Daghregister. Deel 3. 1659-1662

Meert anno 1662

⁺ Primo dito, noch al betrocken, noordelijcke lucht, daer 't Zeeriddertjen mede onderstont om nae buyten te lopen.

2 dito, stille, variable luchjens, talmden 't voorsz. scheepjen ten gemelten fine al voort totdat hij eyndelijck buyten quam. D' Almogende wil hem de retourvlote haest laeten ontmoeten ende met deselve binnen geleyden.

Heden is den baes-hovenier (een expert man in sijn thuynsaken) van een seer corte sieckte overleden, genaemt Jacob Huybertss. van Rosendael, achterlaetende een bedroeffde, onbemiddelde weduwe met 2 kinderen ende van noch een swanger gaende.

Is derhalven den bogardier^1., Harman Gresnich van Uytrecht, goede preuve in Compagnie's bogaerd ende andre plantagies achter den Taeffelbergh, etc., gegeven ende een wacker jonghman, sijnde 6 jaer hier geremoreert^2., ende van nuchter ende sorghvuldige comportementen bevonden, vandaer geroepen ende alhier het groote werck van den voorsz. Rosendael overgegeven, onder beloffte van de vereyschende verbeteringe, etc., nae bewesen sufficantie, want nu tegen de retourvlote uyt India en de winterschepen uyt 't Patria cort over hoop^3. comende, om die wel te accommoderen^4.+ sijn hoochste proeffstuck sal hebben aff te staen, etc.

3 dito, seer lieffelijck weer en 't luchjen westelijck.

Volle maen, 4en dito, idem. Is van avondt een zeyl onder wal gesien, doch sal 't cruyssende Zeeridderken wesen.

Sondagh, den 5en <dito>, insgelijcx warm zonneschijn-weer tot 's avonts, woey 't vrij stijff in de bay uytten Z.Z.Oosten, ende sag men in de schemeravont een schielijcken brant opgaen in 't France vrack, de Mareschal, des ten eersten om te lessen een sloep vol volcq met brantemmers, etc., derwaerts gesonden wierd, maer eer sij daer quamen, was den brant van voren met de Z.Z.Oostewint al soodanigh naer achteren gedreven ende 't gansche vrack sulcx in den brant geraeckt datter geen bijcomen, veel min lessen, aen was, sulcx in corten tijt tot heel schier op de gront, omdat oock juyst laegh water was, affbranden; niet recht wetende hoe den

+ 104

1. O.d. 9 Aug. 1659 boomgaerdier, dieselfde as hovenier hierbo.

2. verblewe, vgl. Deel I, bls. 20, noot 5.

3. over hoop, op 'n hoop, tegelyk

4. voorsien.

+ 104v

[p. 449]

brant daerin gecomen is, off door Hottentoos, tot den middel in 't water, daer bij cunnende, om eenigh ijsers willen by avont daer mogende in geweest sijn, ende met haer tabacqdrincken ergens eenige voncken laeten vallen hebben, off hoedanigh anders, is qualijck recht te ondertasten, ten waere oock door de timmerluyden desen dach daer aengeweest om eenigh hout tot reparatie van 't hooft uyt te sien^1., welcke⁺ daerop verhoort sijnde, eenpaerlijck verclaren wel vuur heden in 't vrack gehad te hebben, maer dat het voor haer wechgaen wel terdegen weder hadden uytgedaen. Altoos, 't is wegh, en groote accommodatien aen die houtwercken verloren, doch 't vrack, dat seer in de wegh lach, weder uyt de wech wierd; anders de noot niet vereyschte om 't gerieff van de houtwercken die der nu en dan, als men se nodich hadde, soo wat suynichjens, om te strecken, affgehaelt wierden^2..

Heden is een vrijmans jongen overleden, genaemt Jan Mattijsz van Geertruydenbergh, sijnde met West-Vrieslandt jongst hier gecomen.

7en dito, al wat stijff uytten Z.Westen waeyende, ende den Commandeur Riebeecq heden eens uyt sijnde geweest besien de saecken in 't landt, ende op 't een ende 't ander de nodige ordre gelaeten hebbende, etc., is 's namiddachs met dese wint 't Zeeridderken binnengecomen om voor de gemelte stijve Z.Westewinden te schuylen, als hebbende het met de focq op de bouch buyten qualijck cunnende gaende houden, soo den schipper, 's avonts stil geworden ende aen landt gecomen⁺ sijnde, rapporteerden; die sonder ¼ uyr te vertouven, datelijck weder affscheyt gegeven ende gelast is ten eersten weder in zee te gaen, vermits de vloot alle uyr moet opdonderen, etc.

