Dagverhaal (ed. Historisch Genootschap, Utrecht)
(1884-1893)–Jan van Riebeeck–
Auteursrecht onbekend[1653]Januario Ao 1653. Pmo do.Nieuwjaersdagh bleeff den Z. Oosten wint noch al even stijff wayen, comende de Saldanhars redelijck vroegh met 7 schapen, die voor 't sermoen noch handelden. Op dato hebben, door veelvoudige voorspraecke ende op belofften van goede beterschap, uyt de kettingh wederom gelargeert, de persoonen Gerrit Dircksz, Jan Blanx ende Willem Huytjes, daer se voor twee jaren in gebannen waren, omdat haer voor dato hadden fugityff gestelt. Soo oock den gesuspendeerden corporael over de soldaten wederom met dit nieuwe jaer in sijn bedieninge gestelt, op hoope, volgens gedaene belofften, des selffs begane faulten met beter comportementen sall repareren. | |||||||||
[pagina 160]
| |||||||||
Bequamen van de Saldanhars 8 stux schapen, ende is ons weder affgestorven een van de Hollantse verckens, die hier gansch niet schijnen te sullen aerden, item een kalff ende schaep. 't Bleeff tegen den nacht noch al even hard wayen, tot groot beleth in onse wercken, alsoo geen cruywagens door de stercke wint op de plancken cunnen gehouden worden, sijnde quaet genoegh, dat men met 't ledige lijff can gaende ende staende houden, wordende bovendien door den drooge wint de aerde soo hard ende moeyelijck om uyt te halen offt formele steenclippen waren. | |||||||||
4 do.Schoon helder sonneschijn ende stil warm weer. Sonden den sieckentrooster met den corporael van de soldaten ende 6 musquettiers, nevens wat coper, taback ende pijpen, na de Saldanhars, omme te vernemen, dewijle dagelix met soo weynigh vee hier bij 't fort comen, off daer beter met ons souden willen handelen als hier. Ondertusschen cregen hier noch 7 stux schapen, ende sijluyden snamiddaghs wederom comende brachten met haer 2 koeyen, 1 bul, 1 os, 1 pinck ende een calffjen, met 11 schapen, van de Saldanhars 1½ mijl van hier geruylt, welcke nae hun seggen meer genegen souden hebben geschenen om daer met ons te handelen als hier bij 't fort te comen, des oock voornemens sijn overmorgen (maendagh wesende) 'tselve wederom te onderstaen. Behalven 't vee bij d' onsen geruylt, quamen oock eenige Saldanhars beneffens haer met noch 4 koeyen, een calff ende 6 schapen, die hun oock noch al affhandelden, soodat op dato | |||||||||
[pagina 161]
| |||||||||
bequamen 9 stux koebeesten ende 24 schapen, jongh en out; de Heere sij gelooft voor den zegen. Aen d' oversijde van de bay, omtrent 't vrack van Haerlem, was 't lant overal ende langhs de gansche cust heen, al heel na de bay van Saldanha toe, vol vuyren, dat nae 't seggen van Herry altemalen volck met vee was, die noch hier te verwachten hadden. Sulcx soo sijnde ende deselve wat graegh nae coper vallende, salt met den veehandel misschien noch wel gaen, dat Godt geve. Ware te wenschen, dat wat meer taback hadden, alsoo deselve heel op 't lest loopt, dat ons dapper verlegen maecken sal, want beter vee sonder coper met taback alleen, als sonder taback met coper alleen, te crijgen soude wesen, gelijck vóór desen meermalen genoteert hebben. | |||||||||
Sondagh 5 do.Idem moy stil warm weer, maer begond op den namiddagh ende tegen den nacht al wederom lustigh over den Taeffelbergh uytten Z. Oosten aen te wayen, ende cregen op dato 12 schapen, met 2 koeyen, een os, 2 kalven ende een pinck van de Saldanhars, voor coper ende taback, daer de leste rol al halff van geconsumeert is, ende dierhalven voor 't coper opraecken sal. | |||||||||
6 do.Schoon helder sonneschijn weer. Hebben smorgens vroegh den sieckentrooster Willem Barentsz Wylant, nevens eenige soldaten, wederom heen gestuyrt met coper en taback na de Saldanhars, omtrent 1½ à 2 mijlen van hier, om soo veel vee te handelen, als becomen sal cunnen, ons tusschen wijle hier vast besigh houdende, met 't weynige overige volck, aen de nodige wercken van de fortificatie metselen ende decken van huysingen, mitsgaders 't ingaderen ende winnen van saden van croppen, radijs, andivy, spenagie, erten sonder schellen etc, taruw etc. ende wijders noch wat lant preparerende, omme eenige aen- | |||||||||
[pagina 162]
| |||||||||
comende plantjes cool te verplanten, die hier soo extraordinaire schoon sluyt ende tiert als in 't vaderlant, gelijck oock de wortelen ende rapen, daer redelijck tegen de comste van de retourvloote, nae alle vertoonende apparentie, van sullen versien wesen, omme neffens 't gehandelde vee haer tot treffelijcke ververssinge te strecken. 't Ware te wenschen, dat van wortelen ende rapen elck een corensack vol saet hadden, souden haest soo veel hebben als uyt de goeden costen eeten, ende tot mestinge van verckens diende. Beetwortelen, radijs, beet ende voorts alle andere Hollantse thuynvruchten sullen metter tijt door mestinge van 't lant mede niet minder manqueren, ende ingevolge na desen overvloedige ververssinge 't gansche jaer door hier te becomen wesen. De botterkarn neempt oock langhs soo meer toe, maer 't meeste jammer is, dat de beesten hier gaer weynigh melck geven, alsoo jegenwoordigh van 25 melckbeesten boven ½ ancker melck in een gansche weeck niet crijgen, daer omtrent 3 à 3½ ℔ schoone geele boter aff hebben, beter ende schoonder als op Formosa gemaeckt wort, ende voor alsnoch maer pas soo veel als over taeffel tot broot eeten mogen, de melck somtijts onder 't volck omdeelende. Tegen den avont compt ons volck wederom met 5 koeyen, 1 os, 3 calven ende 5 pincken, nevens 8 stux schapen, van de Saldanhars gehandelt, waerbij wij hier voor 't fort hebben geruylt 2 koeyen ende 2 kalven, sulcx dat desen dagh bequamen 16 stux jonge ende oude coebeesten met 8 schapen, dat een fraye dach is, ende rapporteerde d' onse, de Saldanhars met haer huysen wel 2 mijlen verder als eergisteren lagen, ende wel soo veel hadden cunnen bemercken, ingevalle eenigh voordeel op d' onsen hadden cunnen sien, dat haer om 't copers wille wel souden affgemaeckt hebben, sijnde ongeveer 80 weerbare mannen sterck, | |||||||||
[pagina 163]
| |||||||||
ende d' onse met hun twintigen, daeronder 10 musquettiers. Ende dewijle sulcx al meer hebben gemerckt, dat d' onsen, alleen off maer met hun 2 off drien wesende, bijlen ende tabaxdoosen etc. hebben affgedwongen, sullen voortaen wat meer volck om de beesten te handelen laten mede gaen, omme te deffensiver te wesen, al soude ons werck hier wat te langer retarderen, opdat doch meenichte vee op voorraet mochten becomen tot ververssinge van de schepen, waertoe nu de gelegentheyt dient waergenomen, vermits de Saldanhars hier 't gansche jaer door niet en hebben, ende wel mercken, dat wij haer meer moeten soecken als sij ons schijnen te willen doen, sijnde een seer luye natie, haer somtijts te veel wesende dat voort gaen, laten staen dat, om haer vee aen de marckt te brengen, soo verde daermede soude willen comen aendrijven. Edoch 't scheelt ons weynigh, als 't maer sonder becommeringh off swarigheyt voor coopmanschap ende goede woorden crijgen mogen, al mostent noch al vrij verder halen, ons maer genoech sijnde dat overvloet van beesten mogen opgaeren voor d' E. Compe, tot ververssinge van de uyt 't patria ende India hier aencomende schepen. Savonts begond al weder vrij hard uytten Z. Oosten te wayen, 't welck | |||||||||
den 7 donoch al aenhield; souden anders ons volck al weder na der Saldanhars legers met coper ende taback gesonden hebben om vee te handelen. Soo bleven oock (gelijck dickwils gebeurt) door de harde wint mede beleth aen de fortificatie te arbeyden, vermits met de cruywagens niet gaende te houden is, waeromme 't volck om riet sonden, daer de huysinge mede gedeckt worden; echter cregen van dage noch 3 koeyen, 1 os ende 2 kalven, met 4 schapen. Savonts stack de wint soo affgrijsselijcken hart we- | |||||||||
[pagina 164]
| |||||||||
derom op, dat te vreesselijck was, geduyrende soodanigh tot den | |||||||||
8 dosmorgens, eer 't begond te stillen, als wanneer den sieckentrooster met 20 man g'armeert wederom uytsonden, nevens partye coper ende taback om beesten te ruylen. Ondertusschen cregen hier bij 't fort 1 os, 1 calff ende 10 schapen, blijvende ons volck den ganschen (dag) uyt. Op dato hebben d' eerste 2 roode cooltjens gesneden, soo schoon ende vast gesloten sijnde als in 't vaderlant can wesen. | |||||||||
9 do.Smorgens heel fray stil warm weder als gister. Quamen deselve wederom met 1 coe, 2 kalven ende 3 schapen, rapporterende, dat alle de Saldanhars met hun legers ende vee al vertrocken waren, tenderende om de Oost na de bay de Sambras, welcke wegh ons Herry wiste te beduyden dat alle jaren heen trocken, ende van daer 't lant dwers over wederom na de West treckende, over de baye van Saldanha wederom hier quamen. Voorsz. schapen ende coebeesten hadden becomen van den capiteyn der Saldanhars, die int aldereerste bij ons was geweest, welcke, ende geen andere meer, wel 7 à 8 mijlen van hier, heel om de Oost bijnae tegen strant aen lagh, sterck sijnde omtrent 80 weerbare mannen, in 16 stux huysjens, ende bij haer hebbende 5 à 600 extraordinaire schoone coebeesten, jae de beste wel van al de Saldanhars, ende ongeveer 2000 stux do treffelijcke schapen, daer nemmermeer, nochte oock nu, hadde willen aff scheyden, hebbende d' onse veele smaets van deselve verdragen, soodanigh dat bijnae (hoewel verdroegen) hadden aen malcanderen geraeckt; edoch ten aensien van onse expresse ordre omme deselve 't minste quaet ter werelt te doen, alschoon eenige overlast genoten, soo haddent noch gelaten, maer was nae hun seggen soo veel als lijden conde, ende dierhalven nae genoech ende oock wel | |||||||||
[pagina 165]
| |||||||||
cans geweest om al haer vee aff te nemen ende herwaerts te brengen, alsoo den corporael van de soldaten onder deselve wat bedrongen wesende, ende een poffertjen, om ontslagen te worden, uyt sijn sack boven over hunne hooffden affschietende, al de Saldanhars hun op de loop begaven, latende hun vee staen, als wanneer door d' onse wederom geroepen ende 't vee nae gedreven wierden, met beduydinge dat sulcx spelen was ende haer geen quaet doen noch eenigh vee affnemen, maer wel voor coper ende taback affhandelen wilden, ende soo daertoe niet genegen waren vrijelijck mochten gaen ende keeren; souden van ons geen quaet geschieden etc., sulcx dat noch goede vrunden scheyden met een tabackjen tot de foy. Over dit vertreck der Saldanhars Herry spreeckende, wiste ons te seggen ende beduyden, deselve nu voor 't naeste jaer niet weer te verwachten hadden, maer dat alsdan beneffens haer noch wel meer ander volck in 't lant wesende (siende dese sooveel coper mede brachten) affcomen souden, om met ons te handelen, 'twelck alsdan te ervaren staet; maer souden, als de Saldanhars (onder haer Quena genaemt), die allenskens ende maer van d' eene vette weyde na d' ander telckens met haer vee voortrecken, wat verde waren, Visman (bij haer Soaqua genaemt) met eenige, maer niet veel, coebeesten hier comen, voor dewelcke, nae sijn seggen, seer nauw op hoede moeste wesen, als sullende wel met beesten te coop comen, maer echter niet te min onder goeden schijn ons alle quaet soecken te doen, ende soo veel te stelen ende roven als vermogen, alsoo doch nergens anders als van den rooff en leven, ende al hun goet geen eygen, maer rooffgoet van de Saldanhars is, die haer derhalven in alle gelegentheden vervolghden, ende gevangen crijgende sonder genade dootsloegen ende voor de honden wierpen. | |||||||||
[pagina 166]
| |||||||||
Heden wasser niet één Saldanhar bij 't fort geweest, ende sagen om de Oost veel vuyren in 't lant, dat ons van der Saldanhars vertreck te meer gelooff dede. Mogen blijde sijn, dat een redelijcke partye beesten van haer hebben gehandelt, daervan ons volck hier aen lant treffelijck ververscht ende gespijst hebben, blijvende jegenwoordigh bij ons noch overigh 350 schapen ende 130 stux coebeesten, jongh ende out, daeronder 25 schoone melckbeesten, 1 bul ende ettelijcke fraye jonge ossjes ende coekalven, seer bequaem om aen te focken, ende eenige te laten strecken tot ververssinge voor de aencomende schepen. De Heere sij gedanckt voor dien zegen, ende geve dat van Visman oock een goet deel becomen mogen, alsoo noch niet veel meer als ons halve coper geconsumeert ofte verhandelt is; eenlijck loopt de taback op 't laest, daer in toecomende ten minsten met 1000 ℔ van dienen versien, om wat rijckelijck te mogen spenderen, vermits daer machtigh graegh nae sijn ende veel door cunnen vercrijgen; pro memorie. Verleden nacht sijnder wederom 2 schapen door wilt gediert uyt de crael gehaelt ende verslonden; aen 't spoor scheenen 't leeuwen geweest te zijn. Sedert 2 à 3 dagen sijn al weder eenige van ons volck (daeronder 4 timmerluyden) aen den loop te koey geraeckt, apparent ontstaen van eenige wilde vijgen hier op de aerde wassende, ende bij de inwoonders gegeten wordende, welcke d' onse met heele sacken vol hebben gehaelt ende sonder maet te houden sodanigh van gesnoeyt, datter nu veele van aen de loop geraeckt. 't Is een verdrietige saecke, dat 't gemeene volck soo roeckeloos over haer eygen gesontheyt sijn ende geen maet weten te houden, voor dat met de neus in de coy raecken. | |||||||||
[pagina 167]
| |||||||||
den, continueerende den ganschen dagh ende nacht, tot den | |||||||||
Sondagh 12 do.Heel stil warm weer hier onder de loute van de Taeffelbergh; maer d' oversijde deser bay den Z. Oosten wint vrij hardt wayende, sulcx hier meer gebeurt. Op dato bequamen noch 2 schapen van de Saldanhars, daer se wel 2 dagh reysens van hier mede waren comen aendrijven, ons wijsende haer vuyren, die heel ver in ende over 't geberchte om de Oost sagen branden; souden echter, nae hun seggen, soo langh daer noch leggen, somtijts al met ytwes aencomen. Den voorleden nacht was wederom een schaep van een leeuw verslonden, die op den lichten dagh smorgens noch gedeelte van 't schaep buyten de crael gesleept, door een matroos met een musquet schoot ontjaegt wiert, ende de vlucht na de clooff van de Taeffelbergh nam, nevens meenichte jackhalsen, als oock noch een ander leeuw na den Leeuwenbergh, alle beyden door d' onse verjaeght, derhalven de schapen ordonneerden voortaen savonts binnent fort te drijven ende de koebeesten, als vooren, in de crael met 8 man snachts bewaeckt te laten. | |||||||||
13 do.Stil weder met betogen lucht ende Westelijcke coele, maer geen harde wint; snamiddaghs weynigh mot ende regenachtigh. Op dato hebben onsen affgesneden ende hier aen de Caep aldereerst gewassen taru beginnen te dorssen, sijnde redelijck vet ende groff van corl ende nae alle apparentien hier nae ('t lant wat gemest sijnde) beter te succederen. 't Is jammer, dat de Z. Oostewinden hier soo hard vallen: souden anders alle soorte van graen ende vruchten hier genoech cunnen aengefockt | |||||||||
[pagina 168]
| |||||||||
worden; edoch meenen in de valeyen achter de Soute reviere de vruchten sulcken nooth niet sullen hebben, vermits daer sulcke valwinden niet subject sijn als hier over den Taeffelbergh, ende dierhalven die landen door vrijluyden bequamelijck cunnen gecultiveert worden, sijnde heel vet, schoon ende vlack, met treffelijcke schone veele soete revieren doorstrengelt, soo plaisant ende effen als men soude willen wenschen, geen Formosa (dat gesien hebbe) daer bij te passe comende. | |||||||||
14 do.Smorgens heel stil mistigh weder, maer begond op den namiddagh ende tegen den nacht al wederom hard uytten Z. Oosten te wayen. Op dato brachten ons de Saldanhars noch 1 koe ende 1 calff, dat hun voor coper ende taback affhandelden, seggende haren capteyn ofte oversten (mede gecomen), dat met haer huysen ende beesten wederom bij ons souden comen woonen. Off sulcx meenen, sal den tijt leeren; altoos wij deeden haer goet ende vrundelijck tractement met een tabackjen ende dronck wijn, om daertoe te meer aen te locken, nevens belooften van noch meerder coper voor derselver beesten te sullen geven. Ondertusschen met onsen aengenomen tolck Herry in discours wesende, gelijck meermalen geschiet is, wat de Saldanhars met coper deden, wiste ons door gebroocke Engelsse woorden soo veele te verstaen geven, dat van het selve armringen ende kettinghs (gelijck haer sagen dragen) maeckten, die aen seecker ander natie, diep te landewaert in, voor vee wederom verhandelden, ende dan jaerlix wederom ander coper van de Hollantse ende Engelse scheepen ruylden, maer waren noyt gewent soo veel beesten op een jaer te verhandelen, als nu gedaen hadden; doch als haer coper quijt waren, soudent 't naeste jaer wel weder ander halen voor vee. | |||||||||
[pagina 169]
| |||||||||
Ingevalle sulcx waer is, dat sij haer coper voor vee aen andere natien, als boven, verhandelen ende vertieren, soude 't selve een gewenste saecke voor d' E. Compe wesen, ende ingevolge met ter tijt soo abondant becomelijck, dat men in de coude tijden wel eenige ossen (seer groot ende vet vallende) souden cunnen in vaten insouten, tot geen cleyn voordeel ende accommodatie van d' E. Compe, alsoo het sout hier om niet genoech te crijgen, ende 't lant vol schoone vette weyden is, selffs onder 't gesight van Comps fortresse, wel voor duysende beesten ende schapen, boven 't geene nodigh vereysschen mach tot thuynen ende coorngewas etc., behalven dat besijden den Taeffelbergh emmers soo vet ende schoonen lant leyt, op 8 à 10 mijlen vlack genoegh niet aencomende, gelijck wel van buyten niet alleen te presumeren, maer genoechsaem te susteneren ofte vast te stellen is, aen de groote quantité wel omtrent 20(00) soo schapen als coebeesten de Saldanhars hier sedert November in de spatie van 7 à 8 mijlen in dese Taeffelvaley hebben cunnen weyen. | |||||||||
15 do.Bleefft noch al even hardt uytten Z. Oosten wayen tot tegen den middagh, doen cregen 't luchtjen N. Westelijck uytter zee, met schoon warm weer; maer wierd voor den avont noch al even hard weder als te voren, edoch snachts wederom stil. Heden quamen de voorsz. Saldanhars noch met een koe ende 5 schapen, die haer affhandelden, willende seer qualijcq van hun vee scheyden, sulcx van dit volck altijt bemerckt hebben; item dat se haer vee (veel vetter ende schoonder als d' andere sijnde) vrij costelijcker houden, ende naer advenant soo wel niet als d' andere Saldanhars daer aff scheiden willen. Op dato sijn twee coebeesten uyt de crael gemist. | |||||||||
[pagina 170]
| |||||||||
Westelijck coeltjen, ende waren verleden nacht al weder een koe met een bul wegh geraeckt, door de slordige wacht, die de wachters van deselve gehouden hadden; sijnde seer verdrietigh, dat het volck haren schuldigen dienst soo weynigh laten ter herten gaen. Schijnen der oock gansch niet nae te vragen, wat straffe off beloffte dat men doet, ende als men al denckt een sorghdragent man over de beesten te hebben, bevint men sigh telckemael al wederom bedrogen, soodat men wel schier selffs diende bij nacht ende dage daerop te waecken. | |||||||||
17 do.Smorgens mistigh weder sijnde, lieten al de coebeesten eens wederom naetellen, ende bevonden in plaetse van 138 stux (dieder noch wesen mosten) niet meer als 126, sijnde 12 te cort, altemalen door slordigh waecken der wachters als voorsz. weghgeraeckt, gelijck uyt alle derselver belijdenisse is gebleecken, dat elck even luttel op haer wachten des nachts in de crael gepast hebben, des hun met sessen elck 2 beesten, à 50 Gulden yder, tot straffe op reeckeninge hebben laten stellen, opdat hiernae te beter wacht houden mochten. Ende alhoewel door den corporael van de soldaten, met eenigh volck, daernae lieten uytsien, wierde echter tael noch teycken van deselve gevonden, in vougen niet anders costen presumeren off nu en dan bij nacht door de Hottentoos uyt de crael gehaelt, alsoo gister nacht tot twe malen de heckens op de dammen van de crael open, ende telckens beesten buyten gevonden waren. Dit onsen aengenomen tolck Herry te kennen gevende, was oock van gevoelen deselve door eenige strantlopers wegh gedreven waren, daer hij selffs wilde nae gaen uytsien, gelijck op stont oock deede. Ondertusschen stelden ordre, omme de wachten over de beesten (door matrosen, beurt om beurt, alle nachten met 3 teffens ge- | |||||||||
[pagina 171]
| |||||||||
schiedende) bij 2 vertroude adelborsten te laten commandeeren, die des avonts door de weyers, ende smorgens door deselve adelborsten wederom aen de weyers wel getelt 't vee overgelevert, mitsgaders bovendien door ons alle saterdagen eens nae getelt sal worden, op poene van den mancquerende sijn verdiende straffe te laten ontfangen etc. Snamiddaghs compt 't jacht de Goede Hoope uyt de baye van Saldanha wederom ter rheede, mede brengende omtrent 1500 stux groote ende cleyne robbenvellen, redelijck wel gedrooght, ende rapporteerden d' opperhooffden, dat wel eens sooveel souden cunnen mede gebracht hebben, in gevalle volck van kennisse als oock de nodige gereetschappen hadden gehadt om de vellen schoon te maecken, als scherpe vilders ende leertouwers messen etc., sijnde soo moeyelijck 't vet aff te schaven geweest, dat bijnae soo veel schavers als vilders hadden behoeft, ende 't volck om dien vuylen arbeyt te doen seer traegh ende moeyelijck aen te houden geweest; in vougen niet beter deegh als met partvaerdersGa naar voetnoot1) te doen sal wesen, alsoo de gagiewinners de saecken doch weynigh ter herten nemen. Soo en hadden oock gansch geen volck met vee off andere coopmanschappen vernomen, als eenige weynige cale magere strantlopers, maer wel veel vuyren te landewaert in gesien, in voegen tot noch geen handel vernomen hebben, ende 't principaelste sal wesen de robbevellen, sijnde 't speck na derselver rapport qualijck waerdigh dat ment in vaten soude overvoeren, om hier traen aff te branden, daervan uyt de 8 vaten, die mede gebracht hebben, echter preuve sullen nemen. Maer was de gemelte bay, ende | |||||||||
[pagina 172]
| |||||||||
d' eylanden daer omtrent, doorgaens soo machtige vol walvissen geweest, dat te verwonderen ware, hoewel hier sedert 't uytgaen van Augusto gansch geen in dese bay hebben vernomen, waeromme oock niet vrempt ware, die vanghst daermede waer genomen wiert, als d' E. Compe haer aen den traen soo veel gelegen lieten, tot welck een ende ander ons tot noch de nodige gereetschappen van sloepen etc. vrij gebreecken; pro memorie. Wat wijders op derselver vojagie etc. is voorgevallen ende hoe de saecken daer hebben toegegaen, can uyt de dagelixe aenteeckeningen van den boeckhouder Verburgh (hier onder g'insereert) nae gesien worden, daer toe ons refereren. Copie. | |||||||||
2 December.Des naermiddaghs, alsdoen wij in den naem des Heeren met een stijve Weste wint sijn t' zeyl gegaen, daermede noch omtrent een uyr voor sonnen ondergangh onder 't Robben-eylant, op 5 vadem santgront, ten ancker quamen, daer wij door den stuyrman eenige peguyns lieten van halen, om voort volck, dieder graegh nae waren, te laten schaffen. | |||||||||
3 do.Smorgens stil bequaem weder. Hebben andermael seyl gemaeckt met een cleyn luchtjen uytten Westen als voren comende, daermede omtrent den avont voor 't Dassen-eylant geraeckten, ende 't ancker op 10 vadem santgront gevallen sijnde, voeren met een partye volck en een jaeghhont daer noch aen, daermede wij, dewijl de andere eyeren opgaerde, aen | |||||||||
[pagina 173]
| |||||||||
't dassenjagen togen, die se alles wat in 't gesight creegh attrappeerde, tot omtrent de 8 à 29 stux toe, latende de robben ende peguyns ongetoucheert. 't Schijnt de robben nu ter tijt haer jonge werpen, dieder in sulcken ongeloofflijcken meenichte op de clippen ende 't lant leggen, dat al begeerde men een schip van 300 lasten vol vellen te hebben, had men se maer met handen te grijpen, ende de oude, dieder met geen 60 man, in jaren (nae alle schijnende apparentie), cunnen opgevangen worden, daer van op 't lant off in zee te jagen, soo dat nae onse oppinie indien yder jongh robbenvelletje (die heel schoon van haer sijn) 10 stuyvers in 't vaderlant waerdigh, off dat men der van vremde soo veel voor crijgen cost, soude het d' E. Compe jaerlix groote proffijten aenbrengen, jae de pijne waert wesende om een fluyt daer expres om hier te senden, veel guldens (behalven de oude, die gesustineert worden 't stuck een rijxdaelder waerdigh te sijn). | |||||||||
4 do.De wint N.W. met goet weder. Sijn andermael naer lant gevaren, bij ons nemende den corporael ende 2 delvers om putten te graven; maer verclaert, naerdat op verscheyde plaetsen hebben onderstaen, geen apparentie is om, als een mans diepte bent, door de clippen te cunnen comen, soodat daer moste uytscheyden, ende met den hont weder aen 't jagen peurden, dieder wederom een pertij van omtrent 4 à 26 in corten tijt bij de cop had. Vernam onder allen door aenwijsen van den corporaeleen plaets, daer de Francen haer vellen hadden geprepareert, ende apparent met groote maght van volck over doende sijn geweest, off met alle man geslagen, gevilt, geschraept (daertoe wel elff à 12 schraepboomen stonden) ende uytgereckt ende om den een na den anderen niet te laten wachten. | |||||||||
[pagina 174]
| |||||||||
