Daghregister. Deel 3. 1659-1662

February anno 1662

Primo dito, lieffelijck, betrocken weer en 't luchjen N.westelijck, tot beleth voor⁺ 't schip West-Vrieslant om te vertrecken ende waermede 't Nachtegaeltjen oock weder halff binnen quam, maer den

2en <dito>, 's morgens 't luchjen van den Z.Z.Oosten opcoelende, is 'tselve weder buyten in zee geraeckt, ende daermede oock vertrocken 't schip West-Frieslant met 301 coppen. D' Almogende wil haerluyden een spoediger behouden reyse verlenen als se van 't Patria tot hier gehadt hebben.

Heden sijn oock de 2 vrije luyden vaertuygen nae 't Dassen-eylant ende Saldanhabay vertrocken op haer traen- ende visneringe.

Volle maen, den 3en dito, lieffelijck, stil weer.

4 dito, idem, ende waermede des 's morgens vroegh quam binnen boucheren ende seylen sooveel hij cost 't schip Malacca, daerop schipper Pieter Janss. Veltmuys ende ondercoopman Isaacq Grammond, 3en October 1661 uyt 't Vlie geseylt met 345 gagiewinnende coppen, daervan 12 overleden, de rest redelijck fris; hadden op de 3 plaet(s)en tusschen Jarmuy ende Dewel^(a) vrij gestoten^1., welcke particulariteyten al met een oorloghschip uyt de Canael hebben g'adviseert aen d' Ed. Heeren Meesters, zijnde wijders recht deur zee herwaerts aengecomen ende omtrent 3 weecken bij de linie gesuckelt, sonder ergens aengeweest te hebben, maer hadden over^2. 19 dagen bij 't schip Amersfoort hieromtrent mede gweest, sulcx die alle dagen met Godes hulpe mede hebben binnen te verwachten.⁺

't Begon tegen den nacht wat stijff uytten Z.Z.Oosten te wayen,

Sondagh, den 5en <dito>, 's morgens noch aenhoudende tot na midnacht, wierd het stil.

6 ende 7 dito, fray weer met N.Westeluchjens uytter zee tot 's middachs, begond soo stijff te wayen van den Z.Z.Oosten dat d' opperhooffden van 't Wapen van Amsterdam, om haer affscheyt aen lant sijnde, niet weder costen aen boort comen, maer vernachten moesten.

8en dito, noch even fel aenhoudende tot den

+ 78v

(a) D.w.s. Yarmouth en Well (of Well Bank) - laasgenoemde naam dui 'n sandbank in die see aan, enige myle noord van Yarmouth.

1. die grond geraak.

2. over 19 dagen, 19 dae gelede.

+ 79

[p. 440]

9en <dito>, 's morgens was het stil, als wanneer gemelte opperhooffden nae boort voeren, g'intregeert sijnde de brieven ende pampieren aen Haer Ed. tot Batavia^(b), ende geraeckten met een Z.Z.Oostwindeken op den middagh met 345 coppen fray t' zeyl ende in zee. D' Almogende verleene deselve een geluckige, voorspoedige, behouden reyse.

10en dito, ende 11 dito, lieffelijck weer met N.Westeluchjens, ende sijn zedert des fiscaels laetste uyttocht, van welcke den 19en verleden geretourneert was, aen 't fort gereuylt 4 koebeesten ende 23 schapen van de Saldanhars.

⁺ Sondagh, den 12en <dito>, seer lieffelijck, stil weer, ende quam 's avonts omtrent negen uyren tijdingh aen 't fort door een van 't wachthuys Keert de Koe, dat onse lantreysers onder den sergeant Pieter Everaerts daeromtrent gecomen waeren, alle (op een nae, die van een oliphant gedoot was) fris ende gesont ende dat se hoopten morgen al vroegh aen 't fort te wesen; wierd derhalven een vlesch wijn ende wat eeten haer tegemoet gestuyrt om haer wat te verversschen, etc.

