende aldaer wat gras mayende op sij van de wagen niet boven 10 treden van haer aff, was een seer groote ouden mageren verhongerden leeuw gecomen, meenden een van de paerden uyt den wagen te halen, 't welck oock scheen te volbrengen, nietjegenstaende wat gewelt 't wagenvolcq, doch sonder schietgeweer dat op de wagens lagh, op hem deden, tot sijluyden ten lesten met een stock op de sey hem sloegen ende alsoo met schreuwen ende crijten groot geraes maeckten, hij (doch maer al sachiens voet voor voet) daervan deurgingh ende echter door 't creupelbos de wagen vervolghden, mitsgaders sigh heefft weten te versteecken hier omtrent fort, ende snachts over 't walletien van 't corael (eenighsints door den regen wat affgecolfft sijnde) bij de koebeesten te comen, daer hij onder deselve doende wesende ende al een beest onder de voet, mitsgaders een ander swaer gequest hebbende, van onse wachters vernomen ende noch doot geschoten wierdt, welcke daervoor een vereringe van 6 realen van 8en is gedaen om als per resolutie van de 17 Juni passato 't volcq tot opvanginge van 't wilt gediert te meer te animeren etc.

Sondagh den 30 dito

brachten onse beestewachters een ijser- offte egelvercken thuys, in welcke sommige meenen dat den costelijcken steen Pedraporco soude wesen, des denselven opgesneeden ende overal wel doorsocht is, maer wierd niets gevonden.

Ultimo dito

brachten ons de Hottentoos noch 2 sulcke egelverckens, 't een manneken ende 't ander een wijffken, dewelcke oock deursocht, maer al mede niets gevonden is. 'T is een wonderlijck gediert ten aensien van sijn defentien, wetende te doen met sijn lange scherpe pennen, dattet schier onmogelijck vangen is, vermits gejaeght wordende deselve pennen weet achter uyt te schieten ende daermede sijn vijandt wel een span diep ende verder in 't lijff te treffen, gelijck gebleecken is aen den laest gevangen leeuw, welcke menighte egelpennen heel diep deur de huyt in 't vleys hadt, ende voornamentlijck aen den op gisteren door ons volcq gevangen egelswijn, die in 't aensien van d' onse sijn pennen achteruyt schoot ende den hondt, die hem jaeghde, daermede soodanigh wist in sijn opgespaerden mont te schieten ende te quetsten. Item oock naderhant hem al gevat hebbende dat hij hem soude hebben moeten verlaten, indien van ons volcq niet was gesecondeert ende met de colff van een musquet de cop aen stucken geslagen geworden, welcke daer oock qualijck costen bijcomen, vreesende de beenen vol egelpennen geschoten te worden.

Augustus anno 1656.

Adij primo dito

isser achter 't fort (de graff wat sandigh ende mull sijnde) een parck van ... roeden landts affgesteecken ende geploeght om pattattissen in te verplanten in de vette thuynnen daer der al reedelijcke partije aengefockt sijn; doch de grondt te vochtigh

bevonden ende daerom op deese plaetse te verbrengen bequamer g'oordeelt wort.

2 dito

hadden ons boswagenvolcq bij 't ronde bossien omtrent 't coorenlandt een lustigen wolff geschoten, daer deselve 4 realen van 8en voor vereert wierden.

3 dito.

Hier ter rhede arriveerde 't schip Henriette Louyse met 273 coppen 8 April passato uyt Zeelandt vertrocken, nergens aengeweest ende oock maer een (heden desen dagh) van sieckten overleden off verloren hebbende, maer waren al eenige vrij met scheurbuyck besmet, daertoe verversinghe aen boort geschickt wierdt. Op verhaelde schip was schipper Cent Amers, ondercoopman Jan Masson ende predicant Wilhelmus Vinderus.

den 5 dito,

blijfft de sieckte onder 't volcq deser fortresse noch al regneren, tot belet in veel saecken ende bijsonderlijck 't onderhanden hebbende hoofft, alsoo den baes ende beste knechts van de timmerluyden naest 2 a 3 dagen herwaerts nevens eenige andre mede heel cranck ingevallen sijn, ende de rest van 't volcq noch gansch swack van geledene sieckten, mitsgaders de rest meest al creunnende, die oock alle dagen d' een voor ende ander nae invallen, sulx dat wij al eenige verlegentheyt lijden, 't welck d' Almogende wil beteren. Tegen den avondt quam een groot schip (dat wij voor de Parel aensagen) in de bay, maer cost, vermits de wint wat stijff uytten Z.Z. oosten over 't landt opstack, niet ter rechte rhede comen.

Sondagh den 6 dito

verhaelde schip aen d' oversijde van de bay omtrent een mijl van de rheede ten ancker gecomen wesende, wierdt een biscayse sloep derwaerts gesonden om te vernemen welck schip ende hoedanigh het gelegen was etc., die wat na den middagh wederom comende, tijdingh bracht dat het was de Parel, 11 April passato uyt Texel en achter Schot- ende Yrlant

omgeseylt, nergens aengeweest ende niet meer als 3 dooden gehadt, doch 't schurbuyck onder sommige eenighsints beginnende, tot weghneminge van 't welcke datelijck vervarssinge in overvloet aen boort geschickt wierdt. In Compagnie van haer was mede uytgeseylt de booties, Wacht ende Wakende boey, meenende deselve binnen deurgeloopen wesen, haest op donderen sullen.

Sondagh den 13 dito

noch even schoon stil sonneschijn weer, ende is op dato het heylige avontmael des Heeren hier aen landt bedient door Vinderus predicant op Louyse.

14 dito smorgens

cout winderingh weer van den N. westen met betrocken lucht, sulx dat geen schuyt off boots van off aen de schepen costen varen, waerdoor H. Louyse heden belet bleeff te vertrecken, vermits oock de wint tegen was.

15 dito smorgens

noch al harde westelijcke winden tot belet als vooren, sijnde 't cleyne schuytien van de Peerel affgedreeven, doch aen Louyse noch gecreegen ende naderhandt desselffs middelschuyt heel tegen de strant; sont derhalven den schipper ('t weer wat beter schijnende) de groote booth herwarts om ons te verwittigen, maer die dreeff wel met 30 menschen mede heel beneden de soute revier in de brandingh, daer 't noch ternauwernoot voor de dregh hielden, tot wij haer hier van landt met 2 sloepen te hulp quamen, ende voor 't fort cregen. Weynigh voor den avondt gebeurde van dito bootsvolcq een deerlijck ongeluck, als menende een matroos, genaemt Claes de Logie, een vuyrroer in de handt, dat geladen sijnde met hagel, onversiens lossprongh ende een ander persoon, genaempt Jerasmus ...... achter in 't hoofft sodanigh trefften, datter denselven omtrent 2 uyren daernae affsturff, des die 't gedaen hadt in apprehentie gestelt

ende last gegeven is, om van de sake te nemen behoorlijcke informatie etc.; doch is niet anders cunnen vernomen worden als een onnosel ongeluck te sijn, achtervolgens oock de opentlijcke vrije bekentenisse ende verclaringe des gevangen, mitsgaders de veelvoudige getuygenissen van de omstanders.

16 dito

sijn de schippers ende coopluyden van de Parel en Louyse aen landt ontboden, van wegen 't verhaelde ongeluck raedt te houden, met dewelcke ingesien ende bevonden sijnde, een gansch onnosel ongeluck te sijn, soo is bij resolutie verstaen, den geapprehendeerden van de straffen des dootslaghs te eximeren ende ten aensien van sijne ongeluckige onvoorsichtigheyt eenlijck met te condemneren om een jaer langh d'E. Compagnie hier aen de Caep sonder gagie te dienen.

Op dato sijn d' opperhooffden van 't schip Louyse affscheyt gegeven ende g'intregeert onse missiven ende annexe pampieren aen d'E. heeren Generael ende Raden van India tot Battavia.

17 dito

waren die van Louyse noch besigh haer wortelen, cool etc. tot ververssinge voor de reyse aen boort te halen. Item mede om met werpen na buyten te corten, maer costen niet heel uyt raecken.

18 dito

lagh Louyse noch in de mont van de bay vaor ancker, doch viel ten eersten weder aen 't werpen, maer vermits de wint uytte N.westten weder eenighsints begond te coelen, coste niet voortraecken.

19 dito.

Idem weer ende wint wat van de Noordelijckerhant waermede Louyse (buytenwaert aengecort sijnde) fray de bay voorts uyt laveerden ende 't zee raeken; d'Almogende verleene deselve een spoedige behouden reyse. Savonts wiert een leeuw gevonden leggen op de strandt bij de duynties niet verre van 't fort, die even gestorven ende noch warm was, mits-

gaders bevonden wierd voor in sijn borst te steecken een pen van een egelswijn, wel 2 handt breet diep, ende vorders gevilt werdende, overal soo dapper gequest van egelverckenspennen, dat volcomen bleecq door dat cleyne gediert affgemaeckt ende ter doot gebracht is.

21 dito

is den Commandeur met den schipper van de Parel, Pieter Jonassen, ende de ondercoopman Roeland De Carpentier, eens gegaen na 't coreneylandt ende 't bos, om aldaer wat ordre op sommige saken te stellen, ende gemelte schipper ende coopman de schone apparentie van de coorenbouwerije etc. t'verthonen, om daervan raport op Batavia te moogen brengen, mitsgaders te verthogen, hoe nodigh hier tot die saeken 30 à 40 paerden wel sijn.

De Brabanse ende witte claver, met de Parel nu jonghst becomen ende bij dit corenlandt tot een proeff wat gesayt, begond heel fray op te comen, 't welcke een treffelijcke voeragie voor de paerden wesen sal. Den taruw ende haver stondt mede bijsonder schoon.

23 dito

de Parel bleeff belet heden t' zeyl te gaen, daer sijn aflscheyt al toe becomen hadt.

24 ende 25 dito

redelijck bedaert weer. Is de Parl daermede fray buyten in zee geraeckt met cloeck ende gesont volcq, tenderende nae Batavia, daer hun d'Almogende salvo wil geleyden, beneffens onse brieven ende papieren, gedirigeert aen d'E. heeren Governeur-Generael ende Rade van India.

