Daghregister. Deel 3. 1659-1662

April anno 1662

Primo dito, 's morgens doncker, betoge, westelijcke lucht met regen; wierden⁺ 2 schepen onder de wal gesien, maer costen door de stilte niet binnen geraeken.

Palmsondagh, den 2en <dito>, 's morgens nevel- ende regenachtigh weer, quamen voorss. 2 schepen des voormiddachs met een westelijck luchjen fray binnen, sijnde

+ 108

[p. 452]

't jacht d' Angelier ende de fluyt den Oyevaer, voor de 2e besendingh den 30en January van Batavia vertrocken onder 't commando ende gesach van den E. Zacharias Wagenaer, voor Commandeur tot vervanger van den Commandeur Riebeecq aen de Caep gedesigneert^(a) achtervolgens de brieven van Haer Ed. en de commissie op voorss. Sijn E. gedepescheert^(b), welcke op dato met de behoorlijcke solemniteyten is ingehaelt ende verwilcompt.

3 dito, seer goet weer, heeft ons d' Heer van der Laen gecommuniceert dat met den Breden Raet van de 3 eerste ende 2 laetste retourschepen hadden geresolveert haer te conjungeren ende tesamen noch te wachten na d' E. Heer Vlamingh tot den 10en deser ende, dan niet verschijnende, met hun 5en onder 't gesach van d' Heer van der Laen haer reyse nae 't Vaderlant te nemen ende St. Helena aen te doen om⁺ te sien off den Admirael de Vlamingh met d' andere 4 verdwaelde schepen van d' eerste besendingh daer mochten leggen.

4 dito, idem goet weer, is den Commandeur Riebeecq met de E. Heeren Commandeurs van der Laen ende Zacharias Wagenaer uyt gereden, soo om sijn vervanger den omslach te verthonen die haest over te nemen, als oock om door d' E. Heer van der Laen van 't een ende 't ander aen d' E. Heeren Majores rapport te cunnen gedaen worden, off 't gebeurde, 't welck Godt verhoede, dat d' E. Heer Admirael de Vlamingh niet aenquam, etc.

⁺ Vervolgh van 't Caeps daghregister, gehouden in 't fort de Goede Hope nae 't affsenden ende sloth van de brieven ende pampieren per de schepen Marsseveen, Princes Royael, Phenix, Angelier ende Oyevaer onder d' E. van der Laen nae 't Patria gesonden.

5 dito, even schoon, still weer.

6 dito, idem, ende sijn heden geruylt 38 schapen ende 1 koe van de Saldanhars.

7en dito, still, mot- ende stoffregeningh weer. Sijn van deselve geruylt 28 schapen, 4 beesten ende 1 calff.

8en dito, idem fraey weer, geruylt 1 koe ende 9 schapen.

Paesdagh, 9en <dito>, fraey weer. Haelden de retourschepen lustich haere verversinge voor de reys aen boort, ende is vandaech overleden eenen Jacob Janss. van Antwerpen, soldaet.

10 dito, idem mooy weer. Sijn de 5 retourschepen Marseveen, Princes Royael, Phenix, Angelier en de fluyt den Oyevaer, onder 't gesagh van den schout-bij-nacht, d' E. Heer van der Laen, met een cleyn Z.Z.Oostluchjen onder zeyll gegaen, met intentie om St. Helena aen te doen, ten eynde als boven, dringende seer hard⁺ daerop aen om 't Zeeridderken te laeten medegaen om de redenen in onderstaende resolutie aengehaelt:

‘Maendagh, den 10en April 1662^(c).

Nadien d' E. Heer van der Laen als Commandeur-Schout-bij-nacht proponeerde,

(a) Sien in hierdie verband Godée Molsbergen: Jan van Riebeeck, pp. 166-169.

(b) Vgl. brief van die Hoë Regering van Indië aan die Kaapse owerheid, d.d. 29 Januarie 1662. C. 410: Ink. Br., 1660-1667, pp. 302-305. K.A.