13 dito, 's morgens donckere, westelijcke lucht, sag men een schip van d' oversijde van de bay comen nae de rheede seylen, 'twelcke ten 6 uyren al op de rheede quam, ende d' opperhooffden van die aen lant comende, verstonden te wesen 't schip Amersfoort, daerop schipper Adriaen Joosten Swaen ende den ondercoopman Rudolph van Ommeren, met 341 gegagieerde coppen, daervan 14 soo gestorven als verongeluckt, sijnde, naedat met 't schip 't Wapen van Amsterdam den 27en September uytgeseylt was, den 7en October in Zeelant weder ingelopen geweest, ende vandaer den 14en dito wederom zee genomen hebbende, waeren tusschen de 6 ende 7en deser door harde storm uytten Z.Z.Oosten dese bay^1. misgedreven, onder 't Dasseneylant ten ancker gecomen ende daer met groente, eyeren, vogels, oock schapen ende⁺ verckens van de vrije luyden redelijck wat ververscht; gister voordagh vandaaer gescheyden ende alsoo desen morgen, Gode loff, hier wel g'arriveert, sonder onderwegen eenige andre plaetsen aengedaen ende stijff 3 weken onder de liny gesuckelt te hebben.

Ondertusschen comen den sergeant Pieter Everaerts met sijne 12 lantreyssers gesont ende wel te pas wederom aen 't fort^(c), wesende haeren 13en man^2., naedat se maer 10 dagen van hier waeren geweest, door een oliphant omgebracht, ende relaterende wijders in substantic dat sij de Namaquas niet hadden cunnen opvinden, schoon wel 48 mijlen verder gercyst waeren als daer se verleden jaer sijn opgedaen geweest, doch indien sij hadden cunnen verder water vinden om te drincken (dat den sergeant onder sijn drien met den capitein van de groote Chariguriquas 4 dagen langh hadde gesocht) souden deselve noch eyndelijck wel opgedaen hebben, maer tusschen seecker waeter dat in een binnenzee uytloopt^(d), genaemt d' Oliphants-rivier, en daer de Namaquas nu lagen, was een spatie soo dorren, souten lant, datter onmoge-

(b) Hierdie stukke is ook nie in die Uitgaande Brieven in die Kaapse Argief terug te vind nie.

+ 79v

1. d.w.s. Tafelbaai.

+ 80

(c) Verklarende aantekeninge in verband met hierdie ekspedisie is te vinde in Mossop: Old Cape Highways, pp. 147-149.

2. Iets vir bygelowiges!

(d) Dit was in werklikheid die mond van die Olifantsrivier. Ibid., p. 149.

[p. 441]

lijck was over te reysen, ende desen voorss. capitein met eenige van sijn volcq deselve ter vlucht^1. overgelopen hebbende nae de Namaquas, brachten d' onse, nae 10 à 12 dagen wachtens, tijdinge dat de Namaquas hadden geseyt dit saysoen gansch geen⁺ cans te wesen om tot malcander te comen, als oock bleecq, want den sergeant sulcx 4 dagen langh onderstaen hebbende, was halff versmacht van dorst bij sijn ander volcq wederom gekeert, wesende gemelte capiteyn ende sijn volcq, 10 à 12 dagen heen en weder over die zoute, dorre gronden gelopen hebbende, noch al vrij slechter van dorst gestelt, want het lant soo dor ende droogh daer was als een planck, ende voorts vol sandige molhopen, sonder lover off gras, ende hier en daer maer een cuyltjen sout, moddrigh waeter dattet aen de canten wit daervan was, ende die ongelegentheyt haer voor dees tijt had gedrongen te retourneren, alsmede een off 2 die vrij sieck waeren, doch naderhant, uyt die dorre gronden comende, weder gesont geworden sijn ende verclaeren, dat nergens op het thiende deel soo goeden lant ende waeter als hier aen 't hoeckje van de Caep gevonden hadden, gelijck in haer dachregister, hier onder g'insereert, breder aengeteyckent staet.

Kyk Bylae VI, bls. 500.