't Is jammer, dat men de present geen sestigh man om te gebruycken heeft, alsmede 2 snedige roeyseylvaertuygen, daer bij heel nodigh sijnde, dieder gevoeghlijck sonder prijckel soude cunnen leggen off op 't lant gehaelt worden (als hier naer breder aenwijse), gebruyckende d' een om de gedrooghde vellen aen 't fort (ofte daer 't geordonneert wiert) te brengen, ende d' ander off ende aen varende in den Saldanhabay, om voor het aldaer ende op 't Dassen-eylant geordonneerde volck te vissen, beesten ruylen, 't volck van 't eene eylant op 't ander te brengen, ende principalijck om de te doene negotie ende ruylinge, daer voorvallende, waer te nemen, dat jaerlijx d' E. Compe, in cost als anders, in haer hier te doene oncosten machtigh soude soulageren. 't Geen, mijns gerinck gevoelens, met weynigh oncosten ende volck, sonder pryckel geschieden kan. Ende of 't geviel, dat eenige op dit ons voorstellende wilde sustineren, het pryckeleus om eenige aenstoot (alsoot een cleyn vaertuygh is) van Francen off andere gevijnsde vrunden te lijden soude lopen, 't geen wel te beduchten is, maer kan met 2 prince stuckens ende yder man een musquet wel voorgecomen werden, ende dan alsoo sterck in deffentie wesen om tegen de grootste aenstoot, dat maer van sloepen off soo groote vaertuygen als selffs is, geschieden can, hem te verweren, soodat, al quaemt ons eygen toe, die pryckel ende risco wel soude begeren te lopen. Waeromme, onder correctie, mede niet vremt was, dat ymant, die men de saeck ende kennisse van de wol ende andere nodigheden had, vertrouwde, met de aenstaende retourvloote naer 't vaderlant wiert gesonden, om voor d' E. Compe, volgens de daerover largo beschrijvinge aen deselve, met alle deligentie ende mogelijcken ijver, op de reetschappen als anders, | |||||||||
[pagina 175]
| |||||||||
die in veel nootsaeckelijckheden bestaen ende bijsonder dient op geleth te worden, acht te slaen, als saecken daer genoemde Compe veele aengelegen is, ende veel vercoopers hun weynigh aengelegen soude laten, off slecht in plaets van goet goet (dat hun rijckelijck genoegh betaelt wert) leveren, als denckende het wert vert heen gesonden, ende sullen geen clachten aen ons daerover gedaen werden, aen allen 't welcke (met kenders van villen ende vellenschrapers hebbende) 't geheele werck aen is hangende ende d' E. heeren Meesters grootelijckx schadelijck cunnen sijn, door de costelijcke equipagies, die daerom gedaen soude werden, en door sulcke bij veele schijnende cleynicheden sou verhindert blijven, 't geen door soo een persoon, sonder twijffel acht op slaende ende eenighsints op 't poinct van sijn advancemt ende honuer sach, ten deelen verhoet conde werden; edoch sal bij den E. van Riebeeck, ons opperhooft, over die ende andre saecken, alles ten meesten dienst der gemelte Compe, wel geordineert werden. | |||||||||
5 do.Smorgens, alsoo de wint een stijve topseyls coelte uyt Z.W. waeyde ende hol water liep, is 't ancker gelicht; sijn andermael t' zeyl gegaen ende hebben 't omtrent den noen in den bay van Saldanha, op 3 vadem santgront, weder laten vallen. Staet te beduchten dat (soo 't holle water langh continueert) het volck in geen 8 dagen sullen cunnen op 't Saldanhars Robben-eylant brengen, gelijck wij den E. van Riebeeck (daer over in discours wesende) hebben verhaelt, datter bij 't minste holle water geen aencomen is. Edoch willen hopen, het haest sal slecht werden, ende wat vroegh sullen aen varen, opdat wat veele vellen op voorraet der aenstaende retourvloote crijgen mogen. | |||||||||
[pagina 176]
| |||||||||
coelte. Hebben op dato naer water gegraven, dat soo sout bevonden hebben als bijcans 't seewater; den stuyrman ondertusschen weder uyt visschen geweest hebbende, heeft omtrent 3000 herders met 16 steenbraessems gevangen, die wij allen hebben laten drogen, om 't volck uyt te deelen. | |||||||||
7. 8. 9 ende 10 do.Stormachtigh weder uytten Zuyen, edoch, bij eenige cord duyrende vlaeghjens, stillekens dat vissen conde, ende deselve weder yder sijn gedeelde, die op 't eylant geordineert waren, gegeven; alsmede alle nodigheden ende montcosten voor 14 dagen langh, om bij verlegen weer (dat niet costen aencomen) wat op voorraet versien te zijn. | |||||||||
11 do.Smorgens, alsoo 't redelijck weer ende wint Z.W. was, hebben 't volck met beyde de schuyts ende soo veel nodigheden sij voeren costen, naer 't voorsz. eylant gesonden; Godt geve se daer geluckelijck mogen aencomen ende 't wel geordonneerde ten meesten proffijte voor onse heeren Meesters mogen uytvoeren. Hebbende ten dien eynde den corporael off opsiender voorgehouden, dat niemant most verschoonen, off met praetjens hem laten payen, daer Jan Hagel wel alle listen soude toe aenwenden om bevrijt van den vuyl stinckenden arbeyt te zijn, 't geen in 't minste deel niet diende toe te staen, maer de daghGa naar voetnoot1), in plaetse van de rottangh, op de cortamige, luye ende trage gasten niet te sparen; alsmede op de dootslaenders, daer hem bijsonder op te letten staet, acht te nemen, dat de boffonGa naar voetnoot2) niet en spelen, ende in plaets van do robben doot te slaen, dat wijt ende breet geschieden moet, se bedecktelijck naer zee te jagen, dat de vilders mede gaerne zien soude, want dan occasie soude hebben, | |||||||||
[pagina 177]
| |||||||||
weynigh te doen, ende dan met een buytelaers praetjen seggen: ‘wat duyvel corporael 't en is niet mogelijck dat men der veel slaen kan, want se worden al den bruy seer schuw ende kiesen 't robbenpat over de clippen in zee.’ Op alle 't welcke voorsz. corporael belooffde (alsoo hem mede aenmaende, alles tot sijn verantwoordinge quam) op sijn hoede wel soude wesen ende bij bevindinge van sodanige aen boort te senden, daer men sulcken exempel, andere ten affschricke, sullen aen statueeren, dat se naer de tweede reys geen lust sullen hebben, mede seggende sijn fortuyn ende advancement daeraen gelegen was, ende selffs niet begeerde stil te staen, als g'obligeert sijnde, volgens eer en eet aen genoemde onse heeren Meesters gedaen. Op dato comen de sloepen met allet volck wederom, in die soo veel te doen hadden als voeren costen, jae hadden de schuyt tot 2 mael bijnae vol water gehadt, soodat veel pryckel van te verongelucken affstonden, verclarende geen apparentie te zien, om aen 't voorsz. eylant te comen, dat, als meer geseyt hebben, niet vreempt is. Ende sullen hier noch wel een lange tijt leggen, eer der wat uytgerecht sal cunnen werden; edoch daer zijn der, die heel contrary van gevoelen sijn ende seggen, dat hetter mackelijcker aen te comen sal wesen, als aen 't Dassen-eylant, 't geen kinderlijcke gevoelens sijn, ende laet het, soo der niet uytgerecht wort, op hun verantwoordingh aencomen, want daer in een seecker santbay, hier voren aff geroert (dieder verscheyde cleyne, om met sloepen aen te comen, sijn), daer de Francen met haer schip apparent gelegen ende sijn vellen geladen heeft, dat wel vastelijck geloven (alsoo sijn hutten, reetschap als anders daer dichte mede bij stonden), altoos dat met een doffboot, een licht gaende galjot off ander snedich vaertuygh daer goet leggen ende voor de Z. Ooste ende andere winden | |||||||||
[pagina 178]
| |||||||||
seer besloten ende bevrijt can sijn, is seecker, daer 't zijn last heel facil soude cunnen becomen, ende oft geviele het daer een legerGa naar voetnoot1) wiert ende den zee begost aen te storten, soud' men met een spil off blox, op 't lant gestelt, het op rollen (dewijlt een harde santstrant is) soo hoogh ende mackelijck cunnen ophalen ende bij moy weer met sijn volle ladingh weder 't zee laten lopen ende 't zeyl gaen als begeren. Waer dat nu mackelijcker aen comen is, can bij den E. van Riebeeck ende andere wel geoordeelt worden, waeraen wij ons refereerende zijn. | |||||||||
12 do.Des morgens heel stillekens, de wint op den noen naer 't Z.W. schietende, compt den stuyrman, naerdat het geordineerde volck (sijnde 16 man) met alle nodigheden op 't eylant had gebracht, aen boort, verhalende dat op 't eylantje, dat dieper in de bay ende omtrent een ½ mijl vant ander leyt, had geweest, daer 't jacht (volgens sijn sustenue) bequaem souw kennen leggen, oock met de schuyt soo bequaem aencomen was als men begeerde te wenschen, 't geen een treffelijcke saecke is om de meenichte robben; soo mede verclaert, daer facil ende naer advenant meer (als daer se nu sijn) te becomen, als mede de plaets om do vellen uyt te recken ende droogen daer bevonden heeft seer bequaem te zijn ende seer gemackelijck. Aldaer met jacht leggende, kunnen droogh geladen worden; 't ware te wenschen, dat het eer bij ons bekent hadde geweest, want mijns aengaende soude alle 't volck, dat noch te beginnen was, indien volcomen commando had, daer op stellen, om soo der eenige Francen hier quamen ende ons hinder wilde | |||||||||
[pagina 179]
| |||||||||
doen, van haer met do schuyt, diese daer bij haer op 't lant cunnen halen, gesecoereert te worden; dat op 't eylant, daer se nu sijn, niet te verwachten staet, soodat (wanneer der een quam) eenichsints pryckel soude lopen, als hij de gelegentheyt van ons weynige volck sagh; alle 't welcke, 't volck op 't ander geseth sijnde, niet te vreesen staet ende wel voorgecomen conde werden; edoch willen hopen, ende hier in den tamboer slachten, bidden den Eenigen al, datterGa naar voetnoot1) niet toecomen sal. | |||||||||
13. 14 ende 15 do.Weder ende wint als voren. Hebben eenige seesnoeckjens gevangen, alsmede 2000 herder ende 30 steenbraessems. Op dato quamen eenige strantlopers bij ons, die wij voorstelden off hercasGa naar voetnoot2) wilde helpen doot slaen, daer van het vleys wel willen hebben om te eeten; maer verstaenGa naar voetnoot3) geen werck daertoe te willen doen. | |||||||||
16 do.Goet bequaem weder. Ben heden eens naer 't eylant gevaren om sien, hoe 't met de vellen al gemaeckt wiert, die soo serGa naar voetnoot4) soo mede voort gegaen hadden, niet een van goet gebleven soude hebben, daer wij naer onse kennisse ordre in stelde, bevelende den opsiender, dat acht most slaen, dat geen vellen 't minste vet diende aen te blijven, hem mede wijsende, hoe yder vel met 18 pennen most uytgereckt ende gespant worden, als oock particulier aen yder vilder gelasten; die antwoorde sij hun best soude doen, maer dat de reetschappen, gelijck de schavers mede claeghden, niet en dochtenGa naar voetnoot5) ende geen steen hadden om haer messen te scharpen, die wij soo haest als mo- | |||||||||
[pagina 180]
| |||||||||
gelijck is hun sullen senden, omdat se geen excus van stil staen mogen hebben. Dat haer werck tot noch soo pertinent niet gedaen wort als bij de Francen, is niet vrempt, want die haer met alle nodicheden daer expres op versien hebben ende sonder twijffel met beter lust over doende sijn geweest (alsoo ter een party en misschien al aengegaen heeft, dat op veel seeplaetsen, altoos daer ick geweest ben, gedaen wort), als d' onse, die hun der weynigh aengelegen soude laten, off veel off weynigh, wel off qualijck doen (wel wetende dat haer gagie echter betaelt wort), soo der geen opsight, die 't bijsonder bevolen blijfft, toegestelt was; edoch sal bij ons, goet gereetschap, vilders ende kenders van vellen schrapen hebbende, mede wel gaen; daervan de hoop bij mij ende de apparentie seer groot is, ende geen twijffel slae, off d' E. Compe sal van die te doene uytreedingh (boven de oncosten) jaerlix goede uytdeelinge becomen. | |||||||||
17 ende 18 do.Bequaem weder, de wint variabel. Op dato hebben van de strantlopers 25 soo cleyn als groote zeekoestanden, yder voor 2 duym breet taback, geruylt; wesen hun, off oock oliphantstanden (die sij quahabi noemen) hadden, daer op sij 't hooft schudden, wijsende die al te groot ende machtigh waren om met haer weinige volck die aen te doen. | |||||||||
19 ende 20 do.Smorgens de wint N. West met redelijck moy weder, edoch 't luchtjen wat betogen wesende. Op dato hebben omtrent 3000 herders ende 60 steenbraessems aen strant gevangen; ondertusschen sijn vast besigh met schrijven en om te practiseeren, hoe wij de vellen 't vet best sullen affcrijgen, daer den schipper aen eenige hier aen boort gebrachte velletjens (die wij met patientie hebben laten villen ende op den overloop hebben uytgereckt) sulcken ijver toege- | |||||||||
[pagina 181]
| |||||||||
daen heeft als doenlijck was; maer wil echter niet gaen, alsoo der noch vet aen gelaten wort, 't geen bij kenders van villen (als Tanneke, diese vilt datter geen schraepmes op nodigh is) sonder twijffel wel affgehaelt sal werden, ende wel rijckelijck op hun gemack eens soo veel daeghs doen sullen, dieder, als meer geseyt hebben, heel nodigh sijn, ende buyten haer voor d' E. Compe geen proffijt sal te doen wesen, soodat, dewijl 't een slechte tijt in 't vaderlant is, door die persoon, derwerts gaende, voor een sevilen (sic) prijs in hun dienst soude cunnen aenbrengen, op conditie die se hier op een van de eylanden, daer se geordineert wierden, robben te villen, ende dat soo langh als hier, bij de opperhooffden te beramen, soude goetgevonden worden. | |||||||||
Kersdagh 25 do.Des morgens stil ende moy sonneschijn weder, de wint als boven. Heeft den schipper een vat water, met yder man een ¼ ℔ taback laten brengen, daer 't volck seer ernstigh aen ons om versocht hadden, om den vuylen stanck wat mede te verdrijven, daer een arrackje mede wel toe dienen ende groote graeghheyt onder 't volck maecken sal; maer dewijl wijder nu niet van versien sijn, cunnen daer van geen rantsoen laten geven, soodat het moeten uytstellen tot nader gelegentheyt. | |||||||||
[pagina 182]
| |||||||||
sustineerde (dat wel geloofflijck is), als men een partij tonnen in de cuyl (daer 't water continueel tusschen een steen in loopt) stelden, het heel claer ende soet water maecken soude ende bij onse schepen, door fortuyn off expres daer comende, heel facil soude cunnen verwateren, 't geen om te koocken (dat selffs bevonden hebben) heel goet is. Op dato compt den stuyrman, naerdat eenige nodigheden aen 't eylant gebracht had, wederom; dat den opsiender claeghden, dat soo veel robben als ordinary niet costen dootslaen, apparent datter bij de slagers eenige boffonnerye gespeelt wort, dat wel vachtelijck (sic) willen geloven, 't geen dan niet vrempt is, ende sullen echter niet vrij sijn, maer willen van daer (gelijck de francen gedaen hebben) op een ander brengen, daer als meer geseyt hebben, een doffboot heel wel toe dienen sal om de andere eylantjes, dat met dit vaertuygh niet bestaen durven, te besoecken. | |||||||||
3 do.Schoon warm sonneschijn weder, de wint als voren labber coelende. Ben heden eens naer 't eylant gevaren, daer den stuyrman den 12 passo had aen geweest, ende 'tselve gevisiteert hebbende bevonden volgens desselffs aen ons gedane rapport te accorderen, uyt geseyt het cleynder ende vrij smalder als Saldanis Robbeneylant, soodat de robben niet wel sullen op lant cunnen jagen, daervan de tijt ons wijser maecken sal. | |||||||||
[pagina 183]
| |||||||||
de gront gehaelt ende 'tselve laten schoon maecken. Hebben weder 4000 herders gevangen. Sijn op dato met 't jacht, naer 'tselve schoon gemaeckt was, naer de mont van de bay verseylt ende 't volck scheep laten halen, dat met de schuyt (die cleyn is) vrij haserdeus valt, dat heden bespeurt hebben, alsoo 't met 10 man om seylde, ende ten waer wij met 't jacht daer niet gelegen hadden, souden altegaer pryckel gelopen hebben van verongeluckt te zijn; doch Godt de Heere heeft het versien, soo dat wij allet volck met de schuyt behouden aen boort cregen. | |||||||||
8 do.Hebben weder omtrent 3 à 64 vellen bereyt, doch waren deronder, die doot sijnde in de son lagen, waerdoor de wol van 't vel affrotte, soodat niet meer geslagen, verstaende bij heete sonneschijn, als voort gevilt can werden, daer bijsonder op te letten staet. Sijn heden weder verseylt achter een uytsteeckende hoeck aen de oostzijde van 't vaste lant, daer goet anckergront ende met veel ende sware schepen beslooten ende goet leggen is, daer van daen men met een N.W. wint weder naer de Caep off elders cunnen verseylen. | |||||||||
[pagina 184]
| |||||||||
13 do.Smorgens stil bequaem weder, wint van den N. Westen. Hebben alle de vellen, soo groot als cleyn, met 8 vaten speck, sijnde in 't geheel 1136 groote ende 379 cleyne, die wij allen van 't begin tot dato becomen hebben, ende ten ware de schrapers het hadden cunnen affclaren, soude wel eens soo veel goet gemaeckt hebben; de robben beginnen op dit eylant wederom te anumeren (sic) | |||||||||
15 ende 16 do.Alhier aen 't Dassen-eylant sijnde, daer de schapen op setten, hebben omtrent de 106 robben geslagen, nevens een ongemene groote, wel soo swaer als een groot coebeest, alsmede de teyckens van Comps genomen bewint, die op verscheyden plaetsen gestelt; ende eenige dassen gevangen hebbende, sijn naer den Taeffelbay (dewijl de wint N.W. dat hier een botte leger maeckt) verseylt, daer wij des avonts, Gode loff, wel ende behouden ten ancker quamen, ende rapport aen 't opperhooft van onse voyagie gedaen hebbende, sijn desen besluytende. | |||||||||
Januari 1653. Int fort de Goede Hoope.18 do.Moy weer met Z. Westelijcke coelte. Sonden ons volck weder nae eenige Saldanhars, hier dicht bij leggende, om beesten te handelen, maer wilden qualijck van hun vee affscheyden, soodat niet meer als met een bul ende een coebeest wederom quamen. Ondertusschen compt hier ter rheede met gesont volck 't galjot de Swarte Vos, daer schipper op is Teunis Eyssen, 4 September uyt Texel geseylt ende door nooth Brasil aen geweest, met advysen dat onsen Nederlantsen staet tegen die van Engelant in oorloge geraeckt waren, nevens eenige secrete instrucktien aen | |||||||||
[pagina 185]
| |||||||||
den Commandeur ende opperhooffden van de retourvlote, op seeckere tijden te openbaren ende communiceren etc. Ende alsoo wij met ons fort noch vrij bloot leggen, insonderheyt om Europise oorlogen affteslaen, soo hebben ordre gestelt om voor eerst ende voor al met alle man aen 't fort te arbeyden ende alle andere saecken soo langh te laten stil staen, tot in volcomen deffentie sijn. Sonden desen avont een schaep nae 't galjot tot haer ververssinge, ende gelasten de schippers op morgen hier aen lant te comen, om te beraden, wat tot dienst van de Compe vorder nodigh vereyste etc. Tegen den nacht begond al wederom soo hardt uytten Z. Oosten te wayen, dat de schipper van 't galjot beleth bleeff weder aen lant te comen, om sigh desen avont aen onse taeffel te verversschen, dat, vermits sieckelijck was, wel van noden had. Sondagh 19 do. Noch even stijff uytten Z. Oosten wayende. Echter quamen de schippers van 't jacht ende galjot aen lant, met dewelcke bij resolutie besloten, om redenen in deselve gemelt, 't jacht de Hoope met de brieven nae Batavia te laten gaen, ende 't galjot in plaetse hier te houden. Item dewijle ons volck hier aen lant, door mancquement van Hollanse victualie, weyGa naar voetnoot1) cunnen schaffen, ende niet gaerne meer van 't vee voor deselve souden slachten, om te meer voor de aenstaende retourschepen t' haerderGa naar voetnoot2) ververssinge te houden, soo is oock verstaen, om te eerder in deffentie te geraecken, ende 't volck echter wat moet ende couragie te geven, dat men deselve sal | |||||||||
[pagina 186]
| |||||||||
beloven een maent gagie op reeckeninge te vereeren, voor dat van morgen aff met alle macht ende naerstigheyt sullen aen 't werck van de fortificatie vallen, opdat van de Engelse (dus bloot noch leggende) niet mochten overrompelt worden etc. 't Bleeff savonts soo hard wayen, dat de schippers niet costen nae boort varen. | |||||||||
20 do.Weer ende wint als gister, even hard wayende, tot beleth onser wercken, maer wiert op den middagh fray stil weer, als wanneer met een leeuwenmoet aen 't werck van de fortificatie vielen, om met der haest deselve soo verde in deffensie te brengen, dat ons d' Engelssen geen leet sullen cunnen doen; de schipper van 't jacht sich ondertusschen mede reppende, om op morgen seyl te gaen, wordende met broot ende wijn etc., voor de voyagie nae Batavia van 't galjot geprovideert, ende do galjot oock gereet gemaeckt om metten eersten nae 't Robben-eylant te varen, omme aldaer peguyns ende jonge robben in te laten souten, tot spijsinge voor 't volck hier aen lant, vermits de Hollantse victualie niet boven 14 dagen (ende dat al vrij sober) sal cunnen strecken, ende 't broot noch omtrent een maent. | |||||||||
21 do.Schoon stil warm weder. Bequamen een schaep van de Saldanhars, die, omtrent 3 à 4 mijlen van ons aff, noch sagen. Op dato onse missive ende annexe pampieren aen d' Ed. Heeren Generael ende Raden van India 't eenemael gereet, ende 't jacht de Hoope oock volcomen seylvaerdigh leggende, gaven d' opperhooffden haer affscheyt, met ordre omme noch desen avont, doenlijck sijnde, onder zeyl te gaen. | |||||||||
[pagina 187]
| |||||||||
23 do.Regenachtigh weder met N. Westelijcke wint, die 't jacht noch al binnen deede blijven ende ons werck traineren, doch treffelijck op de vruchten te passe comt. Snamiddaghs de wint Z. Oostelijck lopende, is 't jacht de Goede Hoope, achtervolgende onse ordre, onder seyl gegaen, ende geluckelijck de bay uyt geraeckt, omme, soo spoedigh als mogelijck, sijn reyse nae Batavia te vervorderen. Den voorleden nacht scheenen de leeuwen 't fort schier als te bestormen om de schapen, die snachts binnen bewaren, daer op den reuck met meenichte comen nae lopen, seer groot ende affgrijsselijck gebrul ende gekrijs maeckende, als off all verscheuren wilden watter was; maer te vergeeffs, alsoo de wallen rontom alsoo hoogh sijn, dat haer ommogelijck is die te beclimmen. Arbeydende dapper aen om 'tselve haestelijck in vorder deffentie te brengen, dat oock alsoo weynigh voor de Engelsen mochte te duchten hebben, daer nu, Gode loff, soo wel al voor begraven sijn, datter ons sonder harde caetsballen, ende 20 mael meerder macht als wij hebben, niet souden uytdrijven, sullende voor deselve, noch eenige andere Europianen, hier gansch niet te vresen vallen, soo haer maer cunnen beletten aen dese sijde van de Soute reviere met geschut te landen, waertoe een redout, op seecker hooge duyn aen dese sijde in de mont van deselve leggende, ten hooghsten nodigh wesen sall, ende bij ons goet gevonden ende de plaetse oock al ten deele geprepareert is om te beginnen, wachtende maer nae wat meerder hulp van de retourschepen uyt India in dien nodigen arbeyt, daer ons volck wat te weynigh ende swack toe vallen. 't Begon tegen den nacht seer hard uytten Z. Oosten te wayen, dat den ganschen nacht duyrden ende | |||||||||
[pagina 188]
| |||||||||
25 dosmorgens, als wanneer 't weder heel bedaert was, ende ons volck wederom de cruywagens (gister om de harde wints halven hebbende moeten blijven stilstaen) costen gebruycken, ende vingen desen avont, Gode loff, een zoo vis, wel van 1700 stux herders. | |||||||||
26 do.Weer ende wint als gister, was de bay weder vol vissen, maer vermits de zegens door outheyt heel gebroocken waren, costen se niet gebruycken, als noch besigh wesende met verstellen. 't Schijnt ons den Almogende wederom met vis sal gelieven te ontsetten, dat voor 't volck in den swaren arbeyt niet qualijck, ende veel beter als peguyns off robbe, te passe comen sal. | |||||||||
27 do.Smorgens stil dijsigh ende mistigh weder; bracht de schipper van 't galjot wat ijser aen lant, dat met d' eerste uyt 't patria aencomende schepen voorts nae Batavia sal gesonden worden. Op den dagh regenachtigh ende buyigh uytten Z. Oosten, dat tegen den nacht in seer harde winden veranderde, soodanigh dat 't galjot genoegh te doen had om niet van sijn anckers te spillen. Desen middagh had een wolff, in 't gesicht van de veewachters, een schaep bij 't lijff gevat, ende eer der aff gejaeght wiert, al een quartier affgescheurt, daer mede wegh liep. | |||||||||
28 do.Heel schoon, stil, sonneschijn weder. Ruylden smorgens al vroegh 8 fraye schapen van Saldanhars, die wel 7 à 8 mijlen van hier lagen: des wat resolut met ons coper waren, omme haer te meer aen te trecken; maer met den taback moeten heel carigh vallen, omdat se haest op is; ware te wenschen dat meer hadden. Snamiddaghs begond al weer heel hard uytten Z. Oosten te wayen, maer wierd omtrent middernacht stil. | |||||||||
[pagina 189]
| |||||||||
pompoenen, meloenen ende waterlemoenen, ons door schipper Teunis Eyssen, per 't galjot de Swarte Vos uyt Farnambucquo hier gebracht, ende verleden weecke gesayt, begonnen al fray uyt de aerde te spruyten, maer de cadjangh redelijck uytgeschoten sijnde, is door de scharpheyt der haerwortel, in d' aerde noch sittende, 'teenemael wederom vergaen, daer nae desen noch nader preuve van nemen sullen. Tegen den avont verleenden ons Godt Almachtigh wederom een fraye soo vis, van tusschen de 14 ende 15 hondert schoone herders, die 't volck dapper wel te passe quam, vermits de Hollantse victualie meest op is, ende 't broot oock noch boven 3 à 4 weecken langer qualijck sal cunnen uytharden, edoch onse goede hoope blijft op d' Indische retourvloote, nae ontset van rijs etc. | |||||||||
Sondagh 2 do.Moy weer ende wint als gister. Hebben van dage noch een ander soutpan, omtrent de halve wegh nader als de vorige, opgevonden, maer heel cleyn ende niet boven 4 roeden int viercant groot, echter noch wel 3 à 4 tonnen uyt te crijgen sijnde, daertoe morgen eenigh volck meenen heen te senden om 'tselve te laten halen, eer 't voor den regen weder wegh smelt. Op dato hebben d' eerste witte cool voor onse taeffel gesneden, soo extraordinaire vast gesloten, mitsgaders mals ende delicaet van smaecke, als in 't vaderlant can gevonden worden; gelijck mede de roode cool, emmers alsoo vast ende redelijck groot vallende, waervan 't volck van de aenstaende retourvloote met coe- | |||||||||
[pagina 190]
| |||||||||
