Daghregister. Deel 3. 1659-1662

⁺ Meert anno 1661

⁺ Nieuwe maen, primo ende 2en dito, moy, lieffelijck weer met westelijcke, betrocke luchjens, is bij d' E. Heer Commissaris Andries Frisius en de Breeden Raedt, hier aen landt versterckt met den Commandeur en de Raedt van 't fort de Goede Hope, navolgende resolutie genomen, te weten:

‘Woonsdagh, den 2en Meert anno 1661^(a):

Bij d' E. Heer Commissaris Andries Frisius den Breeden Raedt van Sijn E. vloote aen landt sijnde beroepen, doch den onder-coopman, Samuel de Ligne, in de Raedtcamer aengewesen sijn sitplaetse, hem nae d' ordre van Haer Ed. als lit van den Breeden Raedt te nemen, die cessie^1., vermits eenige questien tegen sijn schipper, geweygert, gelijck onderweege tusschen Batavia ende hier mede gedaen heefft, ende dies sonder hem met de besoignes dan voortvarende, mitsgaders bij gemelte Sijn Edele de vergaderingh voorgedragen 'tgeene Haer Ed. van Batavia per derselver missive van de 15 December anno verleden aen den Commandeur Riebeecq sijn schrijvende^(b) over 't consent gedragen^2. wegen de passagie nae 't Patria aen de France geestelijckheyt, hier met haer schip de Mareschal verongeluckt; ende wijders van sommige versteeckelingen in de vloot van Batavia meedegecomen, etc., is daerop nae goet overlegh eenparigh 't navolgende beslooten:

⁺ Eerstelijck aengaende de geestelijckheyt, dat die op de vloot sullen verdeelt worden als te weeten:

+ Kol. Arch. 3973

+ 610

(a) Vgl. C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, pp. 611-615. K.A.

1. sitting.

(b) Vgl. C. 410: Ink. Br., 1660-1667, pp. 165-172. K.A.

2. oorgebring.

+ 610v

[p. t.o. 336]

Foto Kaapse argief
GRAFSTEEN VAN MARIA QUEVELLERIUS, eerste vrou van Jan van Riebeeck, gebore in Schiedam 1629 en oorlede in Malakka 26 Oktober 1664.

[p. 337]

Den Bisschop, Monsr. Estienne, beneffens den Priester, Monsr. Faedijn, aen de taeffel in de cajuyt, ende buyten de cajuyt sijn chirurgijn, Frère Patté, met de knecht van voorsz. Bisschop, genaemt Fantasie, op 't schip Malacca,

Den Priester, Monsr. Davroult, aen de taeffel in de cajuyt bij d' Heer Vice-Commandeur, ende sijn knecht, Cordoleth, met den luytenandt de la Cloche buyten de cajuyt op 't schip 't Hoff van Zeelandt,

Den Priester, Monsr. de Fontaine, aen de cajuytstaeffel, neffens sijn knecht, Binaire, buyten de cajuyt op 't schip de Nagelboom,

Den jongen Priester, Monsr. Bartomet, aen de cajuytstaeffel, neffens een Frans timmerman buyten de cajuyt op het schip Amersfoort,

Den 2en Capiteyn van voorsz. Frans schip, genaemt Monsr. Carguadion, aen de cajuytstaeffel, neffens Monsr. Larosse ende de neeff van den gemelten capiteyn b<u>yten de cajuyt op 't schip Orangie,

Dat wijders alle de versteeckelingen van Batavia (tot 10 in 't getal bevonden) altemaelen ten aldereersten geslooten^1. sullen aen landt in 't fort gebracht ende hiernae met de passerende schepen uyt 't Paria aencomende, weder terughgesonden worden om sulcx oock tot een exempel te laeten dienen, die^2. haer van de Caep in de vloot nae 't Vaderlandt souden meenen te versteecken.

Dat mede de 2 stuyrluyden van 't schip de Mars, vermits haer ongebonden, gedebaucheert ende inobediente comportementen, etc., sullen overgeset ende daertegen dat retourschip weder besorght worden als te weeten:

Met den 2en schipper van 't schip Malacca, genaemt Jacob Claesz. le Bleu, naest⁺ den regierenden om oock de opperstuyrmansbedieninge aldaer waer te nemen in de plaetse van den stuyrman Gerrit.........^3., die op 't schip Malacca sal overgaen buyten bedieninge.

Ende den stuyrman Joost.........^3. van 't schip 't Hoff van Zeelandt voor opperstuyrman op de Mars tegen den stuyrman Speelman, die op 't Hoff van Zeelandt meede sonder bedieningh sal gaen.

Staende dese vergaderinge bij den Commandeur Riebeecq oock verthoont sijnde seeckere caerten bij hem doen maecken ende mercken van een buytenrheede, even om den hoeck van dese Taeffelbay, bij denselven met den schipper van 't galjot opgesocht om bij harde Z. Oostewinden (dese Taeffelbay in dit mousson veeltijts stijff uytwayende) te mogen anckeren ende alsoo te min gedrongen te sijn om van dese bay in 't aenseylen te verdrijven^4. ende dies, vermits dese vloote met veele oude, ervare schippers van d' E. Compagnie versien is, versocht hebbende eenige gecommitteerde uyt deselve om voorsz. sijn gemaeckte caerte ende zeespiegeltjen^5. van de gemelte buytenrheede te mogen worden naegesien, etc. - Soo is verstaen sulcx aen te nemen, dogh soo lange daermede nogh te supercederen tot de respective

1. vasgemaak, geboei (WNT XIV, 1963).

2. vir diegene wat.

+ 611

3. In hss. oningevul.

3. In hss. oningevul.

4. weg te drywe.

5. seekaartjie (van die landprofiel soos dit van die see af lyk?)

[p. 338]

schippers van de gemelte retourvloote vooreerst wat door haer druckste scheepswerck sullen gecomen sijn, ende ondertusschen het galjot de Perkyt ten eersten aff te senden om eenige vetgeweyde schapen van 't Robben-eylandt te laeten haalen, om den schipper van dien^1. alsdan daer oock bij te mogen hebben, als hebbende voorsz. buytenrheede met gemelte Commandeur helpen opsoecken.

⁺ Ende belangende de querellen tusschen voorgemelten ondercoopman de Ligne ende sijn schipper Jan Munt, die malcander over veele onbehoorlijcke dingen beclagen, is goet gevonden die questien door gecommitteerde uyt den gemelte Breeden Raadt nader te laeten ondersoecken, omme op 't een ende 't ander bij nader vergaderinge tot de meeste segouriteyt van dese costelijcke retourvloote soodanigh vorder te disponeren als ten meesten dienste van d' E. Compagnie bevonden sal worden te vereyschen, wes dan tot gemelte commissie sijn genomineert ende vercoosen:

d' E. Heer Vice-Commandeur Dirck Knibber;

den oppercoopman Jan Abrahamsz. Volcq ende

den schipper Pieter Jonasz. ten overstaen van den fiscael des forts de Goede Hoope, Abraham Gabbema.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaereals boven.

(Geteyckent:)

Andries Frisius

Jan van Riebeeck

Dirck de Knibber

Pieter Jonasz.

Jan Abrahamsz^(c).

Jochim Clasz.

Reynoyt Venhuysen

Jacob Enten

Elbert Kes

Jan Munt

Roeloff de Man

Pieter Danielsz.