26 dito

is aflgesonden 't Robbejachien, om wat schapen hier op voorraet te halen, tegen de schepen, die alle dagen noch verwacht worden.

28 dito

't Robbejachien quam wederom met 19 schoone schapen ende tijdingh, dat deselve op 't eylandt jegenwoordigh heel vet waren ende veele van deselve alle dage stonde te jongen.

29 ende 30

den Commandeur hier ende daer wat omloopende soecken na eenigh geboomt, bequaem om te planten rontsom de thuynen, tot beschot van de sware winden etc, heeft onder anderen gevonden een soorte van sparreboom, omtrent 1 vadem hoogh, bijna als men die laest met de Parl uyt Vaderlant becomen, waerom die bij de thuynen hier verplanten ende eenige affgesneden tacken mede in de aerde setten etc.

Ultimo dito

smorgens vuyl regenachtigh weer ende wint Z.oostelijck, waerdoor den Commandeur voorsz. belet bleeff na sijn voornemen heden uyt te gaen, om te soecken offer meer diergelijcke soorte van sparreboomen ergens te vinden waren, ten aensien van deselve seer bequame hegge rontsom Compagniesthuynen souden cunnen gemaeckt worden om deselve (op 't hoogste nodigh) daermede aff te sluyten, dewijl der anders insonderheyt den gemeenen volcque ende sommige al te resolute offte vrijpostige luyden doch qualijck uyt te houden sijn.

Septembris anno 1656.

Ady primo ditto

is den Commandeur ten eynde voorsz. uytgegaen, latende oock meteen bij 't coorenlandt wat tabacq sayen, om aldaer (de winden soo hard als hier niet wayende) te planten. Van verhaelde corenlandt vorder achter de Taeffelbergh gaende, opwaerts na dito gebergte, daer de boschagies staen, heeft aldaer omtrent ½ mijl vandaan gevonden veel soorten den sparreboomen gelijck, maer geen oprechte nochte hoger als van 5, 6 a 7 voeten, schijnende alle jaren te verdorren, vermits veel van deselve wat hoger wesende, heel dor en doot bevonden, echter liet eenige uyttrecken ende medenemen, om bij 't fort ende elders op wat vetter gronden te planten ende proberen, off

se daer beter sullen willen opgroyen, alsoo g'opineert wordt haere verdorringe off stervinge resulteert uyt de drooghte daerse jegenwoordigh stonden.

2 dito

wierde achter 't fort tegen den Taeffelbergh mede eenige van de verhaelde boomen gesocht ende in redelijcke abondantie gevonden, edoch al een soort, meer de genever als sparreboom door haer steeckende loff gelijckende.

9 dito

is al 't volcq nae 't bos gesonden om partije gereet gemaeckte stormpalen te halen, die op nieuws rontom in de wal (ten dien eynde soo verde opgenomen) sullen geleyt worden, vermits de oude veele (vergaen zijnde) uytvallen: derhalven oock nu geset is op harder hout als te voren, om soodanige vernieuwinge te min subject te wesen, hebbende d'oude noch maer 3 jaren in de wal gelegen, ende hopen, dat dese nieuwe (heel hardt ende meest groen evenhout wesende) wat durabel sullen vallen, anders soude die vernieuwinge alle 3 à 4 jaren telckens groote moeyten ende arbeyt veroorsaken, tot belet in veel andere saecken.

11 dito

hier wel ter rhede arriveerde 't fluytscheepien de Waeckende boey met 40 coppen, 11 April passato in compagnie van de Parel ende Wachter uytgeseylt ende in de Noortzee van den anderen geraeckt, mitsgaders 2 mael geweest in Pley- ende eens in Vaelmuyen, hebbende langh van stilte onder ende omtrent de linie leggen suckelen, doch niemandt overleden, maer 't scheurbuyck onder 't volcq al wat beginnende, daertoe ten eersten vervarsinge in overvloet aen boort geschickt wierdt.

13 dito

wierdt over de Robbeneylants rhee een ander cleyn scheepjen op ancker leggende gesien, 't welck vermits de harde Z.Z. oosten winden heden niet costen opcoomen.

14 dito

voorhaelde scheepie soude fray hebben cunnen ter rhede comen, indien 't op sijn voorige plaetse hadden blijven ten ancker leggen, maer was juyst weder t' zee gesteecken; echter quam smiddaghs (de wint uytten Noortwesten wat stijff deurcoelende) noch wel binnen, sijnde 't fluytscheepien de Zeeridder, van de camer Zeelandt 11 May passato uytgeseylt met 64 coppen, daeronder den schipper Jan Leenderss. Roscam en de bouchouder Pieter Texel van Middelburg, daer tot heeden noch geen van overleden sijn ende maer 7 à 8 aen 't scheurbuyck waren: des ten eersten ververssingh in abondantie daertoe aen boort gesonden is. Hadden nergens aengeweest ende eergister hier onder 't landt vernomen het Enckhuysens galjot Emlo, dat in zee gesteecken was ende dierhalven alle dagen staet op te donderen.

15 ende 17 dito

hier wel ter rhede quam 't galjot Emlo, daerop schipper Frans Hendrixsen van Stralen. Primo May passato, neffens noch een ander galjot, genaempt Ens, voor die camer Enchuysen uyt Vlie geseylt ende te samen 10 dagen in Hitlandt aengeweest, daer den 18 May weder van daer vertrocken, ende soo voorts haer reyse achterom genoomen hadden, tot omtrent 7 graden benoorden de linie, waerse niet stijff van den andren geraeckt, willen hopen, 't ander echter mede haest te voorschijn coomen sal, neffens oock 't fluytie de Wachter van Amsterdam tot dato noch achterblijvende; dit gemelde galjot Emlo had op 19 coppen ende geen dooden, maer vrij wat schurbuyck onder 't volcq haer leden, daer vervarssinge genoegh ende schapen toe na boort geschickt wierdt etc.

20 dito

is op dato 't fluytscheepien de Wakende boy affscheyt gegeven om sijn reyse nae Batavia te vervolgen, mitsgaders d' opperhoofden van dien g'intre-

geert onse missive ende annexe pampieren aen d' E. Heren Governeur-Generael ende Rade van India.

21 dito

regenachtigh weer ende wint n. westelijck tot belet van voorsz. schips vertreck, doch quam daermeede tegen den avont hier wel ter rhede 't schip (Princes) Royael van de camer Amsterdam, daerop schipper Rijnout Engelbrechtss. ende ondercoopman Jacomo Manrycque ultimo May passato uytgeseylt in compagnie met 't galjot Urck van Enchuysen, sijn de 't schip Breeda ende fluyt Ulisses met noch een ander galjot van Hoorn, des andere daeghs naegevolcht volgens tijdinghe die van de princes uyt Breda ende Urck (naderhandt in zee ontmoet) becomen, van de welcke omtrent 6 graden benoorden de liny weder waren aff geraeckt, hebbende dit schip wel eenige scheurbuyckige, maer gansch geen dooden ende 356 zielen op, mitsgaders onderwegen Ste Vincent aengeweest, doch geen esels meede gebracht, voorgevende (doch wat blaeuwties) dat geen hadden cunnen becomen etc.

22 dito

meest weer ende wint als vooren tot tegen den avondt quammer een luchien uijtten Z.Z. oosten, daer 't fluyt schepien de Wakende boey ten fine voormelt mede t'seyl gingh.

23 dito

snamiddaghs begond heel stijff te wayen van den Z.Z. oosten ende was een schip gesien onder de wal dattet onder 't Robbeneylandt setteden.

24 dito

is desen morgen overleden een matroos, die sieck van de Parl hier gebleeven was, genaempt Janalbertss. Croon van Aelsmeer.

Item noch een op gisteren van 't schip de P. Royael, die jegens den avont hier aen landt gebracht mede begraven wierdt. 't Schip, op gister ten ancker gesien onder 't Robbeneyland, was weeder 't zee gesteecken, alsoo 't daer niet meer vernomen wierdt.

27 dito.

Is desen morgen overleden noch een sieck man uyt de Princes Royael, genaempt Pieter Matthijsen, soldaet van Westphalen.

Op dato sijn 2 misdadigers (op 't versoeck van de opperhoofden van 't schip de Princes Royael hier aen landt gedetineert) voor den Raedt deser fortresse (versterckt met denselve overigheyt ende oock die van de fluyties Zeeridders en Emloo) op interrogatorie etc. verhoort, ende bevonden dat deselve hadden samengespannen ende voorgenomen 't schip in den brant te steecken ende eenige moorderije etc. aan te rechten volgens opentlijcke vrijwillige confessien, wesende genaempt den principaelsten Jan Leendertss. van de Oude Wetering out .. jaren, soldaet ende Jan Meyns van Groeningen, matroos, die der van Jan Leendertss. was toe aengesocht als breeder bij interrogatorien ende wel gerecolleerde attestatien van gelooffwaerdige getuygen blijckende.

28 dito

sijn de bovengenoemde personen bij sententie des Raets voorsz. gecondemneert namentlijck. Jan Leendertss. te worden gegeeselt ende gebrantmerckt met een kneppel ende stroowis in den brant boven 't hoofft aen een pael gebonden ende voor 15 jaren in de ketting gebannen beneffens confiscatie van alle sijne maentgelden.

Jan Meyns gekielt ende gelaerst, met 6 maenden soldij verbeurt.

29 dito

een quart mergen besayt met al de bouckweyt, die wij noch hadden, ende bij 't fort oock een redelijck parckien van hier gewonnen saet.

Item sijn oock voorhaelde sententien ter executie gestelt. Ende mede alhier g'arriveert een Engels scheepken; maer alsoo den avont viel ende stijff begondt te wayen, quam niemand van 't selve aen landt, sulx wij noch ignorant bleeven hoe 't genaempt ende

van waer het comende offte weerwarts tenderende was. Sijn oock haer affscheyt gegeven d'opperhooffden van de scheepkens Zeeridder ende Emloo om haer reyse nae Battavia te vervorderen, mitsgaders aen deselve ten dien eynde g'intregeert onse missiven ende annexe pampieren aen d'Ed. Heeren Gouverneur Generael ende Raeden van India.

