Daghregister. Deel 3. 1659-1662

July anno 1660

⁺ Primo ditto, vuyl regen-^5. ende al redelijck stijff, windrigh weer van den N.Westen, als gister ende eergister.

2 ende 3 dito, idem.

Sondagh, den 4en dito, 's morgens fray, liefflijck weer ende 't luchjen variabel.

Op dato, gelijck meermael ende oock conform veele teeckenen, vernomen sijnde dat den vrijborger Harman Remajenne van Ceulen sigh niet en blijft ontsien regelrecht, tegen alle het aenschrijven onser Heeren Meesters ende onse daerop g'ema-

+ 98

5. Vgl. noot 4, bls. 221.

[p. 243]

neerde^1. placcaten^(a), den handel van bestiael met dese lants natie bedectelijck te exerceren, mitsgaders deselve des nachts ter schuyl thuys brengende, alsdan oocq, in plaetse van noch voort te teelen, die ten eersten bij 10, 12 ende 15 schapen, ende beesten 2 à 3, gelijck te slaghten ende dat vleys onder d' andre borgers ende de schepen, als oock aen de hier sijnde Francen, te vercopen, etc., ende wij des jegenwoordigh gewaerschout sijnde dat hij desen nacht, aparent uyt der Gorachouquas leger, met beesten ende schapen weder staet thuys te comen - Soo is den sargeant in de voornacht met eenige soldaten uyt 't fort na sijn huys gesonden om daerop te passen, welcke hem, met sijn maet Hans Ras, van Angel^(b), des nachts tusschen 12 ende een uyren heeft bevonden thuys te comen met een beest, 6 schapen ende een lammeken, gereuylt van de voorss. Gorachouquas, neffens drie Hottentoos, die se met hun^2. thuys quaemen drijven, welck lopen na de Hottentoos om verscheyden consideratien⁺ mede verboden is. Is voorss. Harman om 't een ende 't ander na 't fort gebracht, als oocq de gemelte drie Hottentoos, genaempt Heyde, Nantisa ende Oedimackha, welcke voor den Raedt in Harmans presentie verhoort sijnde, 't volgende hebben verclaert, naementlijck:

dat sij noyt gesint noch willigh sijn geweest, ende oock haer oversten hun geen consent had willen geven, om door de verbooden plaetsen na de vrije luyden te gaen, veel min aen deselve eenigh vee te verhandelen; maer dat Harman Remajenne altijt tot harent^3. quam, ende wanneer hem gesegt wierd dat haer oversten met den Duytsen Commandeur had geconditionneert nergens anders als aen 't fort vee te verhandelen, hij dan g'antwoort had: daer soo veel niet aen gelegen te wesen ende dat het den Commandeur maer altemaelen socht alleen te hebben, ende soo voorts;

ende op welcke wijse^4. van tijt tot tijt oock al van overlangh den handel soo indirectelijck ende particulier g'exerceert had, mitsgaders 't vee telckens, soo haest daermede thuysquam, geslaght ende aen andere vrije luyden in 't landt ende oock bij 't fort vercocht, mitsgaders alsser schepen lagen, 'tselve aen boort verreuylt had tegen soute vleys, specq, broot, kaes ende voornaementlijck tabacq ende coper, daer hij dan sijn handel weder mede dreeff ende gaende hield, hebbende van tijt tot tijt alsoo wel 4 à 500 schapen becomen ende vernielt^5., mitsgaders hun met haer⁺ drien doorgaens ende ordinaris gebruyckt om 't geslagte vlees overal in sacken voor hem te dragen, ja selffs noch laest aen de schepen Nagelboom ende Phenix, welcke sij wisten te noemen; oocq niet langh geleden had hij 't vlees wel van 10 schapen op sijn wagens onder 't branthout hier aen de borgers bij 't fort ende gedeelte aen de voorss. schepen aen boort gebracht ende vercocht, noemende selffs verscheyde persoonen die der hem in haer presentie oocq geldt voor gegeven hadden, etc.;

seggen oock dat hij weet kettingskens van coper te maecken ende daervoor vee

1. voortgevloeide, gevolgde.

