Het menschelijke beeld van Willem Kloos

[p. 175]

Twaalfde Hoofdstuk
De Bibliotheek

Oorsprong

Van zijn vroegste kindsheid af waren boeken Willem's liefste bezit. En toen hij eens, zeer goedkoop, een partijtje loshangende Engelsche uitgaafjes machtig was geworden, heeft hij die zelf op de keurigste wijze ingebonden, met behulp van karton en bruin kaftpapier.

Dit zou men gevoegelijk de ‘oorsprong’ zijner latere Bibliotheek kunnen noemen!....

Toen hij later de ‘echte’ uitgaven kreeg van deze auteurs (zooals hij het zelf noemde) heeft hij successievelijk zijn eigen-verzorgde productjes weggegeven. Maar, gelukkig! er is toch iets van in zijn Bibliotheek bewaard, n.l. de drie deeltjes van Chrysal, or the Adventures of a Guinea, wherein are exibited Views of several striking Scenes, with interesting Anecdotes of the most noted Persons in every Rank of Life, through whose Hands it has passed. By an Adept.

En achter Adept heeft hij zelf den naam van den schrijver bijgeschreven, op het titelblad: C. Johnstone.

De drie deeltjes toonen de netheid en het geduld van den jeugdigen verzamelaar bij het inbinden, en op den rug heeft hij met keurige drukletters geschreven:

Chrysal
or the
History
of a
Guinea.

Al spoedig schafte hij zich de goedkoope Dick's Editions aan, waarin men, voor enkele stuivers, complete schrijvers vinden kon: Shelley, Shakespeare, Byron, Scott, - weliswaar in een miniatuurdruk, wat echter voor sterke jonge oogen geen bezwaar was. Wat

[p. 176]

ging er boven het in eigendom hebben van al deze beroemde auteurs?

Ook de Universal Bibliotheek stelde hem in de gelegenheid, alweer zeer goedkoop, tal van Duitsche schrijvers te verkrijgen, van vroeger en later tijd, zoowel Walter von der Vogelweide, als de la Motte Fouqué, das Nibelungenlied als Leisewitz, enz. enz. En wát hij vond, interesseerde hem, en las en bestudeerde hij, en deze vroegste lectuur heeft den grondslag gelegd voor zijn latere ontzaglijke kennis van de wereldliteratuur. Ook goedkoope Fransche uitgaafjes wist hij op te sporen, b.v. een complete Balzac à 10 cts het deeltje, en een geïllustreerde editie voor enkele stuivers, herdrukken van Bourget, Amédée Achard, François Coppée, Prosper Merimée.

Het Begin der Verzameling

Toen Willem Kloos als student op kamers woonde, was hij een ijverig snuffelaar bij de boekenstalletjes in de Oudemanshuispoort, en bezocht hij ook de Amsterdamsche boekenveilingen van Theodoor Bom in de Kalverstraat.

En zoo gelukte het hem langzamerhand tal van boeken in zijn bezit te krijgen, die hij vroeger alleen op de Universiteitsbibliotheek of het Leesmuseum ter lezing had kunnen krijgen.

En nòg later, als Secretaris van De Nieuwe Gids, gewerden hem talloos veel recensie-exemplaren, zoodat zijn bibliotheek verrijkt werd met, heden, nog maar hoogst moeilijk machtig te worden eerste drukken.

Ook kreeg hij van vrienden en bekenden dikwijls een boek cadeau. Dominé Perk o.a. schonk hem veel uit de nalatenschap van zijn zoon Jacques, waaronder het door Willem Kloos hoog op prijs gesteld boekwerkje, de vertaling van Keats' Hyperion, door den broeder van Jacob van Lennep, den heer W.W. van Lennep, Wethouder van Amsterdam. Ook Potgieter's Florence, en hij kreeg den completen Goethe terug, dien hij indertijd aan Jacques present had gedaan.

Als Secretaris van De Nieuwe Gids kon hij natuurlijk ook aanvragen, wat hij wilde, en zoo verwierf hij bijv. Le Vierge van Alfred Vallette, Les Chants de Maldoror van den Comte de Lautréamont (pseudoniem van Isidore Lucien Ducasse), Dowden's vermaarde ‘Life of Shelley’, verschillende werken der Duitsche romantici en zoo meer.

Toen Willem Kloos trouwde, bracht hij vier gevulde boekenkasten mede ten huwelijk, die zeer veel interessante werken bevatten.

Om één voorbeeld te geven: hij had als jongmensch bij een opkooper de tiendeelige editie weten te verwerven van Montaigne,

[p. t.o. 176]

Op Eyk en Duynen 4 April 1938

[p. t.o. 177]

[p. 177]

voor de somma van.... één gulden. Deze uitgave van Le Jay, Libraire rue Saint Jacques, au Grand Corneille, in antieke bandjes van 1774, is tegenwoordig vijftig maal zoo veel en méér waard, dan hij er voor betaalde.

Door zijn uitgebreide kennis was het Kloos mogelijk op boekverkoopingen steeds de juiste keuze te doen, en daar hij zoo dikwijls op aucties kwam, wist hij ook precies, wat hij voor zijn aankoopen kon en mocht besteden.

Ja, het kwam voor, dat hij beter de waarde van boeken bepalen kon, dan de auctionaris zelf. Eens gebeurde het, dat hij in een catalogus een pak Duitsche auteurs zag geannonceerd, waar de meest bekende schrijvers in waren verzameld: Schiller, Goethe, Lessing, Körner, Kleist enz. maar.... waarin hij ook een editie ontdekte van.... Klinger, den Urheber der Stürmer und Drängerperiode door zijn tooneelspel Sturm und Drang, en die zóó zeldzaam was, dat zij bijna nooit voorkwam. En hij verwierf deze dus op aangenaam-goedkoope manier!....

Een andermaal zag hij, dat de veilingmeester den beroemden brief van Oscar Wilde aan Lord Douglas: In carcere et vinculis, had bijgepakt bij onbeduidende werkjes, als: Schetsen met de pen van Alexander Verhuell e.d. Deze brief, die niet had uitgegeven mogen worden, is op het proces tusschen den beschuldiger, den marquis van Queensberry, en den beschuldigde Oscar Wilde, vóórgelezen, door een toehoorder opgeteekend, en toen, in het Duitsch vertaald, verschenen. Van dezen brief is De Profundis een gedeelte, door Wilde zelf voor de pers bewerkt.

Dat Willem Kloos de hoogste belangstelling had voor de klassieke literatuur bewees hij door zooveel mogelijk Teubner's te verzamelen. Maar langzamerhand schafte hij zich b.v. verschillende edities van den door hem zoo hoog vereerden Plato aan, en een groot aantal studies over hem; maar ook de Neo Platonici bestudeerde hij met intense aandacht, en elk nieuw deel, dat van Plotinos verscheen in de zeer goede Fransche editie van Emile Bréhier, begroette hij met ongeduldige verwachting.

Langzaam maar gestadig wies zijn collectie antieke philosophie aan, waarin thans weinig namen ontbreken.

Van de Oratores bewonderde hij Cicero het meest, maar verzamelde ook alles wat hij krijgen kon van Demosthenes, Isocrates, en ook van de minder bekenden: Antiphon, Andocides, Lysias, Aeschinus, enz. Ook bezat hij de deelen der Oratores Attici en de Bibliotheca Oratoriam.

Juvenalis, Martialis, Persius, de hekeldichters, waren natuurlijk ook in de Bibliotheek vertegenwoordigd, en zijn collectie historieschrijvers moet welhaast onovertroffen worden genoemd. Daarin vindt men naast Plutarchus, Tacitus, Thycydides, Xenophon, ook Sallustius, Diodorus Siculus, Dio Cassius, Aulus Gellius, Cornelius

[p. 178]

Nepos, Paterculus en Florus, enz. enz. Onmogelijk is het alle namen te vermelden, Valerius Maximus, Herodianus, Quintilianus, Cassiodorus ontbreken evenmin als Libanius, Strabo, Polybius.

Natuurvorschers: Plinius, Galenus, Aeneas Tacticus, enz. vullen een geheele plank, en de boeken over Griekenland en Rome van om er maar een paar te noemen, Grote, Mommsen, Ferrero, Gibbon, Friedländer, Niebuhr, bewijzen den studielust van den verzamelaar, mèt de tallooze uitgaven der Geschiedenissen der Philosophie en andere naslaboeken van den meest verschillenden aard.

