Album Joannis Rotarii (Johan Radermacher)

Ad 8. Vivianus en Mercator aant.

Van de cartograaf Gerard Mercator (1512-1594) bestaat een portretgravure met het volgende randschrift van Vivianus (http://www.uh.edu/engines/mercator.jpg):

Magna Pelusiacis debetur gratia chartis:
Magna tibi priscum tandem superasse laborem,
Mercator, tractusque novos, terraeque, marisque
Monstrasse, et magnum quod continent omnia caelum.

(Grote dank is verschuldigd aan de kaarten van de man uit Pelusium [= Ptolemaeus], grote dank ook aan jou, Mercator, dat je eindelijk het oude werk overtroffen hebt en dat je nieuwe gebieden van de aarde zowel als van de zee hebt laten zien, alsmede het grote uitspansel dat alles omvat).

Deze gravure van de 62-jarige Mercator stamt uit 1574 en zou een jeugdwerk zijn van Hendrick Goltzius (1558-1617). Ze is te vinden in de Atlas, sive cosmographicae meditationes de fabrica mundi et fabricati figura (Duisburgi Clivorum: [s.n.]; Dusseldorpii: Albertus Busius, 1595) en is – gezien het onderschrift - gebaseerd op een portret dat Frans Hogenberg (vóór 1540-ca. 1590) had laten schilderen.

Het gedicht in het Album J. Rotarii is twee hexameters is langer, maar dat Mercator met zijn kaarten Ptolemaeus zou overtroffen hebben, is weggelaten. Uit Vivianus' woorden is verder op te maken dat zijn gedicht bedoeld was om geplaatst te worden bij een portret van de oude Mercator. Kennelijk is bij nader inzien toch de voorkeur gegeven aan een andere versie van Vivianus' gedicht als randschrift bij het portret.

Dat Mercator en Vivianus bevriend waren, blijkt uit hun briefwisseling en uit het Itinerarium per nonnulas Galliæ Belgicæ partes (1584) van Ortelius en Vivianus. Dit laatste bevat een beschrijving van de reis die ze samen met Jeronimus Scholiers door de Ardennen en Lotharingen hebben gemaakt. Het is geschreven in de vorm van een uitvoerige brief aan Gerard Mercator.

Bron

H. Leeflang, G. Luijten [red.; bijdragen] Lawrence W. Nichols ... [et al.]. Hendrick Goltzius (1558-1617): tekeningen, prenten en schilderijen. Tekstred. D. Duyster; vert. Jaap Engelsman [et al.]; fotogr. Afdeling Fotografie Rijksmuseum, Jeroen Kho [et al.]. Zwolle, 2003, p.58-59. Correspondance Mercatorienne. publiée par M. van Durme; avec le concours de la Fondation Universitaire de Belgique. Anvers, 1959, p. 107-109.