Sile' sima'e (Lezenderwijs)

[p. 111]

16 Vriendschap

‘Nettie, als je erop staat........., doe maar wat je niet laten kunt.’

Dit geluid kwam vanachter de krant, aan het eind van de tafel.

Het gezicht van vader Ferra was niet te zien. Alleen zijn behaarde armen, die met de ellebogen op de tafel steunden, bevestigden dat hij aan tafel zat.

Aan de toon van vaders stem, en de manier waarop hij het binnenblad daarna omsloeg, kon men horen dat hij het gesprek als beëindigd beschouwde.

Met een verdrietig gezicht schoof moeder Nettie haar stoel naar achteren. Traag, stond ze op en liep zonder een woord te zeggen naar het aanrecht.

Aan de tafel zaten Carol en Lesley, de twee kinderen van het gezin, stil voor zich uit te kijken.

Mama en papa maakten weer ruzie over tante Annie. Meestal deden ze dat niet als de kinderen erbij waren. ‘Kleine potjes hebben grote oren,’ zei moeder altijd. Toch had de tienjarige Carol, van op een afstand, ze meer dan eens heen en weer horen schelden over tante Annie, de zuster van mama.

Carol wist ook wel waarom! Papa kon tante Annie niet verdragen. Hij had mama verboden om met haar zuster te bemoeien. Hij was van mening dat tante Annie de naam van de familie in discrediet bracht. Papa zei steeds dat hij, als staflid bij de Suralco, het niet kon hebben dat Annie en haar kinderen zich zo rot gedroegen. Bovendien was het niet de gewoonte dat een uurloner met zijn gezin bij stafleden over de vloer kwam. De man van tante Annie is een uurloner. Maar dan geen gewone. Hij werd meer dan ééns door de personeelschef van het bedrijf geschorst. Zoals papa dan zei: ‘Meer dronken, dan nuchter. Ze hebben het véél te goed.’ Dan had je nog Armand, de oudste zoon. Die was een half jaar geleden door de politie aangehouden wegens diefstal van enkele gereedschappen uit het magazijn van de Suralco.

Maureen, de oudste dochter van tante Annie, moest het in de ruzies ook vaak ontgelden. Zij was nu achttien jaar oud en had twee kinderen. Er werd in het bauxietstadje rondverteld dat de vader van de twee kinderen, de barbier uit de hoofdstraat moest zijn. Dat was een getrouwde man.

In het stadje bestond er een sterke scheiding tussen de stafleden en de arbeiders, de uurloners en de weekloners. De scheiding bestond niet alleen vanwege de aparte woonwijken; er waren ook gescheiden ontspanningscentra en voor de stafleden was er een speciale ingang naar het ziekenhuis. In het sociaal gedrag bestond die scheiding nog sterker en ging dwars door alle familiebanden.

Papa had Carol en Lesley verboden om met de kinderen van tante Annie te bemoeien. Zelfs het op straat groeten van elkaar vond hij niet nodig. Voor Carol was dat niet zo prettig. Ze zag Jolanda, het vierde kind van tante Annie, bijna iedere dag op straat. Wat zou er gebeuren als Carol en Jolanda, die van dezelfde leeftijd waren, het volgend schooljaar beiden op de Mulo school terecht kwamen? Er was in het bauxietstadje wel een aparte ‘stafschool,’ maar die was een lagere school. In het bauxietstadje was er maar één Mulo school, een openbare school waar ook de kinderen van de arbeiders kwamen.

[p. 112]

‘Carol, heb je je huiswerk al gemaakt?’ De stem van vader klonk nu vriendelijk.

‘Neen pa, ik ga direkt.’

Carol stond op.

De ruzie over tante Annie was vergeten.

's Avonds laat begon de ruzie weer.

Carol lag in haar bed, maar het geluid van de stemmen drong door de wanden van de kamer.

‘Het is, en het blijft mijn zuster Willem.’ De stem van mama klonk huilerig.

‘Ik heb je al gezegd, dat ik je niet tegenhoud. Maar de kinderen blijven thuis!’

Papa sprak hard en bevelend. ‘Willem, je bent onredelijk. Als het feest nog hier op het “plan” gehouden werd.

Wat is het bezwaar?’

Maar in Paramaribo.......................

‘Luister Nettie, jij en je hele familie laten me koud, maar mijn kinderen wil ik niet in die bende hebben.’

‘Willem je schijnt te vergeten dat het ook mijn kinderen zijn.

Ik heb ze al jaren van de familie afgehouden en ik vind dat ik nu het recht heb om ze mee te nemen!’