beesten ende schapenvleys treffelijck sullen cunnen ververschen, insgelijx oock van biet ende geele wortelen etc., daer hier 't ganse jaer deur, als wat meer saet hadden, souden cunnen overvloedigh van versien blijven. Altoos cool salder voortaen niet gebreecken, maer overvloedigh genoech sijn, ende van cropsalade ende alle andere groente niet minder, alsoo te machtige veel saet van 't een ende 't ander winnen; behalven wortelen, rapen, kervel, ajuin ende petersely, daer veel van verloren hebben door de scharpheyt van de haerwortel in d' aerde bevonden etc. | |||||||||
3 do.Heel schoon sonneschijn weder met variable, doch meest Westelijcke luchtjens. Sonden smiddaghs 26 man uyt met sacken, om 't sout uyt de gister gevonden soutpan te halen, nevens 4 musquettiers tot haer geleyde ende bewaringe, welcke tegens den avont elck met een goede dracht schoon wit sout aenquamen. 't Begon tegen den nacht soo aftgrijsselijck hardt uytten Z. Oosten wederom te wayen, als 't noch oyt gedaen heefft, blijvende | |||||||||
den 4 do,even stijff aenhouden, waerdoor 't galjot (al wat deur gedreven sijnde) noch beleth bleeff onder zeyl te gaen nae 't Dassen-eylant, waertoe hem op gister sijn depesche hadden gegeven, om aldaer wat dassen inderijl te gaen vangen ende insouten tot spijsinge van 't volck hier aen lant, om 't bestiael in de plaets te excuseren, ende te meer voor de aenstaende retourvloote op voorraet te houden t' haerder nodige ververssinge etc. | |||||||||
5 do.De wint weynigh affgenomen, edoch echter noch al redelijck uytten Z. Oosten aencoelende, is 't galjot ten eynde voormelt onder seyl gegaen, ende op dato een soldaet, genaempt Willem Sybertsz, van den loop overleden, mitsgaders wel 12 à 13 man, sedert 3 à 4 dagen herwaerts, sieck te coey geraeckt, | |||||||||
[pagina 191]
| |||||||||
nae 't schijnt door vermoeytheyt van den dagelixen arbeyt, daer veele trage gasten onderlopen. | |||||||||
7 do.Wat beter weer als gister. Bevonden in 't natellen van 't vee wederom 9 schapen wegh geraeckt door achteloosheyt van de wachters. 't Schijnt, hoe de luyden gestrafft worden, echter qualijck ter deegen cunnen haer dienst doen waernemen, waeromme oock Jan Glijsteen ende Roeloff Hendricksz, die de sorgh ende wacht principael over de schapen bevolen sijn, tot haer meerder pene, ende om te beter acht op deselve te mogen nemen, voor yder schaep op reeckeninge hebben laten belasten, in plaetse van 5, jegenwoordigh 10 Gulden, beneffens 100 slagen met de colff van 't musquet tot straffe over hare sorgheloosheyt. | |||||||||
Sondagh den 9 do.Snamiddaghs omtrent 2 mijlen achter den Taeffelbergh in gegaen sijnde, bevonden 't daer soo machtige vol sprinckhanen, dat aerde ende lucht, gelijck de vlocken van snee vliegen, qualijck te bekennen was, ende soo deselve omtrent ons fort ende in de thuynen comen, is te vresen dat alle vruchten sullen ruineren, gelijck hier aen 't gras bemercken, dat heel cael tot op de gront affeeten; edoch willen hoopen ons de Heere daervoor bewaren sal. | |||||||||
[pagina 192]
| |||||||||
wederom heel sieck aen coortsen, water ende loop, mitsgaders verscheyden vrij swack op de beenen ende vermoeyt in de leden, apparent door den geduyrigen arbeyt, dat, vermits de schaersheyt van victualie, haer becompste qualijck ter degen can gegeven worden, waeromme wel haest ontseth dienen te hebben, want 't broot oock noch maer 14 dagen langer strecken sal mogen, ende d' erten sijn algaer op, resterende noch maer ontrent oock voor 14 dagen gort, vleys ende speck, daer al dickwils een beest ende somtijts een schaep onder geslacht worden, om de menschen te beter op de been ende noch wat aen den nodigen arbeyt der fortificatie te mogen houden. | |||||||||
12 do.Fray schoon stil weer, bracht ons den barbier noch 8 persoonen op, die aent water, den loop, coortsen ende van pijne in de leden hem waren onder handen gecomen, mitsgaders, nae sijn oordeel, onmachtigh eenigen arbeyt te doen, behalven noch al veele die, gaende ende staende, oock vrij claeghden, sulcx dat jegenwoordigh hier bijnae in onmacht raecken aen de fortificatie etc., daer door groot achterdeel lijden. 't Ware niet goet, dat ons nu eenige Engelsen oft anderen vijanden aenquamen: souden, alsset wisten, ons haest uytgehongert hebben, alsoo binnen 't fort behalven 't vee dat buyten sijn cost halen moet, ten alderhooghsten niet boven 14 dagen soberlijck gevictualiceert sijn, edoch blijven in goede hoope van tijdigh ontset uyt India off 't Patria. Soo was oock bovendien noch sieck geworden desen dagh den oppertimmerman, opperbarbier (dieder maer alleen is) ende hovenier, hebbende den corporael offte provisionelen sargeant van de soldaten den verleden nacht mede de coortse gehadt. Op dato hebben, Gode loff, wederom een koebeest met 15 stux jonge ende oude schapen geruylt van Sal- | |||||||||
[pagina 193]
| |||||||||
danhars, omtrent 5 mijlen met haer leger van hier leggende. | |||||||||
13 do.Weer ende wint als gister. Quamen smorgens vroegh al weder sommige Saldanhars met schapen ende coebeesten aen, daer desen dagh 16 stux affhandelden, namentlijck 10 stux schapen, 1 os, 3 koeijen ende 2 calven, sijnde beneffens dien eergister, ende oock desen nacht, een lammeken geworpen, dat den hoop al mede doet vermeeren. Heden deden 't volck hier aen lant generalijck haer clachte, dat vermits den continueelen arbeyt ende de soberheyt van eeten seer vermoyt ende swack op de beenen wierden, versoeckende verlichtinge in 't wercken. Ende alsoo ons 'tselve oock dagelix claer bleeck, mitsgaders door de schaersheyt van Hollantse victualie niet vermogens waren deselve meerder te eten te geven, ende niet gaerne te veel vee souden consumeren, omme emmers genoech tot verversinge voor de aencomende retourvloote ende uyt 't Patria te arriveren scheepen op voorraet te mogen houden hebben hun wat verlichtinge in den arbeyt toegestaen, nevens goede vermaningen van goeden moet te houden, alsoo 't op 't laetste gingh, ende alle uyr, soo uyt India als 't vaderlant secours van victualie te verwachten hadden, waermede deselve weder met een nieuwe couragie noch aen 't werck hielden. Maer hebben seeckers soo veel als op de jegenwoordige sobere tijt cunnen gaende houden, vallende vast d' een voor ende d' ander nae van swakheyt, loopwater ende coortsen in de kooy, sulckx dat dese weeck tusschen de 30 ende 40 personen sieckelijck sijn geraeckt, daer gansch geen dienst off werck van hebben, waeromme oock, tot meerder versterckinge, goetgevonden hebben alle dagen voor de vroeghcost 2 schapen met wat gort (dieder maer noch ½ vat is) beneffens 2 koebeesten sweeks te laten schaffen. | |||||||||
[pagina 194]
| |||||||||
14 do.Moy stil weer met betogen lucht, tot snamiddaghs; doen begond uytten Z. Westen redelijck te coelen, waermede 't galjot de Vos van 't Dassen-eylant hier ter rheede quam, mede brengende 100 stux levendige ende 1 vat vol, daerinne 160 ingesoute dassen, nevens raport, dat se daer haest souden op te vangen sijn, hebbende in een fray bayken aen voorsz. eylant gelegen, waervan d' affteyckeninge ons schipper Teunis Ayssen heefft ter hant gestelt, sijnde na desselff seggen bequame gelegentheyt om groote abondantie robben te crijgen, ende voor sulcke galjots de schoonste haven, die men soude willen wenschen. Soo hadden daer oock groote abondantie van walvissen vernomen, die hier in dese Taeffelbay noch niet verschijnen. | |||||||||
15 do.Smorgens fray stil sonneschijn weer. Is den voorleden nacht een adelborst, genaempt Harman Halderfort, van den loop overleden, ende sijn noch al veele mede heel sieck, Godt betert! Met dese stilte isset hier over 't lant ende onse thuynen mede vol sprinckhanen gecomen, die groote schade aen de cool ende andere vruchten doen. Cregen heden voor coper en taback noch 13 stux schapen van de Saldanhars. Tegen den avont begond uytten Z. Oosten wederom heel hard te wayen ende stormen, geduyrende tot | |||||||||
17 do.Smorgens fray, warm, stil, sonneschijn weer. Quamen al wederom sommige Saldanhars met schapen, daerder desen dagh 4 stux van ruylden, ende viel 't volck langhs soo meer in, meest aen 't water, waerdoor genoechsaem onmachtigh blijven de nog nodige fortificatie te vervolgen. 't Ware te wenschen, dat wat | |||||||||
[pagina 195]
| |||||||||
brandewijn hadden: soude seer goet ende beter als Spaense wijn wesen voor 't water, derhalven voortaen jaerlix al ytwes sal dienen voor dese plaets gesonden; pro memorie. 't Begon tegen den nacht al weder hard te stormen, maer | |||||||||
den 21 do.Maer begond snamiddaghs wat te regenen ende tegen den avont uyt den Z. Oosten al weder hard te wayen, ende bequamen op dato 24 stux oude ende jonge coebeesten met 5 schapen. Schijnt dat de Saldaniers tegen de comste van de scheepen (daer veel nae vragen) wederom comen, misschien op hoope van deselve meerder coper te sullen crijgen voor haer vee: des, om geen cladde in de handelinge te maecken, nodigh sal sijn alle de scheepen haer coper hier aen 't fort overgeven om de handel in reputatie ende op een goede voet te houden, alsoo haer reede al 4 a 5 ℔ coper voor yder beest, na se groot off cleyn sijn, gegeven wort, waervoor (minder) graegh schijnen van te scheyden als voor 3 à 4 ℔ coper, gelijck voor dato plachten te geven. Heden ons aengedient wordende, dat calff (op gisteren uyt den trop vermist) niet verloren, maer door Jan Blanx ende Willem Huytjens, gewesene fugitiven ende op beloffte van goede comportementen weder uyt de kettingh gelargeerde persoonen, was geslacht in de bossjens van de duynen achter den Leeuwenbergh, | |||||||||
[pagina 196]
| |||||||||
daer wij selve noch 2 pooten ende hare koockplaetsen gevonden hebben. Deselve op dato ter examinatie geroepen sijnde, uyt hun ende andere meer soo veel verstaen, dat sulcx niet alleen nu, maer meermalen, gepleeght hadden met kennisse van de koe- ende schapenwachters, d' eene somtijts een calff ende d' ander daertegen weder altemets een schaep laten slachten hebbende, als bij de confessien ende informatien, op dato daer genomen, nader can gespeculeert worden, waeromme haer oock hebben laten in d' ijsers sluyten. Edoch vermits den nodigen arbeyt aen Comps fortificatie (waertoe weynigh gesonden hadden) ende dese wel de cloeckste waren, goetgevonden, deselve maendagh aenstaende op hanttastingh weder uyt te laten ende aen den arbeyt te houden tot de compste van de vloote uyt India, omme haer saecken dan weder bij der hant te vatten ende decideren, opdat 't nodige werck als te minder achterdeel come te lijden. | |||||||||
[pagina 197]
| |||||||||
onse beesten gehouden hebben, ende van dage al een schaep wegh hadden, datter van d' onse noch ontjaeght wiert, derhalven wel eenige sackpistolen offte poffertjes nodigh waren om bij de veewachters in de sack te dragen, tot haer verweringe tegen de geene, welcke de beesten soecken te steelen, om vrees onder deselve te maecken, alsoo voor schietgeweer dapper vervaert sijn; pro memorie. Tegen den avont begond uytten Zuytwesten wederom hard te wayen. | |||||||||
Martio 1653.Primo do.Schoon helder sonneschijn warm weder. Waren voorleden nacht al weder partye wortelen uyt den thuyn gestolen; soo wiert ons oock aengedient van Jan Leyen, anders genaempt Jan Verdonck van Vlaenderen, gewesen fugityff ende sigh nu beter comporterende, dat Pieter Martensz., koe- ende Roeloff Hendricksz. schapen-wachter, met Jan Blanx, Willem Huytjens ende Gerrit Dircksz., voor desen oock fugityff geweest, ende nu laest hun verlopen met steelen van beesten ende schapen, waerover geapprehendeert, ende weder op hanttastinge gelargeert waren, onder haer vijven besloten hadden, desen offte ten langhsten morgen avont deur te gaen met een van de sloepen ende eenige schapen, waertoe hem Jan van Leyen tot den sesten man hadden versocht, met voornemen om met eenen de galjot aff te lopen ende daermede te vertrecken. Waerover datelijck de 3 principale, nametlijck Jan Blanx, Willem Huytjens ende Gerrit Dircksz. met een soet lijntjen aen 't galjot gecregen hebben, weder lieten vast sluyten, soodanigh met Pieter Martensz. ende Roeloff Hendricksz. voorn̄t (met de beesten ende schapen in 't velt te weyden sijnde) oock in den sinne hadden; maer soo als uyt velt ge- | |||||||||
[pagina 198]
| |||||||||
roepen wierden om voor ons te comen, scheenen de snoff in de neus te hebben, apparent door overtuygingh sijner eygen consjentie, alsoo, in plaets van bij ons te comen, het hasepat coosen; ende soo de schapen savonts nae telden, bevonden 6 te cort, diese apparent tot haer voorgenomen vuyl bedrijff ergens in de bossen verborgen ende vast gebonden hebben: des eenige soldaten na de gemelte persoonen ende schapen uytsonden, maer costen niet vinden. Tegen den avont comen ons eenige Hottentoos, achter den Taeffelbergh van daen, tijdinge brengen, dat se 5 schepen hadden gesien, die noch voor den doncker door ons volck van den Leeuwenbergh gesien sijn, waerover den Almogen̄ te dancken hebben, alsoo heden 't laetste rantsoen broot onder 't volck was uytgegeven. | |||||||||
2 do.Smorgens vroegh stil wesende, sagen een booth op de hoeck van de bay, daer datelijck den schipper van 't galjot met een sloep g'armeert heen sonden, om te vernemen, wat volck het was etc. Voorhaelde 2 weghgelopen schelmen hadden te nacht uyt den thuyn groot deel wortelen gehaelt: des door soldaten daer weder nae lieten uytsien, maer ocsten hun niet vinden. Voormiddaghs de wint wat variabel sijnde, quamen hier ter rheede de scheepen 't Hoff van Zeelant, daer op den Vice-Admirael Junius, nevens den Walvis, ende quamen omtrent den middagh den Admirael Gerard Demmer, ordinaire Raet van Indien ende gewesene Gouverneur van Amboina per de Parel ....... ende .........Ga naar voetnoot1) mede voor gaets; maer costen de rechte reede niet crijgen, vermits den Z. Oosten wint seer stijff begond deur te wayen, waerdoor oock alle drie | |||||||||
[pagina 199]
| |||||||||
een groot stuck ver dreven, nemende do wint hant over hant meer ende meer toe, mitsgaders den ganschen nacht soo vehement stormende, als noch oyt voor dato vernomen hebben, houdende | |||||||||
4 doop den dagh; doen begond 't weder wat te bedaren, ende was den voorleden nacht het timmerhuys buytent fort bestolen, apparent van de 2 weghgeloopen persoonen. Op den middagh cregen den vice-admirael Junius, nevens eenige schippers ende coopluyden aen lant die met ververssinge tracteerden nae vermogen. Ondertusschen de schepen onder seyl sijnde om de reede te beseylen, raeckte Malacca sijn voorstengh aff, ende bleeff d' heer Demmer noch leggen, vermits de harde winden uytten Z. Oosten weder vrij hard opsteeckende, waerdoor eenige genootsaeckt bleven hier te overnachten. | |||||||||
5 do.Wat beter weder sijnde, versagen de scheepen met coebeesten, schapen, cool, wortelen, melck etc., ende sonden den admirael per 't galjot oock 10 stux schapen ende partye cool, wortelen ende crooten, die welcke, nevens Malacca, onder seyl gingh, maer vermits de wint tegen den middagh weder uytten Z. Oosten schoot, costen noch niet ter rheede comen. | |||||||||
[pagina 200]
| |||||||||
8 do.Smorgens redelijck harde Z. Ooste winden; echter dede den admirael den breeden Raedt beroepen. aen dewelcke onse missiven ende advertissementen van den Engelsen oorlogh, nevens d' instructie voor de retourvloote etc., per 't galjot de Vos uyt 't patria becomen, communiceerden ende overhandighden, eenlijck nae d' ordre onser heeren meesters, noch achterhoudende de secrete instructien, omme op 't jonghste van des vloots affscheyt aen d' opperhooffden g'intregeert te worden. Wijders door ons voorgedragen sijnde, dat 't fort, met hulpe van 200 man uyt de vloote, binnen 14 dagen (dewijle doch hier leggen mosten) soude cunnen in volcomen deffentie gebracht worden, waertoe ons volck alleen door den continuelen arbeyt ende sobere victualie waren affgeslooft, uytgemargelt ende verhongert, soo is echter, niet jegenstaende onse ernstige instantie, daertoe bij den Raedt niet cunnen verstaen nochte geresolveert worden, als breeder bij de resolutie g'extendeert; maer vermits hier alle victualie heel op ende onder 't volck grooten honger is, goetgevonden bij provisie van yder schip aen lant te laten comen ½ last rijs, 1 vat vleys ende wat broot. Ende aengaende de ververssinge is verstaen, dat yder schip alle weecken voor 't volck sal beschickt worden 3 koebeesten ende cool daertoe, mitsgaders voor de kajuyten van elck schip respective 4 schapen, nevens cool, wortelen, croten, salade etc., maer den admirael 6 ende vice-admiraels kajuyt 5 schapen etc., ende wes meer alles breeder bij resolutie voorsz. Den voorleden nacht een van onse sloepen wegh geraeckt sijnde, waermede gepresumeert wort, dat de 2 fugitiven sijn deur gegaen, is mede last gegeven 't galjot nae 't Robben-eylant te senden, omme aldaer nae te laten soecken. | |||||||||
[pagina 201]
| |||||||||
Sondagh 9 do.Smorgens schoon, liefflijk, stil weder. | |||||||||
10 do.Idem, ende compt 't galjot wederom, hebbende sloep noch volck aen 't Robben-eylant vernomen, waermede nu (door 't missen van dese sloep) de gansche walvis-vanghst onder de voet leyt; edoch soude, vermits de harde winden, oock al wat periculeus vallen. Tegen den avont quamen de 2 weghgelopen persoonen, Pieter Martensz. ende Roeloff Hendricksz., door hongersnoot wederom in 't fort, daer hun lieten apprehenderen. Snachts begondt seer hard uytten Z. Oosten over den Taeffelbergh te wayen, geduyrende tot den | |||||||||
[pagina 202]
| |||||||||
pendieven seer gratieusselijck gesententieert, namentlijck 3 van de rhede te vallen, met 100 slagen gelaerst ende 1 jaer in de kettingh, ende 2 oock van de rhede, met 60 slagen ende ½ jaer bannessement, in de kettingh aen de gemene wercken te arbeyden. | |||||||||
26 do.Smorgens schoon weder, ende was omtrent middernacht hier ter rhede gecomen 't jacht de Haes, met schipper Joris Jansz. Somer, nevens de nader advysen van den Engelschen oorloge etc.; sijnde den 28e September anno passado uyt Texel geseylt ende onder wegen de Siere-leonas aengeweest, daer 't schip W. Vrieslandt hadde gelaten, 'twelck binnen 8 à 10 dagen soude navolgen, hebbende op 't selve vrij wat muyterye geweest, waerover den opperstuirman nevens noch 4 andere personen (de roervincken sijnde) waren ter doot gesententieert ende g'executeert, als breder bij de stukken per 't jacht verschreven, aen d' heer Generael ende Raden van India gederigeert; d' Almogende geve door goede directie ende voorsichtigheyt van de opperhoofden, 't selve schip (daer al 89 personen op gestorven waren) doch mach te rechte comen. | |||||||||
[pagina 203]
| |||||||||
Op dato den breden Raedt door d' E. heer Demmer beroepen sijnde, is in deselve besloten, geseyde jacht na behooren te verversen, ende van sijn inhebbende goet voor de Caep ontladen sijnde, met allerijl sijne despesche vorder na Batavia te geven, ende uyt sijn victualie voor 't fort aen landt te laten brengen,
Blijvende wijders den Commandeur van 't fort bevolen aen d' heer Generael ende Raden van India wegen de saecken deser Cabo cortelijck te adviseren etc., ten eynde voorn. jacht niet nodeloos opgehouden, maer met onse heeren meesters advysen, soo haest doenlijck, mach voortgaen. | |||||||||
[pagina 204]
| |||||||||
2 do.Mottigh ende mistich weer, edoch op den dagh ende tegen den avondt claer weer wordende, met redelijcke Z. Weste windt. Desen nacht is een soldaet, genaempt Jan van Heusden, overleden. | |||||||||
3 do.Claer sonneschijn weder, de wint meest Westelijck. Heeft den Commandeur Demmer den breeden Raet hier aen lant gehouden ende beslooten, 't jacht de Haes noch op te houden tot 't laetste dat de retourvlote vertrecken soude, omme dan met eenen seecker advys na Batavia daermede te cunnen senden, of d' andere noch te verwachten schepen oock g'arriveert sullen sijn, of niet; soo sijn oock eenige luyden wat verbeteringe toegeleyt voor hare bedieningen diese provisionelijck hadden waergenomen etc. | |||||||||
9 do.Weer ende wint als vooren, beginnende 's namiddaghs wat uytten Z.O. te wayen. Op dato heeft d' E. heer Demmer, aen boort sijnen breden Raet beroepen, ende ons de secreten instructien gelast mede te brengen, welcke op desselfs last (als sijnde op een na den laetsten dagh van hun tijt dat hier leggen souden) in Rade voor sijn E. ende schippers van de vlote hebben geopent, ende na de ordre van onse | |||||||||
[pagina 205]
| |||||||||
heeren ende Meesters elcx een copie autentycq ter hant gestelt, omme hun int verseylen van hier na 't patria te dienen tot gouverno. Ende vermits heden d' andere te verwachten retourschepen uyt India boven expectatie noch niet en parresseren, soo is verstaen met dese vlote tot den 15en aenstaende daernae te wachten, ende 't jacht de Hase oock noch soo lange op te houden, maer alsdan niet verschijnende, op dien dach (Godes weer ende wint sulcx toelatende) deur te gaen ende hare reyse soo veel mogelijck nae 't lieve vaderlandt te spoedigen. Soo is oock verstaen, vermits den opperstuirman van de admirael op gisteren overleden is, den schipper van 't galjot, Theunis Ayssen, op sijn versoeck na 't vaderlant te largeren, ende in de plaetse van voorsz. opperstuirman op de Parel in de thuysreyse te doen becleden, mitsgaders den jegenwoordigen stuirman op 't galjot de Vos, Gerrit Abelsz, in de plaetse van gemelte schipper te gebruycken. | |||||||||
12 do.Idem, liet d' E. heer Demmer den breeden Raat beroepen, gevende deselve in bedenckinge, dewijle de noch te volgen retourschepen van Batavia tot heden niet en paresseren, ende dienvolgens te vresen sij, dat wel verbij ende St. Helena aengeloopen mochte wesen, of niet geraden ware, do eylant int verseylen van hier soo nae te gieren om de rhede te besichtigen, ende haer daer vindende van de secreten instructie te mogen dienen, daer anders (dese plaetse verbij raeckende, ende de schepen St. Helena buyten 't gesicht passerende) van ontbloot soude blijven, ende | |||||||||
[pagina 206]
| |||||||||
misschien de perykel staen om d' Engelse (als onbewust van de oorloge) in den mondt te loopen. Waerop heden geen finale resolutie genomen, maer in bedenckingh gelaten is tot Dinghsdaghs den 15e aenstaende, als onder seyl sullen gaen, om dan daerop te resolveeren. Wesende wijders eenige delinquanten van de schepen gesententieert ende sommige questien ende crackelen geslist. Tegen den avont comt hier voor de baye 't jacht de Winthondt uyt 't patria, met brieven (door een sloep laten halen) van onse heeren Meesters van Amsterdam, gedateert 21en October passato, waeruyt de continuatie van den Engelsen oorloge tegen onsen Nederlantsen staet vernemen etc. | |||||||||
15 do.Schoon, stil weer. Hebben den Commandeur ende opperhoofden van de retourvlote haer laeste afscheydt van lant genomen ende wijlieden onse brieven ende annexe pampieren aen deselve overgegeven, omme aen onse heeren meesters int patria bestelt te worden; insgelijcx aen d' opperhoofden van de jachten, Haes ende Winthont, onse advysen, gederigeert aen d' Ed. heer Generael ende Raden van India tot Batavia. | |||||||||
[pagina 207]
| |||||||||
wesende, is d' E. heer Demmer met sijn retourvlote, bestaende in de 5 schepen Parel, 't Hof van Zelant, P. Royael, Malacca ende Walvis van dese rhede t' zeyl gegaen, omme hare reyse na de secrete instructien van d' heeren Meesters na 't vaderlandt te vervolgen; idem oock de jachten Haes ende Winthondt na Batavia. D' Almogende wil hun voorspoedige ende behouden reyse verleenen, amen. Ondertusschen blijven 't onser verwonderinge d' andere te verwachten retourschepen, tot dese vlote behoorende, noch achter, dewelcke willen hopen emmers niet sullen verbij geraect wesen, of souden (destituyt blijvende van de gemelte secrete instructie) lichtelijck d' Engelse in de mont lopen ende van deselve (dat Godt verhoede) vermeestert mogen worden, ende wij seer verlegen sitten om den reys ende andere nodicheden, daer mede noch van Batavia verwachtende; te meer dewijle oock al beginnen te despereeren, van de compste van 't jacht Muyden, eenige dagen verleden voor 't landt gesien, dat al behoorde hier te wesen, omme ons bij achterblijven van de gemelte resterende retourschepen, met wat meer victualie uyt 'tselve te mogen versien. Op den dagh wierdt heel windigh weer uytten Z. Oosten 'twelck den | |||||||||
18 do.noch al redelijck hardt aanhielt; echter quam tegen den avondt 't schip Muyden in de bay weynich buyten de rhee ten ancker, met schipper Evert Teunisz. Harnay, wesende den 26en December uyt Texel gelopen ende geen plaetsen aengeweest, redelijck gesont volcq ende maer 6 à 7 dooden gehadt hebbende. Per dit schip bequamen brieven van d' E. heeren Bewinthebberen ter Camer Amsterdam, waeruyt vernamen den continuerende oorloge met Engelandt, item oock dat den Diamant ende Lastdrager (met de Wint- | |||||||||
[pagina 208]
| |||||||||
hondt primo November uyt Texel in Goeree ende den eersten December uyt Goeree weder in zee gelopen sijnde) op de bancken voort landt van Schouwen soodanich gestooten hadden, dat beyde gader seer leck geworden sijnde, van hare reyse na India versteecken bleven; d' Almogende wil Compen schade versetten! Amen. | |||||||||
