Over-Ysselsche sangen en dichten

Opt veroveren van Todos os Santos.^*

Philippe, die door 't oost het westen hebt gedwongen,¹
Waer is u trotsen moet en mannelijcken roem?²
Ghy comt, voorwaer, ghy comt geweldich wt u sprongen³
Verliesende ws lants de wtgelesen bloem.

Ghy seydet, dat ghy hadt al willens toe-gelaten
Oost Indien u boel te worden u ontvrijt,⁶

* Opt veroveren van Todos os Santos: in Mei 1624 werd de Braziliaansche stad San Salvador (Bahia) aan de Allerheiligenbaai (= Bahia de todos os Santos) door Willekens en Piet Hein voor de Westindische Compagnie veroverd.

1 Philippe: Filips IV van Spanje (1621-1665); door 'toost het westen: door Europa Amerika.

2 roem: pralerij.

3 ghy comt wt u sprongen: uw sprongen zijn gedaan, het is uit met uw macht.

6 u boel: uw minnares (voor: slechts tijdelijk en onvolkomen beheerscht gebied).

[p. 31]

 

Maer met u echte vrou West-Indien te praten⁷

 

Dat sout ghy dulden niet, noch nu, noch geener tijt.

 

 

 

Ghy siet het tegendeel. sy valt ons inde ermen,

10

Sy lochent datse oyt u kende voor haer man.

 

Dat ghyse hebt ontschaeckt, dat horen wy haer kermen,

 

Maer datse voor noch na u liefde en gewan.¹²

 

 

 

Sy claecht dat ghy haer hebt de aerde heten delven,¹³

 

Met cluyten ende puyn haer schouderen gelae'n,

15

Sy claecht dat ghy haer hebt het diepste vande zelven¹⁵

 

Doen soeken, om alleen u gelt-sucht te versaen.^13-16

 

 

 

De lendenen met sout en brandend' peck besaeyet,

 

De voeten tegen t'vier lancksamelijck gesengt,

 

Den suyverlijcken hals met stricken omgedraeyet,¹⁹

20

Ja het geheele lijf verlammet en gecrenckt.^17-2020

 

 

 

O schoon America! die voor u soude sorgen

 

Als man en bruydegom (gelijck hy hem geliet)²²

 

Die socht u, sijne bruyt opsettelijck te worgen:

 

Hy heeftet meer gedaen, t'en is sijn eerste niet.²⁴

 

 

25

Nu is de cans gekeert. ontwoelet sijn u banden,²⁵

 

Ghy hebt den rechter voet alrede wt den stock,²⁶

 

En Maurits reyckt u toe sijn princelijcke handen

 

U heel te maken los van het Maraensche iock.²⁸

 

 

 

U wtgeputten schat sal dobbel tot u keeren,

30

U vrye heerschappy weer comen in sijn stant,

 

De vestingen gebout om u gants wt te teren³¹

 

Self sullen sijn een dwanck voor uwen dwingelant.

 

 

 

Wat meer is, Godes Soon siet neder wt de wolken

 

America, en sendt van verre plaetsen wt

35

Sijn ijverige boo'n, sijn coninclijcke tolken³⁵

 

U sonder argelist te maken sijne bruyt.³⁶

7 ‘maar dat iemand met uw echtgenoote (voor: volstrekt bezit) West-Indië zelfs maar praatte...’.

12 en: niet.

13 hebt de aerde heten delven: geboden hebt in de aarde te graven.

15 het diepste vande zelven (= daarvan, van de aarde): nl, in de mijnen.

13-16 deze strofe vermeldt 't slavenwerk, dat de Spanjaarden door de inboorlingen lieten doen.

19 omgedraeyet: omwonden.

17-20 dit couplet herinnert aan de Spaansche wreedheden.

20 verlammet: verminkt.

22 hem geliet: zich voordeed.

24 t'en is sijn eerste niet: want ook de Nederlanden zijn op dezelfde manier behandeld.

25 ontwoelet: losgemaakt.

26 stock: blok, waarin de gevangenen met hun voeten gesloten werden.

28 Maraensche: Spaansche (eig.: Moorsche).

31 wt te teren: uit te mergelen.

35 sijn ijverige boo'n; nl. de Calvinistische predikanten.

36 sonder argelist: zonder bedrog (in tegenstelling met de methoden der Inquisitie).

[p. 32]

 

Ontsluytet u gesicht, doet open uwe oren,³⁷

 

Hoe schoon is sijn gelaet! hoe minnelijck sijn woort.

 

Hy had u tot sijn lief, America, vercoren

40

Al-eer ghy van hem hadt het minste noch gehoort.

 

 

 

Hy heeft (al wistyt niet) voor lang' om uwer minne⁴¹

 

Gestreden totter doot, gestort zijn edel bloet,

 

En maeckt u doort geloof alhier een Coninginne⁴³

 

En namaels in sijn rijck een erve van sijn goet.⁴⁴

 

 

45

Lof sy u, Godes Soon, opbouwer uwer kercken!

 

Lof zy u diese hebt soo wonderlijck verbreyt!

 

U goedertierenheyt gaet boven al u wercken.

 

Lof zy u groten naem tot inder eeuwicheyt.

37 ontsluytet u gesicht: opent uw oogen.

41 wistyt: wist gij het; om uwer minne: uit liefde voor u.

43 een Coninginne: cf. Openb. 1:6 ‘die (nl. Christus) ons gemaakt heeft tot koningen en priesters Gode en zijnen Vader’.

44 een erve van sijn goet: cf. Rom. 8:17 ‘en indien wij kinderen zijn, zoo zijn wij ook erfgenamen, erfgenamen Gods en mede-erfgenamen van Christus’.

Opt veroveren van Todos os Santos. Hs. van Revius in C met plaatsaanduiding; opt veroveren van: eerst: opde victorie van.