Daghregister. Deel 3. 1659-1662

Martio 1659

‘Saterdagh, den eersten Maert 1659^(a):

Alsoo den Commandeur van de retourvloote, d' E. Isaaq Coedijck, per de⁺ scheepen Amersfoort, Walvis, Fenix ende Zierckzee den 21 der verleden maent February, beneffens d' ander 4 hier voor de bay geweest door d' opgesteecken^1. felle Z.Z.Oostewinden verdreven tot heden niet te voorschijn comen ende volgens dien niet anders te sustineren sij off dat het voorts nae St.-Helena sullen hebben laeten deurstaen, waerdoor wij comen te missen de 22 lasten rijs ende eenige packen cleeden daerinne voor dese Caeps residentie gelaeden, tot geen cleyne belemmeringe van deselve ende onse verlegentheyt, etc.; - soo is, omme dito retourschepen van de gemelte belemmeringe te ontlasten, bij den Raedt goetgevonden 't eerst aencomend ende alle uyr verwacht wordend galjot Zuylen offte Terboede^2. van Amsterdam off Zeelandt nae voorsz. eylandt St.-Helena off te senden om de gemelte goederen hier teruch te haelen, ende omme oock deselve retourschepen na de comste van dito galjot niet op te houden, nochte daeromme in 't bevorderen haer^3. thuysreyse emmers 't alderminste te traineren, is oock geresolveert met dese noch hier sijnde 4 retourschepen, 't Wapen van Amsterdam, Oliphandt, Provintie ende Vlissingen (indien voor 't vertreck van deselve geen van beyde gemelte galjots comen aen te langen) te laeten medegaen den adsistent Gijsbert van Campen met 5 à 6 man, omme dito goederen ten eersten te ontfangen ende aldaer onder een loodts te bewaren tot de compste van een der voorsz. galjots.

Ende alsoo op den 18 der voorsz. maendt February is comen te overlijden den vendrich Jan van Harwarden, die beneffens d' opsicht over alle wercken, oock

(a) C. 1: Res., Raad van Pol., 1651-1663, pp. 406-407. K.A.

+ 671

1. H en Brill het opgestreecken en WNT siteer hierdie plek as enigste voorbeeld van opstrijken in die betekenis: ‘opsteken, beginnen te waaien’. K het egter die juiste lesing opgesteecken.

2. H het: ter voerde, K: t' erboerde. Vgl. egter 9 en 18 Mei hierna.

3. vir haerer?

[p. 22]

boven sijn militairen dienst waernam des Compagnie's corenbou, welck eerste, namentlijck de toesicht over alles, sedert sijn affsterven den fiscael, Abraham Gabbema,⁺ is bevoolen geworden, ende onder opsicht van denselve 't ander, namentlijcq den corenbou, den provisionelen corporael Pieter Cruythoff, die tot waerneminge van 'tselve ende sijn militairen dienst bequaem bevonden wordt, soo is verstaen hem, Cruythoff, daertoe voortaen te gebruycken ende met navolgende acte van verbeteringe^1. te versien, als oock om de verlossinge van den anderen corporael vermits tijts expiratie, den persoon Elias Giers, tot tweede corporael, conform d' actes hier onder g'insereert, aen deselve te passeren.

Pieter Cruythoff van Lin^(b), in 't landt gecomen per 't schip Amersfoort, anno 1658, voor adelborst à 10 guldens 's maents, welcke eenigen tijt de corporaelsplaetse provisioneel heeft waergenomen ende sedert het affsterven van den vendrigh als boumeester oock met eenen des Compagnie's corenbou, die soowel met militairen als andere moet gedaen worden, ende volgens dien om 't meeste ontsachshalven den eersten corporael alhier sulcx best is passende, soo wort denselven vermits sijne daertoe vereysschende^2. bequaemheyt ende oock omme te meer authoriteyt te mogen hebben, bij desen gevordert tot de qualité van corporael van d' adelborsten, met 16 guldens maendelijcx, heden ingaende, ende verbonden blijvende daervoor sijn 5 jaeren aen de Compagnie alhier uyt te dienen.