Ultimo dito

smorgens hardde Z.Z. ooste winden, waardoor de gemelte scheepies haer ancker niet cunnende crijgen, belet bleven t'seyl te gaen. Item oock de Princesse Royael die van daegh sijn ververssinge voor de reys aen boort gehaelt ende affscheyt becomen soude hebben.

Tegen den avondt de wint eenighsints wat ophoudende waren d'Engelse capiteyn genaempt Willem Harwy ende coopman Arthuyr Coultne aen landt gecomen, sijnde 't scheepien genaempt den Egel, tenderende na Suratta, gemant met 28 coppen, die, op 4 à 5 personen na, altemalen meest stijff aen 't scheurbuyck lagen, alsoo 10/20 April passato van sGravesende uyt Engelandt waren t' seyl gegaen: versochten derhalven wat ververssinge ende water te halen, welcke laste haer toegestaen ende aengaende verversingh liberteyt vergunt wierdt om van de particulieren uit haer thuynties te mogen coopen soo veel sij van deselve krijgen konde, als haer niet wijs makende datter eenige compagnies thuynen waren, om voor deselve te minder importuniteyt te lijden etc. Waren oock seer benodight om branthout, daer wij seyden hun niet aen coste helpen etc.

Wisten te seggen, datter wel 50 soo groote als cleyne schepen uyt Engelandt altemalen particuliere na India souden varen. Die van de Princesse Royael hadden haer groot boot met een seyl daerop na landt gesonden om ververssinge te halen, welcke van een harde

haeck omsloeg, sulcx haer tweede schuyt derwarts sonden.

October anno 1656.

Sondagh primo dito

bequamen door onse sloep (gister avondt mede tot hulp gesonden) tijdinghe, dat 't volcq van de omgeslage boot tot op 3 man nae altemalen goberght, doch de boot weghgeraeckt was, des 't Robbenjacht sonden om te soecken, die de boot benedent Robbeneylandt heefft gevonden, volgens sijn zeggen sijn daerover doende. Heden sijn de scheepies Zeeridder ende Emlo vertrocken om haer reyse nae Batavia te vevorderen.

2 dito

smorgens was 't Robbejachtien weder ter rheede gecomen ende had des Princesse boot als voor een paer uyren weder aen boort gebracht, daer geen ander schade als een swaert verloren aen geleden was.

3en dito

waren wij hier aen landt besigh met een stuck van 't opgestelde hoofft met gijns1) in zee te brengen, sijnde van groote sware balcken als een cas met hespen anckers en swavelstaerten wel vast in malcanderen gemaeckt.

Ondertusschen compter noch een Engels schip op de rhee ende weynigh daernae d'opperhooffden, waeruyt verstonden dat 3/13 Juny passato uyt Doeveren geseylt ende tenderende waren na Bantem, met hope om daer ten eersten ladingh ende ingevolge gelegentheyt te becomen datelijck te retourneeren. Waren sterck 42 coppen ende den capiteyn, genaemt Jan Bramton, 't schip de Olijfftack, hebbende op 4 à 5 man nae altemalen noch gesont volcq; versochten als den vorigen om ververssinge ende beestiael, waerop hun als den

anderen is geantwoort. - Desen namiddagh sijn die van de Princes Royael besigh geweest met schuyt ende boots haer ververssinge voor de reys aen boort te halen, ende tegen den avont gegeven affscheyt, mitsgaders g'intregeert onse missive ende annexe pampieren aen d'Ed. Heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India tot Batavia.

4 dito

wint westelijck tot belet van verhaelde schips vertreck. Ende waren wij besigh t'voorgemelte hoofft noch wat verder met gijns ende (aen anckers vast) in zee te halen 't welck oock op sijn plaets soude gecreegen hebben, indien d'uytterste gijnblox ver genoegh geschoren hadden geweest, sulx het nu tot het lage water van morgen uytgestelt bleeff, vermits de vloet om te verscheren belet gaff. Heden bracht den capiteyn van d'Olijfftacq een pijp bier aen landt tot vereringe voor den commandeur met 6 tongen, waertegen hem weer wat cool, wortelen ende ander groenmoes uyt Compagnies thuynen wierde vereert, beneffens complementos daertoe vereyssende; insisteerden seer om eenige koebeesten, maer wierde op eygen behoefftigheyt g'excuseert.

5 dito.

Heden liet den commandeur de capiteyns van voorverhaelde schepen elck met een halff schaep vereeren tot verder recompense haerder bethoonde courtoisie.

6 dito

begon het in zee gebrachte hoofft gevult te worden met rijsbossen ende clipsteen.

7 dito

begonnen achter 't fort partije garst aff te mayen, die den 4 May passato gesayt was, 't welck wat te vroegh bevonden is, alsoo de airen veel van den swaren hagel ende regen (alle dagen noch vallende) aff geslagen was.

Smiddaghs 't luchien comende uytte zuyelijcker handt, is de Princesse Royael daer mede onder sey

gegaen ende fray buyten geraeckt met over de 350 gesonde zielen. d'Almogende verlene haer vorder een spoedighe behouden reyse. Heden liet den commandeur d'Engelsch capiteyns van de voorhaelde 2 schepen tegen morgen ter maelteyt nodigen ende elck vereeren met een halff beest (dat vermits eenige swacheyt gedoot was) in recompense van een vat bier ende 1 kelderken gedisteleert water, dat yder van deselve alle beyde hadden aen landt gebracht.

Sondagh den 8 dito

wierden de gemelte Engelsche aen de commandeurs taeffel getracteert, dat se des avonts vrolijck ende blij na boort voeren, ende nam die van de Olijfftacq sijn affscheyt als sijnde van meeninge met d'eerste goede wint t' seyl te gaen na Bantam.

Dewijle 't volcq nu eenigen tijt met aenbrengen van steen als andersints tot het hoofft wat meer als ordinarie werck hadden gedaen ende oock noch doen mosten, soo wierd yder bacq vereert met 3 flapkannen Engels bier nevens een tabackien etc.

9 dito

is den commandeur na 't corenlandt gegaen ende aldaer noch een parck affgesteecken om paerdebonen (uyt de Zeeridder gelight ende noch goet ende groysaem bevonden) in te sayen etc., vindende de garst (hier bij 't fort door de valbuyen dapper uytgeslagen) aldaer ter contrarie bijsonder schoon ende ongeschent in sijn airen staende, sulcx te hoopen is, dat men daer schoon coren sal cunnen aenbouwen, had men maer paerden genouch om de plough te trecken ende slaven genouch tot den vorderen arbeyt. Heden was 't Engels jacht d'Olijfftacq t' seyl gegaen; maer vermits de wint uyt den n. westen hen tegen quam, coste buyten raecken. Waren heden vermits 't warme weer oock besich met steen aen 't hoofft te brengen, welck werck noch langh duyren sal.

10 dito.

Een van de gelubde jonge ossies door smert off andersints schijnende te willen sterven, ende derhalven gedoot wordende, is aen den Engelse capiteyn van 't Egeltie (niet van beests mangel wetende) voor sijn sieck volcq door den commandeur vereert, hoedanich het met het ander vereerde beest ende schaep gelegen was, wel niet ongesont, maer echter sulx dat geslacht moste wesen ende dierhalven om d'eere te bewaren ende quansuys den resoluten te speelen als voren aen hun uyt liberaelheyt geschoncken. Verleden weeck sijn d'eerste hollantse esparges (verleden jaer gesayt) gesneden, welcke dit eerste jaer sommige wel een groote duym ende ordinaire een vinger dick waren, tot groote verwonderinge, sulcx nae alle apparentie die versnaepperingh mede gansch goeden aert sal hebben, de wilde asparges die 't lant selffs in overvloet geefft, sijn jegenwoordich oock op haer beste. Almede de vaderlantsche artiessocken, hier aengesocht, vallen bijsonder schoon ende rede soo abondant datter qualijck wech mede weten. Heden is den commandeur nochmael achter den Taeffelbergh na 't corenlandt gegaen, 't selve tot turcxe als andere coren als oock tabacq wat groter ende in een fray viercant parck affsteeckende, mitsgaders te samen stijff 2½ mergen groot makende, neffens ordre om alles romtom met palen bequamelijck aff te schutten, ten eynde paerden ende beesten daeruyt mochten blijven etc.

11 dito.

Gisteren ende van dage sijn partije gewortelde rancken van pattattissen verplant, daer morgen oock noch werck aen wesen sal: worden hier bijsonder groot ende staen metter tijt daervan oock overvloedigh te worden, alsoo maer van 3 à 4 stux, per 't galjot de swarte Vos over 3 jaren uyt Brasil gecregen, voort gegroeyt sijn. Soo is oock heden partije garst achtert fort affgemaeyt ende oock weder wat

cropsalade in d'aerde gebracht, voor de 2 teelt van dit saysoen als oock eenige artjessocken verplant, die hier als voorsz. te bijsonder treffelijck aerden; d'aeldoorn ende aertbesien beginnen sigh oock fray tot wassen te stellen, als oock de kersse, pere, pruym, eycken ende essenboomtjes, mitsgaders oock niet min de St. Helenase appel- ende lemoenboomtiens. Item mede Indische ditoos: sulx te hopen is, het van allen 't selve hier mettertijt lustigh overvloedigh worden sal.

12 dito.

Is weder parthije volcq voor eenige dagen gesonden om het affgesteecken landt, 2 mijlen van 't fort gelegen, claer te maken ende om te spitten. Ende op dat ook buyten geraeckt t' vooraengetoge Engels jacht d'Olijfftacq tenderende als voorsz. na Bantam, leggende den Egel noch te wachten na sijn sieck volcq, dat in een tent aen landt heeft om te ververssen ende reconvaliseren.

13 ende 14 dito

is verhaelde landt tot paerdebonen etc. claergemaeckt.

