Daghregister. Deel 3. 1659-1662
(1957)–Jan van Riebeeck– Auteursrechtelijk beschermdMaert anno 1660Ga naar margenoot+ Adij, primo dito, 's morgens stijve Z.Z.Oostewinden, waermede de gansche retourvloote onder hun negenen in seer goede ordre voor de baey ten ancker quamen, daer sij het, vermits gemelte stijve Z.Z.Oostewinden, mosten gesetGa naar voetnoot1. houden ende het Schapejachjen met den fiscael is na toe gesonden, met onse brieven van waerschouwinge, etc., als voren meer gemelt, offGa naar voetnoot2. Loenen misschien de vloot mochte gemist hebben, alsoo desen morgen verde beneden 't Robben-eylant is vernomen. Den vrijborger Harman Remanjenne, onder sijn drien op haer eygen houtjen, buyten ons weten geweest hebbende in 't landt tot bij de Saldanha-baey, was bij de Caepmans gecomen, gelatende sigh aldaer off hij op sijn selfs sochte wat bestiael te reuylen, die der onder dat pretext 6 schapen ende een magere koe van becomen hebbende, hadden sij met hem gesonden 3 van haer volcq, daer hij desen avont mede aen 't fort quam, welcke versochten dat het den Commandeur wilde gelieven dat Herry ende Doman met eenige beesten ende schapen tot vereeringe aen 't fort mochten comen om van vrede te handelen, willende haer voortaen dragenGa naar voetnoot3. als goede vrunden sonder oyt eenige overlast meer aen d' onse te doen, etc., 'twelcq na vereysch van saecken beantwoort ende toegestaen wierd. 2 dito, 's morgens quamen al de gemelte retourschepen en 't fleuytjen Loenen al bijtijts heel vroegh met een N.westelijck luchjen fraey op de rheede, ende tegen den nacht stond er weder een harde wint op van de Z.Z.Oosten. 3 dito, 's morgens stil, ende wierden voorsz. Caepmans 3 committentenGa naar voetnoot4. met meergemelte vrijborger Harman Remanjenne ende nogh een van Compagnies soldaten weder na hun volcq gelargeert, nadat elcq met wat cost, tabacq ende brandewijn, etc., tot vereeringe voor haer ende hunnen capiteyn versien waren, als oocq met een briefken dat se vrij sullen mogen aen 't fort comen om van vrede | |
[pagina 189]
| |
te handelen, etc., 'twelcq bij d' E.Heer Sterthemius ende den Commandeur Riebeecq in haer presentie onderteyckent wiert, om haer te meer te doen gelooven. 4 dito, 's morgens quamen de vrije Saldanha-vaerders met een N.West-luchjen per hun vaertuygh, de Seeleeuw, uyt de Saldanha-baey met partije eyeren, vis ende 20 schapen, gehandelt van de Caepmans en de Chariguriquas, welcke Caepmans al heel herwaerts aengeweecken waren en geseyt hadden voorts te willen met hun gansche leger omtrent ons comen handelen, wesende Herry oocq in haer vaertuygh al geweest om hier te comen, maer de Caepmans hadden hem daer weder uytgehaelt ende gewilt dat hij met haer over lant soude gaen, als vresende, alleen hier comende, te veel particulier met ons spreecken soude, etc. 's Nachts harde Z.Z.Oostewinden.Ga naar margenoot+ 5en dito, nogh al harde Z.Z.Oostewinden, waermede de vrije luyden vaertuygen sijn vertrocken na 't Dassen-eylant ende een na de Saldanha-baey, daerinne den assistentGa naar voetnoot1. Gijsbert van Campen met wat coopmanschappen, om daervoor te sien wat bestiael van d' inwoonders voor de retourvloot (mogelijck sijnde) te handelen, daer 't fleuytjen Loenen, om toe te brengen, sal nagesonden worden. 6 dito, idem, harde Z.Z.Oostewinden. Sondagh, den 7en dito, 's morgens stil. 8 ende 9 dito, fraey, bequaem weer, is 't fleuytjen Loenen na de Saldanha-baey gesonden ten eynde als luydende is navolgende
Memorie voor d' opperhoofden van 't fleuytjen Loenen, gedestineert te gaen van hier na de Saldanha-baey.