Heden was oock 't vrijmansvaertuygh van 't Dassen-eylandt vol eyeren ende vis⁺ met 't schip Amersfoort aen comen seylen ende een van haerluyden^2. op dito schip in 't opseylen hadde sigh als loots laeten gebruycken, mitsgaders veel gerieff ende accommodatie aen dito schip gedaen, volgens oock verclaringe van d' opperhooffden selffs, sulcx haerluyder residentie somtijts tot dienst van d' E. Compagnie voor de schepen daer al fray te pas compt.

Ende is op dato mede affscheyt gegeven aen d' opperhoofden van 't schip Malacca, ende g'intregeert de brieven ende pampieren aen Haer Ed. tot Batavia^(f), om derwaerts met d' eerste goede wint te vertrecken, drijvende noch desen avont ten dien eynde van de rhee ende den

14en dito, 's morgens de Z.Z.Oostewint moy stijff deurcoelende, raeckten daermede fray t' zee. D' Almogende geleyde haer in salvo.

15 ende 16 dito, fray, lieffelijck weer, is bovengemelte vrijmansvaertuygh weder nae 't Dassen-eylant vertrocken, medenemende voor 't Robben-eylant empassant wat cost voor Compagnie's verckens ende navolgende brieffken geschreven aen Jan Sacharias aldaer, luydende als te weten:

‘Alsoo ons de vrijeluyden weten te seggen, dat ghij toegeroepen had cost van noden te hebben voor de jonge biggen ende zuygende zogen^3., soo wort U bij desen⁺ ½ legger vol affval van garst, meel ende ander dingen daertoe gesonden. Laet het
^(e)

1. ter vlucht, snel.

+ 80v

+ 95v

2. Een van die mense van die ‘vrijmansvaertuygh’ het as loods op die Amersfoort gedien. Die ‘dito schip’ is verwarrend.

(f) Soos vir (b) onder hierdie maand.

3. zuygende zogen, sôe met kleintjies. Vir die vorme zeug, zoog, zog, kyk Kloeke: Herkomst en Groei van het Afrikaans, bls. 94 vlg.

+ 96

(e) Mossop skryf: ‘To Everaert, therefore, belongs the credit of the discovery of the mouth of the Oliphants River, which opens to the Atlantic by two branches enclosing Gull Island’. Old Cape Highways, p. 149.

[p. 442]

nae den oirbaer^1. wel gebruycken ende maeckt jegenwoordigh gestadigh^2. wel uyt te sien ende te passen op de seynen voor de retourschepen uyt India, alsoo die alle uyr jegenwoordigh tegemoet worden gesien ende haer daerop sullen verlaeten. Daerom past gau^3. op, ende blijft Gode bevolen ende gegroet van

In 't fort de Goede Hope, etc., den 16en February 1662.

Ul. goede vrunt

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck.’

Soo is oock heden genomen navolgende resolutie over de thuysgecomene lantreysers te weten:

‘Donderdagh, den 16en February 1662^(g).

Alhoewel den sergeant, Pieter Everaerts, dese mael vrij verder als de vorige tochten 't lant ingetogen, bij de verleden jaer opgevondene Namaquas niet heeft cunnen comen, wat debvoiren daeromme heeft aangewent, vermits deselve van dees sijde des^4. Oliphants-rivier seer verre wegh getrocken waeren over een groote spatie dor, sout ende sandigh lant, dat jegenwoordigh in de droge tijt door manquement van versch water onmogelijck was over te reysen, hoewel ze belooft hadden⁺ haer omtrent 60 mijlen van hier d' onse tegemoet te comen, sulcx 'tselve bij ander gelegentheyt sal moeten waergenomen worden - Soo is, omme de lieffhebbers daertoe lustigh^5. te houden, verstaen de belofften op haer uyttocht aen deselve gedaen echter evenwel te voldoen, sijnde namentlijck dat het opperhooft, den sergeant voorsz., staende dese tocht soude dubbelde gagie winnen en d' andre oock dubbelde van den dagh off dat se langer uytbleven als se geprovideert waeren, ende alsoo dan maer voor 1⅔ maent geprovideert hebben cunnen worden ende 3 maenden, sijnde 1⅓ maent daerboven, sijn uytgeweest, is verstaen haer die 1⅓ maent gagie in contant te voldoen ende oock haer tegoet gehouden ransoen brandewijn in gelt na de prijs als 't bij de Compagnie uyt 't magasijn vercocht wort, opdat sij der niet al te veel in deboucheren souden, etc.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten dage ende jaere als boven.