Bizonder interessant is de collectie der Greek Papyri, de Mystères d'Eleusis, Mithras, enz. enz. en de niet minder belangrijke verzameling over de Byzantijnsche Geschiedenis, werken over Byzantium, waarbij zich ook bevinden de werken van Anna Comnena, en dan boeken over de Etrusken, de Ptolemeeën, de Phoeniciërs, met Sanchoniathon, enzoovoort. Ook de Ulfila en de Vorschule zur Ulfila zijn in de Bibliotheek te vinden.

Over de Romeinsche Keizers is eveneens een bizondere collectie bijeengebracht. Das Weltreich der Cäsaren, werken van Suetonius, Seeck en Gregorovius; boeken over Nero, Agrippina, Tiberias, Hadrianus, Alexander de Groote, enz. Julius Cäsar, De Bello Gallico, met de studie van Napoleon III Vie de Jules César, met de Hollandsche vertaling in prachtuitgave.

Boeken-aucties

Uit den aard der zaak waren voor een boekenliefhebber als Kloos de groote boekverkoopingen een heerlijke gelegenheid, om zijn schrijvers te completeeren, nieuwe aanwinsten te maken van zeldzame uitgaven, of nieuwe ontdekkingen te doen.

Den hem gezonden catalogus bestudeerde hij uren lang, teekende direct alles aan, wat hem interesseerde, en deed dan een nadrukkelijker keuze, die aangevend met rood of blauw potlood. Dan maakte hij een lijst van de boeken, die hij op de kijkdagen wilde zien, en bepaalde de dagen, waarop hij persoonlijk komen wou. Liever dan comedie of bioscoop waren hem avonden, dat hij, in spanning de kansen afwachtte, die het lot hem gunnen zou. En hoezeer hij ook soms naar het een of andere werk ging verlangen, hij wist zich toch altijd te beheerschen, en als de prijs hem te buitensporig leek, zag hij van koopen af. Evenwel heeft hij op deze veilingen ontzaglijk veel geluk gehad, en heeft zijn inzicht en zijn zuiver oordeel hem in staat gesteld, een bibliotheek samen te brengen, die, als particuliere verzameling, geheel eenig is in Nederland.

Want.... Kloos specialiseerde zich niet slechts in de een of andere rubriek. Hij had niet louter en alleen belangstelling voor literatuur, hoewel dit zijn ‘hoofdvak’ was om het zoo maar eens te noemen.

[p. 179]

Neen, daarnaast bezat zijn groote liefde ook de philosophie. En de occulte wetenschappen èn de binnen- en buitenlandsche geschiedenis èn de religie in den uitgebreidsten vorm, èn de astronomie, met daarnevens de astrologie, èn de exacte wetenschap, èn de Oostersche geschriften èn het tooneel èn de kunst, hadden zijn voortdurende belangstelling, en werd zijn bibliotheek met ijver en diepgaande aandacht gecompleteerd.

Bij de beschrijving der Bibliotheek in haar geheel zal deze uitvoerig worden nagegaan en tot in details vermeld.

Naar de aucties nam Kloos altijd een handkoffertje mee, om de liefste aankoopen direct te kunnen meenemen. Storm, noch regen, noch sneeuw, noch vorst schrikte hem af, om de aucties bij te wonen, en eens zelfs, toen door het plotselinge ontvlammen van een lucifersdoosje in zijn hand hij zich deerlijk had gebrand, begaf hij zich met het gewonde lichaamsdeel in een foulard gewikkeld erheen!

Was de veiling afgeloopen, dan werden de boeken voor hem uitgezocht en op een tafel klaargelegd; opnieuw begaf hij zich dan naar het antiquariaat, om ze na te zien, en niemand was blijder dan hij, wanneer hij ze eindelijk thuis had gekregen.

Dan werden de boeken uitgezocht, soort bij soort, en terwijl hij daarmee bezig was, kon men hem telkens tevreden in zichzelf hooren mompelen: Dat is heerlijk.... En dat is óók heerlijk.... En dit heb ik al zoo lang verlangd....

En daarna werden alle nieuwe aanwinsten gecatalogiseerd. De catalogus der Bibliotheek bestaat uit dikke, gealphabetiseerde ingebonden deelen, voor elk genre een afzonderlijk boek: Oud-Hollandsch, modern Hollandsch, Duitsch, Fransch, Engelsch, Philosophie, Grieksch en Latijn, enz. enz. enz.

Vele vrienden, bekenden en bloedverwanten stelden aan Kloos, als zij hem een geschenk wilden geven, een bedrag ter hand, opdat hij daarvoor zelf de boeken zou kunnen koopen, die hij verlangde, wat hem natuurlijk hoogst aangenaam was, want het aanschaffen van boeken, waaraan men dan zijn heele verdere leven iets had, leek hem altijd de beste wijze, waarop men zijn geld kon besteden. En is het dat niet?.... Ieder rechtdenkende zal het daar toch zeker wel mee eens zijn!....

De Bibliotheek in haar geheel en in de verschillende afdeelingen

Het huis aan de Regentesselaan 176 te 's-Gravenhage bevat de kostbare verzameling, door Willem Kloos, in den loop van meer dan zestig jaren met de liefdevolste toewijding, de grootste zorg, en een

[p. 180]

kennis, zóó omvangrijk en zóó universeel, dat men er verstomd van staat, hoe één brein dit alles heeft kunnen omvamen, en met zóóveel degelijk weten en zóó'n gecultiveerden smaak, een zoo weergaloos-rijke collectie heeft vermogen te verzamelen.

Vrijwel het geheele huis, met het annexe tuinhuis, is gewijd aan het boek; elke kamer biedt weer nieuwe perspectieven, en wekt nieuwen eerbied en nieuwe bewondering voor de kennis, het geheugen, de belezenheid van den eminenten verzamelaar. De sfeer, de stemming, die heerscht in de geheele Bibliotheek doet aan, als kwam men in een sanctuarium, waar de hoogste schoonheid, de diepste kennis wordt aangebeden en gediend.

Het uitgebreidste deel der Bibliotheek en het belangrijkste, wat literatuur betreft, bevindt zich op de eerste étage.

Beneden, in de achtersuite, ziet men een boekenkastje met prachtuitgaven, zeer zeldzame exemplaren van verschillende schrijvers, en ook de prachtige, bijzondere uitgaven van Willem Kloos' werken zelf.

Maar in de hooge, groote boven-achterkamer verheffen zich langs de wanden tot aan de zoldering de vol-gevulde muurkasten, met de zorgvuldig-gerangschikte boekenrijen, elk uitgezocht naar hun eigen rubriek.

Daar vindt men in de eerste plaats, op weer aparte boekenplanken, de complete Jaargangen van De Nieuwe Gids in circa honderd gebonden deelen, met nog aparte jubileumafleveringen, N.G.-uitgaven, enz.

De werken van Willem Kloos zelf, zijn oorspronkelijke en zijn vertaalde, verschillende bundels van Jacques Perk, hun correspondentie met Vosmaer en de boeken over Kloos: het standaardwerk van Dr. de Raaf, Max Kijzer's studie over de Binnengedachten en Khouw Bian Tie's boek: Willem Kloos en de Dichtkunst, benevens een exemplaar van de Liefdesbrieven.

Langs dienzelfden kant bevinden zich de twee hooge boekenkasten met Grieksche en Latijnsche schrijvers, zooals deze reeds beschreven zijn in de vorige afdeeling van dit Hoofdstuk.

In overzichtelijke rijen treft men daar aan de wijsgeeren, met daarbij ook de Vor-Sokratiker, en het curieuse boek van Richard Kralik over Socrates en van Heusde's De Sokratische School, boeken van en over Epictetus en Epicuris, Pythagoras, enz. en allerlei andere zeldzame werken.

Aan de andere zijde van den schoorsteenmantel ziet men een kast met oudere en oude Hollandsche schrijvers. Vele deelen van Hofdijk en Staring en een belangrijke verzameling werken van en over Van Alphen. Een afzonderlijke plank bevat typische uitgaven als: De Ring van Gyges, Uit het Leven van een Lichtmis, Barend van

[p. 181]

Poederen, Gabriël Nothanker, Bruno Daalberg (de Wacker van Zon), De Binnenkamer van een Kruidenier (Lublink), Jongejuffrouwen (Boudewijn), Verhalen van Johannes, Verhalen van Jonas, Eduard van Eikenhorst, Drentsch Dorpsleven, Een Drentsch Gemeente-Assessor, Willem Hups, enz.

Ook vindt men hier vele der bekende dichteressen bijeen: Hadewijch, Anna Bijns, Anna en Maria Tesselschade, waarbij Roemer Visscher's zeldzame Brabbelingh; Anna Maria Schuurman, Juliane de Lannoy, mevr. Overdorp-Post, Catharina de Neufville, Jonkvr. van Sytzama; Mevr. van Streek, Petronella Moens, Mevr. Koolaart-Hoofman, Petronella de Timmerman, Francijntje de Boer, enz.

