Daghregister. Deel 3. 1659-1662

[p. 461]

Bylae I (In tekst bls. 138)
Extract uyt gehouden dagregister van 't jacht Erasmus⁺

Adij, 27 January (1659) des avonts geraecten, naer vele sporlingh^1., met stijve topseylscoelte buyten Sundaes engte in ruyme zee, als wanneer onsen cours, volgens gewoonte om Cabo de Boa Esperance te bestevenen, derwaerts aenbougden, beloopende t' onser overgroot leetwesen op Z.breete van 34 ende naer calculatie 48 graden lengte, tussen 29 en 30en Martij, ontrent 's middags, uyt de Zuytwestelijcke hant een seer ongemeene harde storm, verselt met de aldergrootste hagelkeyen (welcke genige onser ervarenste zeeluyden oyt diergelijcke affirmeerden gesien te hebben) ons verder per force constringerende door selden soo gehoort notabel^2. voorval te resolveren, bijaldien 't mogelijck waer, voorwints onsen bodem sonder eenigh 't minste zeyl te doen lensen, waerop des morgens den scheeps breeden raet achter in de cajuyt ontboden ende yder aldaer hun schriftelijck advys ende bedenckinge naer concientie over te leveren voorgehouden, wat ons <in> dese seer bedroefde perplexitaire en confuse gelegentheyt, mits de overtollige leckagie van 't benedenschip (hebbende tot 2 etmalen vervolgliglijck^3. wel hondert duysent steecken^4. moeten pompen, mitsgaders nogh daerenboven 't opperschip geduerigh gangh over gangh^5. met de bharen bedeckt geweest, tot behout van 's Compagnies schip ende de zielen daerop varende, te doen stont, wesende eyndelijck naer over⁺ en weder debatten^6., gelijck naer effectuele besongies^7. van dien uyt derselver resumptie <blijkt>^8. omme alle gedreygde extremiteyten^9. (met Godt de voorste) sooveel doenlijck te verhoeden, dierhalven dan in voorsz. collegie met egualiteyt van stemmen^10. geresolveert zijnde men de cours naer de Commorisse eylanden, gelegen tussen de 11 en 12 gr. Z. latitudine sal laten voorstaen, omme scheepsachtersteven, wesende door aengehaelte impedimentair^11. disaister rijckelijck 2 duymen terugh geweecken, mitsgaders de spiegelplancken en rantsoenhouten^12. gansch en gaer uyt hun postuer^13. verruckt, alsmede de naden derselve geheel uytgepuylt (inderdaet een seer miserabele conditie, dat Godt erbarmpt) omme aldaer ter voorsz. plaetse naer vermogen te repareren, edogh geconsidereert sulcx niet meer als ten deele, volgens 't voorgeve der timmerluyden, uyt oorsaecke van alle vereyschende materialen ons distituyt bevinden, sal connen geholpen werden, echter als de gevouglijcxste middel 't voorsz. onveranderlijck^14. beslooten den wegh naer derwaerts tussen de vaste

+ Kol.Arch. 3972

1. sporreling, moeite.

2. merkwaardig, seldsaam.

3. Sic.

4. slae.

5. gangh over gangh, keer op keer.

+ 134

6. Sic, blijkbaar 'n werkwoord.

7. K skryf besongies.

8. Deur Brill tussen hakies ingevoeg; ontbreek in albei tekste.

9. uiterste gevare.

10. egualiteyt van stemmen, blykbaar: algemene stemme.

11. Letterlik: hinderlik, maar die lang vreemde woord sal wel iets veel sterker moet aandui.

12. ‘draaispanten van een schip, die.... de spiegel omsluiten en zijn vorm geven’ (Van Dale).

13. posisie.

14. Sic.

[p. 462]

Affricaense en Ooste-custe^1. van Madagasschar te onderleggen, alwaer dan op 23 April successivelijck, naer ontmoetinge van vele slappe zuydelijcke wel soo westelijcke winden, (achterlatende met de aencompste deser boven ontlede^2. storm t' onser misvertrouwen voor^3. een quade rescontre 't jacht Naerden) op de Noorder rheede van 't eylant Ansuanny sijn comen te paresseren^4., vindende aldaer g'anckert een Engels jachtje, g'eqipeert en uytgerust bij de Nieuwe Vereenigde Brittanisse Zosieteyt, genaempt 't fregat Suratta^d, hebbende inpassant de cust van Gunea aengeweest, tenderende zijn verder voyagie naer 't coninckrijck Persia, met welcken vrunt dato ultimo April op zijn depesche^5. een missive tucherende^6. onser eygentlijck overgecomen rampen, aen Compagnies residenten naer derwaerts hebben afgevaerdigt.