(Geteyckent:)

Jan van Riebeeck

Roeloff de Man

Abraham Gabbema ende

Hendrik Lacus, secretaris.’

⁺ Nieuwe maen, den 17en en 18en dito, al fray, lieffelijck weer, ende sijn noch ge-

1. nae den oirbaer, op sy nuttigste, soos dit die voordeligste uitkom.

2. voortdurend.

3. flink.

(g) Vgl. C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, p. 681. K.A.

4. Sic. Die eerste deel van die samestelling bepaal die geslag van die woord?

+ 96v

5. gretig.

+ 97

[p. 443]

handelt gister van de Saldanhars 6 beestjens ende 4 schaepjens. Tegen den avont begond seer hard te wayen van den Z.Z.Oosten,

Sondagh, den 19en <dito>, 's morgens noch even hard aenhoudende.

20 dito, fray weer ende de luchjens variabel, sijn d' opperhooffden van 't schip Amersfoort gegeven haer affscheyt, ende g'intregeert de brieven ende pampieren gedirigeert aen d' Ed. Heer Gouverneur-Generael ende d' E.E. Heeren Raden van India^(h), omme daermede met den eersten goeden wint haer reyse te vervolgen nae Batavia.

21en dito, seer goet weer als boven, ende 't luchjen van den Z.Westen sijnde, is voorsz. schip des middachs daermede onder zeyl gegaen ende, tusschen 't Robbeneylant ende d' overwal heen, fraay buyten in zee geraeckt met 328 coppen. D'Almogende verleene deselve een spoedige ende geluckige, behouden reyse.

22 ende 23en <dito>, idem lieffelijck weer met noordelijcke luchjens. Sijn heden gereuylt 5 beestjens ende 10 schapen van de Saldanhars, welckers oversten, Oedasoa, den Commandeur met eenen eens mede was comen besoecken ende seggen dat hij seer verblijt was ons volcq soo wel uyt het landt geretourneert was. Sij hadden nu alsoo naebij geweest, dat hij niet en dachte off souden niet alleen de Namaquas, maer oock meer andere volckeren opgevonden hebben, soowel die aen dees sijde⁺ als die aen d' oversijde van de grote riviere bij Vigity Magna^1. leggen, en als se die overgecomen waren geweest, seyde hij, dat se het daer overal vol vaste plaetsen ende volcq souden gevonden hebben, als namentlijck de Brigoudi, Chory-Eyquas, dat is te seggen Goutvolcq, want chory^2. is gout ende eyqua^3. is volcq, item de Cumissoquas. Off dit nu volcq van Cumissa, in Linschotens caert⁽ⁱ⁾ wat noordelijcker op voorsz. riviere als Vigiti Magna leggende, sal sijn, valt te gissen, ende wiste hij wijders oock te spreecken van een groote binnenzee bij d' onse gevonden, die rontsom in 't lant besloten is ende oock dat de voorss. riviere bij Vigiti Magna der Hottentoos ende het ander volcq haer landt van den anderen scheyde, sulcx dat alle die aen dese sijde zuytwaerts van die rivier wonen Hottentoos geslacht was en aen d' oversijde swarter volcq, gelijck onse Angoolse ende Guinese slaven, die oock een groot heer onderdanigh waeren, welcke noyt uyt sijn huys (veel grooter als 't onse wijsende) gingh,⁺ off wierd van menichte tot staet^4., etc., gevolcht, maer sij, Hottentoos, hadden sulcken gesach niet onder de haere; wiste oock te seggen van strijtbare vrouwen met eene borst, die desen heer soude hebben, ende dat dito vrouwen, haer zoontjens barende, <die> datelijck bij de mans moesten beschicken ende maer de dochterkens bij haer houden om in strijtbaerheyt mede op te trecken^5., ende dese vrouwen soude voorsz. heer, nae sijn seggen, geduyrig overal in actie van oorloge houden, daer^6. hij die met sijn naebuyren ende tegenstrevige onderdanen mochte hebben. Hoeverre dit,