+ 108v

+ 109

+ 109v

(c) Vgl. C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, pp. 682-683. K.A.

[p. 453]

neffens oock alle de schippers van de retourschepen onder Sijn E. gesagh gereet leggende te vertrecken, dat men behoorde 't fluytjen de Zeeridder mede met haer nae St. Helena te laten vaeren, om daermede tijdingh wederom te senden off d' E. Heer Arnold de Vlamingh met de 4 van haer affgedwaelde costelicke retourschepen Wapen van Hollant, Prins Willem, Arnhem ende de Gecroonde Leeuw, daer gevonden souden wesen, ende dan Haer Ed. op Batavia daervan te adviseren ende, ingevalle daer tael noch teycken van vernomen wierd (als wanneer noch soude menen seecker te mogen stellen dat se noch achter souden sijn, 't sij aen Madagascar off Mauritius, om haer van geledene rampen misschien te repareren) dat men dan oock soude cunnen overleggen off men 'tselve well over de gemelte plaetsen nae Batavia soude senden, ende van haer opsoecken aldaer oock wijders rapport te geven aen opgemelte Haer Ed. - Soo is bij ons^1., om te bethonen alsoo genegen te sijn tot presteringe van debvoiren, ten eynde gemelt, naer eenige corte deliberatie,⁺ tot het vertreck van de Zeeridder met haer naer St. Helena gecondescendeert^2., stellende derhalven gemelte E. van der Laen ordre dat hij datelick 15 leggers waeter, om watervast^3. te wesen, aen boort creech, alsoo terstont zeyllree raeckende^4., desen avont met hem noch mochte^4. mede onder zeyl gaen, etc.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten daege ende jaere als boven.

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck

Z. Wagenaer

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Evrard ende

Hendrick Lacus, secretaris.’

11en dito, noch all mooy weer, lagh de fluyt Oyevaer noch dicht onder 't landt ende de Zeeridder op de rhee, die echter heden met boucheren ende andersints noch buyten raecten, sijnde heden ende gister geruylt 7 beesten ende 9 schaepen.

12 dito, still, bequaem weer

13 dito, 's morgens regenachtich weer ende 't luchjen westelick.

14 dito, insgelijcx regen ende wat harder winden.

15 dito, 's morgens coel, drooch, windrigh weer van den Z.Z.Oosten.

‘Saterdagh, 15 April 1662^(d).⁺

Navolgende personen, gethoont hebbende haer genegentheden tot continuatie

1. Die Kaapse Raad het apart vergader, sonder die hoofde van die retoerskepe.

+ 110

2. Blykbaar vir: geconsenteert!

3. Gewoonlik: bestand teen water; hier: bestand teen waternood, goed voorsien van water.

4. d.w.s. die Zeeridder.

4. d.w.s. die Zeeridder.

(d) Ibid., pp. 684-689.

+ 110v

[p. 454]

ende dies versocht om wat verbeteringe, eenige vermits tijtsexpiratie, andere uyt andere consideratien, soo sijn deselve bij den Raedt, nae goede deliberatien daerinne, sodanigh tegemoet gecomen ende verbetert als d' onderstaende actens, hun daervan verleent, sijn dicterende, te weten:

Jochum Blanck van Lubeecq, hier te lande gecomen met 't schip den Salmander, anno 1655 voor adelborst à 10 gulden per maent, naderhant door den Commandeur en de Raedt alhier verbetert tot op 24 gulden, met de qualité van dispencier om de packhuysen ende magesijnen deser fortresse waer te nemen, waerinne alsdoen all preuve van sijn capaciteyt hadde gegeven, zedert welcken tijt naer genoegen ende tot volcomen contentement daerinne gecontinueert ende de soldijeboucken van voorss. fortresse, onder opsicht van den ondercoopman, Sr. Roeloff de Man, mede gehouden hebbende, wort op sijn instantelick versoeck ende bequaemheyt, jegenwoordich, sonder verbeteringe van gagie, gequalificeert tot eerste adsistent, mits sijn verbonden tijt daervoor uyt te dienen.