Abrahem Gabbema ende

Hendrick Lacus, secretaris.’

⁺ 3 dito, betrocken lucht, is 't galjot, 't Perkytjen, met een redelijcke stijve Z.Z.Oostewint nae 't Robben-eylandt gesonden om eenige vetgeweyde hamels voor deretourvloot te haelen.

4 dito, betrocken, variable lucht ende 's nachts regen.

1. d.i. van die Perkyt.

+ 611v

(c) D.i. Jan Abrahamsz. Volcq, later ook geskryf Valck.

+ 612

[p. 339]

5 dito, 's morgens stil, regenachtigh weer, is 't galjot Perkyt van 't Robben-eylandt geretourneert met 40 exellente, cloecke, vette hamels, die over de retourvloote gedistribueert zijn.

Item 't vrijmans vaertuygh, 't Zeeleeutjen, uyt de Saldanha-bay met 15 à 1600 stucx drooge vissen ende namiddachs oock haer ander vaertuygh, de Peguyn, van 't Dassen-eylandt.

Sondagh, den 6en dito 's morgens lieffelijck, stil zonneschijn-weer tot 's middachs, begond wat stijff te wayen uyt den Z.Z.Oosten. Ende was desen naermiddagh aen 't fort gecomen den oversten der Chainouquas, genaemt Sousoa, sonder bestiael, gehoort hebbende datter schepen lagen ende daerom den Commandeur comende besoecken, welcke dan nae gewoonte onthaelt ende gewesen^1. sijnde den Admirael van dese retourvloote, is hem toegeseyt van denselven morgen voor sijn vertreck meede een vereeringe, etc., gelijck den

7en dito, weer ende wint als gister, oock geschiet ende hij daermeede seer wel tevreden nae huys gekeert is, met beloffte van haest met eenige beesten wederom te keeren.

Heden is bij d' E. Heer Commissaris Frisius en de Breeden Raadt hier aen landt navolgende resolutie genomen.

‘Maendagh den 7en Meert anno 1661^(d):⁺

Door den E. Commandeur Andries Frisius den Breeden Raedt aen 't fort de Goede Hope beroepen ende ondersocht sijnde hoedanigh het met de schepen ende vereyschte werck aen deselve, alsmede de dispositie van 't volcq stont, is bevonden de schepen alle te samen claer ende haer water in hadden, dogh dat op eenige derselver nogh vrij goet aental van siecken, soo aen 't water^2. als de barbery^3. vast lagen. Soo is bij den Raedt naer voorgaende mature^4. overweginge goetgevonden ende verstaen alhier aen de Cabo nogh tot Saterdagh aenstaende, sijnde den 12 deser, te verblijven, op hoope inmiddels de siecken door de dagelijcxe ververssinge weder op de been te helpen ende alsdan in Godes Name uyt dese rheede naer de havenen onses lieven Vaderlandts t'zeyl te gaen ende de reyse te vervorderen.

D' E. Vice-Commandeur de Knibber, schipper Pieter Jonass., den coopman Jan Abrahamss. Valck ende den fiscael deses forts Abraham Gabbema, leggen<de> in Rade over een schrifftelijck rapport wegens 'tgeene bij haer op 't schip Amersfoort, in de questien ontstaen tusschen schipper Jan Munt ende den ondercoopman Samuel de Ligne, als^5. de onbehoorlijckheden van den stuurman Michiel Janss. van Diepen tegens gemelte schipper gepleecht, ondervonden^6. hebben, ende naer lecture desselfs als resumptie van 'tgeene op den 2en deser tegen den anderen schrifftelijck ende mondelingh hadden ingebracht, is bevonden: gemelte schipper

1. aangewys.

(d) Vgl. C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, pp. 616-619. K.A.

+ 612v

2. watersug.

3. beri-beri.

4. rype.

5. sowel as.

6. bevind.

[p. 340]

Munt ende den ondercoopman de Ligne haer in haere plichten tegens den anderen seer groffelijck met woorden ende schelden hebben verloopen, als^1. onthoudinge van eenige nootwendicheden, soodat in plaetse van eenigheyt onder de 2 eerste hooffden van soo costelijck retourschip te houden ende die onder haer gestelt met een goet exempel voor te gaen, tot de uytterste verwijderingen sijn gevallen - Soo ist dat den Raedt, met rijpheyt van raade de saecke overwogen hebbende, goetgevonden ende verstaen hebben gemelte schipper Munt ende coopman de Ligne voor den Raedt te ontbieden, offte^2. door gecommitteerden haerluyden over⁺ 't gepasseerde ernstelijck te laeten berispen ende te gelasten dat sij voortaen den anderen elcx in 'tgeene hem is competerende^3. ende daervooren d' E. Compagnie dienen ende t'scheep gestelt zijn, sullen erkennen, houden ende ten vollen voor hem ende de haeren te laeten genieten, als dat behoort, offte bij verdre verwijderingen off nalaticheyt desselffs (dat den raedt niet wil vertrouwen) daerinne alsdan door vereyschende middelen soodanigh op 't rigoureuste sal werden versien als den waren dienst van d' E. Compagnie tot behoudenis van 't schip en de ruste van 't volcq sal bevonden worden te behooren, condemnerende daerenboven gemelte schipper Munt ende coopman de Ligne yder in een pecuniele amende^4. van 20 realen contant, ten proffijte d' eene helfft voor den fiscus alhier ende d' ander helfft voor den armen der Gereformeerde kercke tot Amsterdam.

Verders aengaende de clachte door schipper Munt over sijn stuyrman Michiel Jansz. van Diepen gedaen ende door voorengemelte E. Gecommitteerdens ondervonden sijnde hij, stuyrman, sigh niet ontsien heefft tegens sijn schipper op te stellen ende onbehoorlijck te bejegenen - Soo is bij den Raedt geresolveert ende g'arresteert gemelte stuyrman buyten bedieninge op 't schip de Nagelboom te laeten overgaen ende dat hij, schipper Munt, weder in desselffs plaetse sal stellen een der bequaemste uyt de stuyrluyden die buyten bedieninge op sijn schip bescheyden zijn.

Ten jongsten^5. verthoont in Raade Jacob Enten, schipper op 't schip Orangie, hoe Jacob Spennet, hooplooper met 5 guldens per maent, de cocxmaets plaetse t' zedert van Batavia's rheede t' zeyl gegaen was, hadde bedient, alsoo de cock 't werck in de combuys alleen te swaer viel, derhalven versochte dat denselven⁺ daervooren het opgelt^6. mochte toegevoecht worden, waerop in Raade geleth sijnde, is verstaen gemelte Jacob Spinnet bij halveringe van gagie toe te vougen een beloninge van 10 guldens per maent van de tijt dat <hij> de plaetse becleet heefft.

1. sowel as.

2. Sic.

+ 613

3. tot sy kompetentie behorende.

4. pecuniele amende, geldboete.

5. ten jongsten, ten slotte.

+ 613v

6. (loons)verhoging.

[p. 341]

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent:)

Andries Fricius

Jan van Riebeeck

Dirck de Knibber

Pieter Jonasz.

Jan Abrahamsz.

Jochim Claese

Reynoyt Venhuysen

Jacob Enten

Elbert Kes

Roeloff de Man

Abraham Gabbema ende

Hendrick Lacus, secretaris.’

