Gerardus Joannes Vossius (1577-1649)

[p. 275]

Hoofdstuk 5 Bibliografie

1. De werken van Vossius

Er zijn in de loop van de tijd meermalen lijsten met werken van Vossius gepubliceerd. Reeds achter de eerste biografie, het door Vossius zelf geschreven levensverhaal in Meursius' Athenae Batavae, was een lijst met tot dan toe verschenen publicaties afgedrukt. In de brieveneditie van Colomesius werd ook een bibliografische lijst opgenomen. De Oratio van De Crane wijdt een uitvoerige bespreking aan de werken van Vossius. Tenslotte is er de meest volledige bibliografie, die Petit in zijn bibliografisch werk over de Leidse hoogleraren publiceerde. Hieronder volgen allereerst de zojuist genoemde werken.

johannes meursius: Athenae Batavae, sive de Urbe Leidensi et Academia, virisque claris qui utramque ingenio suo atque scriptis illustrarunt; libri duo. Lugduni Batavorum 1625.

De lijst op p. 274-275.

gerardi joannis vossii et clarorum ad eum epistolae Londini 1690, Augustae Vindelicorum 1691, Londini 1693.

De lijst met werken van Vossius is te vinden op de niet genummerde pagina's achter het levensverhaal en voor het conspectus argumentorum. Deze lijst is zeer onbetrouwbaar en bevat ook werken van Gerardus Vossius van Borgloon.

io. g. de crene: Oratio de Vossiorum Juniorumque familia. Groningae 1821.

De bespreking en opsomming van Vossius' werken is te vinden in de zeer uitvoerige annotatio op p. 64-77.

louis d. petit: Bibliographische lijst der werken van de Leidsche hoogleeraren van de oprichting der Hoogeschool tot op onze dagen, Faculteit der Godgeleerdheid, Eerste aflevering (1575-1619). Leiden 1894.

De werken van Vossius kan men vinden op de pagina's 161-192. Petit heeft een onderzoek ingesteld in Nederlandse en buitenlandse bibliotheken en geeft alle uitgaven op, die hij heeft kunnen achterhalen. Om geen verwarring te scheppen heb ik mij in onderstaande bibliografie van Vossius' werken gehouden aan de nummering van Petits lijst.

De hierachter volgende lijst van Vossius' werken is geen echte en volledige bibliografie. Van de eerste uitgaven worden titel, inhoud en formaat zo volledig mogelijk opgegeven. Van de latere edities wordt alleen het impressum gegeven. De kleine letters bij de latere edities verwijzen naar de opgaven van Petit. Latere edities die niet met een kleine letter worden aangeduid komen niet voor in de lijst van Petit. In de aantekeningen bij deze lijst van Vossius' werken wordt verwezen naar de bladzijde, waar het genoemde werk bij Petit voorkomt. Er wordt in het werk van Petit ook verwezen naar de bibliotheken waar zich exemplaren van de verschillende edities bevinden. Alleen van niet bij Petit voorkomende edities wordt hier naar bibliotheken verwezen, waar zich een exemplaar bevindt van de genoemde editie.

1. Oratio panegyrica de felici expeditione Belgici exercitus, victisque trimestri spa-

[p. 276]

tio Berka, Meursa, Grolla, Goora, Brevortio, Enscheda, Otmersia, Oldenseel, Linga, locisque vicinis, ductu Ill. Principis D. Mauritii, Comitis a Nassau etc., Gubernatoris Hollandiae et Westfrisiae. Recitata Lugduni Batavorum in Collegio Theologico Illust. DD. Ordinum Hollandiae et Westfrisiae VI. Kal. Decembris Anno 1597. Adiecta sunt aliquot Carmina Epinicia eiusdem argumenti.

Lugduni Batavorum, ex officina Ioannis Patij, anno 1597.

Omvang: 70 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan de Staten van Holland door Johannes Kuchlinus; opdracht aan Prins Maurits door Petrus Bertius; een gedicht Ad lectorem van Petrus Bertius; Oratio van Gerardus Vossius Heidelbergensis op p. 15-51; Latijnse gedichten van Joannes Wirtzfeldius Palatinus, Joannes Martini filius Lydius, Joannes Leonardi Fenacolinus, Justus Jacobus Bulaeus, Henricus Nolthenius van Medemblik, Theodorus Oordt Buranus, Joannes Narsius, Petrus Joannis Pylius en Joannes Arnoldus Leydensis. Bespreking: Hoofdstuk I, par. 3.⁵⁸⁷

2. Universalis Philosophiae 'AKPΩTHPIAΣMOΣ, quem Deo Opt. Max. Favente, praeside Clarissimo Doctissimoque Viro D. Petro Molinaeo, A.M. & Philosophiae in alma Lugduno - Batava Academia Professore dignissimi, pro Magisterij gradu tueri adnitar, Gerardus Vossius Heidelbergensis, VII Kal. Martij. Horis locoque solitis.

Lugduni Batavorum, ex officina Ioannis Patij, 1598.