In deze zelfde kast kan men aantreffen verscheidene uitgaven van Revius, en de zes deelen van Het digterlijk Praaltooneel van Neerland's Wonderen, en de bekende van der Hoop's, vader en zoon; en de Poëzie van Goovaart Bidloo, en van Jacob Zeeus en van Antonides van der Goes, - maar het is natuurlijk ondoenlijk, om àlle hier aanwezige auteurs te vermelden! Genoeg, dat er verschillende uitgaven van den Schoolmeester zijn en een geheele collectie liedboeken, en dat op de grondplank, nog tal van literatuurgeschiedenissen, en naslaboeken zijn geplaatst o.a. het gemakkelijke Biografisch Woordenboek van Frederiks en van den Branden en het Aardrijkskundig Woordenboek van Servaas de Bruin, en zoo meer.

Naast deze kast hangt nog aan den muur een boekenrek met dictionnaires, encyclopaedieën, taalkundige woordenboeken, en allerlei andere uitgaven van deze soort.

Aan den overkant van deze kast ten eerste een Duitsche kast, waar allereerst een complete Goethe, met daarbij nog vele afzonderlijke en zeldzame uitgaven de aandacht trekt. Daarboven is een geheele plank alleen aan geschiedenissen van Faust gewijd, de oudste volksboeken, andere schrijvers, die Faust óók hebben behandeld, - een kostbare verzameling.

Twee planken zijn volgestapeld met werken over Goethe, waaronder de vermaardste schrijvers; ook de brieven van Goethe's Moeder, en ook de boeken over haar, en de brieven van mevrouw von Stein, en Bettina von Arnim's Goethe's Briefe an einem Kinde, en.... Maar alweer: het is onmogelijk, alles op te noemen van deze buitengewoon rijke collectie.

In deze zelfde kast vindt men ook hetzelfde van Schiller: eerst de complete auteur (met daarbij ook het curieuse boek Der Geisterseher, waaraan, daar het onvoltooid is achtergelaten, later door Hanss Heinz Ewers een slot is gemaakt); een groote verzameling werken, die over Schiller geschreven zijn.

Prachtige uitgaven zijn hier, bijv. van August von Platen, benevens zijn dagboeken en zijn brieven; hetzelfde van Friedrich Hebbel, van Hölderlin. van Heinrich Heine.

Leopold Schefer, Heinse, Grillparzer, Bürger, Körner, Eichen-

[p. 182]

dorff.... alle bekende schrijvers zijn hier vertegenwoordigd, ingebonden, en handig voor het grijpen.

De onderste plank is ingeruimd voor Fransche naslaboeken: Essays, Bloemlezingen, Lexicon's, Literatuurgeschiedenissen, enz. der Fransche kast, die zich naast de Duitsche bevindt.

Deze kast is al een bibliotheek op zichzelf. De werken van Paul Verlaine, met een ontzaglijke menigte geschriften over hem, waarbij bijv. een boek met teekeningen van Verlaine zelf en andere curiosa en de nieuwste levensbeschrijvingen over dien dichter.

Hetzelfde van Arthur Rimbaud....

Hetzelfde van Charles Baudelaire.... met zijn brieven en dagboeken, en de tallooze boeken over hem, in de nieuwste verschijningen. In de catalogus telt Baudelaire niet minder dan 29 nummers, Verlaine eveneens 29 en Rimbaud 23 nummers.

Een complete Jules Renard, Edmond en Jules de Goncourt, Stendhal, Piere Louys, Gustave Flaubert, Barbey d'Aurevilly, Villiers de l'Isle Adam.... werken van Jean Lorrain, Camille Lemonnier, Huysmans, Catulle Mendès, Barrès, Alfred Vallette, Musset, Maeterlinck, Boileau, Marivaux, enz. vullen de hoogere planken.

Een smalle plank is vol gezet met kleine luxe-deeltjes van Millevoye, Leconte de Lisle, Florian, de beroemde Voyage d'Anacharsis, verschillende Pucelle's, enz.

En verder bevat deze rijke kast de Banville, Gustave Kahn, Klingsor, Léon Dierx, Hervieu, Hégisippe Moreau, Tristan Corbière, Maurice Rollinat, Raynaud, Verhaeren, Mallarmé, Marcel Schwob, Henri de Régnier, de Hérédia, Sully Prudhomme.... den completen Gérard de Nerval, Jules Laforgue, Théophile Gautier, de Vigny, Delavigne, André Chénier, Béranger, Malherbe, Delille, enz. enz.

De grondplank bevat wederom naslaboeken, Studies, Literatuur, Geschiedenissen, Bloemlezingen der Fransche letterkunde.

Daarnaast vindt men twee Engelsche kasten. De eerste bevat de unieke verzameling Shelleyana; edities en werken van Shelley zelf tellen in den catalogus 72 nummers, en de boeken over hem 55 nummers. Een geheele plank is gewijd aan degenen, die met Shelley persoonlijk in verbinding stonden: zijn vrouw Mary Shelley, met eenige harer romans o.a. Frankenstein, welk verhaal zich tot op heden gehandhaafd heeft, ja, zelfs is verfilmd, en dat Michaël Egremont aanleiding gaf tot het schrijven van zijn roman The Bride of Frankenstein, hier eveneens aanwezig; zijn schoonvader Godwin, en de moeder van Mary Shelley, Mary Wolstonecraft.... Dan staan hier ook de vertalingen van Shelley, en de deelen van het tijdschrift The Liberal (hoogst zeldzaam) dat onder redactie stond van Byron, Shelley en Leigh Hunt.

Al Shelley's vrienden zijn ook vertegenwoordigd: Thomas Lovell Beddoes, Leigh Hunt, Peacock, Trelawney....

[p. 183]

De verzameling over Keats is ook belangrijk, en bevat de nieuwst uitgegeven Letters of Fanny Brawne aan Keats; en eveneens is hoogst uitgebreid en interessant de collectie van en over Byron.

Deze kast is ook de plaats van Robert en Elisabeth Barrett Browning, en een groote menigte werken van en over dit kunstenaarspaar. En Wordsworth.... van en over; en Coleridge.... van en over.

En op hoogere planken vindt men: Pope, Milton, Dryden, Sir Philip Sydney, enz.

Op de grondplank zijn geborgen de prachtige vertalingen van Dante, de hoogst-zeldzame van Hacke van Mijnden en van Philaletes (Kroonprins Johann van Saksen) van Boeken, van Verwey e.a. en vele studies over Dante, van Bierens de Haan e.a.

De tweede Engelsche kast is eveneens zeer belangrijk door verschillende werken van James Joyce, waaronder zijn even beroemde als beruchte Ulysses, in Fransche en Duitsche pracht-uitgaven, en studiewerken over hem. Daarnaast bevindt zich de mysticus William Blake (die toen niemand in Nederland hem begreep of bezat, door Willem Kloos reeds opgemerkt, bestudeerd en verzameld werd).

Op de bovenste plank vindt men werken van Cowley, Kolcott, Drayton, Hogarth, de curieuse Piers Ploughman (Spurgeon) enz. enz. De tweede biedt een typische verzameling van de Percy Anecdotes en Percy Relics, de Ingoldsby Legends (die van Zeggelen inspireerden tot zijn rijmverhalen) enz. enz. De derde plank is de plaats van de eerste thriller's: The Monk van Lewis (dat zóó'n vogue kreeg, dat de schrijver later altijd Monk Lewis werd genoemd); Tales of terror and wonder; The Tale of terror, Mrs Radcliffe: The Mysteries of Udolpho, enz. Ook vindt men hier de Tours of Dr. Syntax; The Doctor; The Mabinogion; The complete Angler (Walton); Religio Medici (Browne) en The History of a Guinea, Chrysal, gebonden door Willem Kloos zelf en de Duitsche vertaling ervan; Anatomy of Melancholy (Burton); the Anatomy of Bibliomania (Jackson).

Een geheele plank bevat werken van en over Oscar Wilde, met zeer zeldzame en curieuse en prachtuitgaven.

Van Walter Pater heeft de Bibliotheek zeer vele en mooie uitgaven. En dan krijgt men: Hazlitt, Southey, Tennyson, Gray, Thomas Hood, enz. En wederom een geheele plank is gevuld met moderne en modernste dichters: Ernest Dowson, Rupert Brooke, Branford, Masefield, Robert Bridges, Ralph Hodgson, James Thomson, Foxworthy, enz. enz.

