Daghregister. Deel 3. 1659-1662

[p. 401]

October anno 1661

Adij, primo dito, betoge, soele, stille lucht.⁺

Sondagh, den 2 dito, nat, onstuymigh weer en de wint van den N.W., waermede Compagnie's seylvaertuygh, 't Muskytjen, en der vrije luyden vaertuygh, de Peguyn (in 't verleden^1. harde weer noch behouden sijnde gebleven) geladen met vis en traen, als ook partije ingesouten robbevleys voor de slaven, uyt de Saldanha-bay wederom quamen.

Ende waren ook eenige weynige van Chainouquas volq aen 't fort geweest met 8 koeyen, 11 ossjes en 2 kalffjes, beneffens 12 schapen, die haer, namentlijk de koebeesten, voor coralen, en de schapen (wel 2 à 3 mael soo duyr als 't groot bestiael) voor coper, om de meerder waerde als de coralen en tabacq, affgehandelt wierden.

3 dito, wat sachter, dogh evenwel nat, betrocken weer als gister. Sijn d' opperhooffden van de fluyt Klaverskerken haer affscheyt gegeven om met den eersten goeden wint die Godt sal verleenen t' seyl te gaen, en wijders g'intregeert de brieven en pampieren gedirigeert aen Haer Ed. tot Batavia^(a), daer hun d' Almogende behouden wil geleyden.

4 dito, Noort-Westecoelte, contrarie voor de gemelte fluyt.

5 dito, helder weer, en den Z.Z.Oostewindt wat beginnende deur te blasen, is dito fluyt daermede 's middags t' seyl gegaen en fray t' zee geraect, sijnde wijders⁺ op dato bij den Raedt genomen navolgende resolutie:

‘Woonsdagh, den 5en October 1661^(b):

Alsoo den vrij houtsager, Leendert Corneliss. van Zevenhuyse, anno passado gecoren tot borgerraedt, in plaetse van de vrije luyden met alle eerlijke en stichtelijke exempelen voor te gaen, sigh dagelijcx en langs soo meer gedebaucheert aenstelt^2. met drinken, clinken^3., vechten, smijten en leelijk spreeken, etc., tot disrespect niet alleen van sijn eygen persoon en soo aensienlijk ampt, maer ook tot verdovinge van de luyster des Raedts, in dewelke over vrije luyden messusen^4. yets te doen wesende, sijn sitplaets en stem heeft gehadt om te helpen sensuren^5., etc. - Soo is, om die en verscheyde andere redenen meer, als tot conservatie van des Raets respect ende luyster, etc., goetgevonden denselven niet langer in den Raedt te admitteren, maer van voorsz. sijn borgerraetsampt te dechargeren, en uyt het dubbel getal, bij de gecommitteerde borgers daertegen opgebracht, in sijn plaetse te verkiesen den vrijborger en out-borgerraedt, Hendrik Boom van Amsterdam.

+ 36

1. onlangse.

(a) Nie terug te vind nie.

+ 36v

(b) Vgl. C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, p. 667. K.A.

2. gedra.

3. drinken en klinken was in die ouere taal 'n gebruiklike kombinasie.

4. wangedraginge.

5. sensuur uitoefen. Teenswoordig gewoonlik censureren.

[p. 402]

Aldus gedaen en geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten dage en jaere als boven.

(Was geteykent:)

Jan van Riebeeck

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Everaerts

Hendrik Lacus, secretaris.’

⁺ 6 dito, 's morgens noch al drooge, stijve Z.Z.Oostewinden tot 's middags, begond 't stil te worden.

7 dito, alsoo blijvende.

Volle maen, 8 dito, idem fray, bequaem, stil weer. En hebben navolgende persoonen ondertrouw gedaen, conform de resolutie daerover genomen en hier onder g'insereert.

‘Saterdagh, den 8en October 1661^(c):

Frans Gerritsz. van den Uythoorn, jongman out 27 jaren, vrije lantbouwer, sigh in trouwbelofte hebbende begeven met Neeltjen Jacobs van Rosendael, jonge dochter, out 22 jaren, ende dies^1. den bruydegom geadsisteert met^2. Jacob Cloeten van Ceulen en Jacob Pieterss. van Caspeltermare^3., beyde mede vrije lantbouwers, ende de bruyt met haer^2. vader Jacob van Rosendael, baes-hovenier van Compagnie's thuyn, neffens haer schoonmoeder Barbara Geens, in Rade verschenen, versoekende omme metten anderen in den H. echten staet bevestigt, mitsgaders ten dien eynde vergunt te mogen worden haer eerste gebodt Sondagh naestcomende na 't sermoen aff te laten cundigen - Soo is bij den Raedt, niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde lyber en vrije persoonen waren, welke met niemant ter werelt, soowel volgens d' eygen verclaringen van henluyden als ook der gemelte ouders en adsistanten^4., onder presentatie van eede, yetwes dienaengaende uytstaende hadden, goetgevonden deselve luyden haer billick versoek te concenteren, mitsgaders ten dien fyne aencomende Sondagh na 't eyndigen des Christelijke sermoens haere⁺ eerste affcundinge te laten doen, ende alsoo vervolgens tot de derde incluys, omme alsdan, na de laeste affroepinge, de solemnisatie wettelijk te laten geschieden ende met de trouw publykelijk voort te varen.

Aldus gedaen en geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten dage en jare als boven.

(Was geteykent:)

Jan van Riebeeck

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Everaerts

Hendrik Lacus, secretaris.’

+ 37

(c) Ibid., pp. 668-669.

1. om hierdie rede, in hierdie geval.

2. deur.

3. Fol. 25 hiervóór Jan Pieters. Die naam Caspel ter Mare kom by Ter Laan: Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland nie voor nie.

2. deur.

4. Sic; getuies.

+ 37v

[p. 403]

Sondagh, 9 dito, fray, liefflijk, stil weer.

10 <dito>, Noort-Westecoelte met grau betrocke, vochte lugt ende weynigh regen altemet^1.. Sijn heden van de Cochoquas ofte Saldanhars gehandelt 2 koeyen en een kalff voor coper, coralen en taback, mitsgaders 5 schapen voor tabacq alleen.

11 en 12 dito, goet weer met variable luchjens tot in de voornacht, begont wat stijff te wayen uytten Z.Z.Oosten. (Nota: De somerse harde Ooste-winden beginnen die^2. veel tot April te wayen.)

13 dito, 's morgens noch al aenhoudende, sijn de volgende luyden na de Donderdaegse predicatie voor den Raedt getrouwt, conform de resolutie van bevestinge hieronder g'insereert:

‘Donderdagh, den 13en October 1661^(d):⁺

Na 't eyndigen des sermoens desen voormiddagh sonder eenige de minste verhinderinge volgens Cristelijk gebruyk de derde affroepinge sijnde gepasseert van de ondertroude persoonen Frans Gerritsz. van den Uythoorn, vrij lantbouwer, jongman, ende Neeltjen Jacobss.^3. van Rosendael, jonge dochter, ende ons niet^4. voorgecomen wesende waerdoor deselve in haer voornemen souden cunnen ofte mogen werden geretardeert ofte beleth - Soo is bij den Raedt verstaen, achtervolgende resolutie van den 8en deses, de vordere solemnisatie van de trouw in den Naeme des Heeren te laten voortgaen en ten dien eynde ook goetgevonden, opdat alles wettelijk ende met goede ordre tot Godes meeste eere magh toegaen, de gemelte solemnisatie (alsoo geen predicant hebben) door den secretaris van onsen Raedt voor allen den volke in openen Raedtcamere te laten bedienen, gelijk sulcx op dato, na 't lesen des sermoens, in den Naeme des Heeren dan openbaer en wettelijk geschiet en g'effectueert is.

Aldus gedaen en geresolveert in 't fort de Goede Hope, datum als boven.

(Was geteykent:)

Jan van Riebeeck

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Everaerts

Hend. Lacus, secretaris.’

14 en 15 dito, liefflijk, bequaem weer. Sijn 'tsedert verleden Maendagh gehandelt, namentlijk

Van de Caepmans:⁺

4 jonge bulletjes en	}voor coper, coralen en tabacq, etc.
3 schapen ........	}voor coper, coralen en tabacq, etc.

Van de cleyne Chariguriquas:

7 schapen voor idem en gewoone tractementen.

1. af en toe.

2. Sic. Vir beginnende?

(d) Ibid., p. 670.

+ 38

3. Mens sou verwag Jacobsd.!

4. niets.

+ 38v

[p. 404]

Ende is gister overleden een vrij man, genaempt Barent Waender van Varik^(e), ende heden in 't siekenhuys twee bootsgesellen, genaemt Claes Salomonss. van Amsterdam en Jan Willemss. van der Gouw, beyde jongst van de Parel en de Princes Royael hier siek aen landt verbleven.

't Begond tegen den nacht al weder hard uytten Z.Z.Oosten te wayen,

Sondagh, den 16en <dito>, 's morgens al aenhoudende, met heldre, drooge lucht.

17 dito, insgelijcx.

18 en 19 <dito>, stil weer. Heeft den Commandeur 't eerste na sijn siekte^1. weder uytgeweest en in 't landt overal een visite gedaen, daer alles door den fiscael (de buyten- en meer ander saken ten principalen aenbevolen) wel waergenomen bevond, sooveel <hij> desen dagh heeft cunnen besightigen.

Heden is weder een van Compagnie's beste Gunese slaven, op den lantbouw fray gedresseert, overleden, en leggen der ook jegenwoordigh veele siek, hebbende de⁺ vrije luyden eenige tijt herwaerts door sterffte in deselve ook al vrij schade geleden.

20 dito, idem weer. Is noch een van Compagnie's Gunese slaven, bij den geweldiger sijnde gestelt geweest, overleden.

21 en 22 dito, schoon weer. En sijn dese twee dagen overleden noch twee Gunese Compagnie's slavinnen, daeronder een van 't Robben-eylandt.

Sondagh, Nieuw^2. Maen, 23en <dito>, 's morgens vochtige, betoge lucht en westelijke coelte.

24 dito, idem. En weder een slavinne van d' E. Compagnie overleden.

25 dito, liefflijk weer. Is den Commandeur weder buyten geweest de vordere saken besichtigen, die insgelijcx, als op den 19en genoteert, wel heeft bevonden, en aenwijsinge gedaen tot het wijder vervolgh ende onderhoudinge der saken, staende 't cooren al fray, waerover d' Almogende sijn zegen wil verlenen.

Ondertussen sijn der aen 't fort gereuylt 5 schapen voor coper ende tabacq van de Cochoquas, en drie dagen voorleden noch seven dito's.

26, 27, 28 en 29 <dito>, fray weer met variable luchjens. Sijn dese twee dagen 2 koebeesten en 5 schapen gehandelt van voorsz. volq. Ende van Compagnie's lantbouwers omtrent de schuyr geschooten een leeuw, onthoudende haer noch drie stucx⁺ omtrent de lantbouwers, welke dagelijcx soo al wat schade onder derselver bestiael, dogh^3. eenige hare ossen en eergister nacht een lantbouwer twee schapen en een ander den hondt uyt sijn huys, de deur opstootende^4., gehaelt hebbende, daertegen^5. sijluyden met andere in de plaats, om de ploegh gaende te houden, van d' E. Compagnie weder sijn g'accommodeert.

Sondagh, den 30en dito, droogh en hard, windrigh weer van den Z.Z.Oosten.

(e) 'n Dorp en gemeente in Gelderland.

1. Die 13de het V.R. nog 'n resolusie geteken. Hij was dus net 'n paar dae ongesteld.

+ 39

2. Sic. Vgl. Vol Maen, bls. 405, noot 6.

+ 39v

3. Die teks lyk hier bedorwe. Daar het vermoedelik woorde uitgeval.

4. Blykbaar is dit 'n leeu, of leeus, wat die deur oopgestoot en die hond uit die boer se huis gehaal het.

5. in plaas waarvan.

[p. 405]

Ultimo dito, idem. Is den ondercoopman, Roeloff de Man, met den fiscael, Abraham Gabbema, ende den sargeant, Everaerts, bij haer uytgeweest om 't volq onder voorsz. sargeants toesigt te repareren ende te versterken en^1. de pega-pega in ordre te brengen, soodanigh het corts^2. bij den Commandeur in voorss. persoonen haer presentie aengewesen ende goetgevonden was te doen, waertoe de vrije luyden met al haer wagens, om boomen toe te voeren, te hulp sijn genomen, verstaende voor een vereering aen deselve belooft, hoewel het tot stuttinge^3. van het deurjagen door de Hottentoos (altijt te vresen) haerder soowel als Compagnie's beesten gedaen wort.

't Heeft 's nachts seer hard gewaeyt ende sijn in de crael achter 't fort twee leeuwen deur eenige oude paelen in de gracht, nu juyst om eenige reparatie droogh gestelt, deurgebrooken geweest en hebben een jongh ossjen ende een jongh calff vernielt en noch meer andere beesten schadeloos^4. gemaeckt sonder dat men haer noch heeft⁺ cunnen attrappeeren.

1. In die hs. staan van. Die passasie is korrup. K. is geskonde.

2. kort gelede, onlangs.

3. stopsetting.

4. schadeloos gemaeckt, beskadig, gekwes.

+ 40