Mama sprak nu heel luid.

‘Doe wat je niet laten kunt Nettie, maar onthoud.... ik heb je gewaarschuwd!’ Een deur sloeg met een klap dicht.

Papa liep naar het balkon.

In de kamer kon Carol mama horen snikken.

Waarom mocht het niet? Stel je voor dat Carol later, als ze groot was, niet met Lesley mocht bemoeien. Carol kreeg de neiging om ook te gaan huilen.

De kinderen gingen toch mee naar het feest van tante Annie. Op een warme zaterdagmorgen, precies twee dagen na de ruzies in huize Ferra, vertrokken ze met mama naar Paramaribo. Papa hielp zelfs om de weekendkoffer te sluiten en bij het afscheid kregen Carol en Lesley een stevige brassa. Blijkbaar vond papa het tenslotte toch goed dat ze naar het feest gingen. Mama had ook water in haar wijn gedaan want toen ze op het punt van vertrek stonden zei papa: ‘Veel plezier, ik kom jullie vanavond om acht uur halen*.’ Dat betekende dat mama het bloemenbal van s'avonds niet zou kunnen mee maken. Papa was bereid zijn biljartavond op te geven om naar de hoofdstad te rijden. Dit om te voorkomen dat de kinderen te lang tussen de ‘bende’ bleven of, nog veel erger, dat ze bij Oma zouden overnachten.

Het feest werd gevierd ten huize van Oma Sofie, de moeder van mama en tante Annie.

Toen moeder Nettie met haar kinderen arriveerde, waren er al aardig wat gasten. Voornamelijk familie-leden en goede vrienden van tante Annie.

‘Hai Nettie, dat is me een tijd geleden. Ik dacht al dat je te hoog was geworden, nu je man staflid is.’ Zo spraken de familieleden van mama.

Ze schenen het prettig te vinden dat mama eindelijk eens iets van zich liet zien. ‘Het is lang geleden, het is heel erg langgeleden,’ herhaalde tante Annie steeds weer

[p. 113]

toen ze mama omhelsde. Tante Annie was ontroerd. Het leek allemaal een beetje op het verhaal van de verloren zoon.

Er waren om precies te zijn, één-en-dertig kinderen op het feest. Kinderen van allerlei tantes. Carol ontmoette de meesten voor het eerst. Ze deden allemaal vrolijk. Carol werd opgenomen in de grote familie. Vooral Jolanda was lief. Ze nam Carol mee naar de keuken.

Uit beschuittrommels nam ze allerlei lekkernijen. Pindakoekjes, wafels en kaaskoekjes.

De rest van de morgen trokken de twee meisjes samen op. Jolanda vertelde van vroeger, toen zij en haar broertjes bij Oma kwamen logeren. Jolanda vertelde over ‘huisje spelen’ in de plee, achter op het erf.

Ze bracht Carol naar de plee. Naast elkaar zaten ze op de houten bank. De twee gaten waren afgedekt met houten deksels. Carol zat voor het eerst op een plee. Het had iets knus, deze kleine ruimte. De reuk scheen erbij te horen. Door de naden van de planken groeide onkruid naar binnen.

Zelfs de kakkerlakken, die langs de zijwanden kropen, hoorden erbij. Alle geluid van de feestvierders werd door de houten deur, buiten gesloten en de fluisterstem van Jolanda maakte het geheel tot een samenzwering. De nieuwe vriendschap groeide snel en hevig.

‘Vroeger speelden we hier ziekenhuis. Ik deed een groene kalebas onder mijn jurk. Zogenaamd was ik zwanger. Maureen was de vroedvrouw, die de bevalling leidde. Oma vond het natuurlijk raar dat wij zo graag hier speelden. Als de bevalling achter de rug was smeten we de kalebas in het gat’. Carol amuseerde zich. Ze kon slechts onderdrukt giechelen en ze keek Jolanda aan met ondeugend glinsterende ogen. Jolanda probeerde Carol een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld te geven. Ter demonstratie gooide ze een lege cup, waaruit ze kort daarvoor stroop gedronken had, in het gat. Er klonk een hol geluid. Het echoöde na.

Carol hield daarna haar hoofd boven de opening en probeerde in de donkere holte iets te ontdekken. Er steeg een sterke reuk op. Het was nieuw, deze reuk van gistende fecaliën. Carol genoot ook dáárvan.

‘Carol en Jolanda, wat doen jullie in die plee?’ klonk een stem.