(a) Op 5 Mei, 15 September en 28 Oktober 1658 is plakkate uitgevaardig waarvolgens die vryburgers op swaar strawwe verbied is om vee van die Hottentotte te ruil. Kaapse Plakkaatboek, I (1652-1707), pp. 34-35, 39 en 43-45.

(b) Waarskynlik Angeln, op die ooskus van Sleeswyk.

2. Wederk. vnw. uit die volkstaal, later deur die aan Hoogd. ontleende zich grotendeels verdring.

+ 98v

3. tot harent, in hulle kraal, land.

4. op welcke wijse, op hierdie manier.

5. tot niet gemaak, opgeslag.

+ 99

[p. 244]

te handelen, ende voor een sooveel geeft als den Commandeur voor 5 à 6 beesten off schapen, hoedanigh een kettingsjen^1. Harman uyt sijn sacq haelende, den Commandeur overgaff;

oock had hij omtrent drie weecken geleden met de vrije luyden, Jan de Wiltschut, Jacob Cloeten ende Caspar Brinckman, doen sij de jonge renoster geschooten hadden, daer geweest, mitsgaders gehandelt voor hem 8, voor Cloeten 5 ende voor Jan de Wiltschut drie schaepen, maer Brinckman had niet^2. cunnen becomen, als eenige tijt te vooren dat hij, Brinckman, 2 beesten gereuylt ende datelijck, gelijck oock de bovenstaende schaepen, geslaght ende vercocht hadden, als vooren. Item mede aen de Francen yetwes, maer hoeveel wisten sij niet;

soo had hij, Harman, staende den oorlogh verleeden jaer met de Hottentoos oock 2 mael bij de Caepmans geweest ende mede weten schapen van haer te crijgen ende secretelijck te praeten.

Dit is waerbij dat de gemelte drie Hottentoos blijven volharden ende oocq dat⁺ Harman haer had leeren schieten met een snaphaen, als gebleecken aen voorss. renoster, daer Harman eerst op mis^3. ende doen een van haer drie Hottentoos hem met een carbijn geschooten, mitsgaders Jacob Cloeten, een snaphaen op den hals hebbende, daermede dien renoster 't been aen stucq geschoten ende omgebracht hadde. Item, dat hij haer ende andere Hottentoos voor den oorloge wel souden gewesen ende onderricht hebben, hoe sij ons souden cunnen meest beschadigen, etc.

Altoos is volcomen blijckelijck dat hij geweten heeft datter, staende den oorlogh, in de bosjens achter Steven ende Rosendaels wooninge, langen tijt een trop Hottentoos hebben leggen passen op den Commandeur om die, als hij uytgingh, te overvallen, dogh seght hij sulcx van de Hottentoos eerst gehoort te hebben na 't vernieuwen van den pais, etc.

Wordende bij veele oock g'affirmeert dat hij, staende den oorlogh, Doman, neffens noch drie à 4 andere op verscheyde tijden soude hebben cunnen onder de voet schieten als hij gewilt had, maer dit ontkent hij wel expresselijck.

Doch is weder gebleecken doen in die troubel tijden den sargeant met partije volcq (daeronder hij, Harman,) op de gemelte vijanden uytlagh^4. ende deselve seer schoon aenquaemen om in de knip te raecken, dat hij sigh alsdoen ontdeckten^5. ende de vijant daerdoor gewaerschouwt sijnde^(c), genouchsaem op de vlucht joegh ende d' E. Compagnie daerdoor een aenslagh misten, in dewelcke ten minste 50 à 60 vijanden stonden in de kaers te vliegen^6. ende ter neder gehouden^7. te worden tot⁺ een bysonder schrick, die 't onder deselve soude hebben gebaert, etc.

Soo heeft hem oock laeten ontvallen dat de gestelde ruyterwacht wel goet tot bewaringh van haer beesten was, maer al te veel in de weegh stond om haer parti-

1. Sic.

2. niks.

+ 99v

3. d.w.s. waarop Harman eers mis geskiet en een van die drie Hottentotte hom (die renoster) toe met 'n karbyn (raak) geskiet het.

4. in die veld was.

5. laat sien het.

(c) Sien Daghregister, 2 Junie 1659 (Resolusie).