‘Alsoo wij van de vrije luyden uyt de Saldanha-baey hebben tijdingh becomen dat aldaer van de Chariguriquas wel eenigh groot ende cleyn bestiael mochte te handelen vallen, daervan men hier jegenwoordigh weynigh voor de retourvloot is versien, soo is ten dienste van de Compagnie verstaen dat Ul. haer sullen hebben te spoedigen om, mogelijck sijnde, nogh desen avont uyt dese baey derwaerts heen te seylen, alwaer den secretaris, hier van 't fort met eenige coopmanschappen hem ter hant gestelt, is vooraff heengesonden om daervoor soo veel bestiael van de voorsz. ende andere aldaer sijnde inwoonders voor des gemelte retourvloots meerdere verversinge te handelen als doenlijck ende becomelijck wesen sal, ende welck bestiael aldaer op 't Schapen-eylandt telckens can geset worden tot Ul. soo veel hebt opgegadert als staet maecken sult te cunnen binnen boort bergen, om onse gemelte vloote buyten in zee tegemoet te brengen, die wij staet maeckenGa naar voetnoot2. den 20en deser van hier te sullen opbreecken, ende Erasmus 3 dagen te vooren om U daervan te cundigen, ende dan ons alsoo gesamentlijck (langs de cust tegemoet) in | |
[pagina 190]
| |
zee bij te comen, dogh ingevalle Ul. vroeger U lastGa naar voetnoot1. crege, sult dan oocq cunnen alleen langs de cust daermede herwaerts opcomen, om het ons wel tot hier toe te brengen; des neen, sal Ul. altoos onse nader ordre per voorsz. Erasmus vooraff tegemoet comen. Dit dan 't principaelste wesende waerom Ul. derwaerts affgesondenGa naar margenoot+ wort, willen wij wenschen dat een goede quantité door handel tot ons meerder verversinge becomen moogt. In 't heenvaren sal Ul. het Dassen-eylant aendoen ende aldaer van de vrije luyden sooveel traen voor de vloot innemen, als deselve op voorraet hebben, achtervolgens neffensgaende open briefken aen deselve vrije luyden aldaer geschreven. In 't fort de Goede Hope, adij 9 Meert anno 1660. (Geteyckent:) Pieter Sterthemius.’
Volgt nogh een briefken geschreven aen de vrije luyden op 't Dassen-eylandt: ‘Omdat de vloot seer om traen verlegen is, soo laet aen 't fleuytjen Loenen volgen ten minsten voor elcq schip een, sijnde negen, half amen traen, welcke fleuyt daerom het eylant expres aendoet ende d' opperhoofden U een briefken sullen geven, om ons alhier te verthoonen ende Ul. alsdan te betalen. Wilt dit dogh maecken te volbrengen. D' E. Compagnie sal daerbij dienst geschieden. In 't fort de Goede Hope, adij 9 Meert anno 1660. (Was geteyckent:) Ul. goede vrunt Jan van Riebeecq.’
's Nachts, de wint redelijck stijff van den Z.Z.Oosten waeyende, is 't fleuytjen Loenen daermede ten fine voorsz. vertrocken. 10 dito, harde Z.Z.Oostewinden. Tegen den avont den vrijborger Harman Remanjen, op den derden deser gemelt, weder aen 't fort met Herry ende Doman, neffens een heel deel van haer volcq, ofte Caepmans, medebrengende 10 beesten ende 5 schapen, om van vrede te handelen, dat aengenomen ende, vermits den avont viel, wat gestaecktGa naar voetnoot2. wierd, wordende voorsz. vrijborger met goetvinden van Mijn Heer Sterthemius voor sijn moeyten toegelegt een vereeringh van 25 realen van 8en. Nieuwe maen, den 11en dito, harde Z.Z.Oostewinden. Ende sijn op dato van de voorsz. Caepmans de 10 beesten ende 4 schapen in vereeringe ontfangen ende haer daertegen weder wel soo veel coper, tabacq ende cralen vereert dat se rijckelijck | |
[pagina 191]
| |
betaelt sijn, boven tracktement van eeten ende brandewijn, etc., wijders met deselveGa naar margenoot+ bij provisie g'accordeert dat se met haer leger, huysen ende bestiael vrij en vrancq sullen mogen weder aencomen tot achter, off buyten, den Bosheuvel, om alsdan nader van vredenstractaten te spreecken, etc. 12 dito, beter weer met betrocken lucht ende weynigh regen.