⁺ Elias Giers van Stocholm, hier te lande gecomen per 't fluytschip 't Lam, den 21 December anno 1653, voor adelborst à 10 guldens 's maents, welcke seder<t> eenige tijt de corporalsplaetse provisionelijck becleedt ende sijn tijt tot genoegen langh overuytgedient heeft, wordt ten dien insichte, als desselffs vereyschte bequaemhijt, bij desen in voorsz. corperaelsqualité geconfirmeert ende voor noch 3 jaren aengenomen onder een beloningh van 14 guldens maendlijcx, heden ingaende.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven.

Geteyckent:

Jan van Riebeecq

Roeloff de Man

Abraham. Gabbema, secretaris.’

‘Saterdach, 's avonts, den eersten Maert 1659:

Aengesien^3. sedert het affsterven van den vendrigh, Jan van Harwarden, het commando over d' aenwesen<de> melitie alhier als hooft tot voorsz. van Herwarden's hooger advancement te vooren altijt ten minsten bij een sargeant becleet, na sijn doot bij Pieter Everaerts van Cruyssaert, corporael-commandant van 't fluytschip de Harp, provisionelijcq is waergenomen, welcke d' E. Compagnie voor dato langen

+ 671v

1. bevordering.

(b) Linn, stadjie naby Krefeld in Wes-Duitsland.

2. In die volgende paragraaf word die juiste verl. deelw. vereyschte gebruik.

+ 672

3. In die teks staan aendgesien, waarvan Brill ende gesien maak.

[p. 23]

tijt in India onder de militie gedient ende voor sooveel ons tot noch is blijckende, sich tot voorsz. bedieninge bequaem toont, soo wordt denselven om 't meeste ontsachshalven ende conform den generalen articulbrieff^(c) bij desen in de voorsz. plaetse als sergeant geconfirmeert ende toegelijdt een belooninge van 20 guldens maendelijx, neffens 't ordinair rantsoen van 4 Realen costgelt, heden ingaende, ende verbonden blijvende sijn vijffjarich verbandt daervoor hier aen de Caep uyt te dienen.

Aldus gedaen, etc.

Was geteyckent:

Jan van Riebeecq

Roeloff de Man

Abraham Gabbema, secretaris.’

Adij, primo dito, 's morgens fraey, liefflijck weder, ende quam 's middachs⁺ 't Schaepe-jachjen van 't Robben-eylandt wederom met tijdinge dat se niet beter hadden cunnen sien off de resterende 4 scheepen hadden 't voor de wint off nae St.-Helena laten deurstaen, etc.

Sondagh, den 2en, fray weer als vooren.

3 ende 4 dito, idem, quam 't vrijmans vaertuygh, de Peguyn van 't Dassen-eylandt met versse eyeren ende gedroochde vis, die haer toegelaten wiert te vercoopen aen 't volcq van de scheepen, etc.

5 dito, de retourscheepen besich wesende hunne ververssinge voor de reyse aen boort te haelen om oock desen dach affscheyt ende over te nemen^1. de brieven ende pampieren gedirigeert aen d' Ed. Heeren Meesters in 't Vaederlandt, begond voormiddaechs uytten Z.Z.Oosten vrij hard te wayen, tot belet van 'tselve, vermits de boots ende schuyten daerdoor niet costen off- noch aenvaeren.

6 dito, idem, als wanneer des namiddaeghs een schip voor de bay quam, ende vermits, om de voorsz. harde Z.Z.Oostewinden niet cost op de reede comen, stack 't selve t'zee.

Op dato is een soldaet overleden, die van Prins Willem hier siek verbleven was, genaempt Anthony Terrou van Antwerpen.

7 dito, 's morgens fray weer ende 't luchjen variabel tot 's middachs, hebben de gemelte retourscheepen haer affscheyt ende alles aen boort becomen, mitsgaders oock de brieven ende pampieren gedirigeert aen opgemelte Haer Ed. in 't Patria^(d).