Ook vindt men hier de Poetry of the Anti Jacobin, van W. Pitt, Canning enz., en ook Owen Meredith, (de broeder van Bulwer Lytton).

Een prachtige collectie is die van en over Edgar Allen Poe, met luxe-uitgaven: The Dreamer, Israfel, enz. En die van Walter Savage Landor met de complete Imaginary Conversations en werken over

[p. 184]

hem. Ook Matthew Arnold is in zijn geheel vertegenwoordigd, evenals Francis Thompson, en geheele rijen van Swinburne. En dan nog in deze kast: de Praerafaëlieten William Morris, Ruskin, Dante, Gabriël Rossetti, en Christina Rossetti.

Maar nòg zijn er in deze kamer méér kostbare schatten. In een diepe muurkast is een geheele bibliotheek samengebracht, van en over Shakespeare en diens tijdgenooten.

Vele edities van Shakespeare, zoowel in zijn geheel als enkele tooneelstukken, ook in vertalingen, waaronder de b[ero]emde Duitsche van Schlegel en Tieck, en een ontzaglijk aantal werken over Shakespeare. De catalogus vermeldt 72 nummers, waaronder Kloos' eerste bezit: een Dick's Edition, het boek van Arthur van Schendel over Shakespeare, Koning Lear, vertaald door A. Roland Holst, Shakespeare door Victor Hugo, door de Lamartine; Doubtful plays of Sh. illustrated by old authors door Rushton; vele uitgaven en vertalingen der Sonnetten; de noodige boeken over de quaestie: Shakespeare - Bacon, en natuurlijk ook een Glossary en een Grammatica, en vele Levens van Sh.

Over Shakespeare noemt de catalogus bijna eenzelfde aantal nrs. Groote boeken, kleinere essays beschouwen Shakespeare èn zijn familie, èn zijn vrienden, èn zijn tijdgenooten van alle kanten, vermelden de bronnen, waaruit Sh. putte, spreken over Shakespeare's ‘Geheimnisz’, reproduceeren zijn doodenmasker, noemen de Pre-Shakespearean Comedies, enz. enz. Menigeen, die een dissertatie zou willen schrijven, zou hier alles en alles van zijn gading kunnen vinden over Shakespeare zelf en zijn tijdgenooten. Want ook deze laatsten zijn in rijke mate vertegenwoordigd: Ben Jonson, Massinger, Marlowe, Ford, Chapman; de pracht-uitgaven van Otway, Beaumont and Fletcher en Vanbrugh, en het groote aantal handige deeltjes van de Mermaid Series, waarin Congreve, Wycherley, Thomas Shadwell, Thomas Middleton, Webster and Tourneur, enz.

De bovenste planken worden ingenomen door de complete serie Samuel Johnson's Engelsche dichters, in de bekoorlijke, kleurige, leeren deeltjes; en de grondplank is volgestapeld met een menigte studies, bloemlezingen, encyclopaedieën, enz. enz. over Engelsche literatuur.

Maar nog veel meer boeken zijn in deze kamer geborgen, in vernuftige kastjes, die boven de muurkasten zijn ingebouwd. Rechts van de portebrisée Engelsche letterkunde, te weten: de lange rijen van Scott, Sterne, de Quincey, Defoe en Swift.

Rechts is gewijd aan de Duitsche literatuur, en bevat complete uitgaven van Mosen, Dingelstedt, Seherr, Jean Paul, Jung Stilling, Stollberg, Grimmelshausen, Matthison, Hamerling, Zimmermann, Gellert, Eberhard, Iffland, Wieland, v. Zedlitz, Langbein, Blumauer enz. enz.

In de voorkamer staan drie groote mahoniehouten boekenkasten

[p. 185]

met glazen deuren, en één, een geheelen wand beslaande, driedeelige boekenkast, met breede driedeelige onderkast.

In de eerste kast ziet men weder een geheel andere afdeeling der Duitsche literatuur. Namelijk een complete verzameilng der Duitsche Romantiker, voor wie Willem Kloos een bepaalde voorkeur bezat, en waarvan hij een uitgebreide studie had gemaakt. Vooral had hij lief de geestige, gevoelige, kunstrijke Achim von Arnim, die met zijn zwager Brentano de prachtige verzameling volksliederen Des Knaben Wunderhorn samenstelde, hier natuurlijk aanwezig. Een complete Ludwig Tieck; compleet ook het oeuvre van von Kleist in prachtuitgave, van Bettina von Arnim, van Varnhagen von Ense, van Clemens Brentano, van de la Motte Fouqué, van August Wilhelm en van Friedrich Schlegel en Novalis. Op de bovenste plank der rechtsche afdeeling van deze kast een groote verzameling werken over de Duitsche Romantik. De linkerhelft van deze kast bevat de werken van de Stürmer und Dränger: Lenz, Klinger, Grabbe, Leisewitz, Zacharias Werner.... en de schrijvers der zoogenaamde Schicksalstragödie, o.a. Maler Müller. Op de bovenste plank boeken over deze auteurs en hun werk.

Lagere planken zijn gevuld met: Bodenstedt, Mörike, Grün, Lenau, Freiligrath, Geibel, Rückert, Uhland, Immermann, Hoffmann, Ludwig, Lessing, Klopstock, von Scheffel enz. enz. enz.

Een geheele plank is gewijd aan Wolfram von Eschenbach, Walter von der Vogelweide, en tal van werken over deze en andere Middeleeuwsche dichters. En op de onderste plank een heel mooie collectie werken over Duitsche letterkunde, biographische woordenboeken, literatuurgeschiedenissen, bloemlezingen, enz. enz.

Daarnaast een Fransche kast.

Op een bovenste ingebouwde plank: Régnard, Rotrou, enz. enz.

Daaropvolgend lagere planken bevatten een complete Victor Hugo, Pascal, Mirabeau, Scarron, enz. Curieus zijn de werken van Louis Napoléon: Marie ou les Hollandaises, Lucien Bonaparte: La Cinéide; Louis Bonaparte: Extinetion du Pauperisme.

Volgende plank: Montaigne, la Bruyère, Destouches, Beaumarchais, Rostand in prachtuitgaven, terwijl ook de vrouwelijke auteurs: Madame et Mademoiselle Deshoulières, Me Desbordes Valmore, Made Ackermann, Me de la Fayette, hier een plaats hebben gevonden.

Lagere plank: Van en over Racine, Corneille (ook Thomas Corneille), Molière, enz. enz.

Dan: de complete Chateaubriand, Rochefoucauld, Diderot, en zijn beroemde correspondentie met Grimm, Marmontel, enz. Rémy de Gourmont, Sainte Beuve (waarbij Les Solitaires de Port Royal door André Hallays) Fénélon en Fontenelle, allen in complete uitgaven.

Daarnaast weder een Grieksche en Latijnsche kast, ditmaal over de literatuur. De bovenste planken zijn bestemd voor Grieksche

[p. 186]

grammatica's, Scolia hypomnemata, taalstudies, lexicons, dialecten, eigennamen, literatuurgeschiedenissen, Metrik, Bibliotheca Critica enz. Hier staan ook: L'Histoire du Paganisme van Boissier, met vertaling van Hartmann. En verder boeken en vertalingen in het Nieuw Grieksch.

Natuurlijk zijn vrijwel alle schrijvers der klassieke talen vertegenwoordigd. Virgilius in vele uitgaven, studies over hem, vertalingen, enz.; Homerus, uitgaven, studies, vertalingen; Horatius, uitgaven, studies, vertalingen; Sophocles, uitgaven, studies, vertalingen; Aeschylus, uitgaven, studies, vertalingen; Euripides, uitgaven, studies, vertalingen; Ovidius, uitgaven, studies, vertalingen en zoo ook van Aristophanes, Pindaros, Theocritos, uitgaven, studies, vertalingen.

Catullus, Tibullus, Propertius, Terentius.... Sappho, Anacreon, Alkaios.

Verder Bacchylides, en dan de Alexandrijnen: in de eerste plaats Kallimachos, en Hermesianax, Alexander Etoklos, Philetas... met boeken over de ‘Alexandrinerzeit’ van Süszemihl en Wilamowitz en Couat: Poésie Alexandrine, Matter: l'Ecole Alexandrine, enz.

Op een nieuwe plank bevinden zich: Plautus, Petronius, Lucianus. Fabeldichters: Aesopus, Phaedrus, enz. Dan komen Apulejus, Menander, Philemon, Lucanus, Lucilius, Herodas, Claudianus, Herodotus: de Muzen.