Harman Ernst van Gresnigh van Utrecht, hier te lande gecomen met 't schip de Parel, anno 1656, voor thuynier, à 11 gulden 's maents, naderhant verbetert tot⁺ op 12 gulden, welcke zedert het overlijden van den laesten baes-hovenier, Jacob Huybertss. van Rosendael, des Compagnie's thuynen ende de verstreckingh der vruchten uyt deselve aen de schepen als baes heeft waergenomen ende daerinne contentement, als oock preuve van sijn capasiteyt geduyrende sijn aenwesen alhier in verscheyde occasien, thuynwerck aengaende, gegeven wort, dierhalven op sijn versoeck ende vereyschte bequaemheyt in de voorss. qualiteyt als baes-hovenier geconfirmeert ende toegeleyt de volle gagie van 25 gulden per maent, daer den eersten baes-hovenier, Hendrick Boom, bij d' E. Heeren Bewinthebberen voor aengenomen is geweest, mits daervoor noch 3 jaeren alhier dienende, verbant ende gagie ingaende primo May aenstaende.

Nicolaes Delbort van Arien^(e), hier te lande gecomen met 't schip Henriette Louyse voor soldaet à 9 gulden, den 10en Augusty anno 1656, naderhant, vermits geduyrende ende zedert voorss. tijt ende sijn goede kennisse aen het metselen als knecht sijnde gebruyct geworden, op den 22en Meert 1660 verbetert tot 13 gulden 's maents ende oock sedert het vertreck van den baes-metselaer die plaets tot contentement waergenomen ende geduyrende sijn verbonden tijt, die nu oock comen te expireren is, sich in de voorss. ende andere diensten neerstigh gedragen heeft, wort ten dien⁺ insichte op sijn versoeck ende vereyschte bequaemheyt tot baes-metselaer geconfirmeert onder een beloninge van 20 gulden 's maents, mits gehouden sijnde d' E. Compagnie alhier noch 2 jaeren te dienen, verbant ende gagie 15en Meert deses jaers ingaende.

Christiaen Janss. van Hoesum, hier te lande gecomen den 9en July anno 1654 per 't schip de Goutsblom voor soldaet à 9 gulden, naderhant verbetert tot op 12 gulden als opsiender van Compagnie's paerdestall, waerinne tot dato goet genoegen

+ 111

(e) 'n Buurt in Drente.

+ 111v

[p. 455]

heeft gegeven ende, alsoo Compagnie's paerden beginnen te vermenichvuldigen (dat den dienst vrij beswaert) ende vermits over^1. de sorge van den aenqueeck goet contentement geeft, mitsgaders sich wijders well verstaet op het dresseren van de paerden ende wes meer dien^2. als de sorgh over Compagnie's stall is aengaende, wort ten dien insichte op sijn versoeck ende bequaemheyt geconfirmeert tot stallmeester ende toegeleght een beloninge van 15 gulden per maent, heden ingaende ende sijn verbonden tijt daervoor alhier uyt te dienen.

Jaspar de Boye van Brugge, bosschieter, hier te lande gecomen met 't jacht Hogelande in Aprill anno 1659 à 10 gulden per maent, naderhant verbetert voor wagemakersknecht tot 12 gulden 's maents, welcke tot noch sijnen dienst tot genoegen heeft gepresteert, wort bij desen op sijn versoeck ende bequaemheyt als wagemaecker aengenomen voor 15 gulden 's maents, heden ingaende, mits daervoor⁺ noch 2 jaeren alhier te dienen.

Jan Janss. van Arnhem, soldaet, hier te lande gecomen in Aprill anno 1660 met 't schip Wapen van Amsterdam à 9 gulden per maent, welcke sedert dien tijt meest in Compagnie's watercoornmolen als meulenaer is gebruyct ende daerinne goet genoegen heeft gegeven, wort ten dien insichte van die swaren arbeyt met het op- ende affdragen der sacken, etc., als slijtagie van clederen, op sijn versoeck ende vereyschte bequaemheyt bij desen toegelegt een beloninge van 14 gulden 's maents, mits daervoor sijn lopent verbant alhier als molenaer uyt te dienen.