6. in de kaers te vliegen, in die val te loop.

7. Vir gehouwen, gekap.

+ 100

[p. 245]

culieren veehandel te exerceren; item den toegangh van de Hottentoos tot de vrije luyden beletteden ende dat die natie derhalven souden beslooten hebben deselve, soo se maer best conden, te vernielen, met volcq, paerden ende al, 'twelcq hij bekent wel gehoort te hebben, maer van de seeckerheyt^1. wiste niet. Echter blijckt dat hij van heymelijcke aenslagen deser natie somtijts eenige kennisse heeft ende sulcx niet en openbaert, gelijck hij oock al veel kennisse gehadt heeft van de conspiratie anno passado door de conspirateurs op Compagnies fort ende 't jacht Erasmus, als hebbende deselve haer meeste heul^2. ende loop tot sijnent gehad, mitsgaders oock hun meeste provisien bij hem opgedaen, ende geweten wanneer 't spel aen de redout Corenhoop aengaen soude, alsoo <hij> Sondags omtrent de middagh, sooals^3. wij tegen den avondt den oppersten conspirateur in hechtenis cregen ende 's avonts 't werck bestempt was, tegen sommige gesegt had: daer sal te nacht wat wonders^4. omtrent de redout beginnen, etc.

Alle 'twelcke seer suspecte saecken sijnde, boven de indirecte^5. ende tegen Compagnies ordre gedreven particuliere veehandelinge, etc., tegen Saterdagh aenstaende de borgerraden aengesegt den Raedt bij te woonen, om hierover nader te helpen⁺ besoigneren, etc.

En de voorss. Hottentoos weder gelargeert, met waerschouwinge haer van de verboden wegen voortaen aff te houden, off dat se seer licht tot een ongeluck soude comen, ende sulcx (als nu weder gewaerschout sijnde) alsdan haer eygen schult soude sijn, want d' onse last hebben, haer daeromtrent vernemende, doot te mogen schieten, ende als men se al levendigh creegh, dat se dan niet meer souden los gelaeten worden. Ende dat derhalven beter sal sijn, sij directelijck met haer vee aen 't fort comen ende in gerustheyt met vreede handelen; waerop sij antwoorden: jae, dat is goet, maer den Commandeur wil niet gaerne oude off magere beesten ende schaepen hebben ende de vrije luyden sien daer soo nau niet nae, omdat sij het datelijck maer dootslaen, ende oocq daervoor geven sooveel ende sulcx als wij maer begeeren, selffs ijser (sijnde een coopmanschap die te wenschen ware men dese natie coste uyt de handen houden, omdat sij der niet als hasagayen ende oorlogsgeweer van maecken). Echter wierd haer geseyt dat in 't fort alle dingen genoegh te crijgen was. Sij daertegen seyden weder dat se haer mager ende out goet beter aen de vrije luyden als ons verhandelen costen, gelijck vóór geseght, doch souden hunselffs niet meer na desen in pryckel stellen ende naecomen de contracten met hun overicheyt gemaeckt; oock souden 't soo niet hebben gedaen, had haer Harman selffs niet aen- ende thuysgehaelt, etc., 'twelcke alles dan veel blijck geeft dat voorss. Harman den bysonderen hinderpael doorgaens van Compagnies veehandel is geweest, ja⁺ verclaeren de gemelte Hottentoos dat hij ende andere wel geslagt vleys (van haer^6.

1. van de seeckerheyt, vir seker.

2. Kyk noot 2, bls. 230 hiervóór.

3. toe.

4. wat wonders, iets wonderliks, iets eienaardigs.

5. So in albei tekste.

+ 100v

+ 101

6. van haer, deur hulle (die Hottentotte).

[p. 246]

aen hun^1. huysen gebracht) gecocht hadden van beesten ende schaepen die gestorven waren ende daer al evenveel voor gaven, dogh sij^2. en wisten juyst niet dattet van gestorven vee was; waeraen dan te mercken is, hoe 't op 't laest metten veehandel verlopen ende den aenteelt oock niet gevordert worden soude, om welcke saecke (eenlijck tot ververssinge van de schepen) d' E. Compagnie hier sooveel costen doet ende dragende blijft, ende in 'twelcke deselve principael gecontramaineert^3. wort, door die d' E. Compagnie (soo caritate^4.) van onder op geholpen heeft ende den mont noch al te borgh^5. ende op langh credit open houdt.