8 dito, 's morgens lieffelijck, stil weer, is d' E. Heer Commissaris Frisius met de gecommitteerde schippers van de retourvloote nae buyten gevaeren om de buytengronden en de gemaeckte caertjens daervan nae te sien, welcke, soodanigh als die gemaeckt, wel bevonden sijn, maer van de oude schippers g'acht wordt voor haerluyden⁺ onnodigh, als die plaetse wel kennende, ende voor nieuwelingen wat periculeus, omdat het wat nae aen de wal is, conform de gemelte caerte, groot besteck, van de Taeffelbay ende dese buytengronden ten overstaen van verhaelde schippers daerinne gelecht ende vertoont.

9 dito, betogen lucht ende moy weer.

10 ende 11 dito, idem. Quamen des 's morgens omtrent 7 uyren onse landtreysers weder aen 't fort te retourneren, hebbende de Namaquas opgevonden ende eenige teeckenen van deselve medegebracht, die haer seer vrundelijck ende aengenaem onthaelt hadde, al haere mutsen^1. affgehandelt ende hun seer begerigh nae root laaken getoont als oock cauris offte bougijs^2. ende meer ander dingen in 't ondervolgende gehouden daghregister van de landtreysers largo aengeteyckent, sijnde seer cloeck volcq, als halve reusen, gecleet met allerhande fraye, bonte, bereyde vellen, die met coopere, ijsere ende andere coralen, etc., cierlijck beset waeren, dragende lange locken ende woonende meede in matte-huysen als dese Hottentoos, principael haer met seer veel bestiael ernerende, sijnde van den coninck aen den Commandeur een bockjen^3. gesonden, 't eerste dat men hier te lande nogh gesien

+ 614

1. Daar was geen mutse onder die handelsware wat hulle meegeneem het nie. Dit moes dus die mutse gewees het wat die ‘lantreijsers’ gedra het.

2. Oor cauris vgl. noot 3, bls. 71, Deel I; oor bougijs noot 1, bls. 296, Deel I. Sepp: Tresoor der Zee- en Landreizen, onder bougijs (bls. 59): ‘Cauris de Maldiba, malediven, schelpjes als betaalmiddel in Afrika, (Fr.: bouge, coquillage servant de monnaie aux Indes)’.

3. In die marge staan die woord cabriten. Met bockjen word blykbaar hier nie 'n wildsbok nie, maar 'n mak bokkie bedoel.

[p. 342]

heefft, ende over welck bockjen sij veele praterijen binnensmonts hadden gemaeckt eer sij 't overgaven ende souden seer genegen sijn mettertijt herwaerts aff te comen, maer nae 't scheen souden sij de Soaquas, offte de Bergh-Hottentoos^1., die haer veel⁺ bestiael affrooffden, eerst wat soecken te verdelgen ende oock Oedasoa, den oversten der Saldanhars, gaerne een slag willen leveren, dogh hadden sigh door d' onse alsoo verde laeten verspreecken^2., dat, ingevalle Oedasoa door 2 à 3 van sijn persoonen met d' onse daer comende, hem de vreede liet aenbieden, dat sij se dan souden accepteren, ende met groote troppen vee affcomen om aen ons te verhandelen ende oock nader verstand^3. met ons te maecken, etc., mitsgaders d' onse voorts wijsen ende geleyden bij haere vaste huysen ende oock een volcq, dat se Brijckje^(e) noemden, waertegen sij jegenwoordigh oorlogh hadden, als breeder te lesen bij d' ondervolgende

Journaelse aenteyckeninge, gehouden bij den onder-chirurgijn Pieter van Meerhoff, wegen dese laetste als 2e persoon meedegeweest^(f).

Kyk Bylae IV, bls. 478.

11en dito, 's namiddachs ende tegen den nacht stijve Z.Z.Oostewinden.

12en dito, 's morgens lieffelijck, moy weer ende heefft den Breeden Raedt deser jegenwoordige hier ter rheede leggende retourvloot naervolgende resolutie genomen:

⁺ ‘Saterdagh voormiddagh, den 12 Meert anno 1661^(l):

D' E. Commandeur Frisius ende den Breeden Raet der jegenwoordige retourvloote in 't fort de Goede Hoope vergadert ende in denselven gecompareert wesende den fiscael van 't fort de Goede Hoope voorss., dewelcke ten laste van eenen Hans Ditmarss. van Hamborgh, gewesene bootsman ende nu buyten bedieningh wesende schieman op 't schip Wapen van Amsterdam, hadde gedaen mondelingen eysch overdat op den 11en deser met eenen Ariaen Joppen van Haerlem, cock op 't schip Orangien, omtrent de waterplaets alhier met messen hadden gevochten ende malcanderen d' een in 't aengesicht ende d' ander in 't hoofft ende handt seer grootelijcx gequest, jae, tot dootsteeckens toe hadde aen malcander geweest, etc.; Ende oversulcx bij den Raedt (om al sulcke onheylen in tijt ende wijlen voor te comen) goetgevonden de voorsz. persoonen, als den genoemden Hans Ditmars, alhier in apparentie^4. sittende, te condemneren, dat (als van de quetsure genesen wesende) sal worden gebracht aen 't galjot de Perkyt, ende aldaer 3 mael van de groote rhee te vallen ende voor de mast wacker gelaerst te worden, neffens confiscatie van 6 maenden gagie, halff voor den armen ende de rest pro fisco, mitsgaders bovendien
^{(g)
(h)
(i)
(j)
(k)}

1. Boesmans.

+ 614v

2. belowe - soos in Duits. Of: ompraat?

3. ooreenkoms.

(e) Later in die Daghregister, 23 April 1661, die Brigodijs genoem. Sien ook Godée Molsbergen, Reizen in Zuid-Afrika, I (Tochten naar het Noorden, 1652-1686), p. 62, voetnoot 1.

(f) Dr. E.E. Mossop het ook hierdie ekspedisie se spore gevolg. Hy gee besonderhede oor hulle roete en identifiseer die plekke wat in Van Meerhoff se joernaal genoem word. Sien Old Cape Highways, pp. 126-147.

+ 626

(l) Vgl. C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, pp. 620-623. K.A.

4. apprehensie, hegtenis.

(g) Op 30 Januarie 1661 word die naam van dierdie persoon aangegee as: Harman Ernst van Uytrecht. Volgens die Monsterrollen was sy volle naam egter Harman Ernst van Gresnich van Utrecht. V.C. 39: Monsterrollen, Vrije Lieden etc., p. 23 (1662).

(h) In die Kaapse teks word hierdie persoon se naam aangegee as: Jan Jansz. de Wit. Hy is egter ook al voorheen, 30 Januarie 1661, vermeld as Jan Jansz. van Witmondt.

(i) Sien Jan Danckert se joernaal wat onder datum 20 Januarie 1661 in die Daghregister weergegee word.

(j) Mossop doen aan die hand dat hierdie skrikwekkende gedierte moontlik niks anders was nie as ‘a drifting tree-trunk stranded on the river bank’. Old Cape Highways, p. 139.

(k) Sowel die Haagse teks as die Kaapse teks het hier 11 dito. Dit is waarskynlik 'n skryffout en moet wees 10 dito. Sien ook Godée Molsbergen, Reizen in Zuid-Afrika, I (Tochten naar het Noorden, 1652-1686), p. 62.