Pieter Tobyas van Harlingen, bootsman, hier te lande gecomen met 't schip Princes Royael, 22en Maert anno 1659 à 8 gulden per maent, welcke 'tsedert in Compagnie's thuyn als thuynknecht is gebruyct, waerin goet genoegen heeft gegeven, soo wort denselven op sijn versoeck ende vereyschte bequaemheyt bij desen als thuynknecht geconfirmeert onder een beloninge van 14 guldens per maent, mits daervoor noch 3 jaeren naer d' expiratie sijns eersten verbants (sijnde den 22en Meert deses jaers 1662) alhier te dienen.

Johannis van Asschen van Brussel, adelborst, hier te lande gecomen met 't schip⁺ de Gecroonde Leeuw in December anno 1659 à 10 guldens per maent, ende jegenwoordich gebruyct wordende (vermits sijn goede kennis) als cuyper, wort bij desen op sijn versoeck ende bequaemheyt voor ondercuyper toegevoucht een verbeteringh in gagie tot op 13 guldens per maent, mits sijn verbonden tijt daervoor uyt te dienen.

Adriaen Pieterss. van Groningen, bootsman, hier te lande gecomen met 't schip de Parl in September anno 1661 à 10 guldens per maent, welcke gebruyct wordende aen 't metselen, wort dierhalven op sijn versoeck ende bequaemheit voor metselaer aengenomen onder een beloninge van 12 guldens per maent, heden ingaende, mits daervoor sijn verbonden tijt alhier uyt te dienen.

Frans de Coninck van Gent, soldaet, hier te lande gecomen met^3. fluytschip

1. wat betref.

2. Sic.

+ 112

+ 112v

3. met 't.

[p. 456]

Leerdam in Augusty anno 1658 à 9 guldens per maent, welcke sedert ende noch gebruyct is aen 't metselen, wort derhalven op sijn versoeck ende bequaemheyt als metselaer toegeleght 12 guldens per maent, heden ingaende, mits daervoor sijn verbonden tijt alhier uyt te dienen.

Laurens Janss. van Delff, soldaet, hier te lande gecomen met 't fluytschip Venenburch, 1657, à 9 guldens per maent, welcke hem ten genoege gedragen hebbende, wort op sijn versoeck ende bequaemheyt toegevoucht de qualité van adelborst, met een⁺ beloninge van 10 guldens per maent, heden ingaende, mits noch een jaer naer d' expiratie sijns eersten verbants daervoor te dienen.

Cornelis Willemss. van Lienden^(f), adelborst, hier te lande gecomen 12 July anno 1659 met het schip Orangie à 10 guldens per maent, welcke sedert eenige tijt de corporaelsplaetse provisioneelick becleet heeft, wort op sijn versoeck ende bequaemheyt bij desen in gemelte corporaelsplaetse geconfirmeert met een beloninge van 14 guldens maendelicx, heden ingaende, ende verbonden blijvende sijn tijt daervoor uyt te dienen.

Jan Janss. van Munster, adelborst, hier te lande gecomen met 't jacht den Hector, 28en Meert 1659, à 10 guldens per maent, welcke sedert den meesten tijt gebruyct is in Compagnie's paerdestall om dagelijcx het gras voor de paerden te mayen, als oock de mestwagens te voeren^1. in Compagnie's thuynen ende daer se wijders nodich sijn, wort, ten insichte dat dien arbeyt wat moeyelick valt, verbetert tot op 12 gulden 's maents, heden ingaende, mits sijn tijt daervoor uyt te dienen.

Aldus gedaen ende geresolveert, in 't fort de Goede Hoope, ten daege ende jaere als voren.