Sijnde jegenwoordigh hier aen landt niet boven 90 schaepen bij d' E. Compagnie, ende hebbende volgens dien den Commandeur in 2 maenden tijt gister eerst het 2e schaep voor hem ende al d' officianten van 't fort laten slachten, om 'tselve emmers voor de schepen te verspaeren, want in gansch langen tijt geen 1½ dosijn schapen aen 't fort sijn gecomen te verhandelen, 'twelcq door voorss. Harmans particuliere negotie blijckt principael verhindert is gebleven, boven dat denselven veele praetjens bij de Hottentoos in haer legers legt en maeckt^6., tot luttel dienst van d' E. Compagnie off 't gemeenebest, etc.

6 dito, idem fray, liefflijck weer als de voorige dagen, waermede die van Loenen noch al besigh bleven de France anckers op te soecken, om de rheede daervan weder te suyveren voor de compste eeniger schepen uyt 't Patria, ten eynde deselve haer⁺ touwen daerop niet mochten comen aen stuck te vijlen ende alsoo mede in ongelegentheyt te vallen, maer hebben tot noch niet cunnen opvinden, schoon haer de Francen stuyrman tot aenwijsingh binnen boort beschickt was.

Nieuwe maen, den 7en dito, noch al schoon, stil, liefflijck sonneschijn-weer.

8, 9 ende 10 dito, idem, met alle welcke moye dagen die van Loenen echter geen anckers hebben cunnen vissen, wat debvoiren daerom gedaen hadden, wes den schipper tot versterckinge des Raedts aen landt ontboden sijnde, navolgende resolutie is genomen, te weten:

Saterdagh, den 10en July 1660^(d).

‘Gesien dat sedert den 28en der verleden maendt Juny bij die van 't fluytjen Loenen geen anckers van 't France gestrande schip, noch oocq eenige andere en sijn cunnen opgevonden worden, wat debvoiren deselve daeromme in al die tijt tot heden met seer schoon, liefflijck weder hebben gedaen, achtervolgens de verclaringe hieronder g'insereert, luydende als te weten:

Wij ondergeschreven, jegenwoordigh alle bescheyden op 't fluytjen Loenen, verclaeren ende attesteeren hoe dat ons debvoir ende beste, sooveel bij ons doenlijck is geweest, hebben gedaen, om in de Taeffel-bay seeckere drie anckers (die van het Frans fregat aldaer gestrant ende gebleven) te vissen ende deselve niet en hebben gevonden, alhoewel 6 à 7 dagen daerover doende sijn geweest, soo is ten versoecke

1. d.w.s. van Remajenne en ander vryburgers.

2. die burgers.

3. teengewerk.

4. uit goedhartigheid.

5. te borgh, op skuld.

6. Soos nog in Afrikaans: ‘lê en maak.’

+ 101v

(d) Vgl. C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, pp. 577-580. K.A.

[p. 247]

van den Commandeur Jan van Riebeeck aldaer, hiervan verleendt dese verclaringe ende bij ons alle onderteeckent, alsoo 'tselve waerlijck ende waerachtigh sonder⁺ eenige fraude is geschiet.

In teycken der waerheyt, soo hebbe dit alles met eygen handen onderteyckent.

In 't fluytjen Loenen, desen 10en July anno 1660, leggende in de Taeffel-bay voor het fort de Goede Hoope aldaer.

(Ende was geteyckent:)

Jan Schrael

Abraham Blom

Jan Hendricksz.

Cornelis Heymsen

't mercq van Andries Barentsz., hooghbootsman

Wijbrant Wijbesz.

Jilles Pietersz.