19 do.Schoon, stil weer. Sonden aen 't jacht Muyen een koebeest met wat cool ende wortelen tot verversinge voor 't volcq ende kajuydt. Tegen den avondt compt hier, Gode lof, uyt India wel ter rheede 't retourschip den Oliphant, met den E. Frisius, den 2 February, in compe van de schepen Proventie ende Enckhuysen, uyt Batavia geseylt ende int aflopen van de Sundas-strate van den anderen geraeckt, welcke 2 andere schepen dagelijcx verwacht werden, nevens een Engelsman soet geladen, met haer de straet uyt gelopen, ende over eenige dagen hier onder 't lant gesien, welcke hoopen (hier ter rheede comende) voor d' E. Compe sullen in handen crijgen, dat d' Almogende geve tot soulagiment van de hier doende oncosten. Met voorsz. schip den Oliphant becomen de missiven van d' Ed. heer Generael ende Raden van India, nevens de facturen ende coignossementen van de goederen etc., uyt Batavia met d' eerste schepen over crijgende. | |||||||||
Sondagh 20 do.Schoon weer als voren. Quam den E. Frisius met den schipper van 't schip aen landt, ons toebrengende de brieven, die, door 't haestich vertreck van de eerste schepen, uyt de straet Sunda waren achtergebleven, bij dewelcken becomen een briefken van onse heeren Meesters, gedateert 20en April anno passado, dienende tot authorisatie omme ons garnisoen uytten schepen Malacca, P. Royael, Westvrieslandt | |||||||||
[pagina 209]
| |||||||||
ende Zelandia, noch met 25 militaire coppen ende daertoe nodich hebbende provisien te verstercken etc. Ondertusschen hebben haer E. voormelt gecommuniceert d' opene instructien onser heeren Meesters, nevens de advertissementen van den Engelsen oorloge etc.; item op haer laeste afscheyt, gelijck de vorige vloote, met secrete instructien sullen gedient worden, hoedanich hare reyse van hier na 't vaderlandt sullen vervorderen, versiende hun weyders met eenen desen dagh met een koebeest, biet, kool ende wortelen tot verversinge. Op dato hebben weder 12 stucx koebeesten geruylt van ander volcq, echter al eens gehabitueert, als die voor desen hier geweest waren, wat dieper int landt woonende ende volgens hun seggen gecomen wesende, omdat de vorige Saldanhars met soo veel coper hadden sien terughcomen, mitsgaders uytte selve verstaen hadden, dat hier volcq (denoterende ons Nederlanders) woonden, die noch meer coper hadden, om van 't welcke mede wat te crijgen, met haer beesten nu mede afquamen, ende noch al meer volcq, dieper int lant woonende ende van ons hoorende, afcomen souden. Sulcx soo uytvallende staet geschapen, overvloet van vee sullen becomen ende haest coper ende taback crijgen. Ondertusschen wort nu en dan oock een oliphants- ende zeekoetant geruylt voor cleyne stuckjens tabacq ende coperdraet, des daervan vervolgens dienen gesecondeert om niet stil te sitten, ende de luyden minnelijck getracteert met somtijts een buyck vol rijs, gort of erten, ende wijn of aracq; een weynichien royaelheydt in desen sal, soo bemercken, groote aenlockinge causeren. | |||||||||
[pagina 210]
| |||||||||
sijn, waervan mettertijt wijser sullen worden, ende dese beesten voor eerst treffelijck te passe sullen comen, tot ontset, om dese laeste schepen noch fray ende lustich mede te verversen; waer voor d' Heere gelooft sij. | |||||||||
22 do.Weer ende wint als voren. Hebben de opperhoofden van de hier ter rhede leggende schepen, hun van dage aen landt wat wesen verfrissen. Ende compt omtrent 3 uyren in den avont hier ter rhede 't retourschip de Provintia, met den E. Frisius, als voorsz. van Batavia geseylt; resterende nu noch 't schip N. Enckhuysen, dat op den 16 February passato noch in de straet Sunda gelaten hadden, nevens een Engelsman van Bantam, met voorhaelde Enckhuysen (van geen oorlogh en wetende) in compagnie seylende; 't ware te wenschen samen hier quamen, omme uyt do Engels schip noch wat te vinden, waer mede Comps oncosten hier aen de Cabo wat mochten gesoulageert worden. | |||||||||
23 do.Weer ende wint even schoon als voren. Hebben in rade van de jegenwoordigh hier leggende retourvlote geproponeert, - dewijle wij, ten behoeve van 't fort de Goede Hoope, uyt 't schip Muyden souden lichten 6000 ℔ broot, waertoe geen bequame vaten ofte plaetse noch oock gelegentheydt hebben om voor eerst te maken tot berginge ende bewaringe van 't selve, ende dierhalven in corten bedervinge onderworpen souden sijn; mitsgaders tot den rijs bequame gelegentheydt reede was gemaeckt, dewijle staet hadden gemaeckt van Batavia ten minsten 25 à 30 lasten rijs te becomen, dat ons tegen opinie gemist is, - of niet goet ware dese retourschepen voorhaelde broot (beter cunnende bergen) overnamen, ende ons voor 't fort in plaetse rijs gaven. 'T welck in bedencken genomen sijnde, nae goeden overlegh alsoo verstaen ende vast gestelt is: namentlijck dat de schepen Oli- | |||||||||
[pagina 211]
| |||||||||
phant ende Provintia elck souden uyt voorhaelde schip Muyen overnemen 3000 ℔ broot, ende daertegen aen landt senden 3 lasten rijs, sijnde samen voor ons uyt 2 schepen 6 lasten, nevens elck noch een halff last bonen, daer al een goede tijt mede hoopen te strecken, tot ons d' Almogende nader ontset sal gelieven te verleenen. Soo is oock verstaen de schepen voornt met haer drien elck een koebeest alle dagen met kool ende wortelen etc., tot verversinge te geven. | |||||||||
25 ende 26 do,doen 't schip Muyden, treffelijck ververscht ende eenige overige siecken ende swacken 't onser versterckinge hier gelaten hebbende, sijn despeche gaven, omme met den eersten goeden wint, die Godt verleenen sal, in den name des Heeren sijn reyse na Batavia te vervorderen, nevens onse missive ende anexe pampieren aen d' Ed. heer Generael ende Raden van India d' opperhoofden van dien op dato ter handt gestelt. Heden is oock bij den raet deser 2 retourschepen, Oliphant ende Provintia, geresolveert, na 't schip Enckhuysen noch tot den 3en May te wachten, ende 't selve dan niet verschijnende, met hun 2en hare reyse na 't vaderlandt te vervorderen. Op den middagh wierd regenachtigh weer. | |||||||||
[pagina 212]
| |||||||||
Tegen den avont begond do Z.O. wint al vrij hart aen te coelen, geduyrende den gantschen nacht langh ende den | |||||||||
Mayus Anno 1653.Primo do.Schoon, helder, stil, sonneschijn weder; quam voorhaelde schip genaempt Enckhuysen, Gode loff, binnen; werdende door alle de boots van de schepen tot op de rhede, vermits de stilte gebougseert. Den schipper van do schip rapporteerde, dat den Engelsman, met hun de straet uytgeseylt, verleden Maendagh noch hier onder 't lant gesien hadt, steeckende nae de wal ende dierhalven wel meenende, dat achter den Tafelberg (desen hoeck om) in een baye aengelopen was, ende alsoo wij voor dato daer een fraye bay gevonden hebben, daer weleer Engelsen sijn aengeweest, vermits de schoone revieren in deselve sijnde, soo hebben den stuirman van 't galjot met 3 soldaten over landt derwaerts gesonden, omme bedectelijck contschap te nemen, of do schip daer leyt ende hoedanich daer doende sijn, met water etc. te halen, ten eynde nae becomen rapport daerop soodanich te attenteeren als met den anderen ten meesten dienste van de Compe sullen goetvinden etc. Op dato is bij des vloots raet verstaen met de schepen noch tot Maendagh den 5 May aenstaende hier te rhede te blijven leggen, ende ondertusschen 't schip Enckhuysen met de boots om water te halen, nde 3 timmerluyden van elck schip om te calfaten | |||||||||
[pagina 213]
| |||||||||
te adsisteren, ten eynde daer tegen mede gereet wesen mochte, omme alsdan gesamentlijck na 't lieve vaderlandt te mogen vertrecken; ondertusschen aen onser sijde deselve adsisterende met beesten, kool ende andere groente tot verversinge etc. | |||||||||
Sondagh 4en do.Regenachtigh weer, de wint Westelijck. Hebben van dage d' opperhoofden van de 3 retourschepen Oliphant, Provintia ende Enckhuysen, haer afscheyt gegeven ende de secrete instructien onser heeren Meesters ter hant gestelt, omme na deselve hare reyse na 't lieve vaderlant te vervolgen, ende ten dien eynde op morgen (Godes weer ende wint toelatende) van dese rhede gesamentlijck onder zeyl te gaen. | |||||||||
5en do.Wat mottigh weer, 't luchien uytten Westen, als sijnde contrarie windt, waerdoor de schepen noch beleth bleven 't seyl te gaen. Op dato hebben de personen Gillis Fred. Walvis, bottelier, ende Symon Huybrechse, adelborst, over dat den anderen met messen te keer waren geweest, bij sententie gecondemneert met eenige slagen gelaerst te worden, ende te verbeuren, namentlijck Walvis 2, ende Symon 1 maent gagie, cum expensis. | |||||||||
[pagina 214]
| |||||||||
vonden waren, haere verdiende straffe met eenen oock gegeven, wesende noch 3 wegh, die niet cunnen vinden hebben, namentlijck Claes Jacobsz. Boer, Jan Verschuyr ende Gerrit Jansz. uyt 't Hereveen; edoch hadden d' opperhoofden van de schepen te degen willen soecken, souden wel te vinden sijn geweest. Omtrent den middagh sagen de gemelte 3 schepen tusschen 't Robben-eylandt ende de vaste kust noch ten ancker leggen, maer tegen den avont (onder seyl gegaen sijnde) uyt 't gesicht geraeckt. Heden hebben weder van nieuw volcq 5 koebeesten geruylt. | |||||||||
12en ende 13en do,als wanneer d' opperhoofden van 't galjot de Swarte Vos haer afscheyt gaven, omme morgen (Godes weer ende wint toelatende) na 't Robben-eylant te gaen, ende aldaer schelpen te halen, om hier calck (ten hoochsten nodich hebbende) van te branden, dewijle doch, vermits 't beginnende regensaysoen noch geen bequame tijt is om robben te vangen ende derselver vellen te drogen, sulcx in de droge tijt (omtrent October beginnende) eerst can geschieden. S' nachts was 't wat buyachtigh uytten Z. Westen, edoch met drooch weer. | |||||||||
[pagina 215]
| |||||||||
galjot onder seyl gegaen, mede gegeven hebbende 6 stucx schapen, namentlijck 2 rammen ende 4 oyen, om op 't Robben-eylandt te setten ende te proberen of daer oock sullen cunnen voortteelen, gelijck met eenige dassen (van 't Dassen-eylandt daer gebracht) voor desen oock ondernomen hebben, ten eynde ditto vee 't avondt off morgen mede tot verversinge te passe comen mach. | |||||||||
21. 22 ende 23 doinsgelijcx, ende quam op den namiddagh van 't Robben-eylandt hier wederom ter rhede 't galjot de Swarte Vos, sijn cleyn ruymptie vol schelpen hebbende om hier calck van te branden, ende refererende den schipper dat daer niet meer voor de hant te crijgen waren; hebbende de 6 mede genomene schapen daerop geseth, die seer goede weyde hadden ende hun fray bij den anderen hielden; willen hopen wat aentelen mogen. | |||||||||
[pagina 216]
| |||||||||
maent Junius (met Godes hulpe) op sijn hoochte te crijgen; tusschen wijle sal 't landt door den regen fray bequaem worden om sooden te sticken, daer een wijle tijts herwaerts te drooge toe geweest is, om do puncten dan vorders sterck ende permanent mede op te halen, gelijck met 't gantsche fort (met 2 puncten cruyswijs over den anderen besloten ende genoechsaem in defentie leggende) oock geschiet is. | |||||||||
26 do.Idem, als wanneer d' E. Riebeecq selfs in persoon (met eenige Hottentoos) na 't bos gingh achter den Tafelberg, daer onse timmerluyden doende sijn met blacken ende stijlen te houwen voor het te bouwen brantvrij magasijn; omme voorn̄ Hottentoos te annimeeren, dat do balcken wilden bij 't fort brengen, ten welcken eynde deselve eerst lustich met eeten ende drincken ende een tabacjen onthaelden, sulcx dat haer een redelijcke balck op 't lijf cregen, die onder hun setten tegen den avont int fort brachten, ende met een timmermans wagen van 2 wielen, door ons volcq noch 2 andere balcken latende omme de gemelte inwoonders te meer te animeren, deselve alsdan den buyck weder lustich vullen, nevens elck een dronck aracq ende een span tabacq. Ondertusschen maecten vast gereetschap omme oock voor de wagen te spannen, die soo best cunnende in 't bos mede gereet laten maecken. | |||||||||
27 do.Redelijck goet weer ende Westelijcke windt, lieten met 8 man van 't galjot mede branthout hacken ende halen voor de calckoven te maecken, voor de schelpen die 't galjot van 't Robben-eylandt hier gebracht heeft, ende ondertussen ons ander volcq wacker aen 't opcruyen van aerde in de puncten van de fortificatie etc., omdat een soo wel als 't ander sijn voortganck mochte nemen ende haest ten eynde comen. | |||||||||
[pagina 217]
| |||||||||
Soo hebben weder deselve Hottentoos van gister na 't bos gecregen, maer was geen deegh mede te doen, wijsende dat door 't dragen van gister, al te seer vermoeyt waren. | |||||||||
Ultimo do.Weer ende windt als voren, met wat motregen; ende sonden ons volcq in 2 partyen langhs de strandt om schelpen te rapen tot de te maecken calckoven, item eenige met de wagen na 't bos om balcken te halen, ende andere met picken, houwelen, schoppen ende spaen, om de wegh (omtrent 1 ½ mijl van hier vrij ongelijck sijnde) wat effen te maecken, opdat de wagens des te beter soude de wegh passeren. | |||||||||
[pagina 218]
| |||||||||
St. Jago aengeweest om te verversen, daer den eersten November weder van daen sijn vertrocken; den schipper Joris Meyndertsz den Ham, tusschen 24 ende 25en do, ende den opperstuirman Cornelis Jacobsz. Berckhoudt, den 18en December overleden, mitsgaders den onderstuirman Elbert Cornelisz., in derselver plaetse alsoo door versterf vervolgens gesuccedeert wesende, ende tot sijn hulpe als stuirman onder wegen aengenomen hebbende den bossrGa naar voetnoot1) Crijn Jansz. Swart, met den welcken voornoemde galjot, door Godes hulpe, heeft terecht gebracht. Voornoemde gesuccedeerde schipper rapporteerden, dat (door verleydingh van de compassen) omtrent 3 ½ maendt hieromtrent de Cabo de Boa Esperance had leggen swerven, ende 12 dagen geleden omtrent 70 mijlen benoorden de Caep te laegh vervallen is gewest, sijnde desselfs volcq vrij veroudert ende eenige heel sieck, derhalven terstondt ¼ van een os met wat hollantse biet ende cool (overvloedich in den thuyn sijnde) tot verversinge aen boort sonden, leverende ons over de brieven van d' Ed. heeren Bewinthebberen ter camer Amsterdam, dat de dubbelden waren van de vorige met 't galjot de Vos ende 't jacht de Haes ontfangen. | |||||||||
3en do.Lieten onse raedt beroepen, in welcke besloten is, alhoewel d' opperhoofden in Persia ende Suratte de tijdinge van den Engelsen oorloge, over d' een of d' ander wegh ja selfs wel van Batavia, misschien al sullen becomen hebben, echter 't galjot de Swarte Vos, na d' ordre onser heeren meesters, met derselver advys aen de voorn̄ opperhooffden na Gamron of Suratte voorts te senden, off sulcx misschien gemist ware. | |||||||||
[pagina 219]
| |||||||||
Wijders in bedenckinge genomen, of men empassant met beyde de galjots de plaetsen om desen hoeck, daer die van Mosambique haer gout handelen, souden cunnen ondersoecken, is verstaen (vermits de schippers ende stuirluyden meenen, daerdoor de reyse na Persia off Suratte te veel soude verachtert worden) sulcx uyt te stellen tot nader ordre van onse heeren meesters uyt 't patria. | |||||||||
5en do.Idem, is bij den Raedt besloten, 't galjot de Swarte Vos op den 9en deser te laten vertrecken, ende ondertusschen den gesuccedeerden schippe ende stuirman van 't laest aengecomen galjot de Roode Vos, in rade versoeckende, verbeteringe in hare gesuccedeerde ende bedienende plaetse, sijnde selve namentlijck Elbert Cornelisz. Kes eerst van onderstuirman tot opper do ende alsoo volgens tot schipper bij overlijden gesuccedeert, toegeleyt bij halveringe 50 Guldens smaents, met d' absolute qualité van schipper, ende Crijn Jansz. Swart als voren van bossrGa naar voetnoot1) tot de onder ende opperstuirmans plaetse gesuccedeert, toegevoecht 26 Guldens smaents met de absolute qualité van onderstuirman, als breder is blijckende bij resolutie ende derselver actens daervan verleendt. Hebbende oock om d' een schipper soo veel voordeels te laten als d' ander, de welck elck even graegh van de Caep verlost ware, beyde de schippers van de Swarte ende Roode Vos, tegen malkander bij trecken van briefkens laten loten, wie van beyde met 't galjot de Swarte Vos na Persia soude varen, 'twelck den provisionelen schipper op de Swarte Vos selfs te beurt | |||||||||
[pagina 220]
| |||||||||
is gevallen, in vougen die met de Roode vos gecomen, op 't selve alhier aen de Caep sal blijven, latende den stuirman van de Swarte Vos ('t vaerwater deser custen ervaren) op de Roode Vos overgaen, ende die van de Roode weder in plaetse op de Swarte Vos, op dat yder mochte versien blijven van persoonen, tot elcx reyse ervaren. | |||||||||
6en do.Schoon weer met nevelachtige lucht. Den provisionelen schipper Gerrit Abelsz. versoeckende om de absolute qualité, hem van d' heer Demmer mondelingh op desselffs vertreck belooft, is bij den raed, dewijle bij lotinge met de Swarte Vos is te beurt gevallen de reys na Persia of Suratte te doen, toegeleyt, als den vorige schipper van de Roode Vos, 50 Gulden smaents met de formele qualité van schipper, waervoor hunnen tijt gehouden blijven aen de Compe ten vollen uyt te dienen. Heden is een matroos, genaemt Cornelis Clasz. van Haerlem, overleden van den rooden loop, daer nu al eenige dagelijcx van invallen, gelijck vergangen jaer om dees tijt oock geschiet is, leggende het sieckenhuys al heel vol, dat veel wijn ende vars vlees consumeert; desen man wiste ons alle dagen veel patrijsen (in meenichte hier wesende) te vangen, soodat aen hem al wat verliesen. | |||||||||
9en do.Fray, drooch weer, met Z. Ooste buywinden. Hebben op dato 't galjot de Swarte Vos sijn afscheyt gegeven, ende onse pampieren aen d' opperhoofden van Persia off Suratte ter hant gestelt, waermede noch in de voornacht uyt dese Tafelbay is 't seyl gegaen. d' Almogende wil haer behouden reyse verleenen. Amen. | |||||||||
[pagina 221]
| |||||||||
10en do.Schoon, drooch, sonneschijn weder, 't luchien variabel. Hebben sedert 5 à 6 dagen herwaerts 19 stucx jongh ende oude schapen geruylt, ende quamen van dage oock al weder eenige inwoonders met 11 stucx koebeesten, jongh en oudt, nevens 2 schapen, die hun voor coper, tabacq ende pijpen afhandelden. | |||||||||
11 do.Weer ende windt als voren. Cregen alle dagen 2 à 3 balcken uyt 't bos, dewelcke op een gemaecte timmermanswagen van 2 wielen door ossen laten trecken, seer fray ende gemackelijck gaende, ende alle dagen een tochien doende met 2 ossen teffens; hebbende 8 stucx die daertoe houden ende gewennen, om malkanderen te vervangen. Waren sedert 3 à 4 dagen herwaerts al weder 7 à 8 siecken in 't sieckenhuys gecomen: schijnt om dees tijt van 't jaer wat ongesont valt, insonderheyt voor de nieuwelingen, veele aen sware coortse ende loop raeckende. | |||||||||
[pagina 222]
| |||||||||
19en do.Heel onstuymigh, buyachtigh weer uytten Z. Westen, met harde slaghregenen. | |||||||||
Sondagh den 29en ende 30en do,wesende alle dagen de bay vol walvissen, ende soo wij backen ofte bequamen vaten hadden om den traen te bergen, souden met onse eene sloep ende 't schuytie van 't galjot al eens ondernomen hebben een te vangen, daer dese dagen (vermits het stille weer) schoone kans toe scheen; maer als al een vingen, souden met den vis verlegen wesen, vermits al, (als) geseyt, geen raet weten om den traen te bergen, waertoe ons niet bequamer is als cement ende calck, om steene backen onder d' aerde te maecken, tot den robben traen oock nodigh vereysschende. | |||||||||
[pagina 223]
| |||||||||
den 3en 4en ende 5en do.Hebben oock, dewijle noch redelijck van victualie versien sijn, om 't volcq te spijsen, deselve boven haer dagelijcx werck voor wat aracq ende tabak noch opgeleyt ofte aenbesteet 't nieuwe crael voor de beesten achter dicht onder 't fort met een vaste borstweer hoornwercx wijse met sooden fray op te trecken, omme 's nachts binnen 'tselve affgesloten ende sonder ander buytenwacht als de koe- en schapenhoeders bewaert te cunnen blijven, insgelijcx oock de oude crael (lustich van de beesten doormest ende al te groot sijnde om soodanich af te bolwercken) tot een thuyn te prepareren, sijnde reede fray met diepe sloten vol water omgraven, soo mede noch een ander goet stuck lants rechts achter 't oude crael ende besijden den ouden thuyn aen malkander vast ende heel fray mul ende wat santachtige aerde recht bequaem wesende tot raepen en pattatissen etc., die in den ouden thuyn soo wel niet voort willen, maer beter tot cool ende wortelen is, sullende oock seer gemackelijck het water uyt den ouden thuyn in desen nieuwen thuyn sloten om te leyden wesen, aen allen 'twelcke met goeden ijver, boven 't ordinairie werck aen de fortificatie, dapper g'arbeyt wort, sijnde gister de laeste aerde op de punct den Oliphant gebracht, waermede 't gantsche fort ende alle de vier puncten haer volcomen hoochte hebben van aerde, mancquerende maer noch de 2 puncten Walvis ende Oliphant met sooden van buyten, voor 't afregenen, wat op te trecken, dat binnen weynich dagen oock hoopen te volbrengen, ende dan vorders maer de pleynen binnen ende den barm etc. buyten 't fort (wat ongelijck ende heuvelich leggende) te egualiseren. Ondertusschen laten dagelicx mede hout hacken tot de kalckoven, ende van de balcken uyt 't bos gecregen 't brantvrij packhuys prepareren, daer maendach aenstaende met lief | |||||||||
[pagina 224]
| |||||||||
oock aen begonnen sal worden te metselen, ende den steen door een hier gemaeckte wagen van hout uyt 't bos met ossen toegebracht worden, leggende omtrent 60 roeden van 't fort aff, daer den steen met koevoeten seer facil uyt d' aerde laten graven ende rede soo veel in voorraedt leyt als tot de muragie van verschreven packhuys nodich hebben, 'twelcke op te trecken de metselaers voor een vrolijcken dagh na 't voltoyingh in 5 weecken aenbesteet is, omme dan aen de geprojecteerde cat binnen 't fort (redoutswijse op te maecken) te mogen beginnen, ende aloo door Godes hulpe voor de compste van de retourvlote alles claer ende in esse te hebben, latende oock expres, soo seere als verschreven, haesten met de thuynen gereet te crijgen, om 't saet uyt 't Patria te verwachten, mogelijck sijnde ende vroech genoech becomende in de aerde, ende vruchten van te mogen hebben tegen de compste van de retour vloote 't haerder nodige verversinge, waer toe willen hopen al goet deel beesten mede sullen becomen, hebbende nu noch voor de uytcomende schepen op voorraet in de 80 koebeesten, ende over de 130 schapen jongh ende out daer alle weecken omtrent 2 pondt schoone, gele boter afcrijgen, ende veele met jongen sijn dagelijcx (namentlijck de schapen) werpende, wesende boven dien oock cool, biet, radijs ende veele andere groente doorgaans in den thuyn overvloedigh, ende begint de cropsla etc. mede haer tijt te crijgen, in vougen de schepen, die nu aenquamen, overvloedige verversinge vinden souden; de verckens, duyven ende hoenders beginnen oock vrij beter als verleden jaer aen te teelen, gelijck insgelijckx van de gansen ende eenden uyt de retourvlote becomen mede te hopen is, ende meenen voor aenstaende weecke in de thuynen (bequamer plaetse beschut van alle winden gevonden hebbende) ook wat lant te prepareren | |||||||||
[pagina 225]
| |||||||||
om taruw, garst, erten ende boonen te saijen ende te proberen of daer wassen sal willen, dat te wenschen ware, alsoo de harde winden vermits de hoochte der duynen, daer aen 't saet soo geen schade sal cunnen doen. Den handel met d' inwoonders, vermits hier nu 't een natten couden weer is, ende daeromme met al hun vee ende haven wegh sijn, staet tegenwoordigh stil, daer tegen 't aenstaende goede hope op hebben ende tot welck een ende ander ons d' Almogende met sijn H. zegen wil bijwonen. Amen! | |||||||||
11en do.Fray weder met een N. Oostelijck coeltien. Is smorgens voor dagh eens heen gevaren den schipper van 't galjot nevens den bouckhouder Verburgh met de Biscayse sloep buyten den Leeuwenbergh, om na seecker bayken, voor dato over lant achter den Tafelbergh ontdeckt, ende bij ons, vermits de schoone bosschagie aldaer sijnde, genaemt de Houtbay, met ordre omme do. bayken na behooren perfectelijck eens af te diepen ende speculeren of oock bequame berginge voor alle winden ende goet incomen voor gemelte galjot ende andere schepen sij, of misschien van daer per | |||||||||
[pagina 226]
| |||||||||
galjot beter ende facilder timmerhoudt uyt dat bos, als van hier over lant, te crijgen ware. | |||||||||
12en do.Heel dijsigh stil weer, waerom den schipper ende bouckhouder verschreven over lant uyt gemelte Houtbay wederom thuys quamen, de sloep daer gelaten hebbende, met ordre aen 't volck om claer weer in te wachten ende dan mede buytenom hier te comen. Deselve rapporteerden, dat 't galjot in do. bayken (niet groot wesende) voor alle winden coste beschut leggen, op 4½, 2 ende 3 vadem schoone santgront, soo verde in ende achter een hoek aen de Noortsijde, dat geen see sien souden, wesende vorders de bay wel in te comen, ende overal in deselve schoone santgront, beter als in dese Tafelbay, soo bij de aenteyckeninge (door den schipper voorsz. daervan gemaect) nader te sien is. | |||||||||
Sondagh den 13en do.Fray weer, de wint variabel. Sonden den stuirman van 't galjot met noch 3 andere bij hem over landt na verschreven baye, nevens victualie voor 't volck van de sloep, omme dat van dage niet gecomen waren, welke luyden hun affwegen (?) over landt in 't gemoet quamen, de sloep op 't landt gehaelt hebbende; des den stuirman sijn wegh vorderende, deselve na do. baye mede wederom nam, om morgen, goet weer sijnde, na onse last met de sloep buytenom in dese bay te comen. | |||||||||
[pagina 227]
| |||||||||
wint heel nae 't Z. Westen met extraordinarie harde hagel ende regenbuyen, die soo vehement over 't hooft van den Leeuwenbergh quamen, dat scheen alles onder de voet te sullen wayen, houdende alsoo den | |||||||||