Comende tusschenwijlen oock ter rheede 't scheepjen dat gisteravont voor de bay gesien was, sijnde een Engels jachjen genaempt het Surats Vergat^2. met 35 man, groot 100 lasten, ende Capitein Hendrick Terel^3. ende coopman Claterbacq^3., den⁺ 2/12 Augusty van Londen vertrocken ende in Gunea geweest, daer eenige tanden^4.

(c) Sien Daghregister, I, p. 433, noot (l).

+ 672v

1. affscheyt ende over te nemen de brieven - oordrewe sametrekking. Vgl. Verhage: Sintaktiesstilistiese Studie van die Dagregister, bls. 218 vlg.

(d) Vgl. C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, pp. 853-949. K.A. Onder hierdie stukke was daar 'n buitengewoon uitvoerige brief, waarin die Kaapse owerheid in fyne besonderhede aan Here Sewentien gerapporteer het oor 'n verskeidenheid van Kaapse aangeleenthede, bv. die jaarlikse begroting, die vordering van landbou en veeteelt, die verversing van skepe, betrekkinge met die inboorlinge, skeepsaangeleenthede, en die pogings wat aangewend is om kosbare artikels aan te Kaap te ontdek en handel op die kuste van Angola te dryf. Ibid., pp. 853-928.

2. Suratte Frigate?

3. Tyrrell en Clutterbuck?

3. Tyrrell en Clutterbuck?

+ 673

4. olifantstande, ivoor.

[p. 24]

ende gout gehandelt hadt ende tenderende waeren na Suratte ende Coramandel^(e).

Ondertusschen comen de vrije landtreysers weder aen 't fort, rapporterende dat se het landt overal soo dor, droogh ende weynigh van gras ende water bevonden hadden, dat se daeromme expres gedrongen waeren wederom te keeren, als hebbende daerdoor niet alleen geleden grooten dorst, maer oock gebreck van voetsel voor de draeghossen, welcker haer een van honger ende dorst affgestorven was, mitsgaders den anderen seer mager ende sijluyden niet min^1., somtijts haest van dorst versmacht geweest, hebbende wel bij de Chariguriquas geweest, maer deden deselve alle mogelicke weer^2. om haer van de Namaquas te diverteren, sulcx al op haer eygen selffs hadden moeten reyssen doch niet verder cunnen comen als tegen seecker groote revier^3., die ebd'en vloeyde^4. ende volgens dien meende in zee uytliep^(f), over welcke haer door de Souquas (offte struyckroovers, heel wilde natie sonder huysen off vee^5., doch wel gewapent met hasegay, pijl ende boogh) bericht was, dat se omtrent noch 7 à 8 dagen te reysen hadden om bij de Namaquas te comen, maer merckende dat over deselve 't landt overal mede even dor, vol steenbergen ende weynigh water te becomen was, hadden dorstshalven moeten resolveren wederom te keeren, menende wel 90 mijlen gereyst te hebben op diverse corssen^6., meest aen de Noortsijde van Africa^(g), 'twelck uyt haer gehouden notitie^7. niet boven 30 mijlen bevonden wordt te sijn^(h), sulcx haer reys weynigh beschootten^8. sij.

8en dito, 't luchjen variabel, sijn de bovengenoemde 4 retourscheepen t' seyl ende fraey buyten geraeckt, comende tusschenwijle weder de bay in sijlen 't schip de Princes Royael, daerop schipper Marten Doedez ende ondercoopman Pieter Paeuw, met 394 coppen, 22 October anno verleden uyt Vlie geseylt ende onderwegen⁺ nergens aengeweest, verloren hebbende 8 persoonen, sijnde de rest noch redelijck wel gedisponeert, om dewelcke soodanige te houden ende vorder te verfrissen, datelijck een beest^9. ende schaep met abbondant allerhanden thuynvruchten voor deselve nae boort geschickt sij.