[p. 343]

nogh een jaer aen de Caep over te blijven, als hem onweerdigh hebbende gemaeckt met de retourvloot naer huys te vaeren; ende den anderen, sijnde den meergenoemde⁺ cock van Orangie, nogh buyten apprehentie ende t' soeck^1. wesende, dat sijn reecqueninge op dito schip sal worden geslooten ende denselven cock, met sijn goet, geslooten sal aen landt in apprehentie gebracht worden om hem gelijck den anderen over sijne begaene faulten voor den Raedt van 't fort aengesproocken ende sententie t' sijnen laste gewesen te worden.

Wijders noch dat eenen Willem Salomonss. van Haerlem, bootsman van 't schip Malacca, gisteravont onder en voor de poort van 't fort hem seer moetwilligh tegen den sargeant deser fortresse, die de wacht in de poort waernam, heefft aengestelt ende denselven sargeant heefft willen buyten de poort hebben, hebbende als doen een stock, dien hij weder ter neder wierp ende den gemelten sargeant met steenen begon te werpen ende veele onfatsoenelijckheden bejegende ende g'affronteert - Is goet gevonden dat denselven mede drie mael van dito galjot's rheede sal lopen ende met hondert slagen gelaerst te worden, neffens verbeurte van 6 maenden gagie, te verdeelen als boven, mitsgaders oock hier aen landt te blijven ter discretie van den Commandeur en de Raedt deser fortresse.

Gemerckt, dat den persoon Pieter Dircksz, soldaet op 't schip den Nagelboom bescheyden, die de huysvrou van den vrij-herbergier, genaempt Jannetjen Ferdinandus, op den eersten deser, des nachts voor haer huys met gewelt ende groote moetwillicheyt in de rechterarm omtrent den elleboogh heefft gehouwen ende gequest, tot nogh niet en is te voorschijn gecomen offte cunnen in apparhentie^2. gecreegen ende genomen worden, maer nae 't schijnt hem segour genoegh weet te verschuylen,⁺ etc. - Is verstaen denselven sijn reecqueninge te sluyten, ende in 't schip opgevonden wordende, met sijn plunderagie^3. geslooten aen landt te brengen in hechtenis om te gelegener tijt sijn proces gemaeckt ende daerover gestrafft te mogen worden naer behooren.

Bij den schipper Jan Munt van 't schip Amersfoort in Raade voorgedragen datter een persoon op sijn schip, genaemt Hendrick Janss. van de Nes, door sijn selffs offte een ander gequest was geworden, is verstaen (om de waerheyt te mogen hebben off het onnosel^4. offte door vechterij gecomen was), dat denselven gequesten persoon met reeckeninge ende plunderagie sal aen landt geset worden.

Ende dat den bedienende hooghbootsman van 't schip Wapen van Amsterdam om sijn trage ende inobediente comportementen buyten bedieninge op 't schip Amersfoort sal overgaen tegen den hooghbootsman Isbrandt^5. van dito schip weder op 't Wapen van Amsterdam over te comen om aldaer de bootsmansplaetse te becleden.

+ 626v

1. te soeck, op soek.

2. Sic.

+ 627

3. matrose-uitrusting, pluiens.

4. onskuldig, per ongeluk.

5. Van nie ingevul nie.

[p. 344]

Aldus gedaen ende gepasseert ten dage en jaere als boven, in 't fort de Goede Hoope.

(Was geteyckent:)

Andries Frisius

Jan van Riebeeck

Dirck de Knibber

Pieter Jonasz.

Jan Abrahamss.

Jochim Claesz.

Reynoyt Venhuysen

Jacob Enten

Elbert Kes

Jan Munt

Roeloff de Man ende

Hendrick Lacus, secretaris.’

⁺ ‘Saterdagnamiddagh, den 12en Meert anno 1661^(m):

In Rade door den sieckentrooster Pieter van Stael verthoont d' expiratie van desselffs eerste 5-jarigh verbandt ende ingevolge oock sijn genegentheyt om nogh langer in den dienst van d' E. Compagnie te continueren, ende daeromme versoeckende eenige verbeteringh van gagie, vermits oock het sieckenhuys is waernemende, soo volgens sijn cranckbesoekers-ampt als meederegent van hetselve, item debvoiren doet om sommige Hottentoos te leeren lesen onse Nederlantsche taele, alsmede des Compagnie's ende haer dienaeren^1. lijffeygenen, soo is goetgevonden hem de novo aen te nemen onder conditie als navolgende acte, hem daervan verleent, is dicterende, te weten:

Pieter van der Stael van Rotterdam, hier te lande gecomen den 4 Meert anno 1656 met^2. jacht Weseph voor sieckentrooster à 36 guldens 's maents, wort bij desen op sijn versoeck ende bequaemheyt, vermits sijn 5-jaerige tijtsexpiratie, voor nogh drie jaeren in voorsz. qualiteyt gecontinueert, ende vermits oock het sieckenhuys als meederegent van dien is waernemende, mitsgaders des Compagnie's slaven ende de Hottentoos in de Nederlantsche tale ende Christelijcke leere is onderwijsende, waerinne al voordeelen is doende, op approbatie van d' Heeren Majores in 't Patria toegevoecht een maendelijcx tractement van 45 guldens, beyde innegaende 4 Meert passado, dat voorss. sijn tijt is comen t' expireren.

⁺ Ende alsoo den geweldiger deser fortresse, Nathaniël West, sijn 5 jaeren mede heefft uytgedient à 15 guldens per maent ende sigh genegen thoont onder ververbeteringe van gagie off costgelt nogh langer te continueren, so is verstaen hem in voorss. ampt van geweldiger, ende bij gelegentheyt oock als scherprechter, voor

+ 627v

(m) Ibid., pp. 624-625.

1. Genitief.

2. met 't.

+ 628

[p. 345]

deselve gagie nogh 3 jaeren te continueren, ende, in plaetse van 2, voortaen drie realen costgelt te laeten genieten.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent:)

Andries Frisius

Jan van Riebeecq

Roeloff de Man

Abraham Gabbema ende

Hendrik Lacus, secretaris.’

Sondagh, den 13en dito, weer ende wint als gister, heeft d' E. Heer Frisius (sijn visite aen de Caep gedaen ende ververssinge in overvloet ende drinckwater, etc. ingenomen hebbende), affscheyt genomen ende nae boort gevaeren, uytgeleyt van den Commandeur Riebeeck, die voor den avont weder aen lant quam, latende den onder-coopman Roeloff de Man met den fiscael Abraham Gabbema aen boort tot de visite^1. na de versteeckelingen, etc.

14 dito, is Sijn E. bovengemelt des namiddachs ten 2 uyren (een fraeye Z.Z.Oostewindt krijgende) met de retourvloote onder zeyl gegaen ende treffelijck buyten⁺ geraeckt. D' Almogende geleyde deselve salvo in 't lieve Vaderlandt.

Ende is 't galjotjen de Perkyt medegegaen om eenige die haer in de vloot versteecken hebben ende nogh niet opgevonden wordende, in zee over te nemen ende weder herwaerts te brengen ende met eenen op de laetste retourschepen te cruyssen.

15 <dito>, 's morgens 't luchjen nogh al Z.Z.Oost, is den Commandeur Riebeeck eens uyt wesen besien hoe de saaken overal in 't landt onder de vrijeluyden ende Compagnie's bou al stonde, vermits sulcx zedert eenige dagen herwaerts te doen door 't aenwesen der retourschepen beleth is, ende daerom oock op 't een ende 't ander de noodige ordres weder wat heefft herstelt, etc.