Achter deze boeken, op de tweede rij: Grieksche Anthologieën, Lyra Graeca, Comici, Bucolici, Fragmenten, enz. Ook: Orpheus en de Orphica. Dan de Grieksche roman: Daphnis en Chloë, Psyché enz. enz. Boven de boeken nog de curieuse uitgaven: Laus Asini, Laus Ululae en de Dionisiaques.

De onderste plank bevat een groote hoeveelheid diverse uitgaven, naslaboeken, enz.

Tusschen de ramen bevindt zich het antieke, notenhouten bureau van Willem Kloos' grootvader Amelse. Daarop de veertien deelen der Cambridge History of English Litterature en de vier deelen der Cambridge American Litterature, en nog eenige uitgaven over Engelsche literatuurgeschiedenis. En dan de vele deelen van den catalogus der Bibliotheek, zooals daar reeds over is gesproken.

Nu komen wij aan de driedeelige, mahoniehouten kast, die, rechts en links, uitgaven bevatten van curieuse of zeldzame uitgaven der Hollandsche literatuur. Een geheele verzameling antieke tooneelstukken, de werken van Hoffmann von Fallersleben, het Geuzenliedboek, den completen Bernagie, den completen Jan Luiken, de drie zware deelen van Prudens van Duyse's Het oude Nederlandsche Lied; vele kostbare oude liedboekjes, een groot deel Refereinen der 16e eeuw enz. enz. enz.

Het groote middengedeelte bergt de lange rijen van den completen Potgieter, den completen Busken Huet, den completen Bosboom

[p. 187]

Toussaint, Schimmel, Wallis.... ook Bakhuizen van den Brink, Arnout Drost, en andere tijdgenooten, en, op hoogere planken Wolff en Deken; den Hollandschen Spectator van Justus van Effen en een geheele rij Arcadia's.

Ook vindt men hier nog een deel Parodieën van Dr. Schröder, en het omvangrijke boek van den hr. Sikemeier over Elise van Calcar, maar dat nog bovendien tallooze portretten en aanteekeningen over en facsimilé's van haar tijdgenooten in den uitgebreidsten zin des woords bevat.

De eerste afdeeling van de breede onderkast bevat: Römisches Staatsrecht van Mommsen; Klassische Philologie; Lexicon's; De Latijnsche taal; Grammatica's; Woordenboeken; Latijnsche Literatuurgeschiedenis en de Literary History of Rome; Latijnsche Critiek; Handbuch Altertumswissenschaft; Anthologieën; Companion of classical Texts, enz. enz. enz.

Het middengedeelte:

Prachtwerken over het Parthenon, de Acropolis, het Forum, over Ithaka, Grieksche Landschappen; Thebe; Kunstwerken en Studieboeken over Kunst. Les Fêtes romaines. Die Spiele von Griechen und Römer; Histoire de l'Art chez les Anciens; Greek vaze-painting; Griechische Götter und Helden; Abbildungen Symbolik und Mythologie.

Hier vindt men de Latijn-schrijvende Nederlanders enz. als: Rhunkenius, Valckenaar, Peerlkamp, Cobet, Wyttenbach, Scaliger, Barlaeus, Heinsius, v. Hoogstraten, Jacob van Haamstede, Hugo de Groot.

Ook Joannes Luzac: Lectionis Atticae; Athenaeus (Casaubon) Brandt: Leven van Hugo de Groot, enz. enz.

Boven de mahoniehouten boekenkasten zijn nog planken gebouwd tot aan de zoldering. Ten eerste vindt men hier geheele verzamelingen van en over Vondel, van en over Hooft, Huyghens, Brederoo, Cats, de van Haren's met een groot deel over het curieuse proces.

Verder: de Rijmkroniek van Klaas Kolijn; van Melis Stoke, enz. Verder: Spieghel, Dirk Potter, Henrik van Veldeke, Willem van Hillegersberg, Jan van Mandeville, Camphuysen, Maerlant, Coornhert, Marnix van Sint Aldegonde, enz. enz. enz.

De twee andere ‘bovenboekenkasten’ bevatten groote werken van allerlei aard; het beroemde woordenboek van Ducange, den Statenbijbel, met platen van Doré; vele Grieksche en Latijnsche uitgaven, enz. enz. enz.

Ook vindt men in deze kamer een zoogenaamde ‘kunstkast’, met interessante verzamelingen over Nederlandsche, Fransche, Duitsche, Italiaansche kunst, geïllustreerde prachtwerken, boeken óver en de verzen ván Michel Angelo, enz. enz.

En op de bovenste plank een kolossale collectie over en van Voltaire, en over en van de Carlyle's met hun brieven, enz. enz.

[p. 188]

Tenslotte nog de boven de muurkasten gebouwde kastjes. Rechts: een appendix voor Fransche literatuur met: Lamartine, Made de Sévigne, Volney, Rousseau en Montesquieu.

En rechts de Amerikaansche auteurs: Hawthorne, Emerson, Thoreau; Walt Whitman, Washington, Irving, Longfellow, Frank Harris, Booth Tarkington, e.a.

Een groote kast in het zijkamertje bergt alleen reeds een geheele en hoogst belangwekkende bibliotheek.

Op de bovenste plank: Spenser, Chaucer, Butler (Hudibras) Beckford (Vathek): werken van Boswell, Life, Letters; Boswell's leven van Samuel Johnson; De Engelsche Spectator van Steele en Addison; de dagboeken van Pepys en Evelyn enz. enz.

Tweede plank: romans van Fielding, Smollett, Richardson. Een prachteditie van Galsworthy. Goldsmith, Sheridan, Lamb, Felicia Hemans, Eliza Cook, de werken van Bunyan.

Derde Plank. Hier vindt men een hoogst interessante verzameling van en over den Marquis de Sade; van en over Alfred Jarry (le Père Ubu) van en over Maldoror, met Ducasse's complete werk; verschillende prachtuitgaven van Rabelais; de ‘Histoire Macaronique; Choderlos de Laclos' Liaisons dangereuses, met daarbij Mémoires van Cécile de Solange; dan vele boeken van Restif de la Bretonne, van Parny, van Crébillon Père et Fils.

Ook de vierde plank is bizonder belangwekkend, met de werken van Ronsard, du Bellay, Villon, Durfé, Dorat, Ducis, Racan. Voorts: Les Maîtres de l'Amour (Bibliophile uitgaven) Satires van allerlei aard. Vie des Dames illustres; Vie des Dames galantes. Hommes illustres; Decamerone, Pentamerone; Heptameron; Cent nouvelles nouvelles; Poésies de Marguerite de Navarre, en Contes; Les belles dames de Paris; Faublas; Tallemant des Réaux, Histoire merveilleuse (Fiquier.)

Vijfde plank: Piron, Duclos, Le Sage. Een prachtuitgave: La Chanson française in 10 deelen; Roman de la Rose, enz. enz. enz.

En tenslotte een geheele plank, gewijd aan Simrock's bekende volksboeken; Fransche, Duitsche en Hollandsche sprookjes; Perrault; La Fontaine; Uilenspiegel (verschillende uitgaven) verder: Roland; Bayard, enz. enz. enz.

Een mahoniehouten kastje is nog vol met naslaboeken: twee groote deelen spreekwoorden van Stoett; Liefdesbrieven van vele eeuwen; anthologieën: Ned., Fransch, Duitsch en Engelsch; repertoria over den godsdienst; synoniemen en homonymen, enz. enz. enz.

Op een hoogere verdieping is een archiefkamertje gelegen, waar men zich renseigneeren kan op elk gebied. Beroemde vrouwen; edelsteenen, meubelstijlen, culinaria, sport en spel; tooneel, cabaret, opera, muziek; handelsaangelegenheden, staatsvormen, kinderboeken, reisbeschrijvingen, enz. enz.

In dit domein bevindt zich ook de ‘Willem Kloos-kast’ waarin alle

[p. 189]

intieme souvenirs van hem geborgen zijn; een ontzaglijke verzameling portretten van hem, en opnamen bij alle gelegenheden; dan vertalingen van zijn verzen in Europäische Lyrik, Berühmte Dichter der Gegenwart, Lyrik des Auslandes, Die schönsten Verse aller Zeiten und Länder, Stimmen der Vöiker, Zeitgenossische Dichter, übertragen von Stefan George, - ook in handschrift, in couranten, enz. enz.

Een poëzie-album van Willem Kloos, waarin hij op de keurigste wijze, als jongetje verzen overschreef, die hem hadden getroffen.

Verschillende boeken, waarin iets van Kloos werd opgenomen of over hem geschreven: Binnendijk, Tekst en uitleg, Poelhekke, H.H.J. Maas, Tine Cool, A. Roosenberg e.a.