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck

Z. Wagenaer

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Everardt ende

Hendrick Lacus, secretaris.’

⁺ Sondagh, den 16en dito, still, mooy, lieffelick weer.

17 dito, 's morgens dicke motregen ende stijve N.Westwint uytter zee. Ende is overleden den tamboer, genaemt Huybert Roothoff, van Sluys in Vlaenderen.

Heden sijn de eerste 2 rijpe Hollantse appelen offgepluct in Compagnie's fockboomgaerd^2. van een boomtjen niet boven 5 voeten hooch, genaemt wijnappel, waren tusschen de 11 ende 12 loot^3., d' een d' ander geen aes^4. overwegende, ende dichtbij, malcanderen rakende, gewassen, sijnde tot volcomen wasdom <geraeckt?>; mispelen sijnder aen verscheyde boomtjes mede all bijna rijp.

+ 113

(f) 'n Dorp in Gelderland.

1. bestuur.

+ 113v

2. boomkwekery.

3. 1 lood was ½ ons, 12 onse 1 Hollandse pond.

4. 32 ase was 1 engels, 20 engels 1 Hollandse ons; 'n aas dus die kleinste gewig, 1/320ste van 'n lood.

[p. 457]

Nieuwe maen, den 18en <dito>, redelick goet weer, doch wat kout, uytten N.-Westen coelende.

19e dito, lieffelick, betrocken weer ende de lucht variabel, is d' E. Heer Zacharias Wagenaer ende den fiscael Gabbema bij sich eens met de zeylsloep, 't Muskytgen, over nae 't Robben-eylant gevaren om 'tselve ende den omslach, etc., aldaer eens te besichtigen.

20 dito, lieffelick, helder weer ende 't luchjen westelijck, is Sijn E. voornoemt daermede des voor de middaechs wederom gecomen, hebbende op 't eylant bevonden 170 bysonder schoone, vette schapen, 4 geytjens ende well 300 verkens, die haer all in 't wilt erneren ende fraey aerden, welcke beyder vee^1. mede oordeelt dat eylant bequaem ende groot genoech te wesen om goet getall aldaer te laeten aengroeyen.

Soo wierd oock een schip onder de wall gesien, ende van de Saldanhars gehandelt⁺ 3 koebeesten ende 10 schapen.

21en dito, slap, westelijck luchjen, is daermede voorss. schip des namiddaechs well ter rheede g'arriveert, sijnde het jacht Calff, daerop schipper Symon Pieterss. van Hoesum, ende bouckhouder Gerbrant Sterckman, gemant met 100 coppen, daervan 1 overleden ende de rest fris ende gesont uyt Texel geseylt, eerst^2. op den 9en January passato, neffens de fluytschepen Venenburgh ende Amstel<l>ant, mitsgaders 't Velthoen voor Amsterdam, de Nagelboom voor Hoorn ende Bunschoten van Enchuysen, van welcke hij in de Noortzee affgeraect ende in Zeelant ingelopen wesende, was vandaer den 26en January voor de 2e mael weder t' zeyl gegaen in compagnie van de schepen Walcheren ende Hoff van Zeelandt.

22en dito, 't luchjen N. westelick, quamen daermede oock ter rheede: 't fluytscheepjen Bunschoten van Enckhuysen, daerop schipper Aelbert Croll ende bouckhouder Hero Vesterman, met 51 coppen, geen doden, altemalen gesont volcq, met de bovenstaende uytgeseylt;

't schip de Mars van de Camer Rotterdam, daerop schipper Jacob Boom, ondercoopman Jacobus van Nes, uyt Goeree geseylt met de Peperbael van de Caemer Delff, den 25en January verleden met 189 coppen, daervan 1 overboort verongeluct, nergens aengeweest;

de fluyt Venenburgh van de Caemer Amsterdam, daerop schipper Eldert Janss.⁺ van Amsterdam ende boeckhouder Mercelis Boevius, uyt Texel geseylt den 9en January met 158 gagiewinners, daervan 5 overleden ende 1 verongeluct, hebbende 28 sieken, de rest van 't volcq redelick, ende nergens aengeweest.