Sondagh den 15 dito.

Is den commandeur na 't noen-mael eens gegaen na 't corenlandt bij 't ronde doornbossien achter den Taeffelbergh, omme te sien off de winden daer mede soo fel wayen als hier bij 't fort, daerse soo extreem hard bloesen dat men qualijck in de wint coste opgaen na voorsz. plaetse. Echter met moeyelijckheyt tegen de voorhaelde winden ende valbuyen daer noch comende, bevonden had, verder achter den Taeffelbergh in de vlacte hoe sachter winden, ende eindelijck bij 't corenlandt niet anders als een redelijck stijff gestadigh sommerluchien, waervan 't coren gansch geen schade lijden coste; ende in de wedercomste, hoe meer wij den bergh wederom 't fort nader quamen, hoe harder ende stijver winden ende valbuyen ons ontmoeteden, welck soo fel waren, dat de aff gemayde garst achter 't fort in hopen stonde

over 't gansche landt wegh geblasen wierdt ende bij verhaelde ronde bosien soude qualijck een stroo van de plaetse gewayt hebben. Ende om emmers ter degen 't onderscheyt te weten, was aen 't fort last gelaten om te letten, hoe hier bleeff wayen, dewijle den commandeur teneynde voors. uyt was, welcke rapporteerden, dattet hier felder als doen hij uytging, gewayt hadt, sulx volcomen gebleecken is, dat men daer sulcke felle winden niet sal subiect sijn ende hoe verder wech hoe minder noch. Tegen den avont quam een groot schip voor de bay, dat vermits voorsz. harde Z.Z. oostewinden (de bay recht uyt wayende) niet coste ter rhede comen, maer voor de wint off met de focq terugh lenste, ende onder 't Robbeneylandt ten ancker liep; doch hadt alsoo wel in de mont van de bay (daer al gecomen was) cunnen anckeren. Voor de middernacht wierdt weder heel stil.

16 dito

lagh verhaelde schip noch onder gemelde eylant ten ancker ende indien het gister (gelijck 't wel coste) in de mont van dese bay g'anckert hadt) soude nu met een noordelijck luchien (sachties wayende) fray op de rhede cunnen comen. Sonden derhalven 't Robbejachien derwaerts om te vernemen, hoe 't met hem gelegen, welck schip ende van waer het comende was, neffens oock ordre om wat ververssinge in 't gemoet te brengen ende met een onderright te geven om spoedig te rhede te comen etc. Soo is oock lastgegeven aen die van voorsz. jachien empassant wat schapen van 't Robbeneylandt voor de schepen te halen volgens d'inhoude van onderstaende briefken geschreven.

Aen Sybrant Rinkes ende Willem Harmensen

pr 't Robbejachien ende luydende als te weten:

 

Wij senden Ulieden weder toe voor 2 maenden

provisie ende laet ons met jachtien herwaerts comen noch 20 schapen voor de scheepe, mitsgaders oock weten door Gerrit Harmensen (brenger deses) hoe 't met de aenteelt gaet ende off op het lubben van de jonge rammeties wel gepast wort, aen dewelcke ghij de staerten wil laten, maer van de oyen affsnijden mooght, verstaende wanneer die oudt genoegh worden tot de generatie. Hier neffens gaen oock 5 connijnen in een coy met de Princes Royael uyt Vaderlandt becomen, neffens 5 jonge oyen om daer aen te teelen, ende drie jonge rammekens om aldaer gelubt ende vet geweyt te worden, tot allen 't welcke ulieden gerecommandeert ende ernstigh bevolen blijfft goede naerstigheyt aen te wenden. Hiermede etc.

Ter sijde stont: Int fort de Goede Hoope den 16 October 1656 ende was geteyckent Jan van Riebeeck.

den 17 dito.

Smorgens de wint van den N. westen sijnde, quam voorhaelde schip wel op de rhede ten ancker, item oock wat op den dach 't Robbejachien, met tijdinge dat het met de aenteelt van de schapen op 't Robbeneylandt wel stonde, medebrengende 13 stucx, sijnde de rest vol jongen, daer die van 't Robbeneylandt sonder nader ordere geen aff hadden derven overstuuren, vermits haer op de aenteelt te passen soo hoogh bevolen is etc. D' conijnen waren wel overgecomen ende in de duynen (eerst beginselen van holen voor deselve gemaeckt) nedergeset. D'andere conijnen, over 2 jaren daer opgeset, hadden in langh niet vernomen, menende dat gestorven offte van de slangen verslonden souden wesen. Die van verhaelde jachien hadden aen 't gemelte schip (Breda genaempt) goede partije spenagie, porceleyn ende ander groente, item oock een schaep van 't Robbeneylant tot ververssinge gebracht. Tegen den middagh quam de

ondercoopman, genaempt Frans van Bronchorst, aen landt, medebrengende brieven uyt de vergaderinge van de 17e, neffens een particulier dito van de camer Hoorn, met 2 sackiens saet van lepelbladen ende ordre om die hiermede aen te focken etc. Rapporterende voors. ondercoopman wijders, dat dit schip was Breda van Hoorn, daerop schipper Albert Janss. Conijn, primo Juny passato met fluytien de Meulen van voorsz. camer ende Ulisses van Amsterdam te samen uyt Vlie geseylt, ende besuyden de Canarise eylanden van den anderen geraeckt, nergens aengeweest; maer wel 40 persoonen, meest van de peste, eer onder de liny quamen, overleden sijnde, omtrent welcke plaetse wel 6 weecken gesuckelt ende haerluyden oock de voorsz. swarigheyt verlaten hadde, leggende jegenwoordigh noch tusschen de 30 a 40 te coy ende veele pas gaende ende staende aen 't scheurbuyck, waertoe ververssinge in overvloet aen boort gesonden wierdt etc. Waren uytgeseylt met stijff 250 coppen, sulx nu vermits verhaelde sterffte noch maer 210 a 212 sterck waren, met siecken ende al. Edoch de hoofftofficieren waren noch al te malen wel te pas. Item oock den daerop sijnde predicant Barnardus Brochbron, ende 9 stucx vrouw ende kinderen, daerder maer een aff gesturven was, namentlijck een kint van den Sargiant De verhaelde fluyten Ulisses ende Molen hadden bij de Kanarisse eylanden noch fris ende gesont volcq gehadt.

18 dito

quamen eenige Hottentoos uyt 't landt met tijdinge, dat noch veel meer op handen ende herwaerts comende waren met bestiael, in meeninge om aen ons te verhandelen. 'T succes leert den tijt. Den adsistent Jan Wouterss. wiste te seggen, dat dit deselve Hottentoos waren, die haer de jonghste mael in de Saldanhabay wat clop gegeven ende haer coper, tabacq

etc. ontroofft, mitsgaders 't bootie ontramponeert hadden. Echter gelieten ons voor haer sulx vergeten offte daervan cuntschap te hebben, neffens oock ordre aen voorsz. adsistent ende 't ander volcq haer insgelijx te houden ende niet anders als all minne ende vrundelijckheyt aen de selve te bethonen, om haer emmers te doen gelooven, dat onse natie niet anders als alle vrundschap ende minnelijcke correspondentie met haar voorheefft etc. ten eynde deselve emmers niet affgeschrickt, maer meer ende meer onbeschroomde genegentheyt mochte gegeve worden met ons vrijmoedich te frequenteren: mits nochtans aen onse cant ten aensien van hare trouloosheyt goede sorge ende behoorlijcke diffensive toeversight gehoude worde om geen overlast offte massacre te lijden, waer door 't spel dan 't eenemael verbrot was: des ons, als geseyt, de wacht bevolen blijven moet, sonder nochtans offentie, maer alle vruntschap omtrent dese natie te thoonen, daer compagnies oogmerck best sal cunnen mede uytgewerckt worden, ende voornamentlijck als toegesien wordt, dat men haer geen gelegenheyt geefft om ons te afferonteeren, waertoe de voorsigtigheyt de beste middel sij, want sij sijn sulcx dat se niet cunnen laten te steelen ende, dat gedaen hebbende, beschroomt wederom te comen, waerdoor dan den veehandel belet lijt, ende daerom best sij van onse kant sorgh te dragen, datse geen gelegentheyt becomen, om altijt hare frequentatie te mogen behouden.

Tegen den avont brachten die van Breda haer siecken aen landt in een tent daertoe opgeslagen vermits (niet) al te garen in 't sieckenhuys coste geberght worden, van welcke in 't aen landt voeren 2 gestorven waren, ende hadden sij der oock noch 2 ander op 't Robbeneylandt begraven: sulx nu 46 man van dat schip overleden sijn. Ende is ordre gestelt deselve alle dagen

met allerhande ververssinge mogen weder opgequeeckt worden etc.

19 dito

is 't Robbejachien onder seyl gegaen na de Saldanhabay, om daer wat vertimmert ende een nieuwe swaerder mast ingeset te worden, mitsgaders empassant aen 't Robbeneylant de voorgemelte 8 schapen (den 16 deses door haestigheyt hier gebleeven) te setten, ende alsoo vorders op 't Dassen- ende ander eylanden te sien hoe 't met de robben ende dassen etc. al staet. Item oock eenige schapen ende kalven sien te handelen in de bay voorsz., als breeder per instructie onder dato van gister in 't copieboucq te beoogen, soo sijn heden oock weder een partije spitters na 't ronde bossien gesonden om noch wat meer lant te prepareren tot besayinge van bonen alsvooren.

21 dito.

Op dato is de rest van 't gereet gemaeckte landt bij 't ronde doornbossien al te malen met paerdebonen besayt, sulx nu omtrent ¾ mergen daermede beset is. Item oock eenlge pattattissen (alhier over 3 jaren van 4 a 5 stux uyt Brasil becomen) aengefockt, daer 't hier oock haest heel overvloedigh van worden sal, vermits van deselve niet genuttight, maer noch al aengeplant wort, hoedanigh met veel ander vruchten mede geschiet, om emmers van alles overvloet te becomen, gelijck rede wel begint te gaen met de granen, ende noch meerder soude g'augumenteert hebben, indien men hier met gaerden tijdelijck ende genoeghsaem versien was geworden etc. Soo is men jegenwoordigh oock besigh met hoyen tot voeragie van de paerden, die men doorgaens al met gort uytte schepe licht, ende rijs heefft moeten voeden, om den behoorlijcken arbeyt van te mogen genieten.