Grieksche Lyriek, vertaald ook o.a. door Willem Kloos.

Alles wat bekend was over de genealogie van Kloos, Hébert, met brieven, portretten, aanteekeningen, enz. Curiosa, een vouwbeen, een steen uit Noorwegen, Gedenkboek Willem Kloos; Gedenkboek Willem Kloosfonds. Muzikale composities op verzen van Kloos; couverten met serieuse verzen; schertsende gedichtjes; album, enz. met zeer intieme versjes. Pak met bescheiden over Audiënties, Cours, Hof-invitaties, enz. Ridderorden: Huisorde Koningin; Nederlandsche Leeuw, Commandeurskruis Kroonorde van België. Haar van Willem Kloos in zilveren doos. Chiromancie, met opname handen; Portefeuille met Diploma's, Pas, en andere bescheiden. Portefeuille met werk van Willem Kloos; Portefeuilles over het werk van Kloos; trouwring, ring van zijn Moeder, medaillon met kinderportretjes van Willem en Jeanne, en medaillon met groen van Shelley's graf. Eerste en laatste beurs. Teekening van Kloos van 1874. Pak verzen op Kloos, brieven en handschriften van hem; correspondentie over Vosmaer, over Jacques Perk, over De Nieuwe Gids; enquêtes over de Klassieken, over Oorlog en Vrede; over de Wereldbibliotheek, enz. Koperen schaal met ingeklopten naam; barnsteenen sigarenpijpjes, zilveren sigarenschaartjes; zilveren horloge, van opgespaard geld door Willem gekocht op zijn elfde jaar; microscoop, nog uit zijn kinderjaren; doos met vulpenhouders, penhouders van ivoor en zilver, enz.; zijn schaakspel; zijn leesglas, dat hij altijd gebruikte, als hij las, (want hij heeft nooit een bril behoeven te dragen, en kon nog heel goed zien te schrijven). En nog vele andere souvenirs, grappige en serieuse herinneringen, brieven, uitknipsels, gastenboekjes, afbeeldingen, enz. bewaart deze Willem Kloos-kast met de grootste piëteit.

Op den zolder is, langs de geheele lengte een groote houten bak gebouwd, die een enorme verzameling tijdschriften en bladen bevat, oude en moderne, en vele zeer zeldzame, die sedert lang hebben

[p. 190]

opgehouden te bestaan: La Plume, Das Literarische Echo, Simplicissimus, Gilblas, the London Mercury, The Bookman, de Kroniek, de mosgroene Amsterdammer, enz. enz. enz.

Dit is het deel der Bibliotheek, welke het ‘hoofdgebouw’ bevat.

Het Tuinhuis

Verbonden met een gang aan het ‘hoofdgebouw’, ligt het in den tuin uitgebouwde tuinhuis. Het bevat drie kamers; beneden een groote met twee ramen, en boven een kleinere en een nog kleinere kamer.

Beneden.

De tuinkamer, aan drie zijden met boekenkasten langs de wanden en voorzien van twee muurkasten, waarvan één zeer ruim en diep, bergt de philosophie, de geschiedenis, de occulte wetenschappen, de exacte wetenschap, den godsdienst, en.... nog veel meer.

Recht tegenover de deur ziet men de geschiedeniskast der algemeene geschiedenis, terwijl de daaraan grenzende zijkast de Nederlandsche geschiedenis bevat, met kostbare en zeldzame werken, ook Hofdijk's Ons Voorgeslacht, Prof. Blok's Gesch. v.h. Nederlandsche Volk, Dozy en de Roever, Prof. Jorissen, Fruin, Motley Rise of the Dutch Republic, enz. enz. Een groote verzameling over Willem van Oranje, en vele prachtwerken over ons Vaderland, ons Vorstenhuis, geschiedkundige persoonlijkheden, Diplomatie, Curiosa, enz. enz. Een geheele plank over de Middeleeuwen, een geheele plank Wereldgeschiedenissen. Voorts bevat deze kast groote werken over de Indogermanen, over de Inca's, Phéhistoire Orientale, The Celts, Indo Europaër, Thibet, enz. enz. En dan een merkwaardige collectie over Atlantis, voor welks geheimzinnige geschiedenis Willem Kloos een groote belangstelling had.

In de groote geschiedeniskast:

Een uitgebreide verzameling over de Fransche revolutie, eveneens over Napoleon, met Josephine, Marie Louise, Hertog van Reichstadt, het tweede Keizerrijk, Napoleon III, Eugénie; de Bourbons, de Fransche Louis', Histoire des Francs, Histoire des Gaulles, werken over Jeanne d'Arc (la survivance, enz.) en andere persoonlijkheden. Beroemde vrouwen.

Engelsche geschiedenis. Macaulay, Hume & Smollett. Vele boeken over Victoria en andere koninginnen.

Frederik de Groote, met al zijn werken. De Hohenstaufen. Duitsche geschiedenis. Vele boeken over Bismarck, enz. enz.

Verder vindt men hier de geschiedenis van de Stad Rome, van Sicilië, van Rusland, van Amerika, van Mexico, Peru, enz. Boeken

[p. 191]

over Cleopatra, over de Kruistochten, en vele werken over den wereldoorlog 1914-1918.

Daarnaast twee kasten over godgeleerdheid. Werken over Godsdienst en Godsdiensten. Kerkgeschiedenis, Katholicisme, Protestantisme. Wederdoopers, Afgescheidenen, Jezuïten, de Doleantie, het Réveil, Doopsgezinden, Dogmatiek, Atheïsten, Vrijdenkers, Agnostici, Israëlitische godsdienst, enz. enz. Zeer vele werken over God, over Jezus, over Godsdienst en wetenschap, over de Pausen, vele werken over Pausin Johanna, en een curieuse verzameling over de Pre Adamieten.

Groote verzameling over het Oude Testament. Groote verzameling over het Nieuwe Testament.

Een geheele plank belangrijke Diversen.

De Index; Religieuse Encyclopaedieën. Werken van en over: Dr. de Visser, Abraham Kuyper, v.d. Palm, Schaepman, Opzoomer, Hugenholtz, Bavinck, de Hartog, Bakels.

Een groote collectie over Luther, over Calvijn, over Augustinus, over Thomas à Kempis, François de Sales, Thomas van Aquino.

Renan, Lamenais, Bossuet, Massillon, Delitzsch, Schleiermacher, Strausz, enz. enz.

Geschiedenissen der Heiligen en der Martelaren. Kerkvaders en kerkelijke schrijvers: Clemens Alexandrinus, Cyprianus, Origenes en een geheele collectie over Keizer Julianus.

De zeer groote kast over philosophie bevat op de grondplank geschiedenissen der nieuwere philosophie, en naslaboeken van allerlei aard. Hollandsche philosophie van alle Hollandsche wijsgeeren, Erasmus, Spinoza, Bierens de Haan, Bolland, v.d. Bergh van Eysinga, Dr. Dèrmouw, Dr. Karel de Jong, enz. enz.

Alle kopstukken van de Duitsche wijsbegeerte, twee volle planken, met Vaihinger, Einstein en den zeldzamen von Baader, enz. enz. De Engelsche philosophie, met Huxley, Berkeley, Bacon, enz. De Fransche met Comte, Bergson, enz. enz. Dan: de mystieken: Ruusbroec, Böhme, Hamann, Meister Eckhart. Voorts: Steiner, Freud, Adler, Jung, Stekel, enz. enz.

Wedereen groote kast: over occulte wetenschappen, met werken over theosophie, anthroposophie, Christian Science, Methode Coué, enz. Over spiritisme, met Lodge, Myers, Kingsford, Tenhaeff, enz. enz. Over Occultisme, met Blavatsky, Leadbeater, Olcott, Annie Besant, enz.

Een enorme verzameling boeken over spiritisme, over geesten, spoken, enz.

Eenige werken over Vrijmetselarij. Boeken van Flammarion, Cagliostro, Nostradamus, Swedenborg, Balthasar Bekker, enz. enz.

Werken van Anker Larsen, Waldo Trine, Kierkegaard, Lombroso, Mantegazza, enz.

Een collectie boeken over de leer der getallen. Over droomen, over

[p. 192]

physiognomie, van Gall, en het 4-deelige standaardwerk van Lavater.

Een diepe muurkast is bestemd voor de literatuurgeschiedenissen van Kalff, Prinsen, Jonckbloet, enz. enz. en een groote menigte bloemlezingen, studieboeken over literatuur, essays, enz.

Dan een kostbare verzameling met prachtwerken, enz. over de stad Amsterdam en hetzelfde over de stad 's Gravenhage.