(h) Soos vir (b) en (f) onder hierdie maand.

+ 97v

1. Oor Vigiti Magna vgl. Africana Notes and News, XI 188.

2. Eintlik !huni- /urib, geel metaal.

3. Hott. //igu, hulle (3de pers. mv.)?

(i) Vgl. Van Linschoten se kaart van die suidelike deel van Afrika wat teenoor p. 304 gereproduseer word.

+ 98

4. staatsie.

5. op te voed.

6. waar.

[p. 444]

ende van steene huysen met koemes^1. ende cley opgemetselt, daer hij oock van spreeckt, te geloven valt, is te hopen mettertijt voor d' E. Compagnie sal worden ontdeckt.

Ondertusschen comen ons de Caepmans clagen, dat Oedasoa haer weder hier⁺ vandaen doet gaen ende dreyght haer te willen ruyneren, sijnde daeromme met haer huysen ende vee heel comen wijcken binnen onse ruyter- ende ander wachten in, ende versoeckende derhalven oock onse beschuttinge, etc. Ende nademael dat de Caepmans haer beesten daer binnen een dach 3 à 4 sullen affeeten al het graen voor Compagnie's ende der vrijeluyden bestiael tegen dese drooge tijt gereserveert, is haer aengesecht dat se nootsakelijck sullen moeten van daer vertrecken, off dat anders, haere beesten ons gras affweyende, onse beesten van honger souden comen in 't velt te sterven, etc.; sij daertegen baden, dat men haer wilde onder bescherminge nemen, off souden altemalen, niet alleen berooft van haer bestiael, maer oock t' eenemael onder slavernij van de Saldanhars raecken, ende wouden dan noch liever haer bestiael en haer selffs aen ons overgeven als aen de Saldanhars, alsoo deselve tyrannigh met haer souden te werck gaen, etc.

24en dito, 's morgens goet weer ende 't luchjen variabel, is den Commandeur Riebeecq met al de paerden die men eenichsints berijden coste, 21 sterck, heel⁺ vroegh, selfs, met den sergeant bij hem, daerop eens na de voorsz. Caepmans gereden, vindende deselve tegen de voet van den Bosheuvel, heel binnen Compagnie's begrepen cirkel, geconjungeert met de Gorachouquas off Tabacq-dieven, gelegert in 4 negerijen, tesaemen 104, al groote huysen met tacken beschampt^2., elck huys ten minsten op 20 zielen, soo mans, vrouwen als kinderen, die alle den voorsz. Commandeur, aencomende, met vreuchden schenen te willen omhelsen, latende eenige matten met staken oprechten, daer hij voor de zon onder soude sitten off staen, als wanneer den oversten van de Caepmans, den ouden vetten Gogosoa, met sijn zoon Osinghkimna, ende die van de Corachouquas, Coro, met sijn broeders ende alle haere outsten, voor de paerden in 't velt quamen nedersitten, waeronder Doman voor de Caepmans ende Herry voor de Gorachouquas 't woort deden, doch Herry principael van haer allen, daer geroepen ende in den rangh van de oversten ende haere outsten nedergeset sijnde, orateerden^3. generalijck ende stelden voor hoedat de gemelte oversten etc., gaern aen 't fort gecomen hadden om den Commandeur⁺ te spreecken, doch door de dwinglantse dreygingh van de Saldanhars hadden haer niet derven van huys begeven, maer al haer volcq tesamen getrocken om hun selfs sooveel mogelijck te beschermen, ende alsoo haer tegen de Saldanhars niet sterck genoech kenden, waeren sij onder ons beschut comen wijcken, biddende den Commandeur haer aldaer te willen dulden ende, alster^4. op aencomt, off wanneer haer de

1. beesmis. Die variante mes, mest, mis, mist kom al in Mndl. voor.