Het spel was afgelopen. Hun geheim was ontdekt. De meisjes sloten zich weer aan bij de feestvierders. Het was etenstijd! Bruine bonen met rijst voor de kinderen.

Na het eten speelden de kinderen djoel op het erf. Jolanda en Carol deden niet mee. Zij mochten met z'n tweën, een in twee emailborden verpakt hapje van de feestmaaltijd, voor de buren bezorgen.

Om half zes 's middags gingen de meisjes samen in het bad. Ook dat was voor Carol een nieuwe ervaring. Geen douche, geen badkuip, maar een emmer water in een houten hok zonder dak. Om beurten goten ze met een beker water over elkaar uit. De familiebanden werden verstevigd... de vriendschap tussen de twee nichten groeide. Het was als een uitdaging na al de ruzies in huize Ferra. Na het bad besloten de meisjes van kleding te wisselen. Jolanda vond het heerlijk dat ze voor één keer mocht rondlopen in de mooie dure jurk van Carol. Niemand had er erg in behalve ...papa. Een uur eerder dan was afgesproken verscheen papa op het feest.

[p. 114]

Op het moment dat vader Ferra de woonkamer van Oma Sofie's huis binnenliep, stonden tante Annie en moeder Nettie om de meisjes en amuseerden zich over de verwisselde kleding.

Er ontstond een bijtende stilte.

Tante Mariene, oom Frank en neef Armand verdwenen achter elkaar door de deur, die naar de keuken leidde.

Het was alsof de komst van papa, een onheilsboodschap inhield. De ogen van vader Ferra keken onderzoekend rond en bleven op Oma Sofie hangen.

‘Dag moesje’. Het klonk niet vriendelijk, het klonk zakelijk.

‘Hallo Willem, ik heb je in geen eeuwen gezien.’

Oma keek vriendelijk. Aan Lesley, die bij het horen van papa's stem kwam aanrennen, gebaarde Oma dat hij een stoel moest halen.

Op zijn gemak bekeek yader Ferra de voorwerpen in de kamer. Tante Annie en mama waren stil.

Papa liep op Oma Sofie toe, gaf haar een hand en nam vervolgens de stoel van Lesley over. Hij ging zitten. Aan de jarige tante Annie gunde hij geen blik.

‘Willem, wat ga je drinken?’ Dat was mama.

Ze sprak zacht en voorzichting. Papa gaf geen antwoord. Haastig begon mama, alle dranken, die op het feest te krijgen waren, op te noemen.

‘Moet je limonade of orgeade? Of wil je stroop, of whiskey, rumcoke.... likeur?’

Bij elke drank die moeder Nettie opnoemde, schudde vader Ferra zijn hoofd. Toen ze niets meer wist te noemen was het stil.

‘Nettie, geef je man maar een glas water, iedereen op zijne wijs,’ zei Oma Sofie spottend.

Moeder Nettie verschoot van kleur.

‘Je vader is streng no?’ fluisterde Jolanda.

Carol schudde van nee.

‘Nettie, ik hoop dat je het niet erg vindt, maar ik begin om half negen met biljarten. Als jullie snel doen kan ik nog net op tijd zijn.’

Papa duldde weer geen tegenspraak.

Tante Annie nam Jolanda bij de arm en liep de kamer uit. Mama stond met een zielig gezicht naar Oma te kijken.

‘Carol, ga je spullen zoeken,’ sprak Oma rustig.

‘Je vader heeft haast.’

Carol stond wat onwennig naar papa te kijken.

Het was alsof papa een eind wou maken aan het feest van Tante Annie. ‘Carol, hoor je niet wat Oma zegt?’ Mama zei dit terwijl ze naar papa keek.

Een beetje geïrriteerd liep Carol de keuken in.

Een paar tellen later stonden Carol en Jolanda op de stoep van Oma Sofie's huis.

De Ford-pinto van vader Ferra was op het trottoir geparkeerd.

Carol had haar eigen jurk weer aan. Vanuit de woonkamer kon ze papa horen praten.

‘Ik vraag me af, hoeveel deze hele vertoning Annie kost.’

Oma moest erom lachen. ‘Wat een bezorgdheid, Willem! Sinds wanneer?’ Jolanda trok Carol aan haar arm.

‘Mag ik met jullie meerijden tot de hoek? Ik moet een-boodschap doen voor mijn moeder. ’

[p. 115]

De ogen van Jolanda gleden bewonderend over de auto. Carol knikte. Waarom zou het niet mogen? Ze zou het wel even vragen.