Heden hebben d' Engelse van 't jachtien den Egel (gelijckende beter een arent off ander vogel) hun affscheyt genomen, voornemens sijnde te verseylen na

de bay Augustijn aen Madagascar, principael om branthout ende vleys in te souten ende van daer op Mosambicque om oliphantstanden, mitsgaders vorders op Suratte, Cormandel etc. om cleden, waermede dan na Maccasser om nagelen meenden te navigeren, ende met deselve door de straet Baley de retour naer Engelandt.

Gisteravondt sijn 2 magere koebeesten (d'eerste van dit saysoen) door de Caepmans aengebracht ende geruylt tegen coper ende tabacq, wat duyrder als ordinaris, om weder wat aenlockinge te geven.

Sondagh den 22 dito is door den predicant Barnardus Brochbron alhier in 't fort een predicatie gedaen, ende 't kindt van den hovenier Hendrick Boom gedoopt met de name van Dirck. 'S namiddaghs 't luchien wat zuijelijckende, is daermede meer aengetogen Engels jachtien offte fregat den Egel t' seyl gegaen ten eynde voorsz.

24 dito

is den Commandeur na 't ronde doornbossien gegaen om ordre te stellen op 't planten van Turxe ende roomse boonen etc. Item oock noch wat verder na de hoymayers, die al goede parthije op hopen hadden ende noch besigh waren om meer te mayen, bijsonder schone claverweyde, wel een knie hoogh wassende ende heel dick staende, mitsgaders wel treffelijck te pas sullende comen voor de paerden in de drooge tijt, wanneer voor deselve schier gansch geen voeragie op 't landt te vinden is, ende daerom jaerlijx als in 't vaderlandt mede hoy voor sal moeten opgesamelt worden.

'T coorn stondt bijsonder schoon ende ongequest van de harde winden, daer 't ter contrarie hieromtrent 't fort in de Tafelvaley al te malen geschent ende uytgeslagen was, sulx den vorderen landtbouw van coorn op voorgemelte plaetse ende oock noch verder sal

moeten waergenomen worden, ende dierhalven hieromtrent g'excuseert, mitsgaders in plaetse van dien goede weyden voor 't bestiael geprepareert, 't welck mede een gansch nodige saecke is. Heden sijn wat lepelbladensaet (met Breda van Hoorn becomen) na 't bos gesonden om aldaer op schaduachtige ende vochtige plaetsen gesayt te worden.

25 en 26 dito.

Is weder door gemelte predicant in 't fort gepredickt ende gedoopt een matroos, genaempt Abel Sjours, welckers ouders menonist geweest ende gestorven waren, mitsgaders hij sigh altijt gehouden aen de gereformeerde kercke etc.

Heden sijn partije hollantse ende mauritius turxe, item oock noch wat rouaense boonen na 't ronde bosien gesonden om te planten, mitsgaders hier achter 't fort in Compagnies thuynen begonnen d' eerste tabacq deses saysoens te planten van hier gewonnen saet.

30 dito

sijn d' opperhooffden van 't schip Breda affscheyt gegeven om haer reyse vorder na Batavia te vervolgen, ende g'intregeert onse brieven ende annexe aən d'Ed. Heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India.

Savonts wierd een schip vernomen voor de bay, dat den laesten dito smorgens vroeeh met een westelijck luchien ende fray weer, wel ter rhede arriveerde, sijnde de fluyt Ulisses van de camer Amsterdam, voor en meermael aengeroert, hadden nergens aengeweest, als in de Saldanhabay den 20 passato gecomen, ende 't Robbenjacht gevonden, water gehaelt, mitsgaders oock redelijck verfrissingh van vogels ende eyeren becomen hadden; was gemant geweest met 30 coppen, daervan een overleden, 1 sieck ende 4 a 5 aen 't scheurbuyck gaende ende staende waren, sulx nu noch 29 sterck bleeven, onder welcke den schipper,

genaempt Jan Thijmonss., had geen scheepen vernomen anders als den 14 passato een Engels schip, niet wetende van waer comende offte werwaerts tenderende was.

In de Saldanhabay waren geen Hottentoos noch handel gevonden, sulx die van 't Robbejachien besigh waren met riedt te cappen, om daermede volladen ten eersten herwaerts te keeren.

Heden is bij 't aencomende droge mousson weder begonnen steen te vormen, om beyde de ovens vol te maken, waeraen dan voor eenige jaren sullen genoegh hebben, vermits doch binnen 't fort van steen alle het swaerste werck meest affgemetselt ende voltoyt is, ende nu maer buyten eenige huyssinge en stallingen sullen behoeven gemaeckt.

November anno 1656.

Adij primo dito

nat weer ende wint N.west, waerdoor 't schip Breda noch belet bleefft seyl te gaen, ende wij in 't vorderen van 't steenvormen mede obstakel deden, maer compt desen regen echter fray evenwel op onse begonnen tabacqplanterij. Alsoo den predicant Barnardus Mathei Brochbron, met 't schip Breda hier gecomen, aenhoudende instantie ende ernstelijck versoeck (vermits eenige quellinge etc. van d' opperhooffden des gemelten schips was lijdende) is vergunt tot nader gelegentheyt hier aen lant te verblijven, ende op den Ulisses gansch geen accommodatie voor hem ende sijn familien is, om daermede voorts te varen, sulx denselven eenigen tijt tot beter occasie staet te continueren, soo is beraempt alhier des Sondachs ende Woendachs hem sijn predicktampt te laten bedienen, ende ten dien eynde heden (Woensdagh sijnde) begin te maken, ter tijt bequamer gelegentheyt voor hem sal offresseren om met vrouw ende

kinderen voorts te varen ende sijn reyse na Batavia te vervorderen.

Snamiddaghs is 't schip Breda t' seyl ende fray buyten geraeckt.

Item oock de fluyt Ulisses vaerdigh, ende dienvolgens op den avont mede affscheyt gegeven, als hebbende sijn dingen in de Saldanhabay (aengaende de reparatie ende calfatinge etc. aen 't schip) meest affgedaen, sulx hier maer water te halen had ende van ons, beneffens eenige schapen, goede partije wortelen, cool ende andere moescruyden ende aertvruchten voor de rijs is medelanght, om eenige dagen in zee vorders van te mogen ververssen, sijnde oock den siecken tegen gesonden verwisselt, om emmers om geenderhande saken geretardeert te blijven.

Op dato sijnder weder gehandelt 8 koebeesten ende 10 schapen van eenige inwoonders, daer de Caepmans wel in de 80 personen mede aengecomen waren, houdende 3 draeghossen over, daer se met haer bagagie weder mede vertrecken, ende na hun seggen meer halen souden. Mogen hope, dat het weder wat met den veehandel beginnen sal.

den 2 dito:

't fluytschip Ulisses is tegen den avont seyl gegaen.

Ondertusschen gingh den Commandeur eens nae 't ronde doornbosien, om nochmael te sien, hoet sigh daer met dese harde winden hout; daer comende is bevonden, bijsonderlijck aen de rijpe garst (tot preuve gesayt), datter niet een air uytgeslagen wierdt ende 't ander coren insgelijcx treffelijck sonder schade, alsoo 't daer (gelijck meermael aengeroert) op het thiende deel niet alleen soo hardt en woey, maer oock recht fray weer ende eenlijck een gestadigh somerluchien was, sonder buyen offte valbuyen, welcke hier aen 't fort soo vehement vallen, dat de huysingen binnen

't fort schier schijnnen onder de voet te sullen storten, soodat dan soo langhs soo meer blijkt, den corenbouw op gemelte plaetse ende oock wat verder, wel sal cunnen waergenomen worden.

3 dito

noch al even harde Z.Z. oost winden en de valbuyen in dese Taeffelvaley, maer omtrent 't gemelte doornbosien wisten 't wagenvolcq te seggen, dattet maer een stijve gestadige wind woey, gelijck gister.

Tegen den avondt nam de harde wint aff ende sijn vandaegh weder gehandelt 2 beesten ende een schaep.

4 dito

is weder partije volcq gesonden na 't bos om een deel balcken uyt te halen, tot het hoofft aldaer gereet gemaeckt. Soo is aldaer op schaduachtige gronden mede gesayt de rest van de lepelbladen. Item oock ordre gestelt even boven 't ronde doornbosien achter 't corenlandt op het branthouthacken tot de jegenwoordigh onderhand genomen steenooven, daer veel toe van noode ende oock groot werck aen vast is; doch is bij nader deliberatie aengeleyt om dit saysoen maər soo veel te backen als voor 't aenstaende jaer duncken genouch te sullen hebben om te vermesselen, alsoo doch de principaelste ende swaerste huysinge, poort, cruyt- ende andere kelders, magasijnen, packhuysen ende oock het cat binnen 't fort etc. van steen meest voltoyt ende affgetimmert sijn, ende datter buyten de fortresse van noode is off noch worden sal, heefft soo veele niet van doen, ende sal sich te maken wesen.

9 dito

naermiddaghs ter rhede arriveerde 't fluytscheepien de Meulen van de camer Hoorn, daer schipper op was Jacob Stevense Molenwerff van de camer Hoorn, primo Juny passato met Breda ende Ulisses tegelijck uyt Vlie geloopen met 36 coppen, daervan een gestorven ende oock den sieckentroosters vrouw, wesende de rest tot de officieren incluys vrij

aen 't scheurbuyck vast, alsoo nergens hadde aengeweest als in de bay van St. Helena, beneden de Saldanhabay op 32¾ grade Z.breete leggende, daer geen water, maer eenige vogels ende porceleyngroente gevonden ende schoon gemaeckt, mitsgaders oock wat steen tot ballast gehaelt hadden, alsoo vrij ranck waren, wesende daer gecomen den 24, mitsgaders weder vertrocken den laesten van den verleden maent, sulx het vandaer bij dit Z.ooste mousson in 9 dagen (aff en aen de wal gehouden) hebben opgehaelt, sijnde wel omtrent de 40 mijlen, mitsgaders van de voorsz. bay tot de Saldanhabay, langhs de wal bevonden fraye steckgronden op 20, 30 ende 40 vademen om te anckeren, ende die bay van St. Helena soo schoon ende beter als dese Taeffelbaey, voor alle winden behalven de N. ende N.oostelijcke winden beschut, bequaem ende schoon om altijt uyt ende in te loopen.