+ 98v

+ 99

2. Sic. Vir beschanst?

3. as oratore opgetree. Nie in WNT nie. Gewoonlik oreren.

+ 99v

4. als 't er.

[p. 445]

Saldanhars binnen Compagnie's palen quamen aengrijpen, dat men haer aldaer dan wilde met de ruyterwachten deffenderen ende helpen.

Den Commandeur daerop seyde, dewijl hij gister hadde gesien de heerse^1. bejegeningh van Oedasoa aen haer gedaen, als haer van 't fort ende van al de Hollanders wegh nae huys jagende, etc., ende dies wel gissende haer benauden staet, alsdat ze dierhalven niet dorsten van huys comen, etc., soo was den Commandeur nu selffs in persoon eens bij haer gecomen om haerluyden het voorstel van laest noch eens in memorie te brengen, namentlijck indien sij costen resolveren ende vast beloven ende presteren^2. voor yder schip datter aenquam te leveren 10 beesten ende 10 schapen, 'twelck in een jaer voor 30 schepen gerekent, van elcx maer 300 stucx soude wesen, mitsgaders yder huys maer 3 van elcx^3., in mangelinge^4. tegen sodanige coopmanschappen⁺ als sij daervoor souden willen off begeren, dat dan van dese jegenwoordige uyr aff onse bescherminge voor haer gereet stont ende voortaen haer alle binnenpaden over ende weer tot ons souden opengestelt worden; doch des niet, quam het d' E. Compagnie soo ongelegen, vermits haer bestiael al 't gras affweyden, dat den Commandeur dan liever sagh dat se vandaer ten eersten opbraecken, eer hij noch van haer affscheyde als datsze daer langer souden blijven, haer wijders seggende hoe sij soo mal waeren altijt die heerschende^5. quellingh ende ongerustheyt van Oedasoa te lijden, dewijl om 't voorgestelde bestiael niet tot tribuyt maer in mangelinge tegen coopmanschappen onse bescherminge tot haerluyder groote gerustheyt soo gereet stont, ende daer ze voor de coopmanschappen tegen 't bestiael in mangelingh te ontfangen van de Chainouquas, haere goede vrunden, oock weder ander ende veel meer costen reuylen als sij ons souden hebben te leveren, ende alsoo mettertijt veel rijcker als uyt haren aenteelt alleen van bestiael te worden, welck pit van saken haer wat duydelijcker ingescherpt wierd ende door Herry als orator⁺ overluyt voorgedragen wesende, seyden de voorsz. oversten, nae een weynigh mommelens onder malcander, dat se met al haere outsten souden spreecken, staende op ende gingen in haer huysen, gaende een out patriot aen yder leger, overluyt roepende dat se bij Choro in sijn huys souden bij den ander comen horen ende helpen beraden wat haer in dese jegenwoordige tijden te doen stont, etc., versoeckende den Commandeur daer in 't velt soo langh te willen vertouven; 'twelck denselven deede, ende haer wel 4 uyren langh op 't paert sittende uytwachtende, nae welcke tijt sijluyden ende Herry, met noch een, wat ruympte maeckende van het gemeen dat rontsom liep, gingen weder als te vooren voor de paerden neder sitten met alle haere principaelste, omtrent wel 100 sterck, ende Herry bijnae noch wel een uyr langh reden voerende, dan tegen d' eene dan tegen de andere, ende overleggende 't getal van bestiael dat geeyscht wierd, etc., seyde hij eyndelijck: Commandeur, om beesten te leveren juyst telckens alsser schepen aencomen, soude

1. heerssugtige, baasspelerige. Afleiding van heer.

2. nakom.