Voorts een gevarieerde collectie sociologie, met Quack's Socialisten, Marx' Kapital, Troelstra enz. enz. enz.

Een curieuse verzameling over vermaarde processen en geheimzinnige gevallen: Kaspar Hauser, l'Affaire du Collier, De Man met het ijzeren Masker, enz. Cartouche, Rinaldo Rinaldini (zooals men weet het werk van Goethe's zwager, den broer van Christiane Vulpius) in het Duitsch en in het Hollandsch, Der neue Pitaval; Martelwerktuigen der Spaansche Inquisitie; Der böse Blick, het groote werk daarover; Der Hexenhammer (3-deelige prachtuitgave) Gretna Green; Prodiges; en allerlei vreemdsoortige boeken van Leo Landuyt, Rensburg, Metta de Cock e.a. En diverse werken van allerlei aard, o.a. drie mooie deelen over de glasindustrie, over Papier, over de Boekdrukkunst, enz. enz.

Jaarboeken, Catalogi, Kalenders.

Veen's Auteurs; Levende Portretten; Haagsche Post; Telegraaf; Het Leven; de Loods. Over het P.E.N. Congres. Over Letterk. Tentoonstelling 1923. Verzamelwerken. Prachtuitgaven enz.

Op de eerste plank van de tweede muurkast: Astronomie (nieuwste werken van Jeans, Eddington, enz.) en Astrologie. Over de Hemellichamen, Was lebt auf den Sternen van Prof. Papp; Die Welträtsel gelöst.

De wereld. Ontstaan, bouw, ontwikkeling, Wetenschappelijke werken en brochures over atomen, electronen, de ether, het absolute nulpunt, enz. enz. Het groote werk: An outline of modern Science.

De Mensch. Man en Vrouw, L'homme, c'est inconnu van Alexis Carrel. Het sexueele Leven (Forel). Zedengeschiedenissen van alle volken en tijden. Zenuwleven. Zenuwlijden. Jeugd-problmen, Dagboeken, enz. Kinderleven, enz.

Oerleven. Plantenleven. Werken van Darwin, Häckel, Bölsche, Hellwald, Büchner, enz. Leven der dieren (Brehm's 5 deelen) over Bijen, Mieren, enz. enz.

Taal en taalstudie. Taal-cursussen. Verschillende soorten van spelling: de Vries en te Winkel, Marchant, enz. enz.

Tusschen de ramen is een Portrettenkast geplaatst, met zes vakken. Hollandsche, Fransche, Duitsche, Engelsche literatoren. Schilders, Musici, Philosofen. Poolsche, Zweedsche, Noorsche, Italiaansche auteurs, enz. Op deze kast een ijzeren kist met authentieke en unieke portretten der Tachtigers.

De grootere bovenkamer heeft ook langs alle wanden boekenkasten

[p. t.o. 192]

Opname der handen van Willem Kloos

[p. 193]

tot aan het plafond. Eerst een Engelsche kast, met op de bovenste plank: Popular Romances, Ghoststories, Tales of Terror, Detective novels, Weekend Books, Selected shortstories, enz.

Tweede Plank: Michaël Arlen, Thomas Hardy, Somerset Maugham, Osbert Sitwell, Edith Sitwell, George Moore, Compton Mackenzie. Virginia Woolf, Beatrice Harraden. Dagboeken van Margot Asquith, enz. enz.

Derde Plank: D. Lawrence. Katharine Mansfield, Middleton Murray, Rosamond Lehmann, Rose Macaulay, Victoria Sackville West, Elizabeth, Aldingston, Hemingway, Clemence Dane, John van Druten, William Black, Jerome K. Jerome, Margaret Irwin, Ethel Mannin, Sylvia Thompson, Susan Ertz, Daphne du Maurier, Edna Ferber, enz. enz.

Vierde Plank. Uitgebreide verzameling van en over George Eliot. Complete Fanny Burney, enz. enz.

Vijfde Plank. Prachtige en complete collectie over de Brontë's en al hunne werken. Jane Austen. Mrs. Gaskell, Mrs. Humphrey Ward, Countess of Blessington, Mrs. Henry Woord, enz.

Zesde Plank. Allernieuwste Eng. literatuur van Miller, Durrell, Brownrigg, Hanley, Cousins, enz. Aldous Huxley, Mencken, Willa Cather, Sheila Kaye Smith, Nora James, Verzameling van en over Miss Yonge. Radcliffe Hall; Rhoda Broughton, Ouida, Florence Barclay, Olive Schreiner, Miss Cholmondeley, Marie Corelli, George Egerton, enz. enz.

Zevende Plank: Anthony Trollope, Blackmore (Lorna Doone) Kipling, Barrie, de la Mare, Sinclair Lewes, George Meredith, Stevenson, Wells, Conan Doyle, Wilkie Collins, Mark Twain, Stephen Mc Kenna, A.P. Herbert, Hervey Allen, enz. enz.

Achtste Plank. Enorme verzameling van en over Dickens. Complete Thackeray, Kingsley, Bulwer Lytton, Disraëli, Charles Reade, enz. enz.

De Duitsche kast. Bovenste Plank. Theodor Storm, Auerbach, Gottfried Keller, Theodor Fontane.

Tweede Plank: Freytag, Gutskow, Felix Dahn, Georg Ebers, Paul Heyse.

Derde Plank. Spielhagen, prachtuitgave Gerhard Hauptmann, Detlev von Liliëncron, Stefan George, Wilhelm Raabe. Conrad Ferdinand Meyer. Max Nordau.

Vierde Plank. Verzameling van en over Rainer Maria Rilke. De Sacher Masoch's. Gustav Meyrink. Vicki Baum.

Vijfde Plank. Georg Hermann. Erich Maria Remarque. Walter Calé. Fallada. Schnitzler. Feuchtwanger. Richard Dehmel. Arnold en Stefan Zweig. Wassermann. Thomas en Heinrich Mann, enz.

Zesde Plank. Groote verzameling van en over Annette von Droste-Hülshoff. Gräfin Hahn Hahn. Carmen Sylva. Isolde Kurz. Waldemar Bonsels, enz. enz.

[p. 194]

Zevende Plank: Marie von Ebner-Eschenbach. Sudermann. Rosegger, Richard Vosz. Paul Lindau. H.H. Ewers. Der Heidekönig (Roman over Thijs Maris). Groote verzameling nieuwste Tauchnitz Edities, enz. enz.

Onderste Plank: Gustav Frenssen, Clara Viebig, Bertha von Suttner, enz. enz.

De kast linksom bevat in de bovenste helft uitsluitend de boeken en complete werken van Hollandsche schrijfsters. (Hélène Swarth, Henriëtte Roland Holst, enz. enz.) Oudere, nieuwere en nieuwste auteurs, waaraan nauwelijks één naam ontbreekt. De bovenste plank is nog gevuld met buitenlandsche oudere schrijfsters. En bij Hélène Swarth vindt men óók nog een werk van haar Vader (thans hoogst zeldzaam) Eduard Swarth: De Erfgenaam in de rechte Lijn.

De onderste helft is gevuld met Vlaamsche schrijvers en schrijfsters, een vrijwel complete verzameling van oude, nieuwe en nieuwste auteurs.

De kast daarnaast behoort aan de moderne Nederlandsche letterkunde: Couperus compleet, Herman Robbers, Heyermans, Frans Coenen, van Hulzen, Aart v.d. Leeuw, Henri van Booven; Henri Dekking, H. van Loon, Frits Hopman, v.d. Feen, v. Genderen Stort en de nieuwste namen: Roel Houwink, A. Roland Holst, Slauerhoff, Marsman, Kelk, Albert Kuyle, den Doolaard, Albert Helman, Antoon Coolen, Anthonie Donker, Alfred Haighton Erik West, F. Bordewijk, Johan Fabricius, Jan Campert, Leo Ott, Jan Mens, Karel Wasch, enz.

Nu komt men aan de breede dubbele kast der Fransche literatuur. Zou hier wel één bekende naam ontbreken? Complete Balzac, complete Zola; vrijwel complete Alphonse Daudet, met Léon Daudet en Ernest Daudet; Hector Malot, Octave Feuillet, Pierre Loti; vrijwel complete Guy de Maupassant, Marcel Prévost; een curieuse collectie over het Vie de Bohème, met Murger, enz. Anatole France, Saint Georges de Bouchélier, Sar Péladan, Claude Farrère, Mérimée, Coppée, Alexandre Dumas.... Paul Hervieu, Léon Frapié, Francis Jammes, Edmond Jaloux, Guillaume Apollinaire.... en de allermodernste auteurs: Marcel Proust, Louis Ferdinand Céline, Soupault, Claude Anet, Francis Carco, Maurras, Morand, Miomandre, Maurois, Mauriac, Montherlant, Mac Orlan, Paul Valéry, André Gide, Jules Romains, Romain Rolland, Blaise Cendrars, André Corthis, Duhamel, Barbusse.... enz. enz. enz.

