De Tapoe

[p. 11]

III

Toen de zon 's middags een belangrijk deel van haar kracht verloren had, doorzochten drie manspersonen het achtererf. Ze zochten iets wat ze niet kenden en niet vonden.

‘Ze hebben tot de stam van die kokosboom schoongemaakt,’ zei Henry. Hij raapte de schop van de ene arbeider op en ging verder met het weggraven van de rommel om de stomp.

‘U had ze toch gezegd dat ze die stam zoveel mogelijk moesten weghalen, nietwaar pa?’ vroeg Marcel.

‘Ja,’ bromde z'n vader.

‘Daar waren ze ook mee bezig, volgens mij,’ zei Henry terwijl hij verder ging de rand van de tompoe in te snijden. Zijn schop stootte op steen. Hij schoof de afgehakte bijwortels weg en een hoek van gemetselde bakstenen werd zichtbaar. Henry keek ernaar en zei toen: ‘Hé, komen jullie kijken, gemetselde bakstenen onder die stam.’

Vader en Marcel kwamen kijken; vader hurkte en veegde de steen met z'n hand schoon. Ze zagen duidelijk de plaats waar niet lang terug een hard voorwerp een inkeping had gemaakt. De rij bakstenen lag niet horizontaal, maar liep schuin de grond in. Alleen de hoek die het hoogst lag, stak net onder de stam vandaan.

‘Dat lijkt me iets ouds,’ zei Henry.

‘Inderdaad,’ zei vader, ‘dit is vast en zeker uit de vorige eeuw. Kijk maar naar het cement dat gebruikt is en naar de kleur van de stenen.’

‘Net als bij die oude gebouwen in de binnenstad,’ merkte Marcel op. ‘Mischien ligt er een schat onder,’ vervolgde hij.

‘Ach, jij weer met je wilde fantasieën,’ merkte zijn broer op. ‘Zijn die Guyanezen hiervan zo geschrokken?’ vroeg hij zich vervolgens af.

‘Wie zou het ons met zekerheid kunnen zeggen?’ zei vader. ‘Ze leken me aardig van hun stuk en ik zie niet in hoe een stukje bakstenen stoep mensen zo kan laten schrikken.’

[p. 12]

‘Was het hier vroeger bewoond?’ vroeg Marcel.

‘Tja, bewoond......, hier was vroeger een suikerrietplantage. Na de afschaffing van de slavernij en na het Staatstoezicht heeft men nog een tijdje geprobeerd het zaakje in produktie te houden met contractarbeiders. Het mocht echter niet baten; de suikerprijs was gekelderd, de concurrentie uit de regio was moordend en de Europeanen haalden hun suiker ook uit bieten. Nee, deze plantage moet zo omstreeks 1890 aan de wildernis teruggeven zijn. Een deel ervan wordt nog steeds als citrusplantage gebruikt, maar dit achterste gedeelte werd verwaarloosd, totdat men het een aantal jaren geleden begon te verkavelen.’

De jongens hadden rustig geluisterd naar de uitleg van hun vader; hierover wist hij veel, aangezien hij als deel van zijn afstudeerscriptie de waterhuishouding van de oude plantages in Suriname had bestudeerd.

‘Ik vraag me af hoe zo'n gemetselde stoep dan hier terechtkomt; er waren hier op de plantage toch geen huizen van baksteen?’ vroeg Henry.

‘Wie weet,’ zei z'n vader, ‘er is hier zoveel gebeurd en gebouwd, zoveel waar we nu, nauwlijks honderd jaar later, totaal geen weet van hebben. Misschien zien sommige mensen deze restanten daarom als een djoembie of zo. Ach laten we verder gaan met de boel opruimen.’

‘Djoembie, djoembie, dat klinkt zo lekker spookachtig,’ grapte Marcel terwijl hij de hark ging halen, ‘djoembie tories, djoembie sani, voedoe djoembie, bonoe djoembie, waw.’

‘Ach, die maakt weer een djook van de zaak,’ mompelde Henry. Hij nam de zaak veel serieuzer; de uitleg van z'n vader had hem wel aangesproken.

Wat zou de geschiedenis van deze bakstenen zijn? Iets trok hem onweerstaanbaar aan. Hij besloot meer van de bakstenen bloot te leggen. De wortels van de kokos hinderden hem daarbij. Enigszins gepikeerd hief hij de schop hoog op met de bedoeling een flink

[p. 13]

stukvan de tompoe af te hakken. De schop ketste echter af en kwam met een slag op de bakstenen terecht. De kracht was zo groot dat één van de stenen barstte.

Op hetzelfde moment zag Henry slechts zwarte vlekken voor z'n ogen. Zijn adem stokte in z'n keel en z'n huid werd opeens ijskoud, terwijl hij van binnen gloedheet werd. Hij hief zijn gezicht naar de ondergaande zon; vaag zag hij door de donkere vlekken heen een lichtpuntje. Terwijl hij over zijn hele lichaam begon te transpireren, zakten de vlekken weg en kon hij de omgeving langzaam maar zeker waarnemen; eerst in een groenblauwe waas, waar beetje bij beetje de andere kleuren bij kwamen.

Toen voelde hij z'n trommelvliezen trillen, net alsof hij in een vliegtuig zat dat snel achter elkaar steeg en daalde. Hij kon nu wel weer goed zien, maar z'n gehoor was van streek.