3. Sic.

4. ruil.

+ 100

5. heerssugtige.

+ 100v

[p. 446]

sonder schade van den aenteelt niet cunnen vallen, maer sij hadden onder malcander verdragen^1. een seecker getal 's jaers, ende was van elck volcq uytgestuyrt om yder haer cote^2. bijeen te halen, ende dan den Commandeur te laeten sien hoe hem dat soude aenstaen, ende naedien het avont soude worden eer se die bijeen hadden, soo⁺ gelieffde den Commandeur, om niet bij doncker thuys te comen, maer nae huys te gaen ende den corporael van d' adelborsten, Pieter Cruythoff, Compagnie's boumeester, daer op 't landt dicht bij haer wonende, morgenochtent vroegh aen haer legers te senden, om dan de binnenpaden langhs met dat bestiael ende de oversten aen 't fort te comen ende het den Commandeur aldaer te verthonen, mitsgaders met eenen met haerluyden dan nader te spreecken, versoeckende ondertusschen aen de ruyterwachters ordre mochte gegeven worden, dewijl sij aen 't fort souden sijn, wat op haer legers te passen; 'twelck geschieden, alsoo 't voor d' E. Compagnie oock niet voorderlijck^3. wort ingesien dat den Saldanhar t' eenemael over dese luyden soude heerscher worden, dewijl noch moedigh genoech is ende dan wel soo stout soude worden dat hij de Chainouquas, onse beste handelaers, ende de Caepmans ende Gorachouquas, goede vrunden, van ons soude derven affhouden, etc.

Na 'twelcke den Commandeur dan nae 't fort kerende ende omtrent 5 uyren daer comende, sagh men een Hollants fluytschip onder de wal, 'twelck vermits een⁺ schielijcke opcomende, stijve Z.Z.Oostewint de rechte ree niet cunnende vatten, weynigh daer buyten met den doncker ten ancker quam.

Heden hadden de Saldanhars een kalff met 7 schapen aengebracht, die haer affgehandelt ende 't ordinair tractement aengedaen sijn.

25 dito, 's morgens hield voorsz. Z.Z.Oostewint noch even hart aen, ende quamen ondertusschen den overste van de Caepmans ende Gorachouquas aen 't fort met maer 14 beesten ende 11 schapen, seggende vooreerst niet meer te cunnen missen; ende haerluyden daerop g'antwoort sijnde dat men om soo een cleyn genot, noch^4. tegen coopmanschappen, etc., niet en coste soo een capitale sake van haer in bescherminge te nemen aennemen. Sij daerop: dat se altemet wat soude geven. Ende wij weder: dat wij op 't haere soo wel moeste staet cunnen maecken als wij vast souden staen voor 'tonse. Sijn eyndelijck de voorsz. beesten ende schapen, oock maer refuys sijnde, van haer gereuylt ende de saecken op vorigen stant gebleven, mitsgaders sijluyden, nae goet onthael ende tractement, weder vertrocken, met versoeck dat se onse weyden doch wilden verlaten, opdat ons bestiael van geen honger en quame te sterven; sijluyden⁺ daertegen allegeerden dat se niet en dorsten, omdat haer de Saldanhars dan souden op den hals vallen, staende seer hard daerop dat wij met haer tegen de Saldanhars behoorden den oorlog aen te vangen; wij daertegen repliceerden geensints de meningh te sijn met ymant ter werelt oorlogh te beginnen, maer vruntschap te onderhouden

1. ooreengekom.

2. Van Oudfr. quote, quota. Hier met k uitgespreek, maar ook dikwels met kw (WNT XII, 5121).

+ 101

3. voordelig.

+ 101v

4. buitendien.