Sondagh, den 9en dito, fray, warm, stil weer. Wierd een schip gesien ende sommige schooten gehoort.

10en dito, weer als vooren, met een sacht N. westelijcq coeltjen. Wierd gemelte schip noch gesien, achter beneden N.Westwaerts van 't Robben-eylandt, ende alsoo heden oock schooten gehoord wierden ende volgens dien niet wisten wat sulcx mochten beduyden, is den fiscael des namiddaechs met een Biscaeyse sloep in der veerdichijt^10. derwaerts affgesonden.

11 dito, 's morgens stil weer. Ende is desen morgen overleden een bosschieter

(e) Hierdie skip het geheet Surat Frigate (voorheen Achilles); die kaptein was Henry Tyrrell; en die koopman Daniel Clutterbuck. Vgl. Court Minutes etc. of the East India Company, 1655-1659 (Clarendon Press, Oxford), pp. 264, 265 en 270.

1. nie minder maer nie.

2. In H moeilik leesbaar. K het wel! Weer in die betekenis van werk, moeite?

3. Die Olifantsrivier.

4. Afleiding van vloed, soos ebben van eb.

(f) Die Bergrivier. Die rivier toon 'n hele paar myl van sy mond af eb en vloed, sodat dit duidelik is dat die landreisers nie ver van die mond af omgedraai het nie - ofskoon hulle die mond self klaarblyklik nie gesien het nie. Vgl. Mossop: Old Cape Highways, p. 121.

5. Dus Boesmans.

6. Vir coursen.

(g) Hulle moes dus nog maar baie beperkte kennis van die kontinent van Afrika gehad het.

7. Die ‘notitie’ is nie bewaar nie, altans nie in die Daghregister opgeneem nie, soos die meeste reisjoernale uit die tyd.

(h) Die afstand van Kaapstad na die mond van die Bergrivier, d.i. die afstand wat die geselskap afgelê het, is ongeveer 125 myl, wat gelykstaan aan iets meer as 30 Hollandse - of Duitse - myl.

8. Verl. deelw. van beschieten: van betekenis wees, iets oplewer.

+ 673v

9. Soos in Afr. Anders gewoonlik koebeest, soos onder die 16de hierna.

10. gouigheid. K het vaerdigheyt.

[p. 25]

genaemp<t> Jan Corn. van Warmeso⁽ⁱ⁾, van de fluyt de Harp hier siek aen landt gebleven.

Comende voormiddaechs al bijtijts wederom den fiscus, hebbende 't schip niet weeder cunnen sien, maer aen 't Robben-eylandt vernomen, dat het was geweest een van de vertrocken retourscheepen, 'twelck, ende oock d' andre, maelcander hadden toe geschoten om den dijs^1. halven ende stilte niet van den anderen te geraecken, etc., welcke gisteravondt altemaelen voorts t'zee ende uyt gesicht geraeckt waeren.

12en dito, 's morgens stil, dijsigh ende doncker, mottigh weer, is 't Schaepe-jachjen weder nae 't Robben-eylandt gesonden met naevolgende brieffken, luydende als te weten:

‘Aen Rijck Overhagen,

Den fiscael heeft onder andren gerapporteert, dat het crael voor de schaepen van de clipsteen^2. tegen Vrijdach aenstaende sal affgemaeckt wesen, als wanneer Ul. 't volcq sult stellen aen 't draegen van schilpen^3. tot bij de Santbay^(j), om vandaer telckens met de boot gehaelt te worden tot een kalckoven, laetende den metselaer⁺ Johannis Diel weder hier comen ende oock Jan Bonnickhoven; sullen Ul. beneffens Pieter Sompus dan noch behouden Neuteboom, Schaik, Balhoorn, Hans Meyer, Lourens Albertsz, Michiel Bartholomeus, Jan de Vries, sijnde 7 Duytse, Ul.^4. ende den jongen is 9, daervoor een maent provisie wort gesonden ende een maendt slaverantsoen voor den swarten bandit Pasquael en de 2 Gunese, slaeff ende slavin, neffens Herry, sijnde saemen 4 swarte, welcke Ul., behalven Herry, neerstich aen 't schilpen draegen houden moet tot naeder ordre, en siet wel toe dat se 't Schapejachjen, als 't daer comt, niet en overweldigen.