16en do.noch even hard aen, tot verleth in onse wercken, ende woeyen de schapententen, daer deselve 's nachts voor de coude in bewaert worden, t'eenemael wegh ende aen stucken, insgelijckx oock den hoveniers huys, buyten 't fort bij de thuynen noch ongedeckt staende, plat tegen d' aerde neder, ende had 't galjot oock soo veel als afrijen conde. | |||||||||
24en do.Noch regenachtigh, weer ende wint als vooren, tot retardement onser nodige wercken aen de fortificatie etc., daer almede veel toe doet de siecte onder 't volcq met dit natte weer in swangh gaende, cunnende qualijck ter degen oyt 40 mannen met soldaten ende al, van al 't volck doorgaens aen 't werck houden; edoch sullen 't aen de fortificatie nu haest t' eenemael ten eynde wesen. | |||||||||
[pagina 228]
| |||||||||
na 't Robben eylant ten fine voormelt te varen, des de schipper ende stuurman 's namiddaghs aen lant lieten comen, ende den raed in deliberatie leyden, dewijle sien dat den tijt vast deurloopt, sonder eenigen dienst van 't galjot ende ophebbende volck te trecken, ende ondertusschen dagelijcx na alle comoditeyten ondersoeck doende, gevonden hebben hier langhs strant voor eerst schelpen genoech voor de te maken calckoven sullen becomen, of niet goet ware dat men eer de tijt van de robbenvangst aencompt, 't galjot eens na 't Houtbayken achter den Tafelberg sondt, omme te ondersoecken, hoe het timmer- ende branthout van daer te halen soude wesen ende wes meer aldaer af te speculeren vallen. - Waerop na rijpe deliberatie eenstemmich geresolveert is, de reyse na 't Robben eylant om schelpen te staecken, ende do. galjot, ten eynde voormelt, na genoemde Houtbay te laten varen, ende daergecomen sijnde, over lant de wete aen ons hier in 't fort te laten doen, opdat wij ons derwaerts mede te lande vervougen mochten omme met de opperhoofden van 't galjot gesamentlijck op alles goede inspectie te nemen, ende tusschenwijlen, om geen vergeefde reys te maecken, van 't volcq voor eerst 't galjot vol branthout (daer dicht bij strant genoech wesende) te laten hacken, alsoo 'tselve tot de kalckovens hier ten hoochsten nodich hebben, ende daeromme alleene wel de pijne waert is, dat cleyn reysken te laten doen, alsoo 't galjot voor alle winden in do. bayken kan beschut leggen ende in 4 à 5 uyren, de wint eenichsints wat dienende, can overseylen. | |||||||||
[pagina 229]
| |||||||||
een Z. Oostelijcke wint, daer 't galjot ten eynde voormelt, mede onder seyl gingh, crijgende soo haest buyten quam, een fray N. Westelijck coeltien, met 'twelcke hopen, desen avont noch sal in de Houtbay gecomen wesen. | |||||||||
28en do.Fray, stil, warm, sonneschijn weer. Comen savonts 2 matroosen van 't galjot de Roode Vos over lant uyt 't Houtbayken achter de Tafelbergh ons de tijdingh brengen, dat do. galjot desen middagh omtrent 2 uyren seer gemackelijck daer g' arriveert was, op schoone santgront achter een hoeck, fray beschut voor alle winden ende buyten 't gesicht van zee geanckert leggende, waerop datelijck alles lieten prepareren, omme morgen selfs in persoon derwaerts te gaen ten eynde voorsz. | |||||||||
29en do.Redelijck goet weer ende wat betrocken lucht wesende, is van Riebeeck smorgens vroech selfs in persoon nevens 12 g' armeerde soldaten over lant na verschreven Houtbay vertrocken, crijgende onder wegen een lustigen regen op 't lijff, sulcx dat savonts heel nat in de gemelte bay aen 't galjot quame ende bleef vernachten, hebbende de groote bosschagies alomme wel afgespeculeert, maer bevonden deselve ongeveer 1½ mijll van de strant aff ende de passagie soo steenich, heuvelich, berghachtigh ende mourassigh, dat niet mogelijck ware van daer eenige houtwercken op strandt te crijgen; anders daer stonden de schoonste bosschagies van de werelt, ende in deselve soo lange dick reghte houten als men souden mogen wenschen off begeeren; edoch meenen dat in 't uytgaen omtrent ½ uyr verder van 't fort, als daer in 't hout halen achter de Tafelvaley gemerckt hebben, apparent redelijcke gelegentheyt sal te vinden wesen om meerder houdt te becomen, dat wederom thuys comende met 't eerste bequame weder, wat nader mee- | |||||||||
[pagina 230]
| |||||||||
nen te gaen afspeculeren; 't is te verwonderen soo schoone bosschagies als alomme bij ende omtrent 't geberchte staet, jammer wesende dat geen bequamer wegen sijn, door de heuvelachtigheydt om te halen. Soo bevonden mede overal de schoonste vlacke weylanden van de werelt, seer bequaem om te beplanten ende bouwen, vol wilt van herten, hinden, reeties, steenbocken, elanden, bergheenden, gansen, patrijsen, phaisanten en alderhande vinck, snippen ende cleyn gebeent, maer alles soo wilt, dat schier onmogelijck sijn te vangen; dassen ende hasen vernamen boven int geberghte oock in groote abondantie, maer wisten haer onder de clippen soo diep in hollen te verschuylen, dat ongenakelijck waren. | |||||||||
30en do.Betogen lucht, met weynich regen. Is gemelte Riebeecq wederom aen lant gevaren met den schipper van 't galjot, ende uytsiende na 't een ende 't ander, heeft bevonden dicht aen strant, daer 't galjot stijff een musquet schoot aflagh ende drooghvoets heel bequaem aen lant te comen was, redelijck goet hout te staen om tot de calckoven te gebruycken, des den schipper g'ordonneert is, daer sijn galjot van te laden ende dan weder na Tafelbay te comen, ende dewijle hier niet anders meer bevonden te cunnen uytrechten, sijn weder na huys gekeert langhs de zeestrant, aen d' ander sijde van 't geberchte, in vougen gister ende van dage niet alleene den Tafelbergh, maer oock alle het geberghte achter ende rontsom denselven leggende sijn omgewandelt, bevindende de zeekant overal seer bar ende clipachtig tegen 't geberghte, ende buyten wat van 't lant af vele verborgen ende uyt 't water steeckende clippen, daer de zee seer afgrijsselijck overal over ende tegen aen storte, dan weynige ende seer cleyne hoeckies sant strant (hier en daer liggende), in de welcke noch eenichsints soude cunnen lijfberginge | |||||||||
[pagina 231]
| |||||||||
gevonden worden voor 't volck van de schepen, die op dese wal benaut waren. | |||||||||
Augusto Anno 1653.Primo do.De wint noch al tamelijck hard uytten Z. Oosten met drooch cout weer, werdende op den dagh stil, als wanneer weder uyt gingen na 't bos, omtrent 2 groote mijlen van 't fort achter den Tafelbergh, 't welcke treffelijck vol van alderhande schoone hooge dicke bomen bevonden, emmers soo groot ende vol hout als den groote ende cleyne houte buyten Haerlem, mitsgaders redelijck facil van 't geberghte (daer tegen aen staet) nederwaerts af te halen, sonder eenige steenachtigheyt, revieren ofte mourassen in den wege te leggen, soo dat nu van alderhande houtwercken groot, cleyn, dick, dun, cort ende langh, soo 't maer begeeren, na wensch voor dese plaetse abondant hopen gedient te worden, insgelijcx oock van plancken, als maer bequame sagen hadden, die ons noch mancqueren. Pro memorie. | |||||||||
2en do.Weer ende wint als boven. Sijn nochmael uytgegaen om te vernemen, of oock noch bequamer gelegentheyt te vinden ware om hout te halen; maer hebben geen beter cunnen opdoen: des geresolveert blijven onse timmerlieden na bovengenoemt groote bos te senden, ende ten eynde voor de wagen een gemackelijcken gangh moeten hebben, overmorgen volcq uyt te stuyren om den wegh te bereyden. | |||||||||
[pagina 232]
| |||||||||
der Verburgh met 13 man heen na 't bos een goeden wegh te bereyden, omme met de wagen 't hout van daer te cunnen laten halen. Snamiddaghs liep de wint na 't Z. Westen, uyt welcken hoeck een seer onstuymich weder ontstondt van hagel ende regenbuyen, houdende den gantschen nacht soo vehement aen, dat alles scheen onder de voeth te sullen wayen. | |||||||||
Den 5en do.Noch al continuerende met ongestadighe hagelbuyen ende jachznee uytten W.Z. Westen, ende quam 't volck op den middagh met de wagen uyt 't bos wederom, mede brengende 2 redelijcke houten tot spanningen voor 't brantvry packhuys, onder hande sijnde te maecken, ende hebbende passagie met eenige teyckens afgebaeckent. Omtrent 2 uyren op den na den naemiddagh compt hier, Gode lof, wel t'arriveeren 't schip den Zalmander, 10en April passado met den Phenix ende Coning Davidt, voor de Camer Amsterdam uyt Texel in zee gelopen, de reyse achterom genomen hebbende ende nergens als dese plaetse aengecomen, met eenige siecken ende scheurbuykige, waertoe datelijck een koebeest ende cool tot verversinge nae boort sonden: compt de schepen om dees tijt 's jaers recht te passe om lustich te verversen, alsoo, behalven onse thuyn, 't landt jegenwoordigh overal vol groente van suring, mostertbladen ende andersints staet, ende in gevalle ontset van saden uyt 't patria hadde gehadt, souden qualijck wegh met de thuynvruchten weten. Met dit schip cregen gansch geen brieven van d'E. heeren Meesters ende anders niet als mondelinge tijdinge van continuatie des oorloghs tegen de nieuwe regeringe van Engelant etc. | |||||||||
[pagina 233]
| |||||||||
Vos uyt de Houtbay hier; rapporteerden, dat den stuirman daeghs voor eergister hadt uyt laten gaen, om over lant te gaen ondersoecken, hoe 't met de bay Falso gelegen was, ende wederom comende den constapel had achter gelaten, die op den wegh door de extreme coude vercleumpt ende, soo hij meende, doot blijven leggen was: des ordre stelden om na denselven te laten gaen soecken. | |||||||||
12en do.Weer ende windt als boven, hebben vermits de veelvoudige voorspraecken, weder uyt de kettingh gelargeert de persoonen Jan Blancx, Willem Huytiens, Gerrit Dircx, Jan Soenwater ende Pieter Martensz., voor dato haer misgrepen int stelen ende slachten van Compes vee etc., te meer omdat haer sedert vrij naerstich ende willigh aen Compes wercken | |||||||||
[pagina 234]
| |||||||||
wercken hebben gequeten, in vougen hare gagie van dato deser weder inganck neempt als vooren. | |||||||||
13en do.Schoon weer ende 't windeken uytten Z. Oosten, waeromme haer die van den Zalmander dapper repten om t'seyl te mogen gaen; maer liep den windt eer den middagh quam, weder Westelijck; echter gaven d'opperhooffden haer afscheyt nevens onse missive ende anexe pampieren aen d'Edn heeren Gouverneur Generael ende Raden van India tot Batavia. | |||||||||
16en do.Fray sonneschijn weer met een N. Westelijck coeltien, waermede hier, Gode lof, wel ter rhede quam 't schip den V. Phenix, als voorhaelt, in compe met den Zalmander ende Coningh Davidt, op den 10en April passado uyt Texel ende mede achterom geseylt; hebben eenige scheurbuykige op, daer toe alle dagen een beest, cool ende andere groente uytten thuyn laten aen boort gaen, om deselve te verversen. Met dit bequamen mede (niet) de minste schrijvens ofte advys van onse principalen. | |||||||||
[pagina 235]
| |||||||||
19en do.smorgens 't weer te bedaren. | |||||||||
21 ende 22en do.Fray, stil weer als voren, ende niet sonders gepasseert, als dat nu 3 à 4 nachten-herwaert telckens van 't wilt gedierte 5 à 6 schapen uyt de tenten (binnent crael staende ende volck in slapende) sijn gehaelt; soo sijn oock desen verleden nacht al onse gansen ende eenden van do gedierte uyt de besloten hocken wegh geruckt ende verslonden, daer veel aen verliesen, alsoo fray begonnen aen te teelen ende oock eenige op de nesten saten ende broeyden, die alle d'een met d'ander sijn verslonden, soodat wanneer andere becomen, binnen goede stercke ende hooge heyningen sullen moeten bewaert worden. | |||||||||
2en do,weer ende wint als voren wesende, buyten de bay, als wanneer 't galjot de Roode Vos oock sijn afscheyt gaven nae 't Robben eylandt, om van daer noch wat meer schelpen te halen tot de calckoven, die gaerne wat groot maken souden, ten welcken eynde desen avont noch ancker lichten ende in de nacht te zeyl gingh. | |||||||||
[pagina 236]
| |||||||||
ten N. Westen, waerdoor geen werck coste gedaen worden. | |||||||||
29en do.De wint uytten N. Westen, quam voorsz. schip (sijnde de fluyt den Coningh Davit), Gode lof, in dese bay wel ten ancker, hebbende op de kuste van Brasil uyt een caeper verstaen, dat het schip Westvrieslant aen 't Risiffo te Pharnambuco lagh ende geen al te goeden ordre op 'tselve gehouden wiert. 't Volcq van gemelte fluyte hier gecomen, waren vrij aen 't scheurbuyck vast, waeromme deselve ten eersten met een koebeest ende lustich groente, cool ende salade uytten thuyn versagen, om in der haest wat te ververschen. | |||||||||
[pagina 237]
| |||||||||
4 à 5 mijlen van hier ende voornemens waren in corten dagen bij ons te verschijnen met menighte vee ende oliphantstanden, daer hun met goede tractementen toe animeerden etc. | |||||||||
13en dosmorgens heel schoon, helder ende stil sonneschijn weer, ende waren met alle man wacker besich aen 't prepareren van de thuynen, om tegen de retourvloote wat veel vruchten op voorraet te hebben, sijnde jegenwoordigh genouch in den ouden thuyn voor de uytcomende schepen, ende moeten de salade aen 't volck alle weecke uytgedeelt worden, behalven die aen de schepen seer overvloedich gegeven is, om uytten goe- | |||||||||
[pagina 238]
| |||||||||
den oirbooren, ende dat meest de schoonste kroppen van de werelt doorgaens van 1 tot 1½ ℔ swaer vallende, van saet verleden jaer hier gewonnen. | |||||||||
15en do,stil weder ende betogen lucht sijnde, begost aen landt te brengen, ende rapporteerde de schipper dat de 6 schapen op 't Robben-eylandt voor dato geseth al tot 9 stucx waren aengeteelt ende 1 doot hadden vinden leggen, soo hadden mede de dassen oock noch vernomen, die in Februarij laestleden van 't Dassen eylandt gebracht, daerop geset hadden, soodat te hopen is van 't Robben-eylandt metter tijt een goede schaepsweyde te maecken sal wesen. | |||||||||
[pagina 239]
| |||||||||
25 do.26en do.Stil weer met betrocken lucht ende stofregen. | |||||||||
29en 30en do.October Ao 1653.Primo do.Heel claer sonneschijn weer sijnde, is bij den Raet deser fortresse de Goede Hope verstaen, dewijle de regentijt noch aenhout ende dierhalven noch geen robben cunnen laten vangen, om dat die vellen bij drooch weer moeten gedroocht, 't galjot de Roode Vos eerst noch een tocht te laten doen, directelijck nae de baye van Saldanha, omme pleyn te vernemen, of de Saldanhars om dees tijt 's jaers daer te vinden ende met deselve oock eenige handelinge te doen sal sijn, nevens ordre om met eenen soo veel vis (daer seer abondant sijnde) te vangen ende in te souten als ondertusschen mogelijck wesen sal, gelijck breder bij resolutie heden daerover genomen ende instructie d'opperhoofden des gemelten galjots ter handt te stellen can nagesien worden. Heden hebben vermits 't stille bequame weder in onse eerst gestelde calckoven (9 vadem in 't ronde wesende) den brant gestoocken, beginnende tegen den avont vrij hard te wayen, waerover al beducht bleven van geen goet succes; maer luckte echter noch al redelijck wel. | |||||||||
[pagina 240]
| |||||||||
bij haer hebbende als wat struyseyren, ende te verstaen gevende dat hare compangions met huysen ende vee op komende wege waren. Ondertusschen waren vast besich om 't galjot sijn afscheyt te geven; maer stack tegen den middagh al weder soodanigen harden Z. Oosten windt op, dat de boot niet heen noch weer cost, blijvende den schipper 's nachts aen lant verweert, ende wiert tegen den | |||||||||
3en dosmorgens vroech heel stil, ende besich wesende omme 't galjot noch desen voormiddagh na de baye van Saldanha af te senden, compt onsen tolcq Herry met gebroocken Engelse woorden seggen, datter soo datelijck 2 Saldanhars waren gecomen, met tijdinge datter een groot schip in die baye was g'arriveert, handelende schapen ende aen de eylantiens doot slaende robben om te eeten, ende alsoo wel half dencken dat het Westvrieslandt mochte wesen, hebben met gemelte galjot desen middagh noch laten mede gaen den ondercoopman Jacob Reyniersz. met 6 cloecke soldaten, behalven 't galjots volcq, omme te vernemen wat schip het is, ende wijders met den scheepsraedt te doen, sulcx den meesten dienst van d' Compe sal comen te vereysschen, nevens ordre, soo 't schip Westvrieslandt is, 'tselve sien hier te crijgen, omme op 'tselve wat redres in goede ordre te brengen, met 't afnemen van eenige belhamers ende oversetten van beter ende gehoorsaem volcq, ten eynde do schip doch noch te rechte ende na langh suckelen behouden op Batavia mochte comen, ende wes meer de saecken mede brengen mogen, ten welcken eynde gemelte galjot dan op den middagh is vertrocken, comende met een fray Z. Oostelijck coeltien desen avont de bay uyt. Verleden nacht int gesicht van den schiltwacht een persoon buyten gesloten sijnde ende weder over de wallen binnen geclommen wesende, sijn deselve alle | |||||||||
[pagina 241]
| |||||||||
beyde, vermits noyt in de militie geweest ende vrij onnosele luyden waren, die niet wisten wat de saecke te beduyden hadden, gratieuselijck gecondemneert, omme elck wat gelaerst ende bij hare sententie een generale waerschouwinge te doen van sulcx voortaen in geen gevolch te trecken etc. Snachts begondt vrij hart te wayen van den Z.Z. Oosten. | |||||||||
Den 4en do.Noch al starck aenhoudende; doch wiert 's namiddaghs fray bequaem weder, als wanneer 12 à 13 matrosen uyt eygen goeden wil ende versoeck tegen den avont met de sloep ende segen uyt vissen voeren, comende voor den doncker wederom met een bedroeft bescheyt, dat een van haer genaemt Juriaen Wilken verdroncken was, soo als aen landt staende de lijn van de sloep uyt 't water wilde halen, die uyt de sloep geworpen wierdt om binnen de revier te trecken, ende wesende omtrent tot even over sijn knien int water, is hij door den stroom onder uyt gewelt, nevens 2 andere persoonen (soo diep niet staende), welcke echter noch ter naeuwer noot de wal cregen volgende de verclaringe elck int bijsonder daer over mondelingh gedaen, ende hier onder g'insereert. ‘Wij ondergesz. geroepen sijnde voor den Raed deser fortresse de Goede Hope, ende door deselve ondervraecht wordende, hoe ende op wat maniere Juriaen Wilkes was comen te verdrincken, verclaren wij ondergesz. gesamentlijck op onse mannewaerheydt, in plaetse van solemnele eeden, dat, soo als wij met consent van den Commandeur onder ons 13en met de sloep van 't fort waren gescheyden om te gaen vissen, eenige van ons langhs strant gaende, ende d'ander met de sloep roeyende nae de Soute reviere ende in de mont van deselve comende, soodanige harde uytlopende stroom bevonden, dat niet costen de stroom | |||||||||
[pagina 242]
| |||||||||
doot roeyen, dierhalven door den constabel geseyt wiert: laet ons 't volck (aen landt sijnde) de lijn toewerpen, omme van deselve binnen getrocken te worden; sulcx die van de sloep doende, Jan Gabrielsz. ende Gerrit Harmenss., daer nae toe liepen om de lijn te vangen; maer niet dervende, vermits de wellende santgront ende hard uytlopende stroom, verder als tot hare knien toe int water loopen, was Juriaen Wilke gecomen, seggende: ick salder wel na lopen, ick can swemmen, ende alsoo d'andere 2 int water verbij gaende tot omtrent een hantbreet boven de knien kreech, de lijn van de sloep gevat; edoch eer met deselve coste aen lant comen, wierd van de gemelte hard uytlopende stroomen onder de voet gestroomt, steeckende sijn handen boven ende een galm van geroep gevende, bleef soo voorts terstont heel wegh, ende d' ander 2 niet boven de knien, als geseyt, omtrent een stap weeghs achter hem staende, genoech te doen hebbende dat het vaste strant cregen, verclarende de sandige gront soo welachtigh was, dat tot de knien maer int water sijnde qualijck op haer beenen coste staende blijven, ende wat moeyten die aen landt ende dewelcke in de sloep waren om gemelten Juriaen Wilken deden, costen hem niet weer te sien crijgen nochte eenige hulpe ter werelt doen, 'twelcken wij ondergesz. verclaren d'oprechte ende sincere waerheyt, ende alsoo in der daet toegegaen te wesen, met presentatie omme 'tselve t'allen tijden met solemnelen eede te bevestigen. | |||||||||
[pagina 243]
| |||||||||
bertsz., Johannes Claesz., dit merck.. van Engel van Dam, dit merck.. van Jan Gabrielsz., dit merck.. van Wouter Evertsz., dit merck.. van Jelle Hendrickx, dit merck.. van Pieter Brackenr, Willem Gerritsz., Pieter Jansz. Sus ende Gerrit Harmensz. Int fort de Goede Hope 4en October 1653. Was geteyckent als boven.’ | |||||||||
8en ende 9en do,tot tegens den avondt, als wanneer 't wat uytten westelijcker hant begond te wayen; edoch voor den doncker stil wordende, quamen 5 Saldanhars met tijdinge dat haer medegenoten binnen 3 à 4 dagen met huysen ende al haer vee souden hier comen, genegen wesende met ons te handelen, voor welcke hunne brengende tijdinge een tabacquin ende een droncq aracq versochten, dat haer gaven ende wijders alle goet tractement deden, tot aenlockinge etc. | |||||||||
10en do.Windrich weer uytten Z.Z. Oosten, tegen den nacht vrij hardt opsteeckende. Op dato waren 7 à 8 Saldanhars aen 't fort gecomen met 17 stucx jongh en oude schapen, die haer voor d'eerste reyse altemalen redelijck civil afhandelden, ider omtrent tegen de waerde van 3⅔ stuyver aen coperdraet ende tabacq. | |||||||||
[pagina 244]
| |||||||||
schip aen d'eylanden in de bay robben doot slaende ende de vellen drogende, voor welcke tijdinge haer met een tabackien ende een dronck aracq met wat eetens vereeren, ende versochten, dat over landt een brief van ons aen 't galjot brengen souden; maer hoe veel coper, taback ende broot haer boden, wilden der gansch niet aen, te verstaen gevende, dat het te periculeus ende onveylich was van 't wilde gedierte, seer menichvuldig overal door 't lant sijnde. Smiddachs den timmerman uyt 't bos thuys comende, bracht een jonge cevetcat mede, welcke bij haer tent geschoten hadden, ende seer veel vernamen, dagelijcx haer vleys ende speck comende opeeten, alsser bij costen. Tegen den avont comen 2 soldaten, afgesonden van den ondercoopman Jacob Reyniersz, die sich Woensdaghs smorgens verleden, uyt de bay van Saldanha met sijn achten had op wegh gegeven, omme over landt van daer hier aen 't fort te comen, hebbende desen morgen, omtrent noch 8 mijlen van hier, sinckingh in de knie gecregen, waerdoor niet verder voorts conden, ende daeromme gemelte 2 soldaten vooraf hadt gestuyrt te versoecken, dat hem een paert mochte te gemoet gesonden worden, omme mede thuys te comen, sulcx wij datelijck met 3 man (daeronder een corporael) deden, nevens wat eeten ende wijn, alsoo haer cost op was ende, door 't gaen vermoeyt sijnde, vrij flaeu waren geworden. Gemelte 2 voorafgesonden soldaten rapporteerden, dat 't schip, in de bay van Saldanha gevonden, een Fransman was, op hebbende 12 stucken, ende 35 à 40 man, die altemalen op de reyse aengenomen waren, sommige voor 20. 30. 40. 100 ende 200 gulden den hoochsten; dapper besich sijnde met robben vangen, villen ende van 't speck traen branden, daer toe | |||||||||
[pagina 245]
| |||||||||
alle 6 maenden toegebracht ende omtrent 48...Ga naar voetnoot1) stux vellen ende eenige traen op voorraet hadden, ende jegenwoordigh binnen 8 à 10 dagen vaerdigh waren om te vertrecken; hebbende veele van haer hunne gagie al t' eenemael op genomen ende geconsumeert, ende laten ontvallen dat wel gaerne van do schip af waren, alsoo haer eygen cost doen ende peguyns vangen moeten om te eeten, gelijck mede robbenvleys hun dagelijckse cost was. Soo als wij savonts over tafel saten, wierden eenige schoten gehoort, ende cort daerna vernomen den ondercoopmen Jacob Reyniersz voornt met sijn bijhebbende volcq, sijn knie na 't afsenden van de gemelte 2 soldaten gebetert sijnde, was noch te voet voort gecomen. Rapporteerden als boven, dat den fransman over 6 maenden daer gecomen was om robben te villen, met omtrent 40 eeters ende 12 stucken geschuts, meenende den 25en deser na Rochel te retourneren, presenterende voor ons brieven mede te nemen, ende die wel te doen bestellen over Rotterdam, daer hij adres ende participanten hadt, als bij d' onderstaende copie-aenteyckeninge, bij den ondercoopman Jacob Reyniersz gehouden ende in desen g'insereert, can nae gesien worden. Copie-aenteyckeninge ende resolutien van den ondercoopman Jacob Reyniersz, gehouden ende doen houden wegen 't gepasseerde op sijn voyage per 't galjot de Roode Vos na de bay van Saldanha ende 't gene laten vernemen heeft van de aldaer gevonden Fransman. | |||||||||
[pagina 246]
| |||||||||
Vos, om daermede volgens de geresolveerde, aen lant sijnde, resolutie na de bay van Saldanha te navigeren. Aen boort comende lichten 't ancker, ende seylende sagen ende passeerden savonts 't Robben-eylandt; 's nachts stil. | |||||||||
Saterdach den 4en do.Met lemieren van den dagh bevonden ons tusschen 't Dassen-eylandt ende 't vaste lant te wesen, naeckende ondertusschen met een stijve S. Ooste wint de bay van Saldanha, resolverende met malkander de ondergespecificeerde resolutie als te weten. Alsoo de bay van Saldanha beginnen te genaecken, ende niet wetende of 't aldaer leggende schip (volgens 't g'adverteerde van den tolck Herry) vrunt of vijandt mochte wesen, naer rijpe deliberatie met malkanderen goet vinden (alsoo ten meesten dienst van d' E. Compe geschiet), den bouckhouder Fred. Verburgh met het schuytie ende 6 matrosen gemandt naer 't schip te stuiren, om te vernemen off 'tselve oock vrient of vijant is; vriendt bevindende tot teecken van dien met een musquet 3 schooten, ende vijant sijnde, één schoot schieten, waerop wij ons dan soude mogen verlaten. Aldus geresolveert in 't galjot de Roode Vos, seylende tusschen 't Dassen-eylant ende de bay van Saldanha, datum ut supra.