‘Vrijdagh, 12 Meert anno 1660Ga naar eind(a).
Bij d' E. Heer Pieter Sterthemius, Raet van India ende admirael deser jegenwoordige retourvloote, als commissaris tot de visite alhier aen Cabo de Boa Esperance, etc., beneffens eenige raetspersoonen uyt den Breeden Raet van de gemelte retourvloote ende die van 't fort de Goede Hope, geresumeert ende aendachtelijck oversien de stucken, leggende ten laste van de 8 gevangene persoonen: Pieter Barber van Haemstede, Hendricq Hendrickse van Cloppenburgh, Jacob Dirckse van Antwerpen, Jacob Born van Glasco, Patricq 't Jocq van Glasco, Marcus Tomelson van Ogel, soldaten, Pasquael Rodrigo van Teneriffa, bandit ende Claes Wiskebroecq, vrijmansknecht; ende daerbij gesien 't quade voornemen van deselve om wegh te loopen na Angola, onse vijanden plaetsenGa naar voetnoot1. ende aen te vangen verscheyde moorderijen, afloopen van 't fort en de jachtGa naar voetnoot2. Erasmus, nader bij de stucken blijckende, welckers decisie bij den Commandeur en de Raet van voorsz. fort tot onse compste is opgehouden, ende wij insiende dat nogh ten minste 8 à 10 dagen souden heenloopen eer de voorsz. halssaeckenGa naar voetnoot3. ten vorder uyteynde soude cunnen na behooren afgehandelt worden, tot groot verlet ende verachteringe van de gemelte costelijcke retourvloote, vermits d' opperhoofden van deselve schepen daertoe dagelijcx souden moeten aen lant wesen, veel in haer dagelijcxe scheepswerck souden versuymen, soo is (hoewel onse Heeren Meesters ordre bij den generalen articulbrieff is dicterende, dat alle delicten sullen afgedaen worden ter plaetsen daer se voorvallenGa naar eind(b)) ingesien d' importantie van het spoedige vertreck van soo een als dese jegenwoordige costelijcke vloote, eenparigh verstaen, om de gemelte delinquantenGa naar margenoot+ wille, daerinne geen meer beletGa naar voetnoot4. te maecken, in die saecken niet verder te treden, maer dieGa naar voetnoot5. vordere afhandelinge te surcherenGa naar voetnoot6. ende ranvoyerenGa naar voetnoot7. aen Haer Edele tot Batavia, met ordre aen den Commandeur ende Raet deser gemelte fortresse, om die delinquanten, verdeelt op de 2 eerst uyt 't Vaderlant aencomende schepen, verseeckert 2 aen 2 geslooten, na Batavia te senden, met de stucken ende | |
[pagina 192]
| |
bescheyden daernevens, om bij opgemelte Haer Edele vorders daerinne gedaen te worden als deselve bevinden te behooren. Aldus gedaen ende geresolveert, in 't fort de Goede Hope, ten dage ende jare als boven. (Geteyckent:) Pieter Sterthemius Jan van Riebeecq Justinus Weyns Pieter van Borsselen Pieter Gerritsz. Roeloff de Man Abraham Gabbema.’
Ga naar margenoot+ Vervolgh van 't Caaps Daghregister ende g'insereerde resolutien 'tsedert Marty anno 1660.