Dito Schape-jachjen is weder gelaeden met stroo om te decken; laet dat telckens door Jan de Vries ende Balhoorn maer affdecken, anders soude het stroo verderven ende stelt deselve dan weder aen 't schilpen dragen, waertoe thien goenysacken mede gaen - d' adviso. Ende gegroet van Ul. goede vrunden.

Was geteyckent:

Jan van Riebeecq

Roeloff de Man.’

12 Maertio 1659.

Heden is 't Engels jacht, de Surats fergat^5. vertrocken na Suratte.

13en dito, 's morgens stil weer, is voorsz. fergat door contrarie wint weder ter rheede gekeert, wachtende nae beter coelte, die des namiddaechs, uytten Z.Z.Oosten wacker blasende, bequam, ende alsdoen daermede vertrock ende wech raeckte.

(i) Warmsö, 'n klein eiland by Estland; of miskien 'n verskrywing vir Warmelo, in die provinsie Overyssel.

1. dys = dynserigheid. H het dieshalven! Die skepe het skote afgevuur om nie van mekaar af te dwaal in die ‘dys’ en die (wind)stilte nie.

2. Afr. klippe.

3. H het hier en op die volgende bladsye konsekwent schilpen, K schelpen.

(j) In verband met hierdie baaitjie sien Daghregister, I, p. 433, noot (b).

+ 674

4. Duidelike voorbeeld van Ul. as tweede persoon enkelvoud.

5. Suratte Frigate, soos bo.

[p. 26]

14en dito, 's morgens noch al stijve Z.Z.Oostewinden, tot omtrent 8 uyren, dat begond te stillen.

15en dito, fray, stil weer. Wierd een schip bewesten 't Robben-eylandt gesien, leggende in calmte te drijven.

Sondagh, den 16en dito, 's morgens stil weer als gister, doch op den dagh 't luchjen uytte N.westelijcker handt wat deurcoelende, quam daermede voorsz. schip, van onder 't Robben-eylandt vóór windt op zeylende, omtrendt 11 uyren wel ter⁺ rheede, sijnde Arnhem, den 22en October verleden met de Princes Royael, etc., in compagnie uyt Vlie gesijlt met 347 gegag<i>eerde coppen, daeronder den schipper Jan Tymons ende ondercoopman Johannis Nieuwenhoff, nergens aengeweest, ende onderwegen gestorven ende verongeluckt sijnde 11 persoonen, doch lagen noch een goet deel aen 't scheurbuycq, waertoe ten eersten g'ordonneert is alle dagen een koebeest ende abondantie van moescruyden nae boort te schicken, item alle twee dagen een schaep voor de cayuyt, etc.

's Middaeghs quam een Engels jacht in de mont van de bay ten ancker, cunnende, vermits de wint wat stijff van den Z.Z.Oosten opstack, niet op de reede comen.

17en, moy weer ende 't luchjen variabel, quam van voorsz. Engels schip een schrijver ende de meester^1. aen landt, rapporterende dat het was den Dolphin, groot 140 à 150 lasten, 7 January passato van Bantam gescheyden, volladen met Jambise peper, tenderende na Londen, seer desolaet^2. van siecken ende haeren capitein, Thomas Morgan, overleeden, wiens broeder in plaetse regerende, oock heel sieck te coy lagh met meest al sijn volcq, sulcx niet machtigh waren haer ancker te lichten om op de rheede te comen, versoeckende derhalve wat adsistentie, die hem met een boot van de Princes ende 25 man gedaen is om hem op de rheede te helpen, etc.