onder stondt: jacob reyniersz elbert corn. kes fredrick verburgh jan sijmonsz.
Naer den middagh quamen voor in de bay ten ancker, op 12 vadem santgront, daer een schip hooger op sagen leggen, ende door een versiende bril (aen de vleugels) beoogt wiert een Fransman te sijn; dor- | |||||||||
[pagina 247]
| |||||||||
sten door den harden wint die opstack, den bovengemelte bouckhouder van dien dag niet afstuiren. Den avont ondertusschen vallende, sagen een schuyt van 't aldaer leggende schip op ons afcomen; stelden ondertusschen onse soldaten ende bootsgesellen int geweer, niet wetende hoe starck do boot gemant, of wat dat in 't sin mocht hebben, roeyende ons dicht voor de boech, preyende ons van waer dat quamen; seyde van Amsterdam, ende riepen dat se ons soude aen boort comen, 'twelck sij deden, ende seyde dat sij aen 't Dassen-eylandt ende in de bay van Saldanha over de 6 maenden gelegen ende altusschen de 38 à 39000 robbenvellen gedroochte ende geslagen hadden. 't Gepasseerde van den 15en ende 16en do brengen mede van den bouckhouder Verburgh, alsoo die pr schuytie aen den Fransman hadden gesonden, luydende van woorde tot woorde als volcht: Verhael die den Fransen Capiteyn gedaen heeft aen mij Verburgh, als te weten: Eerstelijck, dat hier in de bay van Saldanha (naer dat al vooren sijn volck ende reetschappen tot de robbenvanghst etc. op 't Dassen-eylandt had geset) over de 6/m hier heeft gelegen, latende 2 man met een jongen (tot bewaringe van 't schip) aen boort, die van hem ordre hadden niet aen lant te mogen varen, dewijl hij met sijn schuyt (naer 't Dassen-eylant om ordre te stellen) was heen ende weder varende, alwaer 't schoon dat d' inwoonders hun riepen, die dagelijcx tot hun riepen, verscheyde malen omtrent haer schip met meenichte beesten verscheenen, maer dorsten haer gegeven ordre (van aen lant te varen) niet overtreden, 't geen de Saldanhars siende, sijn sonder eenige handelinge met hun gedaen te hebben (nu 8 dagen verleden) vertrocken, doch wist niet of se wederom na | |||||||||
[pagina 248]
| |||||||||
de houck van de bay van St. Helena (van waer se gecomen waren) gekeert sijn, daer hij met sijn schip (alvoren hier quam) had gelegen, ende de Saldanhars aldaer met duysenden van beesten ende schapen op de vlactens gesien ende gesproocken heeft. Maer eenige van haer hebben cunnen handelen, faute dat geen coper ofte tabacq, maer alleen slechte glase craeltiens hadde. Sagh mede Saldanhars op een seeckere in zee uytsteeckende hoeck veel robben (daer bij duysenden mede sijnde) doot slaen tot spijsinge van haer etc. Verhaelde mede op eenige aen hem gedane vragen van mij Verburg voornt, dat sijn equipagie voor de reys 7 duysent guldens coste, daer hij tot reders (nevens hem selven) hadde Nicolaus du Val, Coopman, woonende tot Rotterdam ende desselfs broeder, woonende a Diepe, Jaques du Val, elck voor ¼ behalven 't schip (dat seyde) do broeders geen part aen hadden, maer ter contrarie gehouden waren, haer gedeelte van den huyr van 't schip aen de verhuyrders te laten aftrecken, welcke waren den Gouverneur van Ilia de Tortouve(sic) voor een helft, ende hij capiteyn selfs voor een 6en, mitsgaders noch eenige andere (bij hem hebbende persoonen) voor de rest, hopende nu met dese reys (wanneer Godt de Heer hun die behouden liet doen) uyt te scheyden, alsoo vertrouwde dat voor hem soo veel soude overschieten, dat wel mocht rusten. De voorgaende voyagie, bij hem gedaen van nu af over de twee jaren geleden, verhaelde, dat de Monsrs Schuyt ende van den Helm sijn assuradeurs yder voor 3000 guldens waren geweest, ende voornoemde broeders Du Val sijn reders, op sijn behouden reys te varen van Diepe, soo hij seyt, naer Mauritius, alwaer, soo hij seyde, de logie van de Hollanders viercant gemaect sach, haer instruerende dat sijluyden, soo sij wilde, seer facil 4 puncten (die hij in presentie van | |||||||||
[pagina 249]
| |||||||||
de schipper ende mij met krijt op sijn kist afteyckende) costen aenmaken, dat alsdan vrij diffenciver soude wesen. Willende mede, dat sijn volck aldaer soude ebbenhout hacken; maer 't wiert hem van deselve (namentlijck 't opperhooft aldaer) gerefuseert, als wanneer hij alsdoen daermede van daer is vertrocken ende de Caribese ende andre eylanden aendeet, daer verscheyde goederen creech te handelen, als indigo, suycker ende taback etc., soodat van daer rijckelijck geladen naer 't patria vertrock, sij cours achter Engelant omme, ende bij Schotlant comende onse retourvlote vernam, welcke hij gepreyt hadde. Meenende nu in 't laest van dese maent van hier (in den name des Heere) te vertrecken, met een ladingh van over de 48 duysent stucx robbenvellen ende pertijen traen (die hij dagelijcx alhier noch op 't cleyne eylant compt branden), welcke ladingh hij in Vranckrijck comende meent te vercopen. Vraechde hun, waertoe de vellen gebruyckt wierden; antwoorde, tot bandeliers, opslagen van hantschoenen, de wol tot hoeden, met 't fijnste silverhaer, oock fatsoen van Spaens leer om laersen van te maken, ende hondertderhande dingen meer; de waerde van genoemde vellen soude, soo hij seyt, wesen 15 à 20 stuyvers, dat qualijck geloven kan, want, 'tselfde waer sijnde, sou der geen groote winste (om de sware oncosten) gedaen worden, ende geen schip (soo nochtans hij seyt) in 't toecomende jaer hier weder verschijnen, of misschien wel eerder, waeraen te sustineren is datter groote hasardt of proffijt aen vast moet wesen etc. De Biscayse sloep, die in Maert verleden door een harde wint uyt dese bay was verdreven, heeft den Fransman alhier aen sijn boort, ende begost, soo dra als ick over quam, daervan te praten (sonder dat van | |||||||||
[pagina 250]
| |||||||||
mij daer naer gevraecht wiert), ende sijn beclaech maecten, dat hij 2 jaren verleden, doen hij met de voorsz. retourvloote in Texel gecomen was, hij sijn boot aen een groenlantsvaerder om sijn ancker te lichten, ende bij denselven door harde wint achter bij 't schip los geraeckt ende wegh gedreven was, waervoor in plaetse (tot leetwesen, soo hij seyt) dese Biscayse sloep creech. Verhaelde hem, dat over de 6 maenden verleden diergelijcke uyt de Tafelbay met een stercke Z. Oostewint hadde laten drijven, ende dat ick vastelijck vertroude dat het die selfde was, ende soo wanneer die wilde overgeven hij ons groote vruntschap ende wij hem een schenckagie soude vereeren. Maer verclaerde, die niet gesien te hebben, ende 'tselfde soo was als hierboven verhaelt stont, noch seggende, indien hij do sloep missen conde, dat hij die wel aen ons vereeren soude, omdat hem van de Hollanders veel vruntschap was geschiet. | |||||||||
Dinghsdagh den 7en do.Om UE. tardeeren ende achterblijven van ons met 't galjot de Roode Vos te communiceren, proponeer ende sla voor met de soldaten naer 't fort de Goede Hope te voeteren, om UE. te spoediger 't adverteeren wat 't alhier leggende schip voor een is, wanneer dat meent te vertrecken, of UE. oock eenige missive aen d' E. heeren Bewinthebberen wilde g'adresseert hebben, den Fransman presenteerden deselve te bestellen, alsoo van meeninge is, 25en October aenstaende, soo weer ende wint toelaet, naer Rochel (met Godt) te navigeeren, ende wij 't galjot in de bay alhier te laten vissen, volgens UE. haer mede gegeven instructie is inhoudende, als mede geen gelegentheyt jegenwoordigh sien om door zee te geraecken, door den Zen ende Z. Westen ende Z.Z. Westen winden stijfdoor coelen, ende met do winden alhier niet cunnen uytraecken als bevonden hebben, | |||||||||
[pagina 251]
| |||||||||
ende blijt waren dat weder geanckert lagen. Op welcke propositie met malkanderen gediscoureert hebben, goet vinden den ondercoopman Jacob Reyniersz op desselfs voorgeslagen voeteeren, in de name Godes te laten wandelen, ende bidden dat Godt Almachtigh haer in salvo gelieft te brengen. Aldus gedaen ende geresolveert in 't galjot de Roode Vos, leggende in de bay van Saldanha, datum ut supra.
onder stong: jacob reyniersz elbert corn. kes fredrick verburgh jan sijmonsz.
Gedachten Reyniers dan, als voorhaelt, met dese bovenstaende schriftelijck bescheyden ende genomen resolutie uyt de bay van Saldanha over lant wederom hier aen 't fort gecomen wesende, ende ons oock mondelijck rapport gedaen hebbende, dat veele van des Fransmans volcq ongenegen waren met do schip weder naer Vranckrijck te retourneren, omdat niet te eeten cregen als peguyns ende robbenspeck ende 't geene vorders selfs sagen te vangen, ende dierhalven d' onse baden om in Compes dienst te mogen aengenomen worden, met presentatie ons alle informatie van 't vangen, villen ende droogen der vellen te doen, ende hun soodanich te quijten dat haer souden bedancken etc., is bij onsen raed noch desen avont gevonden ende beslooten, dat men d' opperhoofden van 't galjot de Roode Vos in de gemelte bay sullen aenschrijven, alle de soodanige, die haer dienst presenteren, aen te nemen, ende beneffens dien noch soo veele meer te locken als mogelijck sij, soo omme, doenlijck sijnde, den Fransman verlegen te maecken ende van sijn thuysreyse te frustreren, ingevolge sijn meesters | |||||||||
[pagina 252]
| |||||||||
(dit een subjectGa naar voetnoot1) vresende) in toecomende de lust van wederom comen te doen vergaen, als oock mede omme door die luyden, gelijck geseyt, volcomen kennisse te crijgen van 't vangen, villen ende droogen der voorgen. vellen, ende wes meer bij de France hier omtrent verright ende bejaeght is etc. | |||||||||
13en do.Schoon weer als voren, mitsgaders onse missive etc. aen d' heeren Bewinthebberen volcomen vaerdigh ende gesloten sijnde, hebben deselve noch voor den middagh over landt nae de bay van Saldanha afgesonden met een corporael ende 3 soldaten, nevens advys aen d' opperhoofden van 't galjot de Roode Vos, bij den gemelte Fransman in de voorn. baye leggende, omme door haer aen den Francen capiteyn (ten eynde voormelt) overgelevert te worden, ende wijders te doen wat onse missive (aen haer geschreven) is meldende, ende onder dato deser in ons copiebouck can nagesien worden. | |||||||||
15en do.Fray, soet, regenachtigh, groeysaem, stil weer, treffelijck te passe comende op onse dagelijcxe plantende ende sayende cool, wortelen, rapen, waterlemoenen ende andere thuynvruchten, die langhs soo beter schijnen te succedeeren. Tegen den avondt harde Z.Z. Ooste- ende groote valwinden over den Tafelbergh. | |||||||||
[pagina 253]
| |||||||||
16en do.Smorgens heel heet, stil weer; insgelijcx den | |||||||||
17en ende 18en do,als wanneer des nachts d' E. van Riebeeckx vrouw in de kraem gecomen was van een jonge sone, sijnde de 2e die in 't fort de Goede Hoope gebooren is. Desen dagh cregen noch 8 schapen van den Saldanhars, dewelcke tot meerder aenlockinge met een dronck aracq elck ende een tabacjen op haer vertreck vereerden. | |||||||||
Sondagh den 19en do.Dijsige lucht ende regenachtigh weer, wint Westelijck. Sooals 't sermoen gedaen was, vernamen, dat onse aengenomen tolcq Herry (binnen een pistoolschoot onder 't fort woonende) met vrouw, kinderen, huysen ende al sijn goet, heel schielijck (dewijl in 't sermoen saten) opgebroocken ende vertrocken was, sonder noch te weten wat sulcx mochte beduyden, hebbende noch even voor 't sermoen bij ons in 't fort geweest, nergens van seggende, nochte yts ter werelt hebbende laten blijcken, anders als dat gist. wel geseydt hadt: voorgaens (sic) was eens na de Saldanhars te gaen, gelijck voorgangen saysoen mede wel gebeurt is, in vougen daer weynich acht op sloegen, als sijnde (gelijck geseyt) sulcx voor dato meer geschiet. Maer soo als wij over tafel saten, wort ons oock geseyt, dat al de beesten wegh warén, daer stracx na lieten sien, ende voorts terstont tijdinge op cregen, dat den jongen, die beneffens den bossr Hendrick Wilders op de beesten altijt pasten, ende door denselven, terwijl hij om cost bij de cock gingh, bij den staert van den Leeuwenbergh vermoort lagh, de beesten wegh gedreven sijnde, die noch omtrent 1 uyr te vooren in 't gesicht van de schiltwacht op de punt waren gesien, ende bij voorn. Hendrick Wilders (gelijck voor desen meermalen had gedaen) door den jongen vernoemt aldaer in een seer groene weye hadde gelaten, omme met het eeten daer weder ten eersten | |||||||||
[pagina 254]
| |||||||||
bij hem te comen. Ondertusschen sonden wij datelijck den sergeant met 4 à 5 man te paert den Leeuwenbergh achter heen om de beesten na te jagen, ende 2 corporaels met 15 à 16 soldaten de clooff van de Tafel- ende Leeuwenbergh deur, malkander int gemoet, om de beesten (mogelijck sijnde) te achterhalen; comende savonts na 't gebeth den sergeant weder binnen met rapport, dat de beesten al achter den Tafelbergh langhs de strant over clippen en rudsen waren heengedreven, ende de corporael deselve met haer volcq noch bleven navolgen, met vertrouwen dat se die apparent souden achterhalen, cunnende hij met de paerden niet vorder navolgen. Dewijle nu door dese rapporten cuntschap cregen, dat de Hottentoos met onse beesten (42 in 't getal sijnde) na 't Houtbayken heen waren, stuyrden noch 4 man uyt na 't bos om de 6 persoonen (daer leggende) van dese rusie 't adverteren, ende met haer te nemen, omme onder hun thienen g'armeert (binnen 't lant om) de wilden met de beesten de pas (mogelijck sijnde) af te snijden, ende d' onse, die haer noch nae volghden, tot secours int gemoedt te coomen. Snachts begondt vrij hardt te regenen ende wayen, dat d' onse heel qualijck op de wegh compt. | |||||||||
20en do.Smorgens noch al cout, guyr, regenachtigh ende windrigh weder uytten Westen. Quam een van de corporaels met 5 man de cloof tusschen den Tafelende Leeuwenbergh deur wederom aen 't fort, rapporterende dat sijn cameraet, den anderen corporael genaemt Jan van Harwarden, hem met 5 man had wederom gestuyrt, omme ons te rapporteren, dat hij met sijn 13en de Hottentoos met de beesten souden blijven najagen tot int Houtbayken, versoeckende hem daer wat victualie binnen deur te gemoet te senden, sulcx wij terstondt deden, met 10 man, oock wel g'ar- | |||||||||
[pagina 255]
| |||||||||
meert, ende goede ordre omme overal wel op hoede ende voorsichtigh te wesen etc. Willen hopen desen dagh noch bij den anderen mogen comen, als wanneer 33 persoonen sullen sterck sijn, die bij ontmoetinge wel 2 à 300 Hottentoos of meer cunnen wederstaen. S' avonds in 't vallen van den doncker compt den corporael Jan van Harwarden met sijn 23en (daeronder 't volck, die gister avont hadden afgesonden) wederom bij 't fort, wesende hem gister avont langs de clippege strant aen de andere sijde van den Tafelbergh de beesten mits de donckere nacht ondonckert, echter deselve tot in de Houtbay al nagejaecht, daer se den hoeck om al na Cabo Falsa met 't vee waren heen gedreven, ende vermits gansch geen victualie door 't haestich vertreck uyt 't fort (als meenende de beesten noch dichte bij te onderhalen) hadden mede genomen, ende sedert gister middagh gantsch niet gegeten hadden, waren genootsaeckt na 't fort te keeren (als weesende 't volck door den honger ende vermoeytheyt heel afgeslooft ende de thien man huyden morgen met victualie te gemoet gesonden gemist): anders souden deselve noch al verder nae gevolcht werden. In somma, wij sijn dat brockien vrij clackeloos quyt geraect, ende dat door de strantlopers, Watermans genaempt, die van de tijt onses aencompste altijt onder ons geschuylt, gewoont ende soo extraordinarie veele vruntschappen genoten hebben, ende doorgaens den buyck gevult ende al de vellen van de beesten gegeven sijn tot haer cledinge etc., ende insonderheyt sijn wij te machtig bedrogen in onsen aengenomen tolcq Herry, die altijt als 't opperste over dit bij ons woonende volckien hadden gehanthaeft ende van onse tafel als een groot vrunt in huys gespijst ende met Hollantse clederen gecleet, behalven dat hem telckens van yder aencoment schip met sacken broot, rijs, wijn etc., | |||||||||
[pagina 256]
| |||||||||
hebben laten versien, quansuys voor sijn tolcqs diensten etc. Alle dese swaricheyt is overcomentlijck, soo maer de Saldanhars door dit stelen van de strantlopers niet beschrcomt worden bij ons te comen, uyt vrese van dat wij onse revengie op haer souden soecken, 'twelck niet willen hopen, maer vasteijck vertrouwen dat se daerom niet sullen weghblijven, dat sich haest sal moeten openbaren. 't Is te grooter jammer van de melckbeesten ende de schoone aentelinge der koeyen, daer wij jegenwoordigh soo treffelijck vele melck, boter ende kaes van cregen, of men int vaderlant was, dat nu t' eenemael soo plots weder moeten missen ende in de asse leyt, beneffens den dienst van de ossen in 't halen van hout ende steen etc. hebbende getrocken, mitsgaders den mest tot lant seer nodich wesende. Edoch willen hopen ende, met Godt de voorste, niet twijffelen of sullen wel haest weder andere van de Saldanhars crijgen, die eergister avont noch 8 schapen aen ons verhandelt, ende wel genoecht door de goede tractementen haer gedaen vertrocken sijn, met beloften ons in der haest weder bij te comen, met beesten ende schapen in overvloet, dat Godt geve, alsoo jegenwoordigh niet meer hebben behouden als in de 60 schapen, een melckoe, een os ende 4 jongh geworpen kalfies; de rest hebben ons dese gemelte strantlopers, als voorhaelt, seer diefachtigh ende troulooslijck ontstolen, ende Godt betert al te haestich wegh gevoert, dewijl wij gister voormiddagh onder 't sermoen saten. Snachts noch al geduirich regenachtigh ende windrich weer uytten N. Westen, idem | |||||||||
[pagina 257]
| |||||||||
van dese Hottentoos, dewijle hun op de heete daet doch niet hebben cunnen achterhalen, onsen volcke (op deselve hierdoor seer verbittert wesende) wel expresselijck te verbieden, imant van dese inwoonders eenigh 't minste quaet ter werelt daeromme aen te doen, 'tzij waer se deselve soude mogen ontmoeten, al waer 't oock schoon dat se de dieven, ja Herry den principalen oorsaeck selfs recontreerden, omme emmers te doen blijcken, dat wij niet alleen genegen sijn hun niet als alle vruntschap te bewijsen, maer oock 't quaet aen ons gedaen te vergeten ende vergeven, nochte noyt meer aen te dencken, ten eynde de Saldanhars te min vrese, maer te meer genegentheyt mochten behouden voortaen met ons om te gaen ende met haer vee weder bij ons te comen, gelijck in corte hoopen te vernemen, alsoo den principalen tijt van handelinge nu haest moet aencomen, ten welcken fine dan noch desen dagh 't volcq 'tselve bij placcate in der haeste afcundichden, omme door de hitticheyt ende wraecksucht van deselve op d' inwoonders doch in geen meerder ongelegentheyt ofte vijantschap te vervallen, maer 'tselve soo veel mogelijck te verhoeden. Sijnde wijders op de verdeelinge van 't volcq, hare plaetsen op de wallen ende bij 't geschut ordre gestelt, opdat sich yder bij tijde van eenich ongeval op sijn g'ordonneerde plaetse soude weten te vervougen, mitsgaders de wachten overal verdubbelt, alsoo aen dit gemelte schelmstuck bemercken dese natie gansch niet vertrouwen, maer wel op hoeden mogen wesen. Soo sijn ons desen nacht door den couden regen oock afgestorven den overgebleven os, 1 jongh calfien ende een schaep, door mancquement van stallinge, bij gebreck van houtwerc noch niet cunnende gemaect worden, ende dierhalven dat vee door coude ende ongemaeck dagelijcx veele stervende ende van 't wilt | |||||||||
[pagina 258]
| |||||||||
gedierte 's nachts onder de schiltwachten weghgehaelt ende verslonden wordende. | |||||||||
22en do.Fray, bedaert weder met warme sonneschijn. Hebben de timmerlieden nevens eenige musquettiers, samen 16 personen sterck, weder na 't bos gesonden, omme de houtgebinten ende balcken tot de poort ende andere houtwercken voorts claer te maecken, ende met de wagen door onse 2 van Batavia gecregen paerden, in plaetse van de verloren ossen, te laten trecken. Op dato sijn al weder 2 schapen gestorven; schijnt schier of deselve vergeven sijn, alsoo niet eenen dach nochte nacht passeert of daer sterven schapen, ende dat soo schielijck, eer men eenige sieckte of letsel aen deselve verneempt. | |||||||||
23en do.Weer ende wint als vooren. Sagen 's morgens 1 Hottento in de bossjens dicht bij 't fort, ende 's middaghs vernamen der 2, daer corporael met noch 2 man (geladen pistolen bedectelijck onder de rocken hebbende om hun bij noot mede te deffenderen) heen sonden, quansuys ledich of haer gingen vermaecken, omme te vernemen, off de gemelte Hottentoos souden willen bij haer comen, ende in cas van dien deselve met een tabacjen ende vrundelijcke tractementen aen 't fort te locken, om hun daer dan noch soo veel meer goets te doen, dat niet alleen selfs weder mochte genegen worden, vrij ende vranc bij ons comen, maer oock andere, namentlijck de Saldanhars met haer vee, daer toe te animeeren ende verseeckeren, nietjegenstaende de begane moort aen de jongen ende 't wegh stelen der beesten, haer van ons 't alderminste quaet ter werelt soude ontmoeten, maer even seer genegen bleven met haer in vruntschap te leven, als wel wetende dat het maer een deel struyckrovers ende strantlopers sijn, die ons 't gemelte affront ende schade hebben aengedaen, ende wes meer tot dienst | |||||||||
[pagina 259]
| |||||||||
van d' E. Compe bedenckelijck ofte practicabel wesen mochte. Den corporael voormelt, laet op den middagh weder thuys comende, rapporteerden, dat haer de Hottentoos niet hadden vertoont, onaengesien met sijn drien (de pistolen bedect onder de rock) hadden geen wandelen, als of eenige bloemen ofte cruyden sochte. Tegen den avont quam 't volcq met de wagen (daerop een balck ende 2 carbeels geladen) uyt 't bos weder thuys, te seggen wetende dat heden 7 inwoonders (met hasagayen gewapent) over 't vlacke velt hadden sien gaen, sonder dat deselve d' onse nochte oock ons volck haer hadden aengesocht, elck sijn wegh maer vorderende. Een uyr of soo later comen noch 3 van onse musquettiers seer haestich uyt 't bos, met tijdinge dat soo even bij haer int bos waren gecomen 5 à 6 Saldanhars, daeronder seecker capiteyn, van de welcke wij verleden jare veele beesten hadden geruylt ende eens een beest dat van ons wegh gelopen was ende al t' eenemael doorgesz.Ga naar voetnoot1) was, van selfs hadt wederom gebracht, die haer hadde weten te beduyden, dat Herry, onsen gewesen tolck, met al onse gestolen beesten bij de Cabo Falsa was leggende, ende aen haer, Saldanhars, versocht hadde bij hun te woonen. Maer alsoo wel wisten, dat hij, Herry, die beesten van ons troulooslijck gestolen had, wilden met hem niet te doen hebben, maer gaerne ons aenwijsen waer hij lagh, om die wederom te becomen: souden maer met eenigh volcq ende schietgeweer met hun derwaerts trecken. Waer op wij desen Saldanhasen capiteyn van verleden jaer kennende, ende wetende dat sij met duysen- | |||||||||