10 dito

quam hier smiddaghs ter rhede een Engels fluytien, wat cleynder als de Wakende boy, hollants maeksel, genaempt de Postiljon van Londen, 28 Juny ouden stijl uyt Pleymout geseylt, groot omtrent 60 lasten ende tenderende directelijck na Bantam, daerop schipper Jhan Kinghsman, ende coopman Samuel Keerdt, ophebbende tusschen de 30 ende 40 man, welcke op twee nae al te malen, soo sij seyden, gesont waren, hoewel nergens hadden aengeweest, als nu hier versoeckende wat water te halen. Item oock te mogen hebben voor haer gelt eenige koebeesten, schapen ende thuynvruchten tot ververssinge, 't welcke namentlijck wegen 't beestiael beleeffdelijck op eygen behoefftigheyt is g'excuseert, doch vergunt liberteyt (gelijck de vorige) om water te halen ende te vissen met haer zegen langs de stranden etc., mitsgaders oock van de particulieren uyt hare thuyntien te mogen copen soo veele ende sulcke vruchten alsse sullen

cunnen becomen, soo de hare voor dato mede is toegestaen. 't Begondt 's avonts heel hardt uytten Z.Z. oosten te wayen, 't welck des nachts noch meer toenam ende den 11 dito even vehement aenhieldt, sulcx d'Engelse op de gister gedane nodiginge van den Commandeur heden bij denselven niet costen op 't middaghmael ten eeten comen. Op dato is 't volcq weder na 't bos gesonden om noch al meer blacken (tot het onderhanden sijnde hoofft gereet gemaeckt) op 't wagenpadt te halen. Ondertusschen isser ook volcq omtrent 2 mijlen van 't fort besigh aen 't branthouthacken voor de steenoven, daer men nu oock lustigh aen arbeydende is, soo dat het radt in alles hier noch al lustigh gaende blijfft, ende de tabacqplanterij mede onderhanden is ende wes meer noch al nodich vereyssende.

15 dito

smorgens (de wind) noch niet affnemende, waerdoor die van de Meulen belet bleven haer water aen boort te halen.

16 dito.

Item harde stormwinden tot belet alsvoren. Is den Commandeur den Leeuwenbergh eens buyten rontsom gegaen, te vernemen, hoe 't sigh aen de Zeekant achter aen de Noortwestsijde van dito berg met dese winden al hieldt. Daer comende bevond het gansch stil. Ja selffs een N. westelijck luchien wel 1½ mijl uytte zee tegen denselven bergh labbertiens aenwayende ende een streeck wel van een goede mijl weeghs breet. aen weercanten van dewelcke, namentlijck uytte Taeffelbay ende buyten Z. westwaerts t' zee de wint als voorsz. in 't gesight wacker hardt van den Z.Z. oosten bloes. Tot vervorderinge dan alhier sulcke onverwachte stilte achter off t' zeewaerts van den Leeuwenberg omtrent ¾ mijl van 't fort vernemende heefft den Commandeur beginnen te speculeren op de gronde van de vlacte tusschen deselve ende de zee-

strant (stijff ¼ mijl breet) leggende, off die bequaem soude moge wesen om coorn te sayen, welcke wat schrael bevonden sijn; doch sal dagelijx nader ondersocht worden om tegen 't bequame saysoen eens mede preuve van te nemen, alsoo dese stilte bij dit Z.ooste mousson voor 't coren een gewenste sake soude wesen, vermits de granen hier achter 't fort in de Taeffelvaley van de gemelte Z.Z. ooste winden al de airen worden uytgeslagen, daer het jegenwoordigh noch nergens nae halff rijp is. maer aen 't ronde doornbossien (dickmael aengeroert) hadt het coren (mede al in airen staende) volgens 't rapport van 't wagenvolcq (ons dagelijcx brengende) gansch geen last geleden, alsoo de Z.Z. ooste winden daer oock wel redelijck stijff deurcoelden, maer nergens nae soo hardt, ende dat oock maer gestadigh sonder eenige valwinden offte buyen, die men omtrent tot op een mijl 't fort naderend ende den Taeffelbergh wat noortwars omcomende, eerst begindt te vernemen, sulx het (soo 't sigh tot noch laet aensien) aldaer ende vorder in de vlacte besuyden dito bergh wel gaen sal. Sulx achter den Leeuwenbergh bij nader ondersoeck oock te verhoopen is, alsoo daer wel een vlacte van over de 100 mergen landts is leggende, vrij nader bij 't fort ende fray te bewaren voor de Hottentoos etc.

17 dito

smorgens was 't weer sedert midnacht heel bedaert ende stil geworden, maer soo haest ende quam de son niet op, off het begond al wederom even stijff uytten Z.Z. oosten te wayen, sulx noch al geen boots costen varen. Den Commandeur is derhalven eens wederom gegaen na gemelte doornbossien, daer 't meest stil was, eenlijck wayende een labber somerluchien, ende 't coren, als boven aengeroert, gansch ongeschent, mitsgaders de boeckweyt ende gesayde boonen, erten etc. beter ende frayer wassende als

hieromtrent 't fort, stellende den Commandeur daer wijders wat ordre, insonderheyt op de tabackplantagie, welckes tijt nu principael is.

18 dito

betogen lucht ende westelijcke coelte, waermede 't Engels fluytien de Posteljon (meermaels aengetogen) t' zeyl gingh. Ende des namiddagh hier weder retourneerde uytte Saldanhabay ons Robbejachien met 900 bosien riet, ende raport dat nieuwe mast ingeset ende door de scheggen treffelijck in 't wenden ende drayen etc. gecregen hadden; doch inwoonders hadden geen altoos in de gemelte bay vernomen, maer wel goet deel robben op d'Eylanden, sulx het nu weder tot die vanghst sal beginnen tijt te worden.

20 dito

is op dato begonnen den taruw achter 't fort staende, aff te mayen, welcke noch niet wel rijp sijnde, van de laest gewayde harde Z.Z.O. winden, meest altemalen de airen uytgewayt sijn, sulcx het 20e deel daer niet van behouden blijfft, maer 't coren aen 't ronde doornbossien heefft, als dickmael aengerocrt, gansch geen noot ende staet nae wensch, soo datter noch hoop is, om daervan sooveel saetcoren noch wel te winnen alsser tegen 't aenstaende van doen sal wesen om weder op meerder gereet te maken landt te versayen.

21 dito

sijn op dato weder drie jonge bulletiens gelubt, sulx wij jegenwoordigh al in de vaste sulck jongh geslagen hebben, waervan seer sware ossen staen te groyen, volgens preuve daervan genomen, ende apparent wel ingesouten sullen cunnen worden. Desen avont sijn die van de Meulen affscheyt gegeven om hun reyse na Batavia te vervorderen, neffens een brieffken aen d'Ed. heeren Gouverneur-Generael ende Raden van India.

23 dito.

N. weste coelte, waerdoor de Meulen noch

niet coste t' zeyl geraken; doch compt dese regen treffelijck op de plantagie, voornamentlijck op den tabacq, cool ende watermeloenen, daer men nu principael mede besigh is om de kers ende retourschepen mede te ververssen. In den morgenstont even voor 't slaen van de revalie hadden de wolven een groot gebaer gemaeckt, omtrent crael van de beesten, ende was oock een wolff gejaeght van een leeuw, die om hem te ontloopen tegen de wallen van 't fort was opgelopen, dat hij boven aen te stormpalen steuytende, weder van boven neer in de gracht viel ende doen voorts de leeuw noch ontquam.

Met dit regenachtigh weer is den Commandeur eens wederom den Leeuwenbergh achter bij de zeecant heen gewandelt, met spaden de gronden (door de nattigheyt wat sachter geworden sijnde) overal wat ingravende, ende speculerende op de bequaemheyt van deselve, die tamelijcke goet bevonden is, altoos sulx dat te pijne sij om tegen de tijt preuve te nemen, hoe 't sigh daer met de corenbouw sal willen vougen, maer yts anders soude ongeraden wesen daer te planten offte sayen, vermits geen vers water daeromtrent te crijgen is, om de plantagies te bevochtigen, des het met granen alleen besocht dient, 't welck in May met 't begin van de regenteyt gesayt sijnde, om dees tijt van 't droge Z.ooste mousson begint te rijpen, ende aldaar voor felle valbuyen fray beschut sal blijven, soo dagelijcx claer bevonden wort.

24 dito

smorgens betogen lucht ende bequaem weer met een N.west labber coeltien, daer 't fluytscheepien de Meulen mede onderleyde t' sijl te gaen, ende al laverende sijn best dede om buyten in zee te geraecken; maer 't wilde niet wel lucken ende moste weeder ten ancker comen tot snamiddaghs 't luchien van den Z. westen wordende, gingh hij weder t' zeyl ende quam

fray in zee. d'Almogende verleene 't selve een geluckige behouden reyse.

Heden is bij resolutie goetgevonden d' aenstaende weecke de robbenvanghst weder bij der handt te vatten ende om ten dien eynde te meer volcq aff te mogen steecken, alsdan de steenbackerij vorder te staken etc. als breeder in 't resolutieboucq onder dato deser na te sien.