Beginnende het tegen den avont weder stijff van den Z.Z.Oosten te wayen, doch middaghs weder still te worden.

18en dito, 's morgens fraey weer met een westelijck luchjen, is geseyden Engelsman door d' hulp voorsz. ter rheede gebracht, slaende al sijn seylen aff^3. om een goede wijle hier te leggen ende te recouvreren, etc.

19en dito, goet weer en de wint Noord-West, zijn d' opperhooffden van 't schip de Princes Royael haer affscheyt gegeven ende geintregeert de brieven ende pampieren gedirigeert aen Haer Ed. tot Batavia^(k), doch costen vermits voorsz. wint (contrarie⁺ wesende) heden niet onder zeyl raecken.

20en dito, 's morgens stil weer, wierd een schip onder de wal gesien ende 's middaechs 't luchjen Z.Z.Ooste comende, is daermede 't schip Princes Royael onde<r> zeyl gegaen ende nae Batavia vertrocken, waerwaerts hem d' Almogende salvo wil geleyden.

Comende voormelte schip weynich daernae ter rheede, sijnde een fluytjen, doch

+ 674v

1. Blykbaar die dokter.

2. in ontredderde toestand.

3. affslaen = losmaak en afneem.

(k) Vir hierdie dokumente sien C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, pp. 951-960. K.A.

+ 675

[p. 27]

vermits de wint vrij hard aencoelden, quam niemandt desen avondt aen landt, sulx wij noch oncundigh bleven wie off hoe 't genaemt was.

Cort daeraen comt noch een ander fluytjen binnen seylen, dat vermits voorhaelde stercke Z.Z.Oostewinden buyten de rheede moeste ten ancker comen. Waerop sigh terstont weder een derde schip uytter zee op deede ende oock wel voor de bay quam, maer vermits voorsz. stijve winden voor de wint na 't Robben-eylandt offlensten^1..

21en dito, 's morgens stil weer, quamen d' opperhooffden van d' eerste fluyt aen landt, wesende den Ulisses, daerop schipper Corn. Reyertsz. Steenhuysen ende bouckhouder Steven Hattingen, 3 December^2. verleden voor de Camer Amsterdam alleen uyt Tessel geseylt met 95 coppen, daervan 1 over boort geraeckt, ende St. Jago aengeweest om te sien off se esels costen becomen, maer die van 't landt in de wapenen vernomen ende den Gouverneur den schipper ende bouckhouder van boordt willende hebben, waeren se na 8 uyren leggens weder vertrocken ende voorts tot hier met gesont volcq rechtdeur aengecomen.

Comende weynigh daernae met een westelijck lughjen oock het ander ter rheede, dat de fluyt Loenen was, 22 October te vooren uytgeseylt met 71 coppen, daervan een overleden ende op welck den schipper Jan Jansz. Schrael en de bouckhouder Augustijn uyt den Bogaerdt, nergens aen geweest ende meest van de reys door⁺ contrarie windt gesuckelt ende al wat scheurbuycq vermits de lange reyse onder 't volcq wesende, tot alle welcke de vereysschende ververssinge van koebeesten, schapen ende thuynvruchten ten eersten is nae boordt geschickt.

Ende nae welcke na 's middaechs omtrent 5 uyren het derde schip oock ter rheede quam, wesenden den Hector van de Camer Delft, doch quaemen d' opperhooffden niet aen landt voor den

22 dito, 't windeken westelijck, waeruyt verstonden, dat deselve den 6 December verleden uyt Goere waren geseylt met 173 coppen, van welcke een overleden ende de rest noch heel wel gestelt waeren, hebbende oock nergens aen gewest.