[pagina 260]
| |||||||||
den beesten ende schapen hebben, daeromme na soo een cleyn troepien weynich vragen, mitsgaders oock dickwils ende doorgaens gemerckt datse weynich van gemelten Herry ende sijn consoorten houdden, ende veel liever sonder denselven als met hem wilden handelen, item oock, dat desen capiteyn van selfs sijn geweer afleggende bij d' onse in 't bos vrundelijck was comen seggen, waer Herry met onse beesten lagh, met presentatie van sijnen dienst om d' onse daer bij te brengen, ten welcken eynde dichte bij 't bos d' onse desen nacht soude blijven inwachten, hebben geresolveert, als bij resolutie daer over specialijck genomen, desen avont noch, wel g'armeert ende voor 5 à 6 dagen gevictualieert, off te senden den corporael Jan van Harwarden, een persoon van goede ordre ende vlijt, met 16 van de gaeuste soldaten, uyt eygen wil daer toe haeren dienst gepresenteert, gaende noch desen avondt heen om den nacht int bos bij de timmerluyden te vernachten ende hun morgen voor den dagh van daer met den verhaelden Saldanhasen capiteyn, of oock wel sonder denselven, soo 't best sullen vinden, op wegh te begeven. 's Nachts heel regenachtigh weer. | |||||||||
24en do.Beter weer met betogen lucht, fray voor ons gister na Herry uytgetogen volcq om te marcheren. Op dato hebben weder parthye waterlemoenen ende comcommers in den nieuwen thuyn gesaeyt. De fijne cruyden desen ende verleden maent gesaeyt ende fray voor den dagh hebbende geweest, worden altemalen van eenige wormen in de aerde sijnde opgegeten, ja selfs de jonge coolen, wortelen, rapen, radijs ende meest alle de thuynvruchten, of dit om dees tijt 's jaers altijt sal te doen wesen, staet mettertijt te ervaren, altoos verleden jaer haddender mede noot aff: pro memorie. | |||||||||
[pagina 261]
| |||||||||
(de poort even gesloten wesende) 3 van onse uytgesonden partije wederom aen 't fort met een van de melckbeesten bij haer, rapporterende dat se gister al bij tijts de beesten ende 't leger van Herry, bestaende in 4 huttjens, omtrendt den hoeck van Cabo Falsa hadden vernomen; maer dewijle overal goede wacht hielden, waren al opgebroocken eer d' onse daer bij costen comen; edoch hare gemelte huttiens ende veele van hunne lompen, huysraet, door haesticheyt achter gelaten ende door d' onse ontjaecht sijnde, mitsgaders den gantschen dagh de beesten int gesicht houdende, nagelopen ende jegenwoordich noch al najagende, met voornemen om deselve soo lange op 't spoor te volgen, totdat se die t' eenemael souden becomen hebben; wesende dit melckbeest door moedicheyt achter den trop gebleven, dat den corporael van Harwarden met dese 3 soldaten had na huys gesonden, versoeckende wat victualie te gemoet gesonden te mogen werden, 't welck desen avont noch lieten gereet maecken ende | |||||||||
Sondagh den 26en doschoon weder ende wint als gister sijnde, den voorhaelden corporael met 5 man toestuyrden, nevens ordre, dewijle de Saldanhars haer niet dorsten vertrouwen met d' onse samen te trecken ende Herry na te jagen, dat se de beesten niet verder soude volgen, maer deselve op de compste van dese wederom sendende 5 persoonen, niet becomen ende Henry ontjaecht hebbende, datelijck weder na 't fort te keeren, sonder hun dieper te landewaert in te volgen, daer hun telckens met geen victualie soude cunnen secunderen. 's Namiddaghs quam een melckbeest achter den Leeuwenbergh van daen selfs na 't fort, 't welck apparent van den trop achter gebleven is geweest. | |||||||||
[pagina 262]
| |||||||||
port dat de gister met victualie uytgesonden 5 persoonen gemist ende niet vernomen hadden, hebbende Herry met de beesten wel langh ende dapper nagevolcht, maer niet cunnende achterhalen, vermits geduirich in ende over dwers ende langhs de duynen van de bay Falsa, seer hooch wesende, met 't vee heen cruysten, daer geen water altoos te becomen was, ende 't volcq dierhalven, seer grooten dorst lijdende, heel affgeslooft wierden: souden anders noch al langer deselve vervolcht hebben, alsoo hun alleens soo na waren, dat een van Herrys volcq onder schoots had ende wel cost onder de voet laten schieten hebben, maer socht hem levendich te crijgen, omme een weghwijser aen deselve te mogen hebben; doch was ondertusschen, eer hem soo nae costen comen, door mourassige bosjens noch ter nauwernoot geschiappeert. Als geseyt, hielt hem Herry gedurich al in ende over de gemelte duynen, niet eens dervende sich op de vlackte begeven, noch oock op strant, ende veel min die wegen uyt daer de Saldanhars met haer vee ordinaris heen comen, soodat genoechsaem bemercken voor deselve alsoo bevreest als voor ons is, dat wel haest met de Saldanhars compste nader ende seeckerder hopen te vernemen, ende sulcx soo bevindende, te ondersoecken, of men dan de Saldanhars met eenige schenckagie sal cunnen bewegen, om ons den gemelten Herry ende sijn volcq in handen te leveren ofte met haer in compe denselven te vervolgen etc. | |||||||||
28en do.Schoon, stil, sonneschijn. Quamen de op eergister met victualie uytgesonden 5 persoonen mede wederom, den corporael voormelt, als geseyt, met sijn volcq gemist hebbende ende relaterende, dat wel weder op 't spoor van de beesten waren geweest, maer deselve nochte oock Herry ofte ymant van sijn volck cunnen achterhalen. | |||||||||
[pagina 263]
| |||||||||
29en do.Schoon weer met stilte als voren. Waren desen nacht van de baye van Salhanha over lant thuys gecomen den op 3en deeser derwaerts gesonden corporael Willem Muller neven drie soldaten, meede brengende een missive van d' opperhoofden des galjots de Roode Vos, ons adviserende als d' onderstaende copie (hier g' insereerdt) is dicterende. Copie missive door d' opperhoofden van 't galjot de Roode Vos, uyt de bay van Saldanha gesz. aen den Commandeur ende opperhoofden vant fort de Goede Hope, dato 22en October 1653. Mijnheer Riebeecq ende Sr Reyniersz.
Wij hebben per den corporael Willem Muller UE. missive, d' eene aen ons ende d' ander aen onse heeren Majores houdende, wel ontfangen, dewelcke op den selven dagh, dat die bequamen aen den Francen capiteyn hebben overhandicht, die selve (naer dat de groetenis van UE. aen hem gedaen hadden) seer gaerne aennam, met belofte dat wel sorge dragen soude deselve wel bestelt soude worden. Van sijn volck hebben tot dato niet meer als 4 becomen, waeronder een is, die over langen tijt aen Madagascar is geweest, gewoont heeft, de gelegentheyt van 't lant ende de spraeck (soo hij seyt) wel weet, mitsgaders oock redelijcke kennisse heeft van 't accommoderen der robbenvellen. Maer verclaert, dat noch eenige persoonen aen boort sijnde ende gaerne mede wegh wilde, d' ervarentheytGa naar voetnoot1) (alsoo 't langer bij der hant gehadt), ende dewijle den genoemde Frans capiteyn, die ons (ende wij hem) weynich sijn vertrou- | |||||||||
[pagina 264]
| |||||||||
wende, alsoo 4 van sijn volck (gelijck geseyt) quijt is, derft niet bestaen, soo langh wij met 't galjot hier leggen, sijn volck om water of hout te stieren, omdat vreest, dat mede (gelijck d' andere) 't reynosters padtGa naar voetnoot1) sullen kiesen. Ende om den corporael met sijn volck (dewijl doch een goet deel schelpen geladen, ende een pertij vis met groote moeyten gevangen hebben) niet langer op te houden, soo is verstaen, deselve UE. weder toe te senden, met ordre dat 3 à 4 dagen naer ons vertreck van hier (dat morgen vroech in Godts naem voornemens sijn) aen de waterplaets haer sullen onthouden, als wanneer den Fransmans sloep met volck daer comende (dat niet soo lange wij hier leggen doen souden) noch soo veel derselver sien te bewegen als doenlijck is, waer toe (eenige mede crijgende) rijckelijck provisie meede gegeven is, op de reys sijnde haer daer van mede te delen. Ende dewijle alhier tot noch toe bij ons geen Saldanhars verscheenen sijn, als alleenlijck een parthye magere strantlopers (daer maer 6 à 8 struysdoppen hebben van geruylt met een cleyn reebockien), die haer sedert 14 dagen verleden niet weder bij ons hebben vertoont, sullen ons, als geseyt, op morgen vroech van hier depescheren, ende ons beste aenwenden om 't Dassen-eylandt, soo dra mogelijck is aen te doen, ende aldaer sooveel dassen ende eyren te crijgen als becomen cunnen. Hiermede Welwijse, seer bescheyde Heere, willen UE. na onse dienstige ende ootmoedige gebiedenisse den eenigen Almachtigen in genaden bevelen, die wij willen bidden dat sijn Almogentheyt gelieft te geven een voor- | |||||||||
[pagina 265]
| |||||||||
spoedige ende gewenste verlossinge aen UE. beminde huysvrouw, opdat met lief weder thuys comende (den candeel daertoe hopen de eyren mede te brengen) mogen helpen eeten, ende ons wijders in UE. goede gratie voor gerecommandeert laten. Onderstont, UE. onderdanigen ende verplichten dienaren, was geteyckent,
elbert cornelisz kes,
Ter sijde stont: Int galjot de Roode Vos desen 22en October Anno 1653, geanckert leggende in de bay van Saldanha. Voorsz. corporael rapporteerden oock mondelingh, dat int uytgaen omtrent een dagh reysens van hier gerescontreert had een trop Saldanhars, die vergangen jaer d' eerste aen 't fort verscheenen waren, ende van deselve, mitsgaders sijlieden oock van d' onse wel getracteert sijnde met tabacq, aracq ende broot, in goede vruntschap van den anderen gescheyden, d' onse noch een van de hare een dagh ende nacht mede laten gaen hebbende, om 't rechte padt na de bay van Saldanha te wijsen, int gins gaen op wegh geweest hebbende 3½ dagen, ende nu int wederom comen niet meer dan drie dagen, meenende na desen de wegh noch wel corter, ende meer water onder wegen, als voor desen sal te vinden wesen; veele oliphanten, renoscheros, elanden, herten, hinden, ende meer ander wilt wasser ontmoet, eens een trop van 7 ende nochmael een trop van 8en oliphanten, daer all eenichsints voor beducht waren, alsoo deselve, gelijck oock de renocheros vast voor haer bleven staen, moetende ons volck de beesten selfs wijcken. Den Fransman lagh op haer vertreck van daer, den 26en deser noch in de bay doende wesende met sijn | |||||||||
[pagina 266]
| |||||||||
schip te schrapen ende op de eylandekens traen te branden van robbenspeck, edoch hadde geseyt, dat van dagh tot dagh meenden te vertrecken, houdende ons volcq seer suspect, ende dapper vresende voor 't verlopen van de sijne, daerder veele toe genegen waren; maer was den schipper wel soo voorsichtigh, dat hij noyt boot om water of andersints liet varen, of hadder altijt eenige van sijn vertrouste met snaphanen in ende bij, om hun 't weghlopen te beletten, daer d'onse aen lant vier dagen na 't galjots vertreck noch op hadden gewacht, volgens bespreck met eenige van des Francen volcq secretelijck gehouden, maer door de naeuwe toesicht als versz. geen occasie hebben cunnen becomen, ende d' onse door die van 't galjot niet langer als voor 8 dagen gevictualieert wesende, waren deselve weder herwaerts aen getrocken, aen ons voorhaelde missive ende tijdinge brengende, dat op 't galjot 4 Francen becomen hadden, goede kennisse van 't accommoderen der robbenvellen hebbende, in welcke saecke ons treffelijck sullen te passe comen ende d'E. Compe apparent grooten dienst doen. 't Begon in de nanacht seer hard te wayen uytten Z.Z. Oosten met groote sware valwinden over den Tafelberg, 't welck den | |||||||||
[pagina 267]
| |||||||||
middernacht, waerdoor veele van de jongen cool ende andere boven d' aerde staende vruchten aen stucken waren gewaeyt. | |||||||||
4en do,met betogen lucht noch al aenhouden, met groote ende sware valwinden over den Tafelbergh. Ons volck uyt 't bos met de wagen met balcken thuys comende, hadden onder wegen een ouden Hottento beset ende tusschen hun beyden aen de handen (edoch sonder force) vast hebbende, int fort gebracht, dewelcke wij lieber ende los stellende, ende vernemende een Saldanhar te wesen alsoo hem verleden jaer onder de Saldanhars oock hadde vernomen, lieten lustich de buyck ende oock sijn knapsack vullen met broot, ende rijckelijck wat tabacq ende weynich coperdraet tot vereeringe, invougen, sijn alteratie overgaende door goet genoegen over onse minnelijcken tractementen, desen nacht van selfs int fort bleef slapen, tonende hem veele tabacq ende coper, met beduydingen dat bij sijn volck soude seggen, wij dat voor beesten ende andere waren aen hun wilden verhandelen, gelijck vergangen saysoen. Waerop te verstaen gaf, dat vele Saldanhars op comende wegen waren, ende wees, dat Herry al heel 't landewaert in dreeff, doch costen 't beste bescheyt niet van hem ter degen becomen, omdat niet een woort Duyts of Engels coste, sulcx al wat van hem begrepen, verstonden uyt sijn eygen taels woorden, bij ons eenichsints door ervarentheyt geleert. | |||||||||
[pagina 268]
| |||||||||
van Herry eenich leet souden willen doen, waervoor wij sorgen, dat sijlieden al vrij bevreest sijn, ende daeromme niet derven aen 't fort comen, welcken volgende dan ons volck oock doorgaens gelast sijn, alle inwoonders, wie ofte hoedanich deselve mochten wesen, bij ontmoetinge niet dan alle mogelijcke vrundtschap te bethoonen, gelijck desen van ons gedaen is, ten eynde van hare beschroomtheyt vergaen ende sonder schrupel tot ons met haer vee ende coopmanschappen mochten comen, waervan haest hopen eenich goet succes te vernemen, dat Godt geve. Amen. Lieten voor den noen desen gemelten Hottento sijn sack met broot, tabacq ende 't lijf insgelijcx oock nevens een dronck aracq wel gevult ende vernoecht sijnde, weder vertrecken. Mogen hopen door die wel onthalingh haest meer volck sullen vernemen, omme aen deselve insgelijcke goede tractementen te doen, tot meerder aenlockinghe etc. | |||||||||
6en do.Smorgens fray, stil, bequaem, maer heel heet weder, beginnende jegens den avont heel fel te wayen uytten Z.Z. Oosten, met groote valwinden over den Tafelbergh, waerdoor alle de airen van de garst, taruw ende haver, hier ende daer staende tot preuve, gelijck vergangen saysoen aen stuck wierden geslagen, ende t'eenemael vernielt. | |||||||||
8en do,met extraordinarie sware valbuyen over den Tafelbergh, waerdoor schier alles schijnt onder de voet ende aen stucken te sullen wayen. Op dato den ondercoopman Jacob Reyniersz versoeckende, omme te mogen in den huwelijcken staet bevestight te worden, met d' eerbare jonge dochter Elisabeth van Opdorp, nichte ende onder voochdye sijnde van den Commandeur Jan van Riebeecq, als | |||||||||
[pagina 269]
| |||||||||
hebbende sich daeraen met trouwbeloften verbonden etc., is hem 'tselve toegestaen, ende ten dien eynde oock geconsenteert op morgen d' eerste afcundinge te laten geschieden als per resolutie, heden daerover specialijck genomen, bij dewelcke oock goetgevonden is, omme door den bouckhouder Fredrick Verburgh, Secretaris van onsen raet, na 't derde gebodt oock publicquelijck de vordere solemnisatie van het trouwen voor den Raedt ende alle den volcke te laten bedienen, ten eynde alles wettelijck ende in Godes name met goede ordre ende stichtinge toegae. Amen. | |||||||||
10en do.Hard stormich weer uytten Z.Z. Oosten, als de vorige dagen. Door dese harde Z. Oostewinden blijft ons galjot noch achter, niet cunnende van deselve uyt de bay van Saldanha opcomen, tot retardement van den robbenvangst, daervan hier arriveerende, al overlangh voornemens waren ten eersten toe af te senden. | |||||||||
[pagina 270]
| |||||||||
vant versz. eylandt 5 vaten met eyren, die 't volcq omgedeelt wierden, nevens oock een partye schelpen, daer overvloedich te becomen, ende rapporteerden d' opperhoofden, dat het den Fransman op alle d' eylanden soo cael gemaect hadt, datter qualijck meer robben vernomen wierden, maer souden, na d' onderrichtinge van de 4 mede gebrachte Francen, nu alle dagen weder overvloedigh van jonge robben versien worden, die de beste vellen hebben, ende waervoor in Vrancrijck bij de groote wel een pistool betaelt, alsoo die tot moffen gebruycken, als aen een monster (ons mede gebracht) coste gemerct worden. | |||||||||
17en do.Weer ende wint als voren N. Westelijck, met betrocken lucht. Hebben de 4 Francen, met 't galjot uyt de bay van Saldanha hier gecomen, eens voor ons laten comen, welcke ons fraye onderrichtinge deden van 't accommoderen der robbenvellen, oock dat deselve veel gelts waerdigh waren, ende alhoewel het wat cael gemaeckt was, dat het echter binnen de weynigh dagen weder even vol jonge robben wesen souden, welckers vellen 't meeste wel in estime waren, vermits 't schoone bondt, soo wij aen eenige (ons verthoont) oock wel cunnen bespeuren, presenterende met een opgeboeyde boot ende 10 à 12 man preuve te doen ende ons redelijck partye te beschicken. Den eenen Fransman hadde over 9 jaren met Francen oock op Madagascar gevaren, daer se omtrent 400 man sterck (doen noch sonder fortresse) op Ante Pera, 8 à 10 mijlen van de bay St. Lucia, gestabileert waren ende voor seer geringe prijse groot meenichte | |||||||||
[pagina 271]
| |||||||||
beesten handelden, om de vellen alleen, die se daer in groote quantité van d' inwoonders tegen coralen ruylden ende opgaerden. Item op sommige plaetsen veel schoon ebbenhout ende seer overvloedigh rijs ende slaven in grooten meenighte voor slechte glase ende oock fijne bloetcoraelen ende coperdraet, dat se tot ringen om armen ende beenen gebruycken, item oock thinne ringen. Verclaerende wijders, dat Francen aldaer wel geneghen souden wesen met ons te handelen teghen Europise victualien, als kaes, wijn, oly etc., ende allerhande coraelen voor slaven, rijs ende huyden, vermits qualijck om de 4 à 5 jaren uyt Vranckrijck met eenich cargasoen nochte schip off schepen gesecundeert worden ende haer selffs daer moeten erneren van 't gene daer valt. Edoch wasser alles van vee, hoenders, ende alderhande gevogelte, vruchten ende vis soo overvloedigh, dat niets gebreck hadden; sijnde haer principale meesters den cardinael Maserijn, ende Monsr de Luyne, thesorier van den Coningh, nevens noch eenighe andere graven ende grootten van Vranckrijck, die haer voor desen derwaerts gesonden hadden op informatie datter een goudtmijn te vinden ware, gelijck sij oock eens een inwoonder soo verde in obligatie hadden gebracht, dat se al met den selven op weghe waeren om die gewesen te worden, maer den inwoonder door den Coninck (dewijl op wech was) subtylijcke ten hove ontboden wesende, was denselven daer gehouden ende tot dato noyt meer te voorschijn gecomen, ende sijlieden daerdoor van de goutmijne gefrustreert gebleven, diese nochtans vast stellen datter is, vermits eenigen tijt voor desen wel ontrent 300 ℔ ongesuyvert santgoudt seer civil hadden gehandelt; maer hebben d' inwoonders naest eenige jaren herwaerts geen meer goudt willen affbrengen, d' oirsaecke waerom wiste niet te seggen. | |||||||||
[pagina 272]
| |||||||||
Indigo was 't landt vol van, daer d' inwoonders haer clederen ende sluyers van cattoen ende sijde (daer selffs vallende) mede verffden, maer om den indigo t' accomoderen tot beqnaemheyt voor Europa dienstich, wiste niet ofter kennisse toe hadden. Soo hadden oock vernomen, datter langhs de custe mede silver soude te becomen wesen, gelijck vertrouwt dat wel ondervonden souden hebben, ingevalle haren capiteyn wat ondersouckende was geweest; maer daer haddet aen gehapert, nae sijn seggen. Ende vermits haer vindinge van de goudtmijne vruchteloos was uytgevallen, ende nochtans vernomen datter soo goede lijfftocht was, hadden haer daer (namentlijck op Ante Pera) gestabileert, ende sedert niet anders gedaen, als, gelijck voorseyt, vellen op te gaderen, die se, alsser particuliere France schepen aenquamen, met deselve dan aen hare voorgemelte meesters (mits betaelende vracht) oversonden, daer se dan oock haer cargasoenen van negotieerden, ende niet toelieten dat deselve ofte eenige andere schepen met d' inwoonders handelden (verstaende op die plaetse daer sij gestabileert waren); maer was langhs de cust soo veel gelegentheyt als men begeert, alhoewel hij meent, dat men alles van de Francen selffs wel soo civyl soude crijgen, dat men niet eens souden trachten met d' inwoonders te handelen, hebbende hij (genaempt Nicola Raine) persoonelijck de gantsche cust langhs alle bayen ende revieren uyt ende ingevaren ende oock in de bay van Antongil geweest, bij tijden dat den Commandeur van der Stel van Mauritius-eylandt, daer was comen slaven handelen. Portugeesen waren op dese gantsche buytencust niet een, in vougen van deselve geen swaricheyt soude te vreesen sijn. Overslaende ende ten propooste comende waeromme | |||||||||
[pagina 273]
| |||||||||
dese 4 Francen door haren Capn in de bay van Saldanha op d' eylandt waren gebannen, verclaerden deselve, dat het nergens om was geweest als dat hij, Nicola Raine, eens gesproocken hadde om wat meerder eeten te mogen hebben in haren vuylen, moeyelijcken ende swaeren arbeyt, die se daer doen mosten, ende dat haer in Vranckrijck anders belooft was, laetende hun nu niet anders eeten als robbenvleys ende peguyns, die se selffs mosten vangen, ende oock noch insouten voor de reys, niet meer als een ton broot, in al de tijt dat daer hadden geweest, voor al 't volcq geschaft hebbende, daer over ydereen vrij murmereerden. Edoch hij alleen 't woort doende was met sijn neve, Louys Raine, op gemelte eylandt gebannen sonder eenige lijfftocht, anders als somtijts maer weynich water; dat hun oock veel lieten gebreck lijden, moetende hun leven houden met de vogels ende robben, die daer selffs costen ofte mochten vangen. Invougen ons galjot daer in de bay siende comen, ende vernomen, dat de Nederlanders aen de Caep gestabileert waeren, sijn capiteyn liet vragen off hun daer woude gebannen laeten, dan oft hun weder mede nae huys nemen soude, versouckende daerop bescheyt, dewijle nu gelegentheyt sagh om sich uyt dat ellendich bannesement te moghen helpen ende veele andere, oock meteenen om beter tractement van eeten in haren swaren arbeyt soliciterende, had den Francen capiteyn hun in 't generael daerop g'antwoort: de poort ende de wech is open: diese gaen wil die mach, sonder eenich ander bescheyt te willen geven; sulcx dat sijlieden, namentlijck Nicola ende Louys Raine, gebannen sijnde, nevens Martijn Cordijl ende Daniel Mulot, noch vrij meer door 't quaede tractement halff desperaet off mistroostich wesende, tot d' onse hare toevlucht hadden genomen, ende per 't galjot (als ge- | |||||||||