25 dito

isser weder een deel volcq na 't bos gesonden om noch al meer balcken (tot het onderhande sijnde hoofft van noden) uyt te halen ende op 't wagenpadt te slepen. Dewijle 't wilt gedierte jegenwoordigh hieromtrent vrij is grasserende ende soo stout worden, dat eenige deuren off plaetsen openhoude, wel derven daerin comen, soo haest maer den avont begint te vallen, oock op veele plaetse ja selffs in de thuynen wel bij dage haer verthonen, sulx dat men qualijck ergens derff aleenigh gaen ende 't bestiael daerdoor groot perijckel loopt, hoe nauwe wacht daerop genomen wordt. Soo is tegen den avont in een verholen schuylplaets een persoon met een wel geladen snaphaen geleyt, ende voort selve een doot calff tot een lockaes, daer de wolff dewijl 't avondgebet gedaen wierdt, dito persoon in 't selve noch present was, al ten eersten was aengeweest, sulx denselven aengaende leggen in gemelte plaetse schuylen omtrent 3 uyren dat nae den wolff wederom na 't voors. aes quam, ende alsdoen geschoten wierdt, aen allen twelcke dan te bespeuren sij, dat sigh dese wilde dieren hun hier dicht bij ende omtrent houden ende dierhalven vrij dangereux is ergens alleen te gaen wandelen.

26 dito

wierd 't fluytien de Meulen noch onder 't Robbeneylandt gesien, apparent niet cunnende met dese westelijcke lnchiens in zee comen.

Heden is 't Robbejachien na 't Robbeneylandt om

20 schapen voor de schepen, als te lesen per onderstaende brieffken geschreven.

Aen Sybrant Rinckes ende Willem Harmenss.
Wij senden ulieden per 't Robbejacht 2 maenden victualie, sendt ons wederom 20 stux schapen voor de schepen, met oock den hollantsen ram, hier neffens gaen 2 jonge rammetiens om te lubben ende veth geweyt te worden, ende 2 jonge oyties tot de aenteelt, hiermede Gode in genaden bevolen ende gegroet van ulieder vrunt. Was geteyckent J.v. Riebeeck, den 26en December 1666.

In den morgenstondt wierd een schip uytter zee comende gesien, 't welck omtrent 8 uyren hier wel ter rhede quam, sijnde 't fluytscheepien de Wachter, daerop schipper Evert, 11 April passato met de Parl ende Wakende boey tegelijck uytgeseylt in Wight, den 18 ditto aengeloopen ende vandaer vertrocken den 17 May, mitsgaders naderhant op den 6 Augusty de Serliones (sic) om water aengedaen, van waer den 17 dito gescheyden was ende vrij gesuckelt hadt eer de liny heefft cunnen passeren, alsoo den 29 September daer eerst doorgeraeckt is, een Spangaert den 17 Juny tenderende na Rio de Plate, ende een hollants scheepie als dit (bij na) ongeprayt den 24 September omtrent de liny beiegent hebbende, was uytgevaren met 40 coppen, waervan Godeloff onaengesien de lange reyse, niet een gestorven noch sieck was, als 3 a 4, maer wat clagende in de beenen van scheurbuyck, de rest altemalen fris ende gesont, die om haer bij deselve gesontheyt te conserveren, dagelijcx allerhande ververssinge in overvloet na boort geschickt werdt.

27 dito

hardt buyigh weer uytten Z.Z. oosten, maer

achter den Taeffelbergh omtrent 't corenlandt mooy weer. Item oock in ende omtrent 't bos daer den Commandeur heden eens heen was om eenige ordre te stellen op het houthacken etc.

28 dito

't Robbejachtien retourneerde van 't Robbeeylandt, met 20 lustige vette schapen ende rapport datter nu noch stijff 360 stux waren, sulx den aenteelt daer treffelijck gaet.

2 December

't Robbejachtien ende de chaloup Pequijn sijn vertrocken na de Saldanhabay met 28 coppen geprovideert voor 3 maenden ende versien met alle gereetschappen etc. tot de robbevanghst onder opsight van den adsistent Jan Woutersz. van Middelburgh, welcke de vorige jare dito vanghst oock heefft waergenomen. d'Almogende geve datter weder een goet deel vellen mogen opgesamelt worden tot soulaes van Compagnies swaer dragende lasten aen dese plaetse etc.

Op dato sijn d'opperhooffden van 't fluytien de Wachter mede affscheyt gegeven om met d' eerste goede wint te vertrecken na Batavia ende g' intregeert onse brieven aen d' Ed. Heeren Generael ende Raden van India.

Sondagh den 3 dito

smorgens voordagh wierd weder een ander schip in de mondt van de bay vernomen, 't welck vermits de variabel luchjens niet wel coste ter rechter rhede comen. Ondertusschen de Wachter seylreet leggende, wierd deselve wat opgehouden ende een sloep na verhaelde schip gesonden, om noch tijdinge op Batavia te mogen brengen, wie ende hoe 't daermede gelegen was etc. Welcke sloep dan even na den middagh wederom comende, bracht raport, dat het was de fluyth de Vogelesangh van de camer Amsterdam, daerop schipper Robbert Ram, 27 Juny passato uytgelopen ende Islie May aengeweest, opheb-

bende gehadt stijff 208 coppen, daerder 8 van gestorven waren, ende jegenwoordigh veele aen 't scheurbuyck lagen. Ditto rapport dan gedaen sijnde in presentie van den schipper van 't fluytien de Wachter, is denselven terstondt daermede na boort gevaren met ordre om 't selve mondelijck aen d' Ed. Heeren Generael ende Raden van India sodanich te rapporteeren, dewijle doch om sulcx te schrijven den tijt niet toeliet, vermits verhaelde fluytien maer aen een light anckertien met de seylen op de mast vaerdigh lagh ende 't luchien hem fray uytten Z.Z. oosten quam te favoriseren, 't welck moste waergenomen worden, om 't selve niet nodeloos te verleggen, ende dan light 5 a 6 dagen na een ander goede wint te wachten, welcken volgende den schipper voornoemt dan alsvoren na boort gevaren sijnde, is datelijck met gemelte tijdingh gegaen ende fray in zee geraeckt. Godt geve het behouden reyse.

4 dito

smorgen mooy weer ende 't luchien uytten westelijcker handt, waermede de Vogelesangh bequamelijck ter behoorlijcker rheede arriveerde.

5 dito

is den Commandeur eens na 't corenlandt ende bos gereden, omdat over verscheyden saken van gewoonte 't oogh te laten gaen, ten eynde de luyden te meer in haren ijver overal mochten gehouden worden, latende met hem met eenen medegaen op een wagen alle de nederlantsche vrouwe van de Caep, om oock deselve oock eens wat vermaeck aen dese plaetse aen te doen, met dewelcke dan een goet stuck 't landt is ingereden, alsmede in 't bos etc. tot desselver plaisier bijsonderlijck te scheppen in den wasdom van het coren, tabacq, Turxe ende andere boonen, aen 't ronde doornbosien soo schoon ende treffelijck staende, off 't selffs in 't Vaderlandt was, gelijck vooren dickmael aengetogen.

6 dito

brachten op den avont de beestewachters tijdinge, dat omtrent 1½ mijl van hier bij en omtrent de mostertbladen waren gecomen veele Hottentoos, met veel 3 a 4000 beesten, van welcke oock eenige aen 't fort verschenen waren ende geseyt hebben partije vee aen d' Ed. Compagnie te verhandelen, 't welck te wenschen sij.

7 dito

wierd gelijck oock gister den hovenier met eenige van sijn volcq na 't ronde doornbosien gesonden, om aldaer de laeste erten sonder schellen voor dit saysoen in d' aerdt (ten dien eynde gereet makende) te brengen, gelijck g'effectueert is.

Ende hebben de gemelte Hottentoos heden maer 1 mager beest ende 4 dito schapen aengebracht ende verhandelt.

8 dito

isser noch een beest van deselve Hottentoos gehandelt, ende wisten te seggen dat Herry met een grooten trop beesten bij de soutpannen omtrent 4 mijlen van hier lagh, waeromme den Commandeur den 9 dito smorgens stil weer sijnde den sargeant ende 1 corporael met sommige soldaeten na Herry sond omme denselven aff te nodigen, met verseeckeringe, soo ons veel vee toebracht, hij als vrunt weder soude worden aengenomen etc. Gemelte sargiant, des namiddaghs wederom comende, rapporteerde, dat Herry met sijn negrij (bestaende in 5 huysen) almede omtrent de meergenoemde mostertbladen gecomen was, bij hem hebbende wel 200 schapen ende 200 beesten, behalven noch 4 andre negrijen, samen wel 64 huysen ende veel vee uytmakende, doch dat Herry niet derven uytcomen, vresende dat men hem wechnemen wilde, maer van te contrarie verseeckeringe gedaen sijnde, quamen ten laesten noch te voorschijn, trillende ende bevende van vreese als een juffershontien, waeraen sijn ongeruste ende besoetelde con-

sjentie genoeghsaem te bespeuren was. Met hem in gespreck gecomen wesende, had geseght, indien den Commandeur hem in genade ende als vrunt weder wilde aennemen, woude morgen met 20 stux beesten ende schapen affcomen, om aen ons te verhandelen ende maken dat wij van andre inwoonders mees bestiael souden crijgen, als wij maer coper ende tabacq genoegh bij ons hadden etc., daer d'Almogende geluck toe geve.

Sondagh den 10 dito. Herry na sijne gedane beloflten van gister niet comende, is den Commandeur des achternoens na de gedane parade, met eenige soldaten ende vergeselschapt met d' opperhooffde des fluytschips de Vogelesangh eens selffs in persoon na sijn ende d'andre Hottentoos leger gegaen. Item oocq bij de plantagies achter den Taeffelbergh, om op sommige saken aldaer empassant oock wat ordre te geven voor d'aenstaende weke etc.