Ende gemerckt het hier om dese tijt van 't jaer wel drie à 4 weecken altemet geen bequaem weer can sijn om na anckers te vissen, gelijck heden namiddagh gebleecken dat het wat stijff uytter zee heeft gewaeyt, sulcx de boots dan quaelijck met dreggen ende swaerte aen de lijnen, ende alsoo slepende langs de gront, cunnen voortroeyen, boven dat Loenens opperhooffden oocq seggen dat de grondt jegenwoordigh door de N.Westewinden soo vol ruyghte ende trombas^1. leght, dat apparent de touwen ende anckers daeronder t' eenemael souden bedo<l>ven sijn, waervan de grondt niet suyver wort voordat de Zuyt-Zuytoostewinden wayen, ende sijluyden meenen alsdan daermede de bay weder uytdrijven ofte boven comen drijven, etc., om waerna te wachten een al te langen verblijff voor gemelte fluyt hier maecken soude - Soo is niet cunnen goetgevonden worden 't fluytjen Loenen langer, ofte altoos, daernae op te houden, noch oocq op 't onseecker tot den veehandel weder na de Saldanha-bay te senden, alsoo daer jegenwoordigh geen volcq⁺ is leggende, maer eenparigh geresolveert 'tselve ten aldereersten na Batavia te largeeren, op hoope het galjot de Perkit uyt 't Patria, voor dese plaetse gedestineert, haest opdonderen ende daermede de rheede van de blinde anckers dan gesuyvert cunnen worden sal.

Is mede verstaen navolgende persoonen te beneficeren met soodanige verbeteringen als onderstaende actens, hun daervan verleendt, is medebrengende, te weten:

Claes Lambertsz. van Aelsmeer, hier te lande gecomen met 't schip Princes Royael, den 22en Maert anno 1659 voor bosschieter, à 12 guldens per maent, welcke sedert tot cocq van Compagnies slaven ende backer van des volcx rantsoenbroden is gebruyckt, wort, vermits daerinne contentement heeft gedaen, op sijn versoeck

+ 102

1. seebamboes. Van Port. tromba, slurp; trompet. Vgl. Scholtz. Naamgewing. ens., bls. 5 en 6.

+ 102v

[p. 248]

ende bequaemheyt in de voornoemde bedieningh van cocq ende backer geconfirmeert ende bij desen toegevoeght een belooningh van 18 gulden maendelijcx, primo deser ingaende, ende gehouden blijvende daervoor een jaer over sijn eerste verbandt alhier te continueren.

Pieter Jansz. Sampus van Leyden, hier te lande gecomen met 't schip Wapen van Hollandt, den 13en Maert anno 1658 voor hooploper^1., à 5 gulden 's maents, welcke soo cloecq als een man sijnde^2. ende sedert sijn aenwesen op 't Robbeneylandt, alsmede oppasser over Compagnies schapen ende verckens, etc. aldaer gebruyckt, mitsgaders volgens de getuygenisse van den opsiender aldaer de goede ende vereyssende diensten gedaen heeft, wort ten dien insichte, ende om hem daer te meer⁺ toe te animeren, als oock vermits desselfs vereyschte bequaemheyt, etc., op sijn versoecq verbetert tot op 9 guldens ter maent, primo July ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, datum ut ante.

(Was geteyckent:)

Jan van Riebeeck

Jan Schrael

Roeloff de Man

Abraham Gabbema

Pieter Everaerts

Hendrick Lacus, secretaris.’

Op dato is bij den Raedt, versterckt met de borgerraden, oocq gewesen^3., dat den vrij-borger Harman Remajenne over sijn particuliere bestiaelhandelinge sal betaelen een boete van 20 realen van 8en ende de laest gereuylde 6 schapen ende een beest voor d' E. Compagnie geconfisqueert, doch d' andre vrije luyden, aen dito faut mede handadigh, vrijgesproocken blijven, omdat door gemelten Harman daertoe aengelockt ende verleyt waren, nochtans met die waerschouwinge van haer daer voortaen van te wachten, off dat het soo licht niet weder soude cunnen nochte mogen afflopen, etc.

Sijnde wijders oocq eenige verschillen, tusschen eenige vrije borgers onder malcander ontstaen, ternedergeleyt ende g'appaiseert^4., mitsgaders, daer den tijt te cort toe schoot, tot aenstaenden Saterdagh uytgestelt.