Ga naar margenoot+ 13 dito, tegen avondtGa naar voetnoot1. weder harde Z.Z.Oostewinden. Sondagh, den 14 dito, 's morgens noch al aenhoudende. 15, 16, 17 ende 18 dito, idem. 19 dito, stil weer. 20 dito, 's morgens idem, maer 's middaghs 't luchjen van den Z.Z.Oosten blasende, is d' E. Heer Admirael Sterthemius ende onderhorige retourschepen t'seyl gegaen, neffens oock onder desselffs geleyde 't jacht Erasmus, welcke alle d' Almogende salvo wil in 't Patria geleyden, ende hebben haer met deselve wel 50 persoonen versteecken, soo vrije als Compagnies-dienaren, waervan maer 13 sijn wederom becomen. Psalmsondagh, den 21 dito, 's morgens hielden verhaelde winden noch al aen. 22 <dito>, 's morgens liefflijck weer ende 't luchjen uytter zee. Ende is op dato bij raetsplegingh navolgende resolutie genomen, luydende als te weten:
Ga naar margenoot+ ‘Maendagh, den 22 Maert 1660Ga naar eind(c). Alhoewel wij per 't fluytjen Loenen uyt Batavia soo goeden secours van rijs hebben becomen, door gebreck van 'twelcke, ende oock gort als anders meer, bij ons op den 27 Augusty des verleden jaersGa naar eind(d) bij provisie, ende tot nader ordre onser Heeren Majores, was geresolveert ende oock in train gebracht alle des Compagnies ministers costgelden uyt te reycken, etc., 'twelck men nu met verhaelden rijs weder soude cunnen excuserenGa naar voetnoot2., dogh vernomen sijnde dat de luyden beter gecontenteert sijn met de costgelden als het schaffen na scheepsgebruyck, soo is verstaen dat men, tot voorsz. nader ordre onser Heeren Meesters, met het uytreycken | |
[pagina 193]
| |
van costgelden noch sal blijven continueren, ende in plaets van 40, daertoe te geven 45 lb. rijs, met 6 lb. soute vleys ende speck ter maent, in stede van de contante subsidien, dogh als de gelegentheyt sulcx sij dat vers vleys can geslacht worden, sal men daervan een derde meer uytreycken, opdat de luyden doch etens genoegh ende oocq dagelijcx een stuyver gelt in de handt mogen hebben. Ende aengaende de vrije luyden, sullen hooft voor hooft 50 lb. ter maent mogen haelen, 'tsij dan rijs ofte ander cooren dat hun sal lusten ofte gelieven. Heden oock g'examineert de 12 persoonen, namentlijck 8 CompagniesdienarenGa naar margenoot+ ende 4 vrije luyden ende dito knechts, die haer in de retourschepen versteecken hadden, ende uyt deselve vernomen hebbende dat sij meest alle door aenlockingh van 't scheepsvolck daertoe waren gepersuadeert, ja sommige bij 't lijff ende de cleeren tot in de boots getrocken, haer dese plaetse warsGa naar voetnoot1. ende tegen maeckende, mitsgaders die vervloeckende, neffens belofte van haer segourGa naar voetnoot2. genoegh te versteecken ende in 't Vaderlandt te leveren, in vougen t' eenemael blijckt sijluyden meest door verleydinge ende veele wijsmaeckingen daertoe gebracht. - Soo is goetgevonden voorsz. luyden van straffe vrij te laten ende deselve met een goede vermaninge tot meerder versichticheyt te largeeren, mitsgaders elck aen sijn voorigen dienst te stellen, etc. Ende aengaende de vrije huyrlingen van Hendrick Boom's bouwerij, die haer mede verstaecken ende den bouw verlaten hadden, hebben haer beesten ende graenen voor de schult aen d' E. Compagnie overgelaten, met presentatie van 't mancquement metter tijt te willen voldoen, 'twelck, om meerder schade voor te comen, g'accepteert is, te meer dewijl het malcander bijna al sal comen te quad<r>erenGa naar voetnoot3. ende volgens dien d' E. Compagnie niet te cort schieten. Is oock goetgevonden onderstaende persoonen op haer versoeck ende bequamenheytGa naar margenoot+ te beneficeren met navolgende verbeteringe om de consideratien ende reden in de verleende actens hierondervolgende aengehaelt. Ende nademael men langs soo meer bevindt hoe weynigh dat men sigh op sommige luyden verlaten magh, ende dat dienthalven Compagnies Schape-jachtjen groot pryckel loopt om van 't volck daerop varende, d' een off d' ander tijt oock wel verlaten te worden, vermits haer eenige van deselve mede in de laest vertrocken retourvloote al hebben versteecken, ende dus off soo gestaenGa naar voetnoot4. heeft off den quartiermeester van 't selve, aen boort gevaeren hebbende, oock soude hebben deurgegaen ende 'tselve laten drijvenGa naar voetnoot5., soo is goetgevonden tot voorcomingh van sulck verlies ende om een vast man daer op te mogen hebben, den getrouden vrijborger, Jan Reynierss. van Amsterdam, daer 't dogh soo heel wel niet mede voort wil, tot quartiermeester ende hooft van deGa naar voetnoot6. gemelte Schape-jachtjen op sijn versoeck aen | |