Mama verscheen met de weekend koffer in de hand, in de deur. Ze liep de stoep af. Lesley kwam een pas achter haar, met in zijn handen een plastieke zak gevuld met bojo.

Papa sloot de rij. De autosleutel rinkelde in zijn rechterhand. Carol deed een stap naar voren.

‘Papa, mag Jolanda met ons mee rijden? Tot de hoek... ze moet een boodschap doen voor Oma.’ Vader Ferra gaf geen antwoord.

‘Zie je papa, mag het?’

Moeder Nettie gaf antwoord.

‘Als jullie direkt instappen, papa moet nog gaan biljarten.’

Jolanda's ogen glansden.

Vader Ferra deed het portier voor mama open, nam de weekendkoffer van haar over en liep vervolgens om de auto heen.

Hij zei nog Steeds niets.

Carol gaf Jolanda een duw en de twee vriendinnen schoven, zwijgend op de achterbank. Carol trok het portier dicht.

‘Mag ik ook mee?’ Vincent een broertje van Jolanda, stond naast de auto. Papa zat al achter het stuur en draaide de contactsleutel om.

Jolanda glimlachte naar Carol en deed snel het portier weer open.

‘Ik vraag me af waarom ze niet kunnen lopen. Ze zijn het toch gewoon.’ De stem van papa klonk bars. Vincent wrong zich over de benen van Jolanda, die het liefst naast de ruit zat. De auto gleed langzaam vooruit.

‘Verdomme, doe het portier dicht,’ bromde papa. Vincent wrong zich nu over de benen van Carol, die het liefst naast Jolanda zat. Papa drukte op het gaspedaal. Snel.... Jolanda trok het portier dicht. Bam... met een klap kwam het terecht op de vingers van Carol. De pijn schoot door haar arm. Ze duwde haar gezicht tegen de rug van Vincent die op haar schoot zat. Ze moest gillen. Heel hard gillen, maar er was iets dat haar keel dichtsnoerde. Papa... zijn hals, zijn stem. Hij zou Jolanda slaan. Dat was het enige waaraan Carol dacht. Ze keek langs het hoofd van papa. Nog een paar meters en ze waren op de hoek.

‘Die auto rijdt lekker,’ fluisterde Jolanda. Carol kon geen antwoord geven. Ze beet op haar lip. De druk van het portier op haar vingers werd groter. Het leek alsof haar hand van haar lichaam werd losgerukt. De auto kwam tot stilstand. Jolanda deed het portier open. De vingers voelden aan alsof ze in brand stonden. Jolanda keek vrolijk. Begreep ze niet dat papa haar minachtte?

‘Verdomme, doen jullie snel. De volgende keer moeten jullie lopen.’ Papa deed niet eens moeite om, om te kijken.

Jolanda en Vincent klommen uit de auto.

Carol ging verzitten en keek angstig naar haar vingers. De nagel van haar middenvinger was gebarsten. Er kroop een dun straaltje bloed uit.

‘Dag Oom Willem, dag tante Nettie, dag Carol, dag Lesley’

De geïrriteerde houding van papa kon geen demper leggen op de vreugde van Jolanda en Vincent.

[p. 116]

Met een definitief gebaar sloeg Vincent het portier dicht. Papa gaf vol gas.

‘Ik vraag me af waarom je zo onaardig moet doen. Het zijn toch kinderen?’ zei mama zacht. ‘En ik vraag me af waarom ze niet kunnen lopen’ was vader Ferra's nors antwoord.

‘Mama.... mama,’ zei Carol met een van tranen verstikte stem.

‘Wat is er weer!’ Mama keek naar achteren. Carol zei niets. De tranen rolden over haar wangen en ze hield haar hand omhoog.

‘O God, wat is er gebeurd.’

Vader Ferra keek ook even om. Direkt daarop trapte hij op de rem.

‘Ik had het kunnen weten. Die verdomde familie van je.’

‘Willem, we moeten haar naar de E.H.B.O. brengen,’ was alles wat mama nog kon zeggen.

Papa begon een scheldvloed. Carol kon maar aan één ding denken: Jolanda en Vincent hadden het heerlijk gevonden dat ze in de auto mochten meerijden.

[p. 117]

[p. 118]

Zoek in verschillende kranten naar advertentiés. Knip deze uit en plak ze in je schrift. Schrijf erbij:

-	hoe je aandacht getrokken wordt
-	wat je van de vorm vindt.

Maak nu zelf een advertentie voor:

-	een nieuwe tandpasta
-	een bootreis naar Coronie

Gebruik daarbij illustraties uit kranten en tijdschriften.