⁺ Comende ondertusschen de vrije Saldanha-vaerders uyt dito bay thuys, hebbende haer gestrant vaertuygh, op den 15 passado van gemelt, weder medegebracht, neffens 3 halff amen traen ende 10 schapen gereuylt van de Cariguriquas, die nu te land in geweecken ende geen Hottentoos als strandtlopers jegenwoordigh in de voorss.

1. Vgl. Deel I, bls. 323, noot 6.

2. soo cloecq als een man synde - So in albei tekste.

+ 103

3. vonnis ‘gewys’, uitspraak gedoen.

4. ternedergeleyt en de g'appaiseert, gesleg en tot vrede gebring, gestil. Volgens WNT, s.v. appaiseeren in Supplement, word die woord: ‘In tegenst. met het Fr. niet aangetroffen met een persoon als object.’

+ 103v

[p. 249]

bay meer waeren, waeromme oocq niet cunnen goetvinden is^1. voorsz. in de resolutie aengetogen fluyt, Loenen, om beestenhandel op 't onseecker daer te senden, maer des al mede te liever na Batavia te largeeren, etc.

Sondagh, den 11en dito, 's morgens redelijck weer, met donckere variable lucht.

12en dito, idem weer, is den Commandeur uytgeweest ende door denselven ordre gestelt op het planten van de bitteramandel- ende ander boomen op de royingh^2. van de geprojecteerde lantweer, tot affsluytingh van Compagnies begrepen circkel ende stut^3. voor de Hottentoos om beesten deur te jaegen, etc.

13 <dito>, stil weer. Wierd van de clooffwachters^4. een schip onder 't landt gesien, Zuytwestwaerts van de Leeuwenclooff, leggende daer van calmte en dreeff^5. ende volgens dien heden niet cunnende binnencomen, daer 't fluytjen Loenen na^6. opgehouden wort, dat anders heden sijn affscheyt na Batavia soud becomen, dogh om de gemelte stilte evenwel niet hebben cunnen t'seyl raecken.

14 dito, 's morgens betrocken Noortlijcke lucht ende stilte, sonden 't sloepjen van⁺ Loenen na buyten om te vernemen wat schip het was; 'twelcq tusschen drie ende 4 uyren 's namiddags met de brieven^(e) aen landt quam, ende met een Suytwestelijcq luchjen oocq voorss. schip op de rheede, sijnde den Muscaetboom, 8 Maert passado in compagnie van 't galjot de Perkit uyt 't Vlie gelopen, daerop voor^7. schipper Jan Harmanss. van Amsterdam, ondercoopman Jacob van Dam ende den predicant Francois Caron^(f), opgehad hebbende 299 coppen, daervan 16 overleden ende de rest vrij aen 't scheurbuycq waren, mitsgaders voorss. galjot onder de liny van haer affgedwaelt. Ende alsoo men nu 't rechte bescheyt van 't schip had, is 't fluytjen Loenen oock desen avondt noch affscheyt gegeven om sijn reyse na Batavia te vervorderen.

15 dito, stil weer, waerdoor Loenen niet is cunnen t'seyl raecken, ende is op dato, weeckelijcke^8. predickdagh sijnde, door bovengenoemde predicant in 't fort predicatie gedaen ende gedoopt het kindt van den sieckentrooster, Pieter van der Stael, met den naeme Antonia.

16en <dito>, 's morgens dat het luchjen Zuyt-Zuyt-Ooost was ende hij^9. daermede fray buyten seylden. D'Almogende verleene hem een spoedige, geluckige overcompste tot Batavia.

17 dito, idem, liefflijck, stil weer. Ende is op dato een van de vrije luyden vaertuygen weder vertrocken na de Saldanha-bay. Item oock 't Schape-jachtjen na 't Robben-eylandt met 30 jonge rammekens omme aldaer gesneden ende vetgeweyt⁺ te worden.

Sondagh, den 18en dito, fray weer ende westelijcke lucht, die 's namiddags al wat

1. Verouderde konstruksie.

2. rooilyn, riglyn.

3. stuiting, afweer.

4. wagters op die (Tamboers)kloof.

5. leggende....en dreef, het gelê en drywe.

6. daer....na, waarvoor, waarop.

+ 104

(e) Vgl. C. 410: Ink. Br., 1660-1667, pp. 7-8. K.A.