[pagina 194]
| |
te nemen, omme sigh oock als seylmaecker te laten employeren, ende dat voor sijn selveGa naar voetnoot1. gagie van 18 guldens, gelijck hij voor sijn vrydom gewonnen heeft, volgens d'acte hieronder g'insereert. Jan Reynierss. van Amsterdam hier te lande gecomen met 't schip de VogelGa naar margenoot+ Phenix, den 16en Augusty anno 1653, voor bosschieter à 11 guldens, naderhant mits tijt-expiratie gevordert tot seylmaecker met 18 guldens per maent, welcke sedert 14 April 1657 sigh als vrijman alhier heeft g'erneert ende sijn vrouw oock uyt Vaderlant becomen hebbende, door den oorloge ende rovinge der Hottentoos gansch in ruyne ende 't onderspitGa naar voetnoot2. is geraeckt, wort derhalven, ende dat ons oock stoffe mancqueertGa naar voetnoot3., op sijn versoeck ende bequaemheyt weder als seylmaecker in Compagnies dienst aengenomen, mitsgaders om een vast vertrouwt man op Compagnies vaertuygh te hebben, gestelt tot quartiermeester ende hooft van het Schapejachtjen, mits voor die beyde bedieningen sijn vorige tractement van 18 guldens per maent sal winnen, primo April aenstaende ingangh nemende ende gehouden sullende blijven dat voorGa naar voetnoot4., gelijck gesegt, alsGa naar voetnoot4. seylmaecker ende quartiermeester van gemelte vaertuygh d' E. Compagnie 5 jaren te dienen, ten ware eerder resolveerden weder in vrijdom te treden, dat hem dan sal toegestaen mogen worden. Jan Claess. van Steenwijk, soldaet, hier te lande gecomen met 't schip Wapen van Amsterdam, 28 Maert anno 1658, à 9 guldens per maent, welcke hem sedertGa naar margenoot+ dien tijt vigilant ende getrouwelijck in verscheyde diensten heeft gedragen ende gecomporteert, als een eerlijck persoon behoort te doen, wort derhalven op sijn versoecq, ten reguarde van diverse goede diensten, gevordertGa naar voetnoot5. tot de qualité van adelborst, met een beloningh van 12 guldens per maent, heden ingaende. Niclaes Delbort van ArienGa naar eind(e), hier te lande gecomen met 't schip Henriette Louyse, 10 Augusty anno 1656, voor soldaet à 9 guldens per maent, welcke sedert, vermits sijn goede kennisse in het metselen, gebruyckt is geworden als metselaer ende daerin ten genougen van sijn eerbiedighGa naar voetnoot6. opperhooft volcomen contentement gedaen heeft, wort derhalven op sijn gedaen versoecq ende bequaemheyt ten insichte van de metselaersarbijt en datGa naar voetnoot7. soo langh dien di<e>nst heeft waergenomen, verbetert ende voortaen toegeleyt een beloningh van 13 guldens per maent, heden ingaende. Tomas Harmannss. van Sevenbergen, bootsman, hier te lande gecomen met 't schip de Provintie, 13 Augusty anno 1657, voor bootsman à 10 guldens per maent, welcke sedert in de thuynen is gebruyckt geworden omdat hem op het thuynieren verstont, hebbende dien dienst wel ende getrouwelijck waergenomen ten vollenGa naar margenoot+ genouge van sijn eerbiedighGa naar voetnoot6. opperhooft, waerom op sijn versoeck ende volcomen | |
[pagina 195]
| |
bequaemheyt gevordert wort met een beloninge van 12 guldens per maendt, heden ingaende. Jacob Pietersz. van Brugge, bosschieter, hier te lande gecomen met 't schip Wapen van Amsterdam, 28 Maert anno 1658, à 10 guldens per maendt, welcke sedert dien tijt in de thuynen (dat hem verstontGa naar voetnoot1.) ende voor opsiender van de slaven is gebruyckt geworden, welcken dienst wel ende getrouwelijck ten genougen van sijn opperhooft heeft waargenomen, wort dierhalven op sijn versoeck ende bequaemheyt verbeetert met een belooninge van 12 guldens maendelijcx, heden ingaende. Aldus gedaen ende geresolveert, in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven. (Was geteyckent:) Jan van Riebeeck Roeloff de Man Abraham Gabbema Pieter Everaerts Gijsbert van Campen, secretaris.’