Hij hoorde gezang van mensen, die op dreunende roffelmuziek refreinen zongen, het ritme werd versneld, wild opzwepend. Hij hoorde aan de ene kant mannen en aan de andere kant vrouwen zingen. Hij hoorde het geluid weggolven. De trilling ebde weg, vanuit z'n nek via z'n heupen naar z'n voeten. Het trilde zijn lichaam uit via de tenen.

‘Wat sta je te suffen alsof je het vanaf de rivier hoort donderen? Pa roept je en je doet alsof je doof bent. Geef me die schop, neem jij die kruiwagen. Heb je soms djoembies gezien?’ grapte Marcel met z'n broer.

Mechanisch gehoorzaamde Henry aan de opdracht van z'n broertje. Wankelend ging hij de kruiwagen halen, die ergens tegen het huis stond. Slingerend reed hij met het ding naar de plaats waar zijn vader en broertje een hoop rommel hadden verzameld. Terwijl hij liep, zag hij ineens zichzelf lopen, hij bewoog zich buiten zijn lichaam voort. Hij kon zien hoe hij deed, hij bestuurde zichzelf niet meer. Hij wilde lachen, volgens hem lachte hij ook, maar hij zag zijn gezicht met dezelfde wezenloze uitdrukking erop. Hij was z'n lichaam uitgegooid en hij moest toezien hoe z'n stoffelijk huis

[p. 14]

door een andere macht was overgenomen. Hij zag zichzelf lachen, terwijl hij daartoe geen commando had gegeven.

‘Dump deze rommel voorop, morgen huur ik een truck om alles weg te sjouwen.’

Vaag hoorde hij z'n vaders stem. Hij kwam dichterbij zijn lichaam dat stenen aan het laden was en opeens voelde hij z'n handen en de rest van z'n lichaam.

‘Je doet zo raar,’ zei Marcel die ook stenen en rommel in de kruiwagen gooide, ‘je bent zo afwezig en je ogen trillen zo vreemd.’

Hij keek z'n broer doordringend aan. ‘Wat is er?’

‘Ach....ahum....heghrehe gre....,’ hoestte hij. Het geluid dat hij daarbij voortbracht, leek echt niet op zijn eigen stem. Hij hoestte nog een paar keren en hoorde daarbij z'n vertrouwde stemgeluid terugkomen.

‘Eh....ik had een lichte duizeling, het is nu over,’ zei hij. De kruiwagen was overvol met stenen, de jongens hadden niet op de inhoud gelet. Geen van beiden zou dat gewicht ooit in z'n eentje door het nog mulle zand van het erf naar voren kunnen rijden.

‘Laten we wat stenen eruit....,’ begon Marcel. Hij stopte abrupt met praten, toen hij zag wat broerlief deed. Die had de kruiwagen even willen opschuiven; toen merkte hij dat hij het ding van z'n staanders kon lichten alsof er schuimrubber in zat. Met het grootste gemak ploegde hij er vervolgens mee over het achtererf naar voren. Marcel bleef verbaasd kijkend achter.

Ook de tweede overvolle kruiwagen reed hij met het grootste gemak naar voren. Hij hoefde de handvaten maar stevig vast te houden en de rest ging vanzelf. Halverwege de derde triep voelde hij echter opeens het volle gewicht aan z'n armen. Met een plof kwam de wagen in zijn ruststand te staan. Hij probeerde de zaak weer omhoog te krijgen, maar dat lukte gewoonweg niet. Gelukkig was hij uit het gezicht van de anderen; snel smeet hij bijna de helft van de lading uit de kruiwagen. Daarna kon hij, nog steeds met moeite, de wagen naar een eindpunt duwen en ledigen. Nadat hij het

[p. 15]

restant ook gedumpt had, bleef hij hijgend een poosje bij de puinhoop staan.

Toen hij met de lege kruiwagen terugliep, kwam hij deze keer vlak langs de tompoe en ineens zag hij dubbel. Het was alsof z'n ene oog naar iets heel anders keek dan z'n andere. Af en toe zag hij beide beelden over elkaar heen, net alsof je door twee op elkaar gelegde dia's keek. Dan schoven de beelden uit elkaar. Aan de ene kant zag hij de achtertuin van z'n pa, aan de andere kant zag hij bos, oerwoud, tropisch regenwoud en een rivier met een soela erin. Tussen de twee beelden flikkerde een fel licht. Naarmate hij zich verwijderde van de kokosstam, nam het licht in intensiteit af, het beeld van de rivier met de soela ergens in het oerwoud vervaagde eveneens.

‘Je gezicht is krijtwit,’ zei Marcel enigszins onthutst.

‘Krijtwit? Hoezo?’ hoorde hij zichzelf zeggen, ‘ik voel me wel wat moe na al dat tillen.’

‘Dat kan ik me best voorstellen, gunst, ik weet niet waar je de kracht vandaan haalt om zo'n zware kruiwagen zonder veel moeite naar voren te rijden.’

Henry maakte z'n broertje duidelijk dat hij de kruiwagen nu maar voor de helft moest vullen. En hij liep niet meer aan de kant van de tompoe waar bakstenen zichtbaar waren. Hoewel hij een beetje licht in z'n hoofd bleef, had hij de rest van de middag geen last meer van vreemde dingen...