's Avonts is den tamboer van 't fort, genaemt Louys Isaacqss. van Amersfoort van een schielijcke sieckte overleden.

Soo is oock op dato den onder-chirurgijn, Pieter Meerhoff, gesonden na den coningh van de Saldanhars, genaemt Oedasoa, vermits hij sigh soo weynigh haesten herwaerts te comen om over de saken van de Namaquas te spreecken, etc., welcke den

16en <dito>, 's middachs met sijn 2de van sijn leger, genaemt Koukosoa, ende eenige outsten, neffens den eersten zoon van de Caepman's overste, aen 't fort quam, ende hem voorgedragen wordende hoedat d' onse soo verde met de Namaquas⁺ versproocken waeren, dat soo wanneer hij 2 à 3 van de sijne wilde met d' onse medesenden ende laeten weten sijn genegentheyt tot vrede, dat sij deselve dan souden accepteren, ende hier comende hem dan de minste quellingh off schade

1. tot de visite, vir die ondersoek.

+ 628v

+ 629

[p. 346]

aendoen, maer t' eenemael met hem in vreede leven, daer hij anders grooten overval van te verwachten hadde,'twelcke wij als vreedemakers sochte te middelen^1., te meer dewijle wij merckten dese Namaquas op hem, Oedasoa, seer verbittert waeren, ende omdat hij onsen g'allieerden vrunt is, hem gaerne met haer wilden bevreedigen^1a., gelijck sij aengenomen hadden 'tselve te accepteren, indien hij maer 2 à 3 van sijn volcq met d' onse mede stuyrden, welcke eerstdaaghs met vereeringe weder derwaerts souden gaen om haer herwaerts te halen, offte ten minsten eenige gecommitteerde om nader met deselve te allieren ende soodoende met alle de lants volckeren vruntschap te maken ende oock te bewercken, dat se met malcanderen oock in vreede mochten leven, ende wes meer dienen mochte om hem te verstaen te geven, dat wij niet anders als vreede ende vruntschap met alle volckeren sochten.

Doch Oedasoa gaff op 't laetst ten antwoorde, dat hij niemandt van de sijne cost⁺ bewegen derwaerts te gaen, oock dat de Namaquas wel sterck van bestiael, maer nergens nae soo vol van volcq waeren als sijluyden, ende dat se dierhalven voor deselve weynigh bevreest waeren, ende deden se hem geen quaet, hij soude haer oock niet moeyen^2.; ende aengaende de vreede, soude tusschen hem ende haer, als se hier quamen, wel geslooten worden; soo niet, hij lagh hieromtrent met de Gorachouquas off Tabackdieven ende Goringaiquas offte Caepmans een halff dagh reyssens vandaen, sterck genoegh om wederstandt te doen, waertoe oock sijn camaraet offte ander overste der Cochoquas, genaempt Gonnoma, mede wel 6 à 8000 man sterck, affquam, ende alsoo de Namaquas yets op haer willende attenteren^3., wel getroost waeren, schoon deselve met schilden vochten ende groote postuyren van menschen waeren, etc., maer de Hottentoos, die met d' onse als tolcken soude medegaen, wilde hij sijn woordt in de mondt wel geven om de Namaquas sijn vreede te laeten aenseggen.

Hem wierde g'antwoort, dat wij hem als een vrunt de saake hadde willen communiceren, om te doen blijcken hoe 't ons maer te doen is om te maecken dat zij en alle de volckeren dogh mochten in goede vruntschap leven, item oock om sijn meeninge te verstaen ende dan, met hem als onsen g'allieerden vrunt, de saken ten besten te mogen overleggen; 'twelck hem wel liet bevallen, maer wierp het voorts van dese discoursen op een ander praetjen van tabacq, eeten ende drincken. Sulcx wij anders omtrent Oedasoa niet cunnende uytrechten, hier voorts niet meer van gesproocken wierd.

⁺ 's Avonts quam den ondercoopman Roeloff de Man ende den fiscael Abraham Gabbema met de zeylsloep 't Muskietjen weder aen 't fort, hebbende in 't monsteren nogh maer één versteeckelingh cunnen vinden, ende 2 nachten aen 't Robben-eylant verwaeyt^4. gelegen sijnde, 't Perkytjen nogh verder met de retourvloot affgeseylt om de rest, mogelijck sijnde, oock weder te brengen.

1. bemiddel.

1a. versoen.

+ 629v

2. lastig val.

3. onderneem.

+ 630

4. deur die wind vasgekeer.

[p. 347]

't Begon tegen den nacht weder seer stijff te wayen van den Z.Z.Oosten.

17 dito, 's morgens nogh niet affnemende, is navolgende resolutie genomen.

‘Donderdagh, den 17en Meert anno 1661⁽ⁿ⁾:

Alsoo bij de jonghst gedaene lantreyse eyntlijck de langh na gesochte volckeren, om de Noort woonende ende genaemt Namaquas, sijn opgevonden, conform het rapport en de teyckenen van ons volcq op den 11en in 't daghregister g'insereert, soo is, om de liefhebbers couragieus te houden, goetgevonden de lantreysers, 13 sterck, hoofft voor hoofft voor 't opvinden van dese Namaquas ende de teyckens daervan meedegebracht te vereeren, elck met 6 realen van 8en contant ende daerenboven 't medegebrachte bockjen te betaelen tot 3 guldens ende 't jonge osjen tot 12 guldens, conform de beloffte aen deselve gedaen, namentlijck dat al 'tgeene sij⁺ opvonden offte negotieerden, hoe civil het was, haer de eerste reyse soude vereert ende in contant betaelt worden, gelijck dan oock haer tegoet gehouden ransoen brandewijn, om al te groote debauche voor te comen, mede verstaen is haer in contant goet te doen na de prijs als deselve uyt Compagnie's packhuys vercocht wort, mitsgaders 't gewesene opperhoofft, den corporael van d'adelborsten, Pieter Cruythoff, volgens beloffte dese tocht dubbelde gagie gewonnen hebbende, dat surplus meede in contanten te laeten betaelen ende alles stelle op reeckeninghe van extra-ordinaire oncosten, beneffens 'tgeene van de meede gehadt hebbende provisien ende coopmanschappen aen de voorsz. natie, etc. vereert ende verteert is, opdat alles blijcke nae behooren.

Ende alhoewel den coninck der Saldanhars, Oedasoa, weynigh genegentheyt schijn te hebben om aen de voorss. Namaquas (sijne vijanden) eenigh volcq te senden tot aenbiedinge van vreede, welcke vreede sijluyden aen d' onse beloofft hebben t' accepteren als Oedasoa maer 2 à 3 man tot dien eynde met ons meede derwaerts sond, soo is echter geresolveert, 't zij Oedasoa daertoe verstaen wil off niet, vóór de regentijt evenwel nogh een tocht nae die voorss. Namaquas te doen, met een aensienelijcke vereeringh voor den coninck ende sijne 3 soonen, beneffens eenige van de principaelste, omme hun daerdoor te meer tot ons genegen te maecken ende herwaerts aff te locken, off ten minsten eenige gecommitteerden van deselve, om die wat wel alhier te onthaelen, etc., met verseeckeringe van haer voor de Saldanhars, hunne vijanden, te bewaeren, te meer dewijle veele van de gecochte⁺ coraelen der France geestelijckheyt de meeste soorte bysonder onder dit volcq getrocken is, als oock roode mutsen ende root laken, om soodanige mutssen van te maecken, die daeromme sooveel mogelijck onder 't volck opgesocht ende de slechtste tegen ½ reaal betaelt worden, costelijcker l'advenant, om de gemelte natie al ten eersten te thoonen hoe dat men haer van alles sal cunnen accommoderen, dewijle het een actyff volcq bevonden wordt, die dieper in 't landt met ander luyden handel drijven, ende misschien meer bij haer hebben als men nogh voor eerst wel heefft cunnen vernemen.