Bij Herry comende, wierd denselven uyttermaten g'altereert bevonden uyt vreesen dat men hem wechnemen wilde, alsoo hij veelmael vraeghde item oock off den Commandeur hem oock wilde quaet doen offte dootslaen etc. waerop hem tot antwoort wierd gegeven ende versekeringe gedaen van neen, maer dat hij als een goet vrunt gelijck te voren vrijmoedich mochte aen 't fort ❘comen ende in des Commandeurs huys eeten en drincken, indien hij voortaen maer een eerlijck man wilde wesen ende maken, dat d'Ed. Compagnie veel beesten ende schapen wierden toegebracht ende soo voorts, waerop denselven tot antwoort gaff, dat dese luyden die hier lagen, seyde hij, Caepman ende consorten, van haer vee moeten leven, maer over 10 dagen off weynigh langer souden op sijn aenmaninge ander volcq affcomen, ende wel soo veel beestiael aenbrengen als wij coper hadden te verhandelen, maer van dese Caepmans ende haer met-

genoten seyde hij, wist den Commandeur emmers wel door genoechsame experientie dat niet te crijgen was, als moetende van haer bestiael leven, vermits het hunne principale rijckdom was etc., waermede sigh den Commandeur dan liet tevreden wesen, ende tot teycken van vruntschap Herry een schaeltien Spaense wijn toegebrocht ende rontsom veele van de principaelste Hottentoos een arackien liet omschenken, neffens oock een tabacquien etc., daerop met danssen ende springen door veele Hottentoos met hare wijve ende kinderen groote vreughde ende blijschap bedreven wierdt ende alsoo na eenige verdere bewesene vruntschap wel vernought van den anderen scheyden. Mogen hopen Herry met 't aenbrengen van veel beestiael sigh noch een goet man maecken zal.

11 dito.

Heden is partije coren bij 't ronde doornbosien begonnen aff te mayen, van 't welcke niet een air door de winden beschadight bevonden sij, nietjegenstaende 't selve (om ter deegen proef te hebben) overrijp is geworden, sulcx wij nu volcomen verseeckert sijn, dat den corenbou daer ende noch verder wel gaen sal.

Soo sijn daer oock noch eenige pattattissen aen stuck gebroken ende gesneden in d'meulen ende drooge gront geplant.

12 dito

wierdtter een beest met een schaep gehandelt, 't welck aen de Vogelesangh gesonden is.

13 dito

sijn die van de voorgemelte fluyte affscheyt gegeven, om met den eersten goeden wint t' zeyl te gaen, hun reyse na Batavia te vervorderen, latende hier niet meer als 2 siecken, tegen weder eenige gereconvaliseerde van de voorige schepen.

Op dato is oock de boeckweyt (bij 't ronde bossien voorsz. tot een proeff gesayt), parthije aff gemayt seer treffelijck ende soo groff van corn als erten vallende.

14 dito

voorsz. schip gingh onder seyl met meninge om boven 't Robbeneylandt in zee te geraecken, doch misten hem ende quam dierhalven op den middach weder ter rheede, des hem door den Commandeur naerder onderrecht gesonden wierd, dat hij met soodanige wint beneden 't Robbeneylandt veel beter ende na wil ende wensch soude cunnen zee crijgen, gelijck als de gantsche retourvlote tegelijck ende meest al de schepen deden etc., vermits boven dito eylandt willende uytloopen, al wayt het selffs heel fel uytten Z.Z. oosten, altijt onder 't hoge landt van den Leeuwenbergh calm is ende de schepen daerdoor niet voort cunnen, maer groot hasard lopen, om op de clippen te drijven, die t' sewaerts veel van 't Robbeneylandt aff leggen, waervan men beneden heen geen noot heefft, maer overal goede anckergront ende reden vinden can, mitsgaders met een Z. weste koelte dicht onder 't selve heen fray can 't zee comen ende met een Z.ooste wint beneden dito eylandt voor wint afflopende ende maer een weynich leger gecomen wesends, half wint dwersch in zee steecken can, sonder de calmte van de Leeuwenbergh aldaer subiect te wesen, als wesende dan te veer onder de luwte van daen, daer de gemelte winden fris deurcoelende ende ten eynde voorsz. dienende sijn. Ende off beneden dito eylanden de wint haer uytten N. westen al mochte ontmoeten, soo isser deselve even favorabel als den Z.oosten, vermits dan over den andren bergh even schoon cunnen t' see comen ende alsdan oock datelijck de hoeck van de Caep ruymschoots boven zeylen, tot bijsondre vorderinge ende spoet hunner reyse na Batavia etc.

15 dito.

Meergenoemde fluytie ging onder seyl, sijn cours na bovengeschreven onderrightinge beneden 't Robbeneylandt om nemende, ende alsoo fray t' zee

rakende. d'Almogende verleene 't selve vorder geluck ende behouden reyse.

Heden is 't laeste coren hier achter 't fort in de Taffelvaley affgemayt, staende noch maer weynich boekweyt op een ackertien, ende bij 't ronde doornbosien den meesten taruw, die in d' andre weeck oock sel bequaem wesen te mayen, ende is men hier ondertusschen vast mede besigh d' affgemayde coornackers om te spitten, mesten, ende met cool te planten voor de retourvlote ende kermisschepen te dienen etc.

16 dito

cregen tijdinge dat Herry, Caepman ende consorten metten andren opgebroken ende wel 1½ mijl verder achter den Taeffelbergh al verbij 't ronde doornbosien affgeweecken waren, mitsgaders haer ter neder geslagen hadden beneden 't bos, in de leeghte daer 't voornemen is tegen 't aenstaende saysoen de vordre corenbouw bij der handt te nemen.

Sondagh den 17.

Is den Commandeur des achternoens na de gedane parade selffs eens na voorsz. Herry etc. gegaen. Daer comende had hem derselve wegh gesteecken, apparent niet dervende te voorschijn comen, omdat sijn belofften verleden Sondagh gedaen niet hadde volbracht, namentlijck dat hij met partije beesten ende schapen des ander ende volgende dagen soude affgecomen hebben om te verhandelen etc. Ende alhoewel hem verseeckeringe genoegh wierde gedaen, dat hem geen leet geschieden soude, soo en dorst hij echter evenwel niet voor den dagh comen, des (d'andre Hottentoos met vrouw ende kinderen wel 10 a 1200 sterck) tot teycken van vruntschap wat tabacq ende een arackien etc. vereert hebbende, den Commandeur neffens de sijne wederom is vertrocken ende tegen den avondt thuys gecomen, wachtende wat Godt de Heere van andre inwoonders (na dese aff te comen)

gelieve te geven alsoo van dit volckien (als doorgaens ervaren) doch niet becomen is.

18 dito

waren weder besigh noch een sware cas van lustige sware balckien met swavelstaerten, kespen etc. in den andren gewerckt, in zee aen 't eerst uytgestelde hoofft te brengen. Item oock 't selve te vullen met tackenbossen ende sware clipsteen, hoedanige cassen noch 11 sullen moeten aengemaeckt worden ende 15 voeten van den andren leggen, met sware balcken brughswijse aen malcanderen gehecht, sulcx aen 't selve noch een goede wijl werck is, vermits 't hout wat verder ende moeyelijcker uyt 't bos te halen valt etc.

19 dito

sijn noch 2 sulcke sware cassen offte hooffden in zee gebracht ende met tackebossen ende steen gesoncken. Heden was den sargeant met 4 a 5 man (quansuys uyt sigh selffs) weder bij Herry gewesst, maer had sigh denselven soo groots gehouden, dat niet eens uyt sijn huys wilde comen, noch eenigh bescheyt geven wat hij voornemens was.

23 dito.

Heden is 't volcq weder na 't bos gesonden, om noch al meer balcken voor het onderhanden sijnde hoofft uyttehalen, tot 't welcke noch wel 7 a 8 cassen boven de 2 van dage gesoncken van nooden sijn, behalven noch al veel andre groote balcken ende plancken etc., die der boven op ende over geleyt moeten worden.

Soo is op dato bij den Commandeur (uytgegaen sijnde om na gewoonte d' een ende d' ander commoditeyten op te soecken) oock gevonden in de duynen achter den bil van den Leeuwenbergh, omtrent ½ Engelse mijl van 't fort, seer schoone witte craelsteen, fray sacht ende bequaem om te houwen, alsoo goet alse op Batavia is, 't welck in de huysbouwinge etc. groote accommodatie hier aen de Caep geven sal, alsoo deselve in vrij goede quantité bevonden sij ende

het steenvormen ende backen, vermits 't graven ende toemaken van de cley ende 't branthout halen een groot werck aen sigh heefft.

28 dito

goet weer met betrocken lucht ende somtijts een regenvlaeghien, 't eerst wel in 6 weecken, ende dierhalven treffelijck te pas comende op de plantagies bijsonderlijck de cool ende tabacq, daer men nu principaelst mede besigh is; maer 't hield wat te vroegh weder op.

Op dato isser oock partije volcq gesonden na 't ronde doornbossien om 't coren ende boeckweyt voorts aff te mayen. Item oock andre aen 't dorssen gestelt, mitsgaders al de timmer- ende voerluyden na 't bos gesonden, om metterhaest noch een goet deel balcken aff te hacken tot het onderhanden sijnde hoofft, ten eynde 't selve noch voor de wintertijt mochte claer worde, opdat 't volcq van de schepen voortaen drooghvoets haer water mogen halen, 't welck niet weynigh tot conservatie haerder gesondheyt sal strecken etc. 't Steenvormen is men oock noch aen besigh, als oock alle dagen om branthout daertoe bij de wercken te halen wel 3 mijlen van hier, staende het metselen aen 't cat binnen 't fort (heel nodigh om de meeste diffentie noch een viercant hoger opgetrocken wordende) mede niet stil. Ende wort oock alle dagen 't Robbejachien verwacht uyt de Saldanhabay om te horen hoe sigh 't werck daer aen de robbevanghst mede aenstelt etc. Aen allen 't welcke te bespeuren is, dat men hier aen veel saken noch al nodigh werck heefft, behalven de reparatien om alles na behoren te onderhouden ende dat gemaeckt is niet te laten vervallen, waerop tegenover 1 a 2 maenden den tijt weder aencompt, om wildernissen uyt te royen ende boulandt gereet te maken tot coren etc.

30 dito

is al 't volcq meest na 't bos gesonden, om

de affgehackte boomen buyten op 't wagenpadt te slepen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


Over dit hoofdstuk/artikel

titels


datums