+ 102

[p. 447]

met die wij se^1. hadden, ende te maecken met die wij noch niet en kenden, ende sulcx haerluyden maer in bescherminge souden aennemen voor die haer souden willen op onse limiten beschadigen ende dat, wanneer sij ons wat meer bestiael coste leveren, wij ons dan souden cunnen getroosten dat sij onsze weyden gebruyckten, anders was daertoe soo niet te resolveren, willende ons liever met haer saacken niet bemoeyen; waerop sij dan, nae genoten brandewijn en eten, etc., weder met ons convoy sijn vertrocken, willende den Commandeur nader comen spreecken, die haer seyde daertoe altijt bereyt te wesen als 't haer maer belieffde, ende sochte maer fraye saken tot hun eygen ooordeel ende gerustheyt met haer aen te gaen, ende soo voorts.

's Namiddachs compt voorss. fluytjen ter rheede, sijnde de Zeeridder met rijs ende andere nootwendicheden voor de Caep, van Batavia geseylt den 17en November passato, daerop <schipper> Jan Foran ende ondercoopman Johannes Barentss. van der Veer, sterck in alles 32 coppen, waervan 2 overleden, ende hadden in de⁺ Straet Sunda bejegent 't schip de Parl en de Klaverskercken, als oock 2 Engelsze schepen, gemonteert wel met 36 't eene en 't ander met 30 stucken, tenderende nae Bantam, ende op 't eene Capiteyn Duttem, die voor Gouverneur op Pouloron nae Banda soude gaen voor d' Engelse, bij hem sijnde oock eenen Vincent Romeyn, als coopman vóór desen d' E. Compagnie meede, gelijck capiteyn Duttem, meer gedient hebbende, ende voor bouchouder over 2 jaer met 't jacht Erasmus nae 't Vaderlant voor de Rotterdamsze Camer thuys gevaren sijnde^(j).

Bij het schrijven van Haer Ed. uyt Batavia met dit fluytjen vooraff becomen^(k), cregen onder anderen advys dat d' eerste besendingh van de retourvloote soude bestaen in 7 schepen. D' Almogende wil deselve haest behouden deze ververschplaetse laeten aentreffen.

Ende alsoo de reyse van dit scheepjen, de Zeeridder, dus lange geduyrt heeft, dat wij jegenswoordigh alle ogenblicq selfs de retourvlote in 't gemoet sien, soo is den schipper last gegeven, dat sigh ten eersten van waeter sal versien ende prepareren⁺ om morgenavont, off overmorgenochtent ten langhsten, noch nae buyten te gaen cruyssen op de gemelte vlote met onse brieven van advertentie, etc., waertoe 'tselve bij Haer Ed. vooraff gesonden is om eerst ontlost ende weder geballast te mogen worden, 'twelck nu, om de tijtspillinge, ten insichte bovengemelt, niet can geschieden, maer met sijn volle ladingh daerop uyt moet, laetende met ons vaertuygh daer empassant, dewijl sij waeter haelen, sooveel rijs uytslepen als geschieden can.

Sondagh, den 26en <dito>, 's morgens seer fray, lieffelijck weer, gingh voorhaelde werck te beter sijn gangh.

Item den

27en dito, om 't insgelijcke^2. moy-weershalven, vermits daerdoor de Zeeridder

1. nl. ‘vruntschap’.

+ 102v

(j) Die Erasmus het op 25 September 1659 by die Kaap aangekom en op 20 Maart 1660 weer vertrek. Sien Daghregister onder hierdie datums.

(k) Hierdie brief was gedateer 17 November 1661. Vgl. C. 410: Ink. Br., 1660-1667, pp. 278-288. K.A.

+ 103

2. 't insgelijcke, dieselfde (mooi weer as die dag tevore).

[p. 448]

sooveel water in creegh, dat desen namiddach noch sijn affscheyt gegeven is, om buyten in 't gesicht van 't lant te cruyssen op de gemelte retourvloote met brieven⁺ van advertentie wegen den goeden toestant, etc., alhier aen d' E. Heer Admirael ende d' opperhooffden van de schepen derselver vlote, conform de memorie tot ordre d' opperhooffden ter hant gestelt ende onder dato van gister in <'t> Caeps brieffbouck g'insereert.

Ultimo dito, noch even stil ende doncker, betogen lucht.

+ 103v