Omvang: 12 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan de curatoren van de Latijnse School te Dordrecht, Adriaen van Blyenburgh, Arend Muys van Holy, Jacob de Witt, Johan Berck, Hendrik van den Corput en Joannes Polyander van Kerckhoven.
Bespreking: Hoofdstuk I, paragraaf 3.
Een moderne uitgave met commentaar: Gerardus Joannes Vossius, Universalis Philosophiae 'AKPΩTHPIAΣMOΣ, Dispute soutenue à l'université de Leyde le 23e Février 1598, Thèses et défense, édition et introduction de Modestus Van Straaten O.E.S.A., Leiden 1955.⁵⁸⁸

3. Gerardi Ioh. F. Vossii Heidelbergensis, Oratoriarum Institutionum libri sex.

Lugduni Batavorum, apud Andream Cloucquium, sub signo Angeli Coronati, anno 1606.

Omvang: 16, 420 en 20 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: Opdracht aan de stedelijke regering van Dordrecht; lofdichten van Paulus Merula, Dominicus Baudius en Daniel Heinsius; tekst; errata; index.
Bespreking: Hoofdstuk 2, paragraaf 1.
Latere edities: (b) Dordrechti 1609 (editio altera) - (c) Francofurti 1616 - (d) Francofurti 1617 - (e) Lugduni Batavorum 1630 (editio tertia) - (f) Lugduni Batavorum 1643 (editio quarta) - (g) Marburgi Cattorum 1681 (editio quinta) - (h) Opera III (nrs. 47 en 50).⁵⁸⁹

4. Defensio fidei catholicae de satisfactione Christi adversus Faustum Socinum Senensem: scripta ab Hugone Grotio.

Lugduni Batavorum, excudit Joannes Patius, anno 1617.

Voor dit boekje schreef Vossius een voorrede: Veritatis evangelicae studiosis

587 Petit, p. 161.

588 Petit, p. 162.

589 Petit, p. 162. Petit geeft als eerste editie een uitgave van 1605 in navolging van Bom, Het Hooger Onderwijs te Amsterdam. Uit de brieven van Vossius zelf blijkt overduidelijk, dat de editie van 1606 de eerste is geweest. Zie hoofdstuk 2, paragraaf 1. Latere edities: 3.e: Commentariorum rhetoricorum, sive oratoriarum institutionum libri sex, ita tertia hac editione castigati, atque aucti, ut novum opus videri possint. Vossius erkende de Duitse uitgaven van 1616 en 1617 niet als derde editie.

[p. 277]

gratiam et pacem a Domino... Lugduni Batavorum in Collegio Theologico Ill. DD. Ordinum Hollandiae et Westfrisiae, 8 Kal. Sept. 1617, Gerardus
Ioannides Vossius, Collegii Regens.
Bespreking: Hoofdstuk 2, paragraaf 3. Volledige bibliografie: Ter Meulen en Diermanse, Bibliographie Grotius, p. 456-464.
Hier volgen alleen de edities, waarin de voorrede van Vossius is opgenomen: (a) Lugduni Batavorum 1617 - (b) Lugduni Batavorum 1617 - (c) Oxoniae 1636 - Irenopoli 1656 - Londini 1661 - (d) Salmurii 1675 - Amstelaedami 1679 - Londini 1679 - Basiliae 1732 - (e) Amsterdam 1707 (Nederlandse vertaling).⁵⁹⁰

5. Responsio ad Iudicium Hermanni Ravenspergeri, de libro, ab Hugone Grotio, Viro Clarissimo pro catholica fide de satisfactione Iesu Christi, scripto adversus Faustum Socinum.

Lugduni Batavorum, excudit Ioannes Patius, anno 1618.

Omvang: 4 en 94 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: voorwoord en tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 2, paragraaf 3.
Latere edities: Oxoniae 1636 samen met 4c) - (a) Londini 1661 - Opera VI (nrs. 49 en 50).⁵⁹¹

6. Historiae de controversiis, quas Pelagius eiusque reliquiae moverunt, libri septem.

Lugduni Batavorum, excudit Ioannes Patius, anno 1618.

Omvang: 2^o en 790 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: voorrede ad lectorem; argumentum et series operis; tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 2, paragraaf 3.
Latere edities: (a) Lugduni Batavorum 1618 - (b) Amstelodami 1655 (editio secunda) - Opera VI (nrs. 49 en 50).⁵⁹²

7. In fragmenta L. Livii Andronici, Q. Ennii, C. Naevii, M. Pacuvii, et L. Attii, castigationes et notae.

Lugduni Batavorum, apud Iohannem Maire, 1620.

Omvang: 4 en 192 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: Opdracht aan Rochus van den Honert; tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: (a) Amstelaedami 1707 (alleen de annotationes op de fragmenten van Q. Ennius) - Opera IV (nrs. 48 en 50).⁵⁹³

8. De rhetorices natura ac constitutione, et antiquis rhetoribus, sophistis, ac oratoribus liber.

Lugduni Batavorum, apud Iohannem Maire, anno 1621.

Omvang: 