Een complete Colette en ook een complete Willy, ook Victor Margueritte en Paul Margueritte.

Dan Made de Staël (van en over) George Sand (van en over) Jules Sandeau, Benjamin Constant.

Een prachtige verzameling Fransche schrijfsters, te beginnen met de hoogst zeldzame en curieuse Anaïs Ségalas, Sophie Arnould, Daniël Stern, Me. de Witt Guizot, Henriëtte Renan, Me de Genlis,

[p. 195]

Me de Krudener.... Henri Gréville, Sévérine, Pierre de Coulevain, Rachilde, Gyp, Marguerite Audoux, Lucie Delarue-Mardrus, Comtesse de Noailles, Princesse Bibesco, Marcelle Tinayre, Gérard d'Houville, enz.

En dan nog een geheele verzameling dichtbundels.

De onderste planken bevatten een collectie van de meest verschillende schrijvers, waaronder Eugène Sue, Paul de Kock, Ludovic Halévy, Bernhardin de St. Pierre, enz. enz. enz.

Weer een aparte kast bevat de Wereldbibliotheek, geheel uitgezocht: oorspronkelijke en vertaalde romans, wetenschappelijke werken, tooneel, schilderkunst, reizen, godsdienst, philosophie, enz. enz. En het oeuvre van Dr. Nico van Suchtelen en L. Simons en boeken over de W.B.

Twee planken dichtbundels tot de allermodernste toe.... Voorts een verzameling essays, critieken, enz. En een collectie zonderlinge boeken: Charlot s'amuse, Kranke Liebe, Die Liebe der Zehnjährigen, enz. enz.

In deze kamer vindt men ook de Nieuwe Gids-kast, waarin àlles is ondergebracht, wat eenigszins met dit tijdschrift in verband staat. Ten eerste een aantal complete jaargangen. Allerlei bescheiden over De Nieuwe Gids, brochures, overdrukjes, uitknipsels, prospecti, en bizondere N.G.-afleveringen, platen, enz. enz. Dan de tijdschriften: De Banier Red. Emants en Smit Kleine. Braga, 3 dln.; Astrea; Vrije Kunst; De Arbeid. Verder Joan Bohl Canzonen, Oera Linda Bok, Gids- afl. 100 j. bestaan.

Een buitengewoon groote verzameling boeken, brochures, pamfletten, enz. over De Nieuwe Gids.

En dan is de kast verder geheel gevuld met de werken der Tachtigers, ook van Emants, de Meester, Boutens, Leopold, Adriaan van Oordt, van Schendel, en allerlei curieuse uitgaven: Hemkes, P. Bruin, M. Coens Waalner, Bram van Dam, Doedes, Cosman, Gosler, de Chateleux, enz. enz.

En de werken van Diepenbrock, Derkinderen, Richard Roland Holst, Jan Veth, Charles van Deventer, Dr. Aeg. Timmerman, enz. Een ontzaglijk interessante kast van eminente historische waarde!

Nu komt men aan de laatste en kleinste kamer der Bibliotheek, maar die een zoo enorme hoeveelheid van de meest verschillende boekwerken bevat, - dat men dit kleine vertrek alleen al een geheele bibliotheek noemen kan!

De wanden zijn volgebouwd met boekenplanken, waarop zich bevinden: een geheele verzameling Almanakken; een geheele verzameling jongens- en kinderlectuur, met verschillende Robinson Crusoë, ook Sjouke Gabbes, een Holl. Crusoë.

De lagere planken zijn bezet met: Loosjes, Fokke Simonsz, van Winter, Lucretia van Merken. Den completen Jacob van Lennep, ook D. en C.; Josef Alberdingk Thijm, van Koetsveld, Haafner,

[p. 196]

S.J.v.d. Bergh, enz. enz. Complete Bilderdijk, met Vrouwe Bilderdijk, en vele uitgaven over hem. Ook Hofham. Da Costa. Tollens. Schaepman, Helmers, Spandaw, Borger, van Zeggelen, Messchert, Meyer, Withuys, enz. enz. Complete Multatuli, met allerlei uitgaven ook over hem; Mina Kruseman. Mijn Leven, enz. Rhijnvis Feith, compleet, Vosmaer (ook Jacob Vosmaer), Limburg Brouwer, Allard Pierson, Simon Gorter, Byvanck, J.H. de Veer, P.H. Ritter, Brooshooft, Jan Holland, Lodewijk Mulder, Cremer, enz. enz. M.A. Perk, C. van Nievelt, William ten Hoet, Hollidee, van Maurik, Piet Vluchtig, Koopmans van Boekeren, Fiore della Neve (daarbij ook de oude dichter van Loghem) Lapidoth, Lütkebühl, Lovendaal, Oude Heer Smits, enz. enz.

Beets, ten Kate, Hasebroek, Kneppelhout, de Genestet, Laurillard, enz. enz.

Onderste plank: de biografische werken van Witsen Geysbeek, Oude romans, Eigen Haard's, enz. enz.

Hoogere planken. Een uitgebreide verzameling Babylon, Assyrië, Egypte, Nineveh, Babel, enz. Islamisme, Koran, Mohamedanisme, enz. enz.

Hoogste plank: Spaansche literatuur. Italiaansche literatuur.

Aparte planken boven muurkast en deur: Tijdschrift De Vriend des Vaderlands. De Levensbode (van Vloten). Ned. Dichters. Geschiedenis der Letterkunde der 18e eeuw. Hollands Roem in Kunst en Wetenschap. Collot d'Escury: De Rederijker. Rhetorica. Dichtoefeningen van het kunstlievende Genootschap Studium scientiarum genitrix. De Rhapsodist. Morgenrood. Mengelingen van het Letterkundig Genootschap Oefening kweekt Kennis. De Herkauwer.

Hier een afzonderlijke kast voor Tooneel. Hollandsche, Fransche, Duitsche tooneelstukken; uit het Grieksch en Latijn, Spaansch, Italiaansch enz. Tijdschrift: Spectatoriale Schouwburg. Verhandelingen, Studies, enz. Werken van Scribe, Augier, Dumas Fils, Shaw, Ibsen, Souvestre, enz. Allerlei boeken van: Merckelbach, Simons, Balthasar Verhagen, Mendes da Costa. Hommes et Choses de Théâtre (Aderer); Mémoires van Mevr. Bouwmeester, Sarah Bernhardt met het curieuse Sarah Barnum.

En dan is er hier nog een muurkast, waarin verschillende literaturen zijn geborgen.

Ten eerste de Oostersche Letterkunde en Philosophie. Brahmanisme. Buddhisme. Bhagavad Gita. Kalidasa. Rigveda. Sakuntala. De Upanishads. Oostersche cultuur, enz. enz. Een enorme collectie! China, Japan, Perzië....

Voorts de Zweedsche, Deensche, Noorsche literatuur. Frederika Bremer, Flygare Carlen, Selma Lagerlöf, Sigrid Undset, Strindberg, Knut Hamsun (compleet) Andersen, Jacobsen, Linnankoski, Heinz Tovote, Hermann Bang, Karen Michaëlis, enz. enz. enz.

Groote verzameling Russische auteurs: Dostojewski, Tolstoi, Me-

[p. 197]

reskowski, enz. enz. enz.

Zal iemand deze beschrijving alleen maar kunnen lezen, zonder dat hij duizelen gaat, en hij stil wordt van ontzag? Is het te gelooven, dat één mensch zoo'n universeel brein bezat, en daarbij zóóveel kennis, smaak, belezenheid, om zóó'n Bibliotheek te kunnen samenstellen, die zóó oordeelkundig, zóó wetenschappelijk, met zóóveel fijne gevoeligheid en toewijding is bijeen gebracht? Deze Bibliotheek is al op zichzelf een levenswerk, - en het bouwen van dit monument vereischte een kracht, een beradenheid, een standvastigheid, zóóveel geest en karakter, als nauwelijks ooit in één mensch-alleen vereenigd zijn!....

Deze unieke Bibliotheek bevat voor de algemeene cultuur onvervangbaar materiaal, en zou studenten in alle mogelijke studievakken onschatbare diensten kunnen bewijzen.

En, als zij voor het nageslacht in haar geheel in stand kon worden gehouden, zou generatie na generatie er, in de toekomst, natuurlijk een dankbaar gebruik van maken.