8en dito, 's morgens heel stil met betrocken lucht, ende omtrent 10 uyren voormiddachs, 't luchjen van den Z.Z.Oosten comende, is 't Zeeridderken daermede ten eynde voorsz. weder nae buyten geseylt; ende de vrije Saldanha-vaerders met haer vaertuygh nae het Dassen-eylant met een briefken, empassant te bestellen aen Compagnie's volcq op 't Robben-eylant, van expresse belastingh^3. dat se wel souden maecken geduyrigh op de seynen te passen, etc.

9, 10 ende 11en dito, seer lieffelijck, stil weer, behalven heden^4., begond wat te wayen van den Z.Z.Oosten, goet wesende voor de retourvloot, die, deselve wint oock hebbende, fray daermede sal cunnen voort raecken, waertoe d' Almogende gelieve sijn zegen te verlenen ende deselve haest laeten behouden aencomen, blijvende al wat langher als ordinaris achter, alsoo over 3 daagen jarigh zal sijn dat de retourvloot onder d' E. Heer Frisius verleden jaer al weder wech gingen nae 't Patria.

Heden is overleden eenen Jan Evertss. van Emmerick, van 't schip Malacca, jongst⁺ hier sieck aen lant verbleven.

1. uit te soek; of anders (waarskynliker) het naer uitgeval tussen om en eenigh hoërop.

+ 105

2. Die betekenis van hierdie ingewikkelde sin skyn te wees: die nood (om die gestrande skip uit die weg te kry) was anders darem niet so groot as die gerief van die hout nie, wat so nu en dan van die wrak afgehaal is as dit nodig was, op spaarsame manier om dit lank te laat hou.

+ 105v

3. las, bevel.

4. d.w.s. die 11de, die dag waarop die inskrywing gemaak is.

+ 106

[p. 450]

Sondagh, den 12en dito, 's morgens fray, lieffelijck weer, doch al te stil om de vloot voort te helpen, insgelijcx

13 ende 14en dito, doch wierden heden 2 schepen onder de wal gesien, waervan 't eene boucherende desen avond noch binnen quam ende den schipper, genaemt Cornelis Stamper, aen landt, rapporterende, dat het was 't schip de Phenicx, daerop den E. Joan van der Laen^(a) als schout-bij-nacht van de vloot, ende bouckhouder.... Gouda^1., ende van welcke vloot d' E. Heer Arnold de Vlamingh van Outshoorn^(b), ordinaris Raedt van India, etc., admirael was, bestaende noch in de schepen boven de Phenicx, Wapen van Hollandt, daerop bij d' E. Heer Admirael voornoemt schipper Marten Doedese ende bouchouder.... Vrijenbos^1., Prins Willem, daerop de Heer Vice-Commandeur Jacob Willemsz. ende schipper Adriaen van Leenen met den bouchouder Jacob de Voocht, Princes Royael, daerop de coopman Gillis Nonnemans ende schipper Cent Hamers met den bouchouder Jan van Schrieck, Maersseveen met schipper....Haen^1. ende bouchouder Denis de Meteren, Arnhem, met schipper⁺ Pieter Anthoniss. ende bouchouder Pieter Janss. Kermer, Gecroonde Leeu, daerop schipper Pool ende bouchouder....^2., met alle welcke schepen sijluyden tesamen den 23en December 1661 sijn van Batavia geseylt ende den 9en January passato eerst uyt de Straet Sunda geraeckt, mitsgaders den 11en February daeraen, omtrent de lengte van St. Brandan^(c), door harde storm heel van den anderen verspreyt.

15 dito, heel stil weer, nae 'twelcke tegen den middach een donckere mist ende N.Westecoelte uytter zee opcomende, quamen daermede heden noch binnen te arriveren de schepen Maerseveen ende Princes Royael, sijnde van d' uytkijkers noch een onder 't lant gesien ende bij die^3. van 't Robben-eylant 3 daerenboven, wat dieper t' zeewaerts, volgens tijdingh becomen van de vrije Saldanhavaerders, die heden van 't Dassen-eylandt vertrocken waeren ende empassant 't Robben-eylandt aengedaen ende van Compagnie's volcq 'tselve aldaer verstaen hadden, sulcx te hopen is dat de gansche vloot met Godes hulpe morgen, de wint wat dienende, almede sal binnen comen.

16en dito, 's morgens stil, op den dach de wint weder uytte westelijcker hant, quam 't Zeeridderken daermede eens binnen, geen meer als dese 3 hier g'arriveerde schepen noch onder 't landt gesien hebbende, sulcx 't rapport van 't eylant abusyff is,⁺ sijnde dito Zeeridder derhalven 's middachs, een boot water gehaelt ende wat ververssingh ingenomen hebbende, weder uytgesonden ende met een Z.Z.Oostluchjen ten eersten nae buyten gelopen om noch al op den Admirael ende de andere schepen te cruyssen.