Heden arriveerden oock den E. Heer van Almonde^(l) met 't schip de Paerl ende de fluyten Cortenhoeff ende Zuylen, die noch een groot schip in zee gesien ende Meliskercken versproocken^3. hadden, gecomen sijnde uyt de Saldanha-bay ende tenderende voorts nae Batavia omdat daer redelijcke ververssinge ende water becomen hadden, etc. Sijnde de Paerl voorsz. uyt 't Vlie geseylt den 22en October met 382 gegagieerde coppen, daervan gestorven 13 ende nergens aengeweest als met de boot aen Groot-Canariyen om wat ververssinge, aldaer ten deelen becomen, varende op dito schip voor schipper Douwen Aukes^4., onderkoopman Constantijn Ranst ende secretaris Philips Dublet.

1. met weinig of geen seil voor die wind af vaar.

2. In die teks staan Xber, wat wel nie die 10de maand sal beteken nie, maar soos gewoonlik decem-ber. Die Loenen (kyk volgende alinea) is wel in Oktober uit Nederland, maar het dan ook 'n ‘lange reyse’ gehad. Die Hector was ook maar 3½ maande onderweg.

+ 675v

(l) Adriaen van Aelmonde was tot Ordinaris-Raad van Indië benoem en in hierdie hoedanigheid was hy nou op weg na die Ooste. Dit was hom egter nie gegun om ter plaatse diens te aanvaar nie, want aan die einde van sy reis is hy oorlede. Onder datum 21 Junie 1659 word in die Bataviase Dagregister aangeteken: ‘Comt hier ter rhede behouden aan te landen 't schip, de Peerl, op 22 October jongstleden voor de Camer Amsterdam uytgeseylt met den E. heer Adriaen van Aelmonde, raet ordinaris van India, die voor weynige dagen, zoo als 't lant van dese cust aendeden door de doot de Comp^e synen dienst ontruct ende weghgenomen is, sulcx door de scheepsopperhoofden 't doode lichaem, in een loode kist wel versien ende gebalsemt geleght synde, hier mede brengen’. Dagh-Register gehouden int Casteel Batavia, Anno 1956, p. 124. 'n Paar dae later is die stoflike oorskot met die nodige seremonie - ‘als een ordinaris raet van India competeert’ - in die Stadskerk van Batavia ter aarde bestel. Ibid., pp. 125-126.

3. toegeroep, gepraai.

4. Die kaptein onder wie se sorg Van Riebeeck se twee seuntjies die volgende jaar na Nederland sou reis.

[p. 28]

Op Cortenhoeff voer schipper Luyt Pieters ende boucqhouder Salomon Sanderaer, uytgeseylt dato voorsz. in compagnie van de Parel, etc., met 67 coppen, daervan 1 overleden. Hebbende altijt bij de Parel gebleven, item oock Zuylen, uytgeseylt in⁺ compagnie ende op dato voorsz. met 26 coppen ende twee van de Parel overgecregen sonder een man op reyse verlooren te hebben.

Comende den E. Heere van Almonde desen avont (door den Commandeur tegemoet gevaeren sijnde) noch selffs in persoon aen landt.

Heden is overleden eenen sergant van 't schip de Provintie, hier sieck gebleven, genaemt Johannes Hulman van Amsterdam

Sondagh, den 23 dito, heeft het den ganschen dach heel stijff gewaeyt van de Z.Z. Oosten.

24 dito, wat sachter.

25 dito, fray, stil weer. Is op des Commandeurs versoeck ende bij mijn Heere van Almonde en de Breeden Raedt toegestaen 't bootjen Zuylen nae St.-Helena te senden ende den voorbijgeseylden reys^1., etc. voor de Caep hier te haelen, achtervolgens resolutie bij d' opgemelte Sijn Ed. en de Raedt daerover heden specialijck genomen^(m), bij dewelcke gister oock goedtgevonden is den capitein Thomas Margan op 't Engels jacht den Dolphin, vermits sijn hoogen noot, etc. te accommoderen met 1 ancker van 1390 lb., 1 touw van twaelff duym ende 6 rollen seyldoek, mits betalende nae 't accoordt met schippers te maecken ende daertoe gecommitteert^2..

Dese morgen is van sieckte overleden een trompetter, genaempt Jan de Beer, van 't schip Prins Willem, hier verleeden geweest.