7. as.

(f) Ds. Francois Caron was vermoedelik 'n seun van Francois Caron, opperhoof op Tojouan (Formosa) met wie ons reeds voorheen kennis gemaak het. Vgl. Daghregister, 8 Julie 1658 (Resolusie). Na voltooide studies in Leiden en Utrecht, is ds. Caron deur die Classis van Amsterdam vir diens in Oos-Indië beroep. Hy het op 29 Desember 1660 in Batavia gearriveer, en is kort daarna op Amboina geplaas. Hier het hy heelwat moeilikheid met die plaaslike goewerneur, Pieter Marville, gehad, deur wie hy selfs geruime tyd gevange gehou is. Hy het later na Nederland terug gekeer, waar hy predikant van Lexmond geword het en in 1706 oorlede is. Vgl Van Troostenburg de Bruijn: Biographisch Woordenboek van Oost-Indische Predikanten, pp. 87-89.

8. Vir weeckelijcks(ch)e?

9. nl. Loenen.

+ 104v

[p. 250]

deurcoelde ende oocq regen op volghden; mitsgaders weynigh daerna^1. vruchteloos retourneerden voorss. vrije luyden vaertuygh van 't Dassen- ende Compagnies Schape-jachtjen van 't Robben-eylandt, geladen met schapemist voor Compagnies thuynen alhier.

Ende is heden na de predicatie door gemelte predicant oock gedoopt een kint van den vrij-lantbouwer, Thielman Hendricxss., met den naeme Jannetgen.

19, 20 ende 21 dito, westelijcke wint ende soo swaren regen als noch oijt^2. in al de tijt dat d' E. Compagnie hier possessie heeft gehadt, is gevallen, ende waerdoor veel particuliere ende oock Compagnies thuynen, mits de snelle ende groote affwaeteringe, onderliepen ende van 't gesayde gedeelte weghspoelden.

Sijnde de wint heden meest van 't Zuyden ende Zuyt-Zuyt-oosten met machtige buyen.

Volle maen, den 22 dito, drooge, stijve Z.Z.Oostewinden. Quaemen tegen den avondt uyt de Houtbay over landt aen 't fort den onderstuyrman ende noch 2 andere van 't galjot de Perkyt, met tijdingh dat 'tselve aldaer eergister op de wal, met een Noortweste-storm beset^3., door noot ingelopen ende salvo ten ancker gecomen was, conform onderstaende brieffken door den schipper geschreven aan den Commandeur, etc. van inhoude als te weten:

‘E., Seer Erentfeste, wijse, voorsienige Heere, Saluyt, dient deses om UE. achtbaere bekent te maecken dat wij op dato den 20 alhier in de Hout-bay met het galjot⁺ de Perkyt g'arriveert sijn, op dato den 19 op een halff mijl nae onder den Leeuwenbergh geweest hebbende. Bij nacht kregen den wint uyt de wal ende daernaer uyt het Noorden met een storm, alsoo dat wij genootsaeckt waren de Hout-bay in te loopen met doncker, mistigh weer, beset sijnde op een lager wal, den windt uut den Noortwesten comende ende hebbende een seer ongemaniert^4. schip. Ick sal UE. vorder raport doen wanneer ick verhoope bij U te comen. Ick stuyr UE. met toonder deses mijn brieven, die aen Mijn Heer behooren^5., verwachtende vorders ordre van Mijn Heer etc.

Den 22en July, anno 1660.

(Was geteyckent:)

Isbrant van Bancke.’

Op welcq brieffken dit volgende den

23 dito 's morgens over landt weder in antwoorde is geschreven ende gesonden:

‘Aen den schipper van 't galjot de Parkit in de Hout-bay.

Eersame, seer discrete,

Met de compste van U onderstuyrman hebben wij U briefken van den 22en deser

1. 1. Beter: mitsgaders retourneerde der vryeluyden vaertuygh weynigh daerna vruchteloos van....

2. So in K.H het oocq.

3. na die wal toe gedryf.

+ 105

4. moeilik bestuurbare.

5. aen Mijn Heer behooren, aan Meneer geadresseer is.