Heden sijn van de Gorachouquas 4 beestjens ende 9 schapen gehandelt voor coper, tabacq ende coralen, etc.

17 dito, 's morgens wederom stil, insgelijcx den

18en dito, sonder yts van waerde te passeren.

(a) Joan van der Laen was 'n bekende amptenaar in die diens van die N.O.I.K. Voordat hy met hierdie skip na die moederland gevaar het, het hy reeds belanrike werk vir die Kompanjie in die Ooste gedoen. Sien oor hom bv. Dagh-Register gehouden int Casteel Batavia, Anno 1661, pp. 25, 61-64, 82, 85 ens.; en ibid., Anno 1663, pp. 172, 334 ens.

1. Die voornaam is in die hs. nie ingevul nie.

(b) Arnold de Vlaming van Outshoorn is gebore in Amsterdam omstreeks 1618. Hy het in die diens van die N.O.I.K. getree en in 1641 reeds sekretaris van die Raad van Justisie te Batavia geword. In die volgende jaar is hy tot die rang van Opperkoopman bevorder en het daarna agtereenvolgens Goewerneur van Malakka en Amboina geword. Op die retoerreis, waarvan hier in die Daghregister sprake is, het hy omgekom. Vgl. Molhuysen, Blok en Kossman: Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, VII, pp. 1265-1267.

1. Die voornaam is in die hs. nie ingevul nie.

1. Die voornaam is in die hs. nie ingevul nie.

+ 106v

2. Naam nie ingevul nie.

(c) St. Brandan was 'n denkbeeldige eiland in die Indiese Oseaan. Dit sou noordoos van Rodriguez gelê het, en is van die sestiende tot die agtiende eeu op kaarte aangewys. Later is dit geïdentifiseer as die Nasareth- of Cargados Carajos-Eilande, noordwes van Rodriguez. Blaeu se bekende wêreldkaart van 1648 plaas St. Brandan op 17 grade suiderbreedte, 88½ grade oostelike lengte van Tenerife (77½ grade oostelike lengte van Greenwich.) Aan prof. P. Serton van Stellenbosch word dank betuig vir hierdie mededeling.

3. Die volk.

+ 107

[p. 451]

Sondagh, den 19en dito, stil, warm als de voorige dagen.

Nieuwe maen, den 20en <dito>, idem.

21en dito 's morgens stille, donckere mist, doch op den dach weder helder met westelijcke labbercoelte.

22 dito, claer weer met seer harde Z.Z.Oostewinden, die tegen den avont stilden.

23 dito, lieffelijck weer met een westelijck luchjen, waermede 't Zeeridderken weder eens binnen quam seggen dat hij noch niet vernomen, maer veel schade aen de rijs met de laeste harde Z.Oostewint geleden had, als hebbende wel 17 duym waeter in 't ruym geweest, verclaerde oock dat met de minste wint telckens moeste binnencomen uyt vrese van te verdrijven, als moetende, wanneer groote schepen al de zeylen noch al cunnen voeren, met de fock op steven leggen hacken^1. om de swaere⁺ lastshalven van de rijs; is derhalven ordre gestelt 'tselve in der haest van de rijs te ontlossen ende met steen te ballasten om dan te beter tegen 't cruyssen te mogen.

24 dito, fray weer met een westelijck luchjen.

25 dito, seer stijve Z.Z.Oostewinden.

Sondagh, den 26en dito, 's morgens Noort-Weste- ende tegen den nacht harde Z.Z.Ooste-coelte.

27en dito, betrocken, variable lucht, ende tegen den nacht weder harde Z.Z.Oostewinden.

28en dito, 's morgens noch al aenhoudende tot al diep in de nacht.

29 dito, goet weer, ziende d' E. Heer Admirael Vlamingh met d' andere 4 schepen noch niet opdonderen, heeft den Commandeur Riebeecq met d' Heer van der Laen heden weder uytgeweest ende Sijn E. den ganschen omslach, etc., van de Caep nader verthoont, om daervan in 't Patria aen de Heeren Meesters rapport te cunnen doen, off 't gebeurde ('t welck Godt verhoede) dat d' E. Heer Admirael niet aen en quam, etc.^2.

's Namiddachs omtrent 3 uyren begond soo wat te donderen en regenen, 't eerste wel in 4 maenden, ende daerom op de plantagies overal treffelijck te pas comende.

30 dito, 's morgens seer lieffelijck, schoon weer.

Ultimo dito, idem.

1. ‘Bij zeelieden heet een hoog aan den wind liggend schip dat moeilijk stampende bewegingen maakt, in of op zee te (liggen) hakken (WNT V, 1557).

+ 107v

2. Die Wapen van Hollandt en die drie ander vermiste skepe het tussen Ceylon en Mauritius met man en muis in 'n swaar storm vergaan.