Sijnde oock op dato door opgemelte^3. Sijn E. gedepescheert 't schip Aernhem om met den eersten goeden wint nae Batavia te vertrecken.

26, 's morgens regenachtigh weer en de wint Noord-West met regen, doch deselve schijnende te willen ophouden, is mijn Heere van Almonde, beneffens eenige schippers ende coopluyden, met den Commandeur in 't landt gegaen besoecken ende besichtigen al der vrije luyden landrijen, bosschagies, etc., 'twelcke effectueerden, doch 's avonts seer nat thuys quaemen, alsoo den regen, 's middaghs weder begonnen, tot 's avonts aengehouden had.

⁺ 27 dito, weer ende wint als vooren, is Mijn Heere van Almonde eens aen boort gevaren.

28 dito, noch al redelijcke, stijve N.Weste-coelte met regen. Quam op dato wel binnen op de rheede te arriveren 't jaght Hogelande van de Camer Zeelandt, 6 December anno verleden uytgeseylt met 154 coppen, daeronder Pieter Pouwels Andriese Steenhouwer en de bouckhouder Johannis Polder, van welcke voorsz. coppen gestorven sijn 23, hebbende de Sierleonas aengeweest omdat in den eersten al 16 man heel vroegh verlooren ende over de 50 siecken te coy had, sijnde de resterende 7

+ 676

1. rys.

(m) Die notule van hierdie vergadering van die Breëraad is nie onder die Kaapse argiefstukke terug te vind nie; dit het blykbaar onder die papiere van Van Aelmonde se vloot bly berus.

2. d.w.s. die skippers is daartoe gemagtig.

3. So in K.H - en Brill - het: daerop gemelte.

+ 676v

[p. 29]

naderhandt overleden, ende den 23 January vandaer gescheyden, voorts nergens meer aengeweest als nu hier met redelijcke gesont volcq, waertoe de vereyschte ververssing verordineert is alle dagen aen boort te schicken. Had gister een cordt^1. schip gesien Westwaerts van de wal af oversteeckende, waeruyt gepresumeert wordt, dat het een Engels schip sal sijn geweest, die wel van de Caep blijven mogen, alsoo men doch maer quellinge van haer heeft.

Op dato sijn oock de fluytschepen Ulisses ende Loenen affscheydt gegeven om met den eersten goeden wint nae Batavia te vertrecken.

29, 's morgens noch al regenachtigh weer ende westelijcke wint als vooren tot belet van Aer<n>hem, Ulisses ende Loenen<'s> vertreck, wesende Zuylen heden mede affscheyt gegeven om ten eynde voorsz. nae St.-Helena te vertrecken⁽ⁿ⁾.

Sondach, 30, 's morgens stil weer, is bij d' E. Heer van Almonde aen 't schip de Parel den Breeden Raedt beroepen ende in deselve voorgecomen wesende clachten van den schipper des fluytschips Ulisses, dat denselven onder andre neffens meer saecken gisteravondt met sijn stuyrman hadde moeyten gehad, soo verde dat ten laesten hantgemeen waren geworden, is geresolveert dien stuyrman tegen den stuyrman van de fluyt Loenen te verplaetsen om rust, vreede ende te beter ordre op voorsz. Ulisses te doen houden, cunnende de voorsz. gedepescheerde schepen vermits de continuerende westelijcke windt heden mede noch niet vertrecken.

Ultimo dito, 's morgens 't lughjen noch al westelijck met moy weer ende 's naemiddaghs, wesende West-Z.West, sijn daermede t'zeyl gegaen 't schip Arnhem ende de fluyten Ulisses ende Loenen naer Batavia, daer d' Almogende hun salvo wil geleyden.⁺

1. Met kort (d.w.s. gereefde) seile? Vgl. WNT VII, 5694. Die betekenis is onduidelik.

(n) Vgl. brief van die Kaapse owerheid aan Gysbert van Campen, assistent op St. Helena. C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, p. 961. K.A.

+ 677