Adij, primo July, zijn wij uyt de reede Zamodo^e, alwaer verhoopt hadden de tijt van 't goede mousson (zijnde in 't lest van Augusto off 't begin van September) te verbeyden, door nootshalven omdat de lantsieckte^7. (welcke mede bij d' inwoonderen somtijts in den ougsttijt dapper grasseert^8. ende onder d' onse dagelijcx seer hevig begon aen te groeyen, vertrocken, hebbende door de voorsz. sieckte aen gemelte plaetse seer subyt 17 personen verloren ende zijnde, Godt beter 't, nogh ontrent 30 à 35 deerlijck van 't clouckste volcq te coye leggende. D' Heere onsen Godt verleene alle een genadige uytcompste.

Adij 17, isser bij den scheepsraetsresolutie beraempt, overmits 't dagelijcx bevonden wiert de stroomen nogh seer vehement uyt 't zuydelijck oort van den Oceaen ons⁺ tegenscabbelden^9. tusschen de 15 en 16 graden Z.breete op de Madagasscharse cust weder vertoeffplaetse te kiesen, 'twelck dan oock soodanigh g'effectueert zij, comende

Adij 25 stantij op geseyde Z.hoogte in een onbekende bhaey; versagen ons alhier ter plaetse van water en branthout.

Adij 19 Augusty, naerdat ontrent een maent alhier verthouft, begaven ons weder t' zeewaerts, hebbende door twee distincte reysen ondernomen^10. onse boot wel gemant, revier- en lantwaerts op te stueren, omme de gelegentheyt van de hoedanigheden deser plaetse, mitsgaders eenige verversinge trachtende te becomen; edogh in 't wederkeeren raporteerden d' eerste mael menschen aengetroffen maer met deselve, overmits seer irresoluyt^11. hun gedroegen, niets verricht; die van de tweede expeditie hadden naer den derden dagh uytblijvens geen gewagh^12. van menschen connen vernemen. 'T is te verwonderen dese groote inwijck des zee's onbevolckt te sien, daer nochtans 't eylant Madagaschar berucht is wel meer dan hondert

1. Verskrywing vir Weste-custe. Kyk hierna o.d. 19 Augustus. In albei tekste Ooste-custe.

2. beskrewe.

3. K. het: van.

4. verskyn, opdaag.

d

5. vertrek.

6. rakende.

e

7. een of ander inheemse siekte. Kyk WNT VIII, 1036.

8. veel voorkom, heers. Van Lat. grassor, hard te werk gaan, woed. Vgl. bls. 173, noot 3.

+ 134v

9. kabbelen vroeër ook van heftige beweging van water.

10. gewaag.

11. Letterlik: twyfelmoedig. Hier so iets as: onbetroubaar, vals.

12. Letterlik: taal, geluid. Hier: teken van lewe.

[p. 463]

coningen te hebben, maer naer berichtinge soude allerwegen execrabele verwoestinge tusschen dese barbaren gevoert werden, waerdoor menichte menschen van de zeecant, welcq hun veelmaels te swack bevinden, haer in 't geberchte transporteren, sulcx dit de oorsaecke zij dat de westelijcke oever van dit groot machtig eylant zoo woest ende desert van^1. den vreemdelingh bevonden wert.

Adij, 23 Augusto is schipper Daem Pietersz. Lely, naer een langduerighe, zeer quijnende sieckte, in den Heere ontslapen, waerop den 7en dagh daeraen een onser militiepersonen gevolcht zij, sulcx nu in alles (tot nu toe) onser penible voyagie dertigh personen overleden zijn.

Adij, 25 September, zijn wij eyndelijck, Gode sij loff, naer 8 maenden, 10 dagen sedert onse Batavise despesche, wenschelijck binnensbaey^2. de Goede Hoop gearriveert.

1. deur.

2. Vgl. binnenshuis. Binnensbaey hier egter 'n voorsetsel, nie 'n bywoord nie.