Desen namiddagh is 't Schape-jachtjen na 't Robben-eylant affgesonden met navolgend brieffken geschreven aen Otto Jansz.:Ga naar margenoot+ ‘Wij senden 't Schape-jachtjen om te vernemen off U van de retourschepen oock mede overlast in 't passeren is aengedaen; ende laet ons weten hoeveel verckens en schapen datter nu in alles noch sijn. Laet oock wel letten op het vuyren alsser 's avonts schepen voor de wal comen, die gij siet dat bij daegh niet binnen cunnen loopen. Anders, als se bij daegh binnenloopen, behoeft het niet. Past hier wel op ende blijft gegroet van Ul. goede vrundt. (Was geteyckent:) Jan van Riebeeck.’
23 dito, 't luchjen N.West, is 't fluytjen Loenen 'snamiddags omtrent 2 uyren hier ter rheede geretourneert uyt de Saldanha-bay, gister ochtent ten thien uyren vertrocken, sonder de retourvloote off gewaghGa naar voetnoot2. van dien in 't passeren vernomen te hebben, nochte oock eenige andere Hottentoos als cale strantlopers, ende volgensdien veel min eenigh groot off cleyn bestiael; sulcx sijn reys ende de vojagie bij Mijn Heer Sterthemius derwaerts laten doen door der vrije luyden vaertuygh altemaelen vruchteloos is uytgevallen. 24 dito, weer ende wint als vooren, met weynigh regen, is 't vrijeluyden-vaertuygh,Ga naar margenoot+ de Zeeuleeuw oock (als voorss.) vruchteloos uyt gemelte bay geretourneert, doch | |
[pagina 196]
| |
empassant aen 't Dassen-eylandt gelopen sijnde, hadde noch drie halff amen traen medegebracht, seer verwondert opsiende dat haer mackers waren met de retourvloot mede deurgegaen, ende dat se op haer reeckeninge van andre vrije luyden veele gelts hadden opgelicht ende hun ander vaertuygh, de Peguyn, van alles berooft, hier tegen de wal laten leggen, vrij ontramponeertGa naar voetnoot1.. 25 dito, 's morgens sacht weer en de wint N.West als gister, was men besigh Loenen te lossen, etc. 26 dito, idem. Volle maen, den 27 dito, idem, sacht weer met variable luchjens. Paesdagh, den 28 dito, 't luchjen N.westelijck, quam daermede des namiddags hier wel ter rheede 't schip Wapen van Amsterdam, doch d' opperhoofden den 29 <dito> 's anderdaegs eerst aen lant comende, rapporteerden dat daer voor oppercoopman op voer Pieter Marriville, ende voor schipper Michiel Engelken,Ga naar margenoot+ den 17 December, in compagnie van Amersfoort, met 337 coppen uyt 't Vlie geseylt, waervan 8 overleden ende de rest fris ende gesontGa naar voetnoot2. sijn, nergens aengeweest hebbende ende weynigh benoorden de liny van voorss. Amersfoort affgeraeckt wesende, die doen al eenige dooden ende noch met veel siecken beladen was. 30 ende 31 dito, liefflijck weer. |
|