[p. 251]

gisteravondt wel ontfangen ende U behouden arrivement aldaer verstaen, dienende dit in antwoorde dat Ul. met d' eerste gelegentheyt maer debvoir doet om herwaerts aen te comen ende wij met de opperhooffden van de Muscaetboom mogen overleggen hoe de ongelegentheyt^1. van 't galjot te helpen sal wesen, etc., ende off^2. Ul. de wint wat contrarie bleeff, soude niet quaet wesen dat alsdan voor 't leegh leggen ondertusschen wat steen (daer beeter als hier te crijgen) innaempt, alsoo 't loot^(g) daeruyt^3. ende met het eerste schip na Batavia gesonden moet worden, waer het mogelijcq selffs nogh met de Muscaetboom, die Maendagh off Dingsdagh ten langsten⁺ staet te vertrecken; ende alsoo U stuyrman ende ander volcq seer moede sijn, wordt U dit door den lantmeeter ende drie ander persoonen toegesonden. Hebt Ul. haer van doen tot hulp in 't herwaerts comen, cunt se houden ende gebruycken, off anders ons morgen weder laten over landt herwaerts comen.

Hiermede

Gode in genade bevolen ende gegroet van Ul. goede vrunden

(ende was geteyckent:)

Jan van Riebeeck

Roeloff de Man

Abraham Gabbema.’

‘In 't fort de Goede Hoope,

‘den 23 July anno 1660.

Ondertusschen quaemen, gelijcq mede oocq gister, twee als voorboden van de Chainouquas (een groot machtigh volck van menschen ende vee sijnde) met tijdingh dat haeren Heere aff quam sacken, om aen ons groote quantité bestiael te verhandelen ende alsoo 't dese dogh om wat te hebben te doen was, wierden se met eten, brandewijn ende tabacq, etc., getracteert, daer hun 't Caepvolckjen als maeckelaers om de slemp^4. na gewoonte mede bijvoughden.

24 <dito>, moy, liefflijck weer.

Sondagh, den 25en, <dito>, idem.

26 ende 27 dito, insgelijcx, ende 't luchjen westelijck, is 't galjot de Perkit daermede wel ter rheede g'arriveert, daerop schipper Isbrant van Bancke, sterck 21 coppen, waervan geen overleden, maer alle meest stijff aen 't scheurbuyck sijn, uytgeseylt⁺ met de Muscaetboom in compagnie van de Camer Amsterdam, op den 8en Maert verleden ende onderwegen, neffens denselven^5. ende 't schip de Provintie, oock 't eylandt St. Vincent aengeweest, maer geen ververssinge sonderlingh becomen ende oocq maer heel slecht water aldaer cunnen crijgen, sulx haer de bereyckingh deser Caep vrij nodigh is geworden, etc.

Op dato is oock voorss. schip, de Muscaetboom, affscheyt gegeven ende g'intregeert de brieven ende pampieren, gedirigeert aen Haer Ed. tot Batavia^(h), omme daermede,

1. die ‘ongemaniert’-heid bo genoem.

2. in geval.

(g) Die lood het klaarblyklik as ballas gedien en moes nou deur die klippe vervang word. Isbrant van Bancke het immers in sybriefie van 22 Julie 1660 (hierbo aangehaal) van die Perkijt gepraat as ‘een seer ongemaniert schip’.

3. nl. uit die Parkiet, wat aan die Kaap agterbly.

+ 105v

4. etery en drinkery.

+ 106

5. d.w.s. die Muscaetboom.

(h) Vgl. C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, pp. 1198-1122. K.A.

[p. 252]

met den eersten goeden wint die Godt verleenen sal, derwaerts te vertrecken. D'Almogende verlene haer een geluckige overcompste.

28, 29 ende 30 dito, stil, sulcx gemelte schip, met een Zuytoostelijck luchjen 's morgens gaende, eerst tegen den nacht buyten de bay cost geraecken, hier gelaten hebbende maer 11 siecken, waertegen weder 9 gesonde ende 6 France sijn mede gegaen.

Ultimo dito, 't luchjen als voorsz. aen d' oversij Zuyt-Zuyt-Oost met fray, liefflijck sonneschijn-weer.