(n) Ibid., pp. 626-628.

+ 630v

+ 631

[p. 348]

Ende nademael tot dese tocht sigh dan weder aenbied den onder-chirurgijn Pieter Meerhoff, welcke de beschrijvinge van de laetste tocht heefft gehouden ende 2de is geweest, mitsgaders seer wel met dit volcq weet om te gaen, is verstaen hem jegenwoordigh daertoe als hoofft te admitteren, met nogh 8 persoonen, meest van de laeste lieffhebbers, die met hem hunnen dienst daertoe oock aenbieden.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Everaerts, ende

Hendrick Lacus, secretaris.’

⁺ 18en dito, 's morgens nogh al harde Z.Z.Oostewinden, ende heefft Oedasoa geresolveert 3 van sijn domestycquen te laeten met d' onse medegaen nae de Namaquas, om sijn vreede aen te bieden, welcke 3 luyden hij ons gewesen ende beloofft heefft morgen ten dien fine aen 't fort te senden, sijnde hij heden met Koukosoa ende sijn medegebrachte outsten, nae genoten vereeringen ende goet onthael, daerop naer huys gegaen.

19 dito, idem harde winden tot 's namiddachs, begond te stillen.

Sondagh, den 20 <dito>, fray weer met betrocken N.westelijcke lucht, sijn de voorsz. 3 gecommitteerde domestycquen van Oedasoa ten fine voorss. aen 't fort gecomen.

21 <dito>, stijve, drooge Z.Z.Oostewinden. Hebben ons volcq, met 2 Hottentoos als tolcken ende voorsz. 3 gesanten van Oedasoa, haer op reys begeven met navolgende vereeringen:

Voor den coningh offte oppersten van de Namaquas, gaemt Akembie:

1 strengh van de grootste, lichte-blaeu corael,

1 dito wat kleynder soort, dito blaeu corael,

2 dito van de 3e sorteringh van dito corael,

1 bosje blaeu corael van de kleynste slagh, sijn<de> quispelgreyn,

2 strengen doncker-blaeu, groot slagh, glinsterende, van cristal^1.,

1 bosje fioleth-coleur kleyne corael }quispelgreyn

1 dito orangie dito, wat grooter slagh }quispelgreyn

1 dito melck-witte van deselve groote }quispelgreyn

^+ 1 dito van 14 strengen root quispel, daer koebeesten voor gehandelt worden,

+ 631V

1. Komma na glinsterende tereg ingevoeg?

+ 632

[p. 349]

1 strengh wit corael van de grootste soorteringh,

1 dito wit gestreept van cristal,

1 dito vergult ende blau, groot slagh,

1 dito geel vergult,

1 dito groen, geel gesprickelt,

1 dito blaeu, wit gesprickelt,

1 strengh pheoleth^1., groot slagh,

2 vergulde kettingen tot bresaletten,

2 coraele bresaletten,

1 silvere kettingh,

1 geel copere dito,

1 ringh, daerin een esmeraut-steen,

1 fauce hoetbandt,

1 muts van roode sergie, met 3 pasamenten, ende

1 bagge^2., sijnde een roos van 7 roode, witte ende groene steenen daerop genaayt,

2 geele coopere plaeten, wegende 3 lb.,

2 stocken dick ende }draetcooper .....^3. lb.

2 stocken dun }draetcooper .....^3. lb.

2 stucken ijser wegende .....^3. lb.,

1 lb. Brasilische taback ende <I> lb. Vergines dito,

1 dosijn tabacxpijpen,

1 mes

Voor sijn eerste soon:

1 bosje root quispelgreyn-corael, daer koebeesten voor gehandelt worden,

1 dito violeth dito }quispelgreyn,

1 dito licht-blaeu dito, }quispelgreyn,

½ dito melckwit }quispelgreyn,

1 strengh licht-blaeu corael van de middelste slagh,

2 dito van de 3e sorteringh,^+

1 dito wit corael van de grootste slagh,

1 dito fioleth, groot sorteringh,

2 strengen doncker-blaeu, groot slagh, glinsterende, van cristal,

1 dito blaeu met witte streepen,

1 dito groen met geele ditos,

1 strengh blaeu, sijnde vergult,

1 dito geel, vergult,

1 strengh wit gestreept corael van christal,

1. d.w.s. violet!

2. Oorspronklik 'n kosbare steen, later 'n sieraad met meerdere stene, hier vermoedelik geen edelstene nie.

3. In albei tekste oningevul

3. In albei tekste oningevul

3. In albei tekste oningevul

+ 632v

[p. 350]

1 copere ringh met een esmeraude-steen,

1 vergult kettinghjen,

1 coraele bresaleth,

1 fauce hoetbandt,

1 muts van roode sergie met 2 passamenten,

1 plaet geel kooper,

1 stock dick ende }draetcooper,

1 dito dun }draetcooper,

¾ lb. Brasilische tabacq,

½ dosijn tabacxpijpen,

1 mes.

Voor de 2e soon:

alles als boven.

Voor de 3e soon:

Idem als vooren.

Voor den eersten capiteyn:

1 bosje roode corael, daer wij koebeesten voor handelen,

1 strengh licht-blaeu corael van de middelste slagh,

1 dito van de 3e sorteringh,

1 dito fiolet, groote dito,

^+ 1 dito doncker blaeu, groot slagh, glinsterende, van cristal,

1 dito wit gestreept, van cristal,

1 dito wit corael van de grootste slagh,

1 strengh blaeu met gele en swarte stippelen,

1 bosjen blaeu quispelgreyn, cleyne sorteringh,

1 fauce^1. bant,

1 roode Rouaense muts,

1 silver faus^1. ringetjen,

1 mes.

Voor den 2en capiteyn:

als boven.

Voor den 3en capiteyn:

meede als vooren.

+ 633

1. ? fauce bant sou ‘los bant’ kan beteken, maar ‘faus ringetjen’ tog ‘vals ring’? Brill was so ten einde raad met die ‘fauce’ hoedbande, dat hy daar ‘Franse’ van gemaak het! Prof. J.L.M. Franken vermoed dat ‘fauce’ hoedbande los hoedbande beteken. Vgl. Fr. faux col.

1. ? fauce bant sou ‘los bant’ kan beteken, maar ‘faus ringetjen’ tog ‘vals ring’? Brill was so ten einde raad met die ‘fauce’ hoedbande, dat hy daar ‘Franse’ van gemaak het! Prof. J.L.M. Franken vermoed dat ‘fauce’ hoedbande los hoedbande beteken. Vgl. Fr. faux col.