Sondagh, 23en <dito>, doncker, betogen lucht}met N.Westecoelte.

24en dito, idem}met N.Westecoelte.

1. welcke beyder vee, ens., vir watter twee soorte vee (skape en varkens) (Sy Edele) ook meen dat die eiland groot genoeg is om daar 'n groot getal aan te hou.

+ 114

2. d.w.s. met sy eerste poging.

+ 114v

[p. 458]

25en dito, droogh weer met stijve Z.Z.Oostewinden, quam 1 schip voor de baey, dat daerom^1. niet cost binnencomen.

26en dito, 's morgens still, helder weer, wierd een schip onder 't lant gesien, 'twelck beneffens 't vorige om de calmte mede noch beleth bleeff binnen te comen.

27en dito, 's morgens betoge, regenachtige, stille lucht uytten Westen, quam de fluyt Amstel(l)ant ter rheede boucheren, met schipper Meyndert Hermens, uyt Texel gevaren den 9en January met 154 <coppen>, daervan 8 overleden, onder welcke den ondercoopman Dirrick van Wijngaerden, de rest van 't volcq redelijck, hebbende nergens aengeweest^(g).

Ende sijn heden vertrocken nae Batavia 't jacht Calff en de fluyt Bunschoten met brieven ende pampieren aen Haer Ed. aldaer.

⁺ 's Avonts quam de fluyt Peperbael van de Caemer Delff op de rhee. Den

28en <dito>, 's morgens de schipper, genaemt Vincent de Lange, met den bouchouder, Lovinus van Harpe, aen lant comende, seyde dat se waeren uyt Goeree geseylt den 25en January passato met 175 coppen, daervan niemant verloren ende de rest^2. van 't volcq wijders noch fraey gesont.

Soo quam oock dese morgen ter rheede 't schip de Nagelboom van de Caemer Hoorn, daerop schipper Jacob Claess. Coper ende voor ondercoopman Cornelis Portier, uyt Texel geseylt den 9en January passado met 249 coppen, waervan 27 overleden, onder welcke den predicant Oly^(h), sijnde de rest van 't volcq noch redelick well gestelt.

29e dito, mooy, lieffelick weer.

Sondagh, den laesten dito, idem weer. Is het H. Avontmael hier aen lant gehouden ende bedient door den predicant Petrus Sibelius⁽ⁱ⁾, bescheyden op Amstel<l>ant, ende 's namiddaechs de danck-predekingh door Dominé Henricus Wallius^(j), varende op de Peperbael, sijnde Dominé Slippert^(k) van Venenburch sedert gisteren seer sieck geworden, die anders 't Nachtmael soude hebben bedient.

1. van weë die ‘stijve Z.Z. Oostewinden’.

(g) Vgl. C. 494: Uitg. Br., 1661-1667, pp. 70-75. K.A.

+ 115

2. Dus al die volk!

(h) Sy naam kon nie terug gevind word onder die predikante wat in dié tijd vir diens in Oos-Indië aangeneem is nie.

(i) Ds. Sibelius is deur die Classis van Amsterdam vir diens in Oos-Indië aangeneem, en het op 13 Julie 1662 by Batavia aangekom. Hy is as predikant op Banda aangestel, maar het weens 'n skipbreuk op Ternate te lande gekom. Van Troostenburg de Bruijn: Biographisch Woordenboek van Oost-Indische Predikanten, pp. 395-396.

(j) Hy het in Julie 1662 in Indië aangekom, en is nog in dieselfde jaar as predikant by Batavia aangestel. Later het hy agtereenvolgens op Ceylon en Malabar gearbei. Ibid., pp. 472-473.

(k) Ds. Slippert (of Slipperius) het op 13 Julie 1662 by Batavia gearriveer, en het kort daarna predikant op Ceylon geword. Hy is oorlede in 1668. Ibid., p. 402.