[pagina 274]
| |||||||||
seyt) hier gecomen wesende, op haer hartelijck bidden ende versoucken, vuyt puyre christelijcke medogentheyt ende compassie in Comps dienst voor matroosen aengenomen, als pr resolutie heden daer over specialijck genomen. D' ingesouten vis, pr galjot hier gebracht, aen landt comende, bevinden deselve in 't opslaen altemaelen stinckende ende bedurven, waeromme oock wech gesmeten is; sijnde die van 't galjot wijders besich om hun van hare mede gebrachte schelpen, tot noch een calckoven, t' ontlaeden, hoedanige schelpen op 't Dasseneylandt (nae 't rapport van d' opperhooffden) genouch te crijgen sijn; was maer 't brandthoudt soowel te becomen, daer 't nu aen sal beginnen te haperen, alsoo uyt 't Houdtbayken niet veel meer als noch een ladingh sal te haelen wesen. Maer soo ons de Saldanhars weder met beesten bijcomen, ende wij van deselve wat comen te handelen, soo sal 't noch met ossen en wagens uyt 't bosch, omtrent 1½ mijl van 't fort, genouch cunnen gehaelt worden, soowel timmer- als brandthoudt; daer ons de door Herry wechgevoerde ossen seer treffelijck dienst in deden, ende nu bij mancquement van dien het timmerhoudt alle dagen met de 2 van Batavia becomen Javaense paerdekens uyt 't bos laten haelen. | |||||||||
18en do.Weer ende windt als voren, met wat regen, fray te passe comende op onse thuynen, daer de fijnne cruyden door de verleden droochte ende heette sonneschijn veel verbrant ende verdroocht sijn; item oock de rapen, wortelen ende cool vrij opgegeten van de wormen, in de thuynen met sulcken overvloet wesende dat het te verwonderen is. Echter staet nae alle apparentie des niet te min geschapen, datter overvloedich genouch voor de retourvloote sal wesen, ende oock voor alle die uyt 't patria nae desen aencomen, behalven koebeesten ende schapen, die vreesen dit jaer | |||||||||
[pagina 275]
| |||||||||
van de Saldanhars niet sullen crijgen, alsoo beducht blijven dat deselve hier omtrent comende ende vernemende 't schelmstuck ende moort bij Herry aen onsen jongen ende beesten begaen, niet sullen derven bij 't fort verschijnen, uyt vreese dat wij ons op haer daerover souden soucken te revengeren. Edoch willen hoopen Godt de Heere haer anders in 't herte wil te verstaen geven, opdat deselve hier comende, mogen bespeuren dat wij niet anders voorhebben als met haer in minne ende vruntschap om te gaen, soo vergangen jaer begonnen hebben. | |||||||||
Sondach den 23en do.Fray, warm, sonneschijn weer, ende windt als voren, meest Westelijck. Op dato sijn de voor aengetogen ondertrouwde persoonen (haer 3 affroepinge na christelijck gebruyck sonder eenige de minste verhinderinge gepasseert wesende) voor de Wet ofte den Raedt deser fortresse de Goede Hoope ende alle de volcke publicquelijck in openen raedtcamere (alsoo geen predicant hebben) door onsen secretaris solemneelijck in den houwelijcken staet wettelijck bevesticht. | |||||||||
[pagina 276]
| |||||||||
Sondach den 30en do.Groeysaem weer ende windt, als voren, waerdoor de vruchten redelijck tieren, insonderheyt de cool ende rapen, die heel schoon ende veele seer groot, ende wel 3 à 3¼ ℔ swaer, soo dicht ende vast als lever vallen. | |||||||||
3en do.Op dato sijn den bottelier ende den onderbarbier vant galjot de Roode Vos, over eenige injurieuse achterclapperijen, wegen haren schipper ende stuyrman gevoert, beyde te gader gesententieert met 50 slagen gelaerst te worden, ende den onderbarbier (oorsaecke van eenige al geresene onheylen) voor 6 maenden gesuspendeert, ende gecondemneert de justitie ende hare geledeerde partijen om vergiffenisse te bidden, mitsgaders derselver eere te repareren, alles breeder bij de sententie g'extendeert. | |||||||||
6en do.Goet weder ende wint als voren. Alhoewel het nae 't rapport van d' opperhooffden des galjots de Roode Vos (den....... passo uyt de bay van Saldanha hier geretourneert) aen d' eylanden vrij cael van robben was gemaeckt door de Francen, soo is nochtans op heden goetgevonden do galjot met de grootte boot (opgeboyt, mitsgaders van alle gereetschappen, provisien, water ende brandthoudt rijckelijck voor 3 maen- | |||||||||
[pagina 277]
| |||||||||
den versien) op overmorgen haer despesche derwaerts aen te geven, om de robbenvanghst echter in 't werck te stellen, ende te ondersoucken off de Saldanhars (uyt vreese apparent niet dervende hieromtrent comen) hun daer onthouden ende met deselve eenige handel mochte te doen vallen etc., als breeder bij resolutie heden specialijck daerover genomen ende d' opperhooffden pr instructie in mandato gegeven. Op den middach even na onse raetsplegingh buyten 't fort comende, sagen in 't oosten (omtrent 8 à 10 mijlen te landewaert in) eenige vuyren opgaen, 't eerste van dit saysoen. Willen hopen, dat het Saldanhars sijn met vee ende ons haest bijcomen sullen, dat Godt geve. Amen. 's Namiddaghs begond vrij hard te wayen uytten Z.Z. Oosten, met sware valbuyen over den Taeffelbergh. | |||||||||
Sondach den 7en do.'s Morghens schoon weer, 't luchjen als gister variabel tot 's namiddachs, doen begond al weder stijff uytten Z.Z. Oosten te wayen. Twee van ons volcq, d' eene met een roer, aen de Soutte reviere hebbende geweest, om eenich gevogelte te schieten, hadden daeromtrent 5 Saldanhars vernomen, die haer een dop van een struys ey hadden gegeven, om aen den Commandeur te brengen, versouckende wat tabacq, daer deselve 2 luyden mede wederom nae haer toesonden, nevens wat pijpen tot vereeringhe, over 'twelcke de Saldanhars seer danckbaer waeren, ende d' onse bijsonder minnelijck hadden bejegent, ende vertelt ofte te verstaen gegeven, dat het werck van Herry, haerlieden bekendt geworden, niet aengenaem was, wetende oock te seggen, dat den Hottento, bij ons den naem gegeven van Lubbert, Herrys cameraet, den jongen had vermoort ende sijlieden met deselve noch ymant van de Watermans gansch | |||||||||
[pagina 278]
| |||||||||
niet wilden te doen hebben, maer op morgen bij ons komen met koebeesten ende schapen, om met ons in vruntschap, als vergangen jaer, weder te handelen, waerop haer ons volcq van onse goede genegentheyt mede, soo veel costen, verseeckeringh hadden gedaen ende 4 à 5 struysdoppen van deselve geruylt; willen hoopen Godt de Heere sijn segen tot den handel weder geven sal. Amen. | |||||||||
9en do.Heet weer met een labber luchjen uytten N. Westen, doch meest variabel. Op den naemiddach de wagen vuyt 't bos comende, rapporteerden ons volcq, datter eenige Hottentoos bij de tent van de timmerluyden waren geweest, dewijl deselve diep int bos, vrij wat van de tent aff, besich waren met stormpaelen te hacken, ende dat sijlieden, niemant bij de tent siende, all haer gereetschap hadden genomen, derhalven goet vonden tegen morgen weder een corporael met 4 soldaeten nae 't bos te senden, om de timmerluyden ende haer goet te bewaeren, nevens 4 Comps bijlen, daer deselve om geschreven hadden. 's Nachts begond seer hard uytten Z.Z. Oosten te waeyen, met extreme sware winden, valbuyen over den Taeffelbergh blijvende. | |||||||||
[pagina 279]
| |||||||||
11en do.Smorgens noch al even hard stormich weer uyt den Z.Z. Oosten, waerover aen de hoornwercken, onder handen hebbende, niet costen arbeyden, ende dierhalven ons volcq nae 't bos sonden om stormpaelen, daer van de timmerlieden gereet gemaeckt wordende. Op den dach wiert het stil heet weer, 't luchjen uytten N. Westen. 's Namiddachs ons volcq wederom comende, wisten te seggen dat veele vuyren te landewaert in hadden gesien, maer geen inwoonders vernomen. Teghen den nacht begond uytten Z.Z. Oosten al weder hard te waeyen, geduyrende tot den | |||||||||
12en dosmorgens, doen 't weder wat bedaerde ende 't luchjen uytten N. Westen creghen, met grootte hitte, dat ons cool- ende raepsaet dapper dede rijpen, van 'twelcke dagelijcx veel incregen, geschapen staende soo overvloedich te sullen winnen, dat niet alleen van Hollandt yts meer en sullen behoeven te ontbieden, maer oock wel India redelijck abondant cunnen versien met verser zaeden als uyt patria. Tegen den nacht al weder harde Z.Z. Oostewinden, maer | |||||||||
Sondach den 14en, 15en, 16en ende 17entot tegen den middach, de lucht betreckende, cregen een fray soet regentjen, de windt westelijck. Tegen den avont ons volcq met stormpaelen op den hals uyt 't bos thuys comende, brachten tijdinge, datter 6 Hottentoos bij haer waren geweest, ende weynich tijt daernae den corporael Willem Muller alleen met deselve tot hier bijnae onder canonschoot gecomen, daer se bleven sitten, niet dervende dichter bij 't fort comen, seggende dat 2 koebeesten over de revier had- | |||||||||
[pagina 280]
| |||||||||
den, welcke aen ons wilden verhandelen, derhalven den dominé (diese kennen, alsoo verleden jare verscheyden maelen in haer legers was geweest) daer nae toesonden met wat cooper, tabacq, pijpen ende broot, nevens voorhaelde ende noch een corporael met pistoolen, bedeckt onder de rocken; maer soo haest sij hun onder haer vieren sagen aencomen, namen de vlucht tot in een dal, omtrent ½ mijl buyten 't ge sicht van 't fort, daer se d' onse (geen musquets siende hebben) inwachten, totdat bij den anderen quamen, sijnde volcq van den capiteyn, daer Herry verleden jaer scheen geallieert mede te weesen, ende d'eerste met den welcken wij gehandelt hebben, onder welcke voorhaelde 6 persoonen 2 waeren, die op den dach dat Herry ons de beesten had ontvoert, bij denselven oock present waren geweest. Vraechden meenichmael aen d' onse, off oock schietgeweer bij hun hadden, met de grootste vreese van de werelt all sidderende ende bevende bij d' onse sittende, ende wat den sieckentrooster haer beduyden, dorsten gansch [niet] bestaen aen 't fort te comen, maer versochten dat d' onse morgen weder op die selffde plaetse wilden comen, sij souden daer met 2 koebeesten verschijnen. In vougen d' onse siende, dat se niet te bewegen waren, hoe schoone beloften dat men haer dede, vereerden deselve elck met een eynt coperdraet, wat tabacq, pijpen ende broot, nevens oock wat voor haren capiteyn, ende alsoo der een onder was die aen 't ontvoeren onser beesten mede handich, offt altoos op dien dach bij Herry present was geweest, wierd hem de vereeringh aen den capiteyn te brenghen ter hand gestelt, ende [niet] de minste mine van kennisse meer als d' andere aen hem gethoont, omme emmers hare vreese soo veel mogelijck te benemen, sulcx dat alsoo in vruntschap desen avont van den anderen scheyden, met bespreck om morgen | |||||||||
[pagina 281]
| |||||||||
op die plaetse d' onse met cooper ende tabacq, ende sij met beesten, malcanderen wederom t' ontmoeten, sendende in teycken van vruntschap een vol struys ey aen den Commandeur van 't fort, ende nae sijn beduyden souden Herry ende sijn quade acten heel verfoeyt hebben. Wat daervan sij, is Godt best bekent; maer dat sij vreesen wij onse revenge op haer sullen soucken is seecker, derhalven deselve de maet lustich vol moeten geven, ende ons best gedaen worden, om eenige met soeticheyt aen 't fort te locken, ten eynde gelegentheyt mogen becomen haer soodanige tractementen te doen, dat derselver schrupuleusheyt doch t' eenemael mach vergaen, waertoe wel hoopen nu haest occasie sal offresserenGa naar voetnoot1), als maer weder eens met haer gehandelt hebben. Wij hadden oock versocht, dat den doné den dach nae morgen weder met haer in compe nae hun capn soude gaen om (gelijck vergangen jaer 3 à 4 mael geschiet was) daer met haer te handelen. | |||||||||
18en do.Hard winderich ende buyigh weer uytten Z.Z. Oosten. Niet jegenstaende de vreesachticheyt deser natie, soo vonden echter goet met de 50 persoonen, die dagelijcx nae 't bos 2½ mijll van hier om stormpaelen senden, 10 musquettiers mede te laten gaen, om deselve voor ongemack te bevrijden; want alhoewel genouchsaem blijckt, dat de Saldanhars hengelen om met ons weder in onderlinghe correspondencie te comen, waertoe haer vuyt groote vreese niet derven omtrent het fort begeven, soo sijn deselve echter niet te vertrouwen; altoos bevinden wij, dat voor alle saecken ons volcq ende goet well moet bewaert worden, alsoo deselve, mits haeren dieffachtigen aert, gelegentheyt siende, niet cunnen laeten alles waer | |||||||||
[pagina 282]
| |||||||||
maer sonder verhinderinge cunnen bijcomen, te steelen ende wech te dragen, als wanneer dan vuyt vreese van daerover door ons qualijck bejeghent te worden, niet weder derven te voorschijn comen, in voughen om met haer in vreede te blijven leven, ende deselve buyten vreese te houden, mitsgaders tot de handelinge met ons meer ende meer aen te locken, nootsaeckelijck selffs toesien ende ons goet wel bewaeren sullen moeten: want alsser maer 2 à 3 met musquets bij sijn, sullen der geen hondert inwoonders derven op aen comen; maer siende d' onse sonder geweer, cunnen niet laten haer goet ende gereetschappen te ontweldigen, onaengesien alle vruntschap ende minne ter werelt van ons worden aengedaen. Dat deselve bloetgierich sijn, is noch niet gebleecken, alsoo de moort, aen den jongen begaen, maer geschiet is, opdat denselven ons gheen tijdelijck rapport soude brengen van 't wechdrijven der beesten, ende sij derhalven niet te vrouch van ons mochten nagejaecht werden: want soo sij menscheeters ofte bloetgierich waeren, souden d' onse sonder geweer een ende somtijts 2 à 3 bij den anderen verre van 't fort gevonde, wel verscheyden maelen hebben cunnen dootslaen, alsoo ons volckjen, hoe sterck men haer verbiedt, niet cunnen nalaten uyt te gaen om vijghen off andere snoeperijen in 't velt te soucken. Ende alsoo de gister bij ons volcq gewesene 6 Hottentoos met d' onse hadden versproocken om op deselve plaetse weder bij den anderen te comen, wij met cooper, tabacq etc. ende sijlieden met beesten, soo sonden den geweldiger op den middach nae die plaetse alleen heen, met een pistooll verborgen onder sijn rock, om sich bij noot mede te defenderen, ten eynde de Saldanhars, geen schietgeweer bij hem siende, te vrijer moediger op hem mochten aencomen, ende mo- | |||||||||
[pagina 283]
| |||||||||
gelijck sijnde met haer vee oock aen 't fort, des niet willende haer dan te vermaenen, om daer te wachten tot ons volcq, op desselffs voorgaende waerschouwinge, met voorhaelde coopmanschappen souden bij haer comen. 't Wierd 's middachs heel warm en fray, bedaert weder; maer tegen den avont al wederom harde Z.Z. Ooste coelte, ende wierden van dage geene inwoonders vernomen. | |||||||||
19en ditto.Windrich weer uytten Zuyt Zuyt Oosten met betrocken lucht tot 's middaghs, doen 't luchjen variabel, ende soel weer cregen. Onse hout- ofte stormpaelhaelders tegen den avont uyt bos comende, seyden dat de Saldanhars met haer vuyren heel wech te landewaert in terughdeysden, ende geen volcq altoos vernomen hebben. | |||||||||
20en do.Weer ende windt als gister. Is d'E. van Riebeecq, nevens den ondercoopman Jacob Reyniersz., met omtrent 20 man, soo musquettiers als andere, de minste met pistoolen g'armeert, eens na 't bos gegaen, omme aldaer wat nader inspectie op de houtwercken etc. te nemen, ende met eenen eens te sien off oock mogelijck bij de Saldanhars soude te comen weesen. Maer soo als omtrent 1½ mijl van 't fort, int hangen van 't geberchte heen gaende, gecomen waren, saghen beneden in de vlackte, ongeveer ½ mijl van ons, verscheyden troupen inwoonders, des ons datelijck na deselve, beneden waerts aff, begaven, de soldaeten onder musquet schoot achter ons latende ende geen andre als 3 à 4 met pistoolen, bedectelijck onder de cleederen, soo wij mede versien waren, bij ons houdende, mitsgaders den tamboer alleen oock als voren bedectelijck (sonder geweer schijnende) g'armeert, voor uyt nae deselve toesendende, met ordre omme bij haer comende te seggen, dat den capiteyn daer selffs was, ende bij hun comen wilde. | |||||||||
[pagina 284]
| |||||||||
Den tamboer dan alsoo bij haer comende, ende deselve te verstaen gaven, dat wij daer selffs in persoon aen quamen, mitsgaders siende, dat onse troupen musquettiers verre achter lieten, ende wijlieden maer met ons 6 à 7 (als voren sonder geweer schijnende) op haer affquamen, bleven bij den tamboer onder hun 12 à 13 ons sitten inwachten, ende alsoo wij te met wat nader quamen, onse troupen soldaten al sáchtjes navolgende, reesen deselve somtijts eenige van den tamboer op, haer uyt grootte vreese op de loop begevende ende dan wederom comende, sulcx wel 10 à 12 mael gebeurde, tot ten laetsten, noch 4 van d' onse achterlaetende, met ons 3en -alleen affcomende, ons inwachten. Echter ons noch niet wel dervende vertrouwen, ofte uyt groote vreese al sidderende ende bevende ten langen laesten, met hun 8 à 10en (de rest van verre staende, om te sien hoe 't affloopen soude) ons inwachtende, ende bij haer comende, datelijck den Commandeur van 't fort selffs in persoon siende ende kennende, nae hem toetraden, ende tot welcompst de hant uytstaecken, ende tot meerder teecken van genegen vruntschap ons om den hals vatten, ende wijlieden haer wederom met veelderley gesten van vruntschap, over ende weder geschiedende, waerop datelijck ons victualiedragers de sacken met broot, aracq, wijn, tabacq ende pijpen, voor deselve (als daertoe mede genomen hebbende) lieten openen, ende lustich royael tracteren, sijlieden haer gelatende ende te verstaen gevende grootelijcx t'onvreden waren over d' actie van Herry, ende dat den selven door haer dapper geslagen was etc. Wat daervan te geloven sij, sal den tijt noch moeten leeren; altoos sij gelieten haer, oft hun gansch tegen 't gemoet was ende t'eenemael genegen waren met ons in onderlinge correspondentie te leven, waertoe haer lieten blijcken | |||||||||
[pagina 285]
| |||||||||
wij mede genegen waren, ende soo schoon prateden, dat wij se ten langen laeste met een koebeest nae 't fort creghen; maer eer daer quamen, bleven wel 50 mael stil ende in bedenckingh off oock verder voort wilden, telckens ende al gestadich begerende dat ons coper daer int velt bij haer souden haelen, waer teghen hun weder sooveel verseeckeringe deden van aen 't fort wel getracteert te worden, dat sij 't, als geseyt, ten laesten waechden, nemende haer bij de handt ende alsoo al dansende, springende ende singende, met hun binnen comende, daer deselve lustich lieten opvullen met tabacq, aracq ende eeten, nevens veelderley apenspel, dat tot meerder genoegen met haer aenrichtende, invougen een formele vernieuwinghe van alliantie met deselve getroffen ende hare vreese t' eenemael uyt 't hooft gepraet wierdt, ende tot intree van handelinge een koebeest ruylende, wel eens soo duyr als ordinarie, om deselve te meer aen te locken. | |||||||||
Sondach den 21en do.Zuyt Westelijcke windt met regen, waermede 't schip Naerden, 23en Augusty van de camer Amsterdam uytgeseylt, hier ter rheede arriveerden, met veele scheurbuyckige, daertoe ten eersten lustich cool aen boort sonden t' haerder ververssinge; cregen een cleyn brieffken van de gemelte camer van sonderlinghe gheen substantie. Heden waren de Saldanhars weder bij 't fort geweest met hun vrouwen, dat een goet teycken is, nevens een ondeugent schaep, 'twelck niet en ruylden, echter deselve als voren, tot meerder aenlockinge, wacker tracteerden, mitsgaders 2 goede oliphantstanden van deselve handelende. | |||||||||
[pagina 286]
| |||||||||
't Vlie geseylt, ende de fluyt 't Lam van Amsterdam, met Naerden te gelijck uytgeloopen, altemaelen met veele scheurbuyckige beladen, daer terstont tot ververssinge lustich cool ende ander moescruyden toe na boort sonden. Desen dach waren weder eenige Saldanhars, nevens hare vrouwen, heel onbeschroompt bij 't fort geweest met 2 koebeesten, die haer affhandelden omtrent eens soo duyr als voor desen, om deselve daermede voor eerst noch wat meer aen te locken, nevens soo veel goet tractement als mogelijck was; soo lieten oock eenige op haer versouck nae boort varen, ende aldaer door de schippers hare buycken ende sackjens lustich met broot vullen ende droncken maecken, ende wes meer tot aenlockinge dienstich. Savonts dese 2 geruylde beesten willende melcken, waere over 't walleken van 't crael wech gesprongen, ende voorts wech geloopen; edoch wierden ons terstont voor een tabackjen ende een back broot, door de Saldanhars wederom gehaelt, hoewel al een halff mijl wech waren. | |||||||||
[pagina 287]
| |||||||||
Waeren de schepen besich met eenige provisien ende nodicheden, ten behoeve van 't fort, aen landt te brengen. | |||||||||
27en do.Weer ende windt als gister. Retourneerden hier uyt de baye van Saldanha 't galjot de Roode Vos, met rapport dat den Fransman in de voorsz. baye niet had vernomen, noch eenige de minste vellen off gereetschap, alles mede genomen hebbende. Van de Saldanhars hadden d' onse 7 schapen geruylt, die op 't Saldanhars Robben-eylandt gelaeten hebben, ende aldaer omtrent 600 schoone vellekens opgegadert, van waer voort nae 't Dassen-eylandt gevaren waren om de robbenvangst ter degen int werck te stellen; int bayken van welck eylandt verleden Kersavondt, doen de schepen hier ter rhede soo hadden gestooten, sijlieden oock groot pryckel met 't galjot geleden ende de grootte opgeboeyde boot verlooren hebben, waeromme de middelschuyt van Breda in de plaetse wederom lichten. Op gemelte Dassen-eylandt waren de robben all weder redelijck vermenichvuldicht, insonderheyt van jongentjens, waeromme d' onse voornemens waren die voor de grootte (als met minder pryckel te vangen wesende, ende frayer vellen hebbende) te prefereren. Teghen den nacht begondt hardt te wayen uytten Zuyt Oosten. | |||||||||
[pagina 288]
| |||||||||
Breda, een beest voor Naerden, ende ¾ voor de fluyt 't Lam, met cooll alle dagen, opdat se doch noch eenich vers vleys mochten hebben. S' avonts begondt wat hardt te wayen uytten Z.Z. Oosten. | |||||||||
Den laesten donoch al aenhoudende, sijn de schepen Breda, Naerden ende 't Lam (haer affscheyt gegeven ende onse brieven aen d' Ed. heeren Generael ende Raden van India ter handt gestelt sijnde) uyt dese baye vertrocken, om hunne reyse voorts nae Batavia te vervolgen. d' Almogende wil deselve geluckigh laeten overcomen. |
|