[p. 351]

Provisien, amonitie van oorloge voor ons volcq ende medegaende Hottentoos, Jan Koninkey ende Tousabé, als tolcken, neffens Oedasoas 3 gecommitteerde.

350 lb. hart broot,

50 lb. speck,

4 mengelen brandewijn }in 4 tinne vlesschen,

4 dito Spaence wijn }in 4 tinne vlesschen,

50 lb. sout,

1 pick,

1 spaa,

2 hantbijlen,

1 sackjen peper,

4 loot foelie,

4 dito nagelen,^+

4 dito notenmuscaten,

8 dito caneel,

26 lb. buspoeder,

26 lb. loot,

12 lb. hagel,

2 bossen londt,

40 vuursteenen,

1 rol taback à 30 lb.,

6 lijnen,

9 pistoolen,

9 snaphaenroers,

9 houwers.

Alle welcke goederen, etc., op drie draeghossen geladen, ende d' onse (9 sterck) voorts tot narichtinge ter hant gestelt sijn, navolgende

‘Memorie voor den onder-chirurgijn, Mr. Pieter Meerhoff, als hoofft gestelt over 't volcq met hem gesonden wordende na de opgevondene Namaquas.

Dewijle de Namaquas nu opgevonden sijn, soo is bij ons in Rade goetgevonden een nader besendingh aen die natie te doen, ende dat met een fraye vereeringe van soodanige goederen ende coralen als nae u ondervindingh ende oordeel uytgemaeckt, ende daer 't bequaem g'oordeelt is den coningh beneffens sijne 3 soonen ende andere mindere hooffden meede te vereeren ende congratuleren met versoeck denselven haer huysen ende vee offte eenige van dien met u mede willen laeten affcomen⁺ om hier nader kennisse met ons ende oock vaster vreede met Oedasoa te maecken,

+ 633v

+ 634

[p. 352]

welcke op onse aenmaninge 2^1. van sijn huysvolcq nogh laet medegaen om de Namaquas sijn vreede oock aen te bieden, ten eynde de wegen voor haerluyden alomme te veyliger mochte wesen, ende waertoe Ul. haer oock wel moocht presenteren dat wij gaerne altijt ymandt van d' onse bij haer willen laeten over ende weder reysen, als, wanneer met Oedasoa al geen vreede cunnende treffen, denselven haer om ons volcx halven niet sullen derven eenigh hinder doen, ende wes meer Ul. cunt bedencken om haer met al haer have aff te locken, ende te sien off se beneffens het bestiael oock genegen te maecken sijn om van haere bereyde vellen ende fraye struysveeren aen ons te verhandelen, item oock oliphantstanden, muscus, civet, groote schiltpadtshoorn, bonte vellekens; ende let wel offer oock gout onder haer ciraet van armringen ende coraelen is, nemende verscheyde toetsen daervan op U toetsteentjen^1a. om ons hier te thoonen.

Ende wijders nae alles wel scherp vragende ende ondersoeckende conform de memorien die Pieter Cruythoff voor desen mede gehadt heefft ende nu oock, om nae te cunnen sien, medegegeven wordt, daertoe ons dan gedragen^2..

Ende off dese Oedasoa's gesanten U^3. onderwegen mochten affvallen ende door vreese off andersints haer bedachten de reys te volbrengen, soo moet Ul.^3. echter sulcx niet onderlaeten^4., maer U saken bevorderen ende sien, door de meedenemende vereeringen als andersints, de Namaquas echter te bewegen onder ons eygen volcx geleyde, etc.

⁺ In de mosselpoel die wij in U aenteyckeningh sien dat gij gins ende weder gepasseert ende veel mosselen in sijn, doet eens een deel van deselve open ende siet offer geen saetpeerl in is, ende voorts scherp acht op alles slaende ende merck^5. nemende omme ons daervan raport, ende voornamentlijck dogh de Namaquas herwaerts aff te brengen^6., om deselve hier allerhande saken te thoonen ende lustigh te onthaelen, waeraen Ul. d' E. Compagnie goeden dienst sult doen, welcke niet ongecompenceert sal gelaten worden, nae wicht van saken, als oock 't volcq die met U gaen, welcke bij desen expresselijck bevoolen worden Ul. in alles als haer hoofft te gehoorsamen ende doen wat haer van U sal gelast worden, gelijck off wij selffs in persoon waeren, die wij dan de saken toevertrouwende, bij desen geluck ende den zegen des Heeren op haere heen- ende wederreyse sijn toewenschende.

In 't fort de Goede Hoope, den 21 Meert 1661.

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck.’

Heden is oock den Commandeur uyt wesen besien den toestant van den bou, etc.

22 dito, 's morgens lieffelijck weer. Quamen des 's morgens vroegh over landt aen 't fort den bouckhouder van 't jacht Anckeveen, Hendrick Pax, met den opper-

1. Tot nog toe was daar sprake van 3.

1a. Vgl. noot bls. 409.

2. daertoe ons dan gedragen, waarheen ons dus verwys.

3. Afwisseling van U en Ul.

3. Afwisseling van U en Ul.

4. agterweë laat, opgee.

+ 634v

5. notisie, kennis.

6. te brengen behoort ook by raport.

[p. 353]

chirurgijn ende 2 matroosen, neffens den vrij Saldanhavaerder, Gerrit Harmanss., tegenover 't Dassen-eylandt op dese cust aengeset^1. met tijdinge dat het gemelte jacht Ankeveen aldaer onder dito eylandt den 11en deser verleden was aengecomen, heel ontbloot van water, dogh gans geen siecken ende maer 2 dooden onderwegen gehadt hebbende, ende uyt Texel geseylt sijnde den 24en November 1660 met 78 gegagieerde coppen, daeronder den schipper Barent Jochimss. ende voorss. bouchouder, in compagnie van 't schip Marseveen en de fluyt Vogelesangh, van welcke sij op 28½ ende 47 graeden N. breete waeren affgeraeckt, op welcke 28½ graed Marseveen al 30 siecken te kooy had leggen, dogh de Vogelesangh niet een, sijnde voorts de liny op den 20en January redelijck spoedigh gepasseert ende hier omtrent de hooghte van de Caep wat in suckelingh geweest van Z.Oostecoelte^2. ende stilte, sulcx dat sij eyntelijck, gelijck voorseyt, onder voorsz. Dassen-eylandt waeren aengecomen, ende aldaer bij haer op den 15en oock het galjot de Perkyt, dienselven dagh gescheyden van de retourvloot, welcke met een fraye deurgaende wint dien nacht de Saldanhabay al sullen gepasseert sijn. D' Almogende verleene haer een spoedige behouden reyse ende dat se weder conjungeren mogen, alsoo den Admirael Frisius met de Nagelboom alleen voor uyt 't gesicht van de ander 5 schepen was, welcke 2 's morgens vooruyt ende d' andere 5 tegen den avont bij d' opperhooffden van voorss. jacht Anckeveen gesien sijn 't gemelte eylandt passeren ende malcander opsoecken, volgens oock het⁺ advys van d' opperhooffden van 't galjot de Perkyt, bij voorss. Anckeveen leggende te wachten nae goede wint om op te comen; ende alsoo ons den bouckhouder meergemelt wiste te seggen dat haer schip gansch van water ontbloot was, is datelijck de zeylsloep, 't Muskytjen, affgesonden met 20 halff amen water ende voorts vol wortelen, cnollen, cool ende watermeloenen, etc. tot ververssinge, beneffens onderstaende brieffken geschreven aen schipper Barent Jochimss.

‘Eersame, discrete,

Ul. brieffken van 20 deser, gedateert onder 't Dassen-eylant, is desen morgen met den bouckhouder over landt wel ter handt gecomen, waerop, gesien U schraelheyt van water, wij de seylsloep, 't Muskytje, jegenwoordigh vol water in halff amen affsenden met goede partije cool, wortelen, pastenaken^3., cnollen, watermeloenen ende ander ververssingh, dat Ul. ten eersten maer cunt overnemen ende ons datelijck voorss. vaertuygh weder terugh senden om Ul. (langer achterblijvende) daermede meer secours meede toe te cunnen senden. Als ghij hier compt, sult beesten ende vruchten genoch vinden tot ververssingh. Waermede Ul. dan met Godes hulpe haest hier verwachtende, sullen dit besluyten ende U te samen gegroet laten van,

In 't fort de Goede Hope, den 22 Meert 1661.

Ul. goede vrunt,

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck.’

1. aan wal gesit.

2. d.w.s. teenwind.

+ 635v

3. witwortels. Vgl. Deel I, bls. 255, noot 4.

[p. 354]

⁺ 23 dito, fraey, lieffelijck weer ende 't luchjen redelijck deurcoelende van den N.Westen, quam daermede des avonts een schip de bay in zeylen, daer 's nachts den fiscael Abraham Gabbema met een roeysloep nae toegesonden wierd, welcke cort daeraen wedercomende, rapporteerde dat het was vooraengetogen jacht Anckeveen, gister met de Perkyt van 't Dassen-eylandt gescheyden, ende tusschenwegen aldaer wel ontfangen ende overgenomen hebbende de 20 halff amen waters en de ververssinge hem met de zeylsloep 't Musquietjen toegestuyrt.

‘Woensdagh, den 23en Meert anno 1661^(o):

Bij de particuliere missive van Mijn Heeren de Bewinthebberen uyt de Camer Amsterdam in dato 11 November 1660 jonghst aen ons geschreven, vernemende Haer Ed. ordre omme ons alhier in postuyre van deffentie te houden tegen soodanige 8 France scheepen als gerucht wierdt dat uyt Vranckrijck naer India stonden te gaen - Soo is goet gevonden de 10 stucken geschuts, op strandt bij de Zoute-revier leggende, vóór 't gestrande France vrack, ten eersten aen 't fort binnen 't hoorenwerck te laten haalen, als oock om de romparden uyt het vrack^1., opdat haer sulcx niet te gereet mochten weesen ons daermeede te quellen, ende sijluyden yets voorhebbende, eerst wat werck mogen hebben om canon aen landt te brengen, sonder kracht van 'twelcke wij met Godes hulpe hoopen, dat se ons soo heel veel niet sullen cunnen deeren.

Jacob Huybrechtsoone van Roosendael van Leyden, hier te lande gecomen met⁺ 't schip de Walvis, den 9 April anno verleden, voor adelborst à 10 guldens ter maent, welcke zedert 15 May daeraen, dat Compagnie's baes-hovenier, Marten Jacobss. van Amsterdam, is vrij geworden, des Compagnie's thuynen ende de verstreckingh der vruchten uyt deselve aen de schepen als baes heefft waergenomen ende daerinne tot heden beter contentement ende preuve van wetenschap als gemelte laetsten vóór hem heefft gegeven, wordt bij desen op sijn versoeck ende vereyschte bequaemheyt in de voorss. qualiteyt als baes-hovenier geconfirmeert ende toegeleyt de volle gagie van 25 guldens per maent, daer den eersten baes-hovenier, Hendrick Boom, bij de Heeren Bewinthebberen voor aengenomen is geweest ende meede contentement gedaen heefft, de gagie heden ingaende ende verbonden blijvende daervoor sijn eerste 5-jarigh verbant aen d' E. Compagnie te voldoen.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Everaerts, ende

Hendrick Lacus, secretaris.’

+ 636

(o) Ibid., pp. 629-630.

1. te laten haalen is hier weggelaat; anders is om onnodig.

+ 636v

[p. 355]

24en dito, 's morgens lieffelijcke, stille, betrocken lucht, is 't jacht Anckeveen met boeghsaerden^1a. op de rechte rheede g'arriveert.

Ende weynigh daernae 't luchjen uytter zee van den Westen wat deurwayende, retourneerden op den middagh, beneffens voorss. zeylsloep, oock 't galjot de Perkyt, rapporterende den schipper van dien wegen de retourvloot in substantie als hiervooren aengeteyckent staat. Welck Perkytjen datelijck weder affgevaerdicht is na buyten te gaen om op de laetste retour- en ander schepen te cruyssen ende van Compagnie's goeden toestant hier binnen cuntschap te doen, mitsgaders bij opdoeninge van Francen ons ten eersten waerschouwinge te brengen.

25 en 26 dito, warm zonneschijnweer ende 't luchjen westelijck. Is Sousoa, den coningh van de Chainouquas, aen 't fort gecomen met 9 schapen, daeronder 2 vette rammen, die hij aen den Commandeur tot vereeringe bracht, ende denselven quam adieu seggen omdat hij nu weder nae sijn landt ende volcq soude vertrecken tot 't aenstaende jaer, als wanneer hij hoopte weder 4 à 500 beesten te comen verreuylen, ende oock ymandt meede te brengen van 't volcq daer hij aff gesproocken hadde, dat gout ende witte gesteenten souden hebben, etc. Tot 'twelcke, ende onderhoudinge van de begonnen alliantie, etc., dan vrundelijck aengemaent sijnde, ende sijn vrou, zoon, etc., voor 't laest nogh een fraye vereeringe gedaen, daer hij met seer goet genoegen ende belofften, als vooren, desen morgen meede is vertrocken.

Sondagh, den 27en, mistigh weer ende 't luchjen tegen den middagh opclaerende ende fray uytter zee westelijck deurcoelende, is daermede uyt 't Patria wel ter rheede⁺ gecomen 't fluytscheepjen Hilversum, daerop schipper Jacob Backer ende bouckhouder Daniel Raphoen, met 66 coppen, den 17en November uyt Texel geseylt, ende van deselve een persoon overleden, in Brouwershaven door storm moeten inlopen ende aldaer 3 persoonen aen landt verloopen^1a..

28en dito, is de seylsloep, 't Musquietjen, nae 't Robben-eylandt gesonden met een zeecreet^2. seynbrieffken, geschreven aen d' onse aldaer, neffens ordre om met eenen te laaten weten hoeveel hamels datter weeder <sijn> cloeck genoegh voor de schepen te leveren, etc.

29 dito, stijve Z.Z.Oostewinden, tot beleth van Anckeveens vertreck, die anders op den 28 affscheyt becomen hadde; sijnde dese dagh van Oedasoa meede al wat beesten ende schapen aengebracht.

Nieuwe maen, den 30en, 's morgens schoon, lieffelijck weer.

Ultimo dito, idem, met regen ende westelijcke lucht, waerdoor 't jacht Anckeveen noch beleth bleeff t' zeyl te gaen.
^1.

1a. Vgl. Deel I bls. 38, noot 4.

+ 637v

1a. Vgl. Deel I bls. 38, noot 4.

2. secreet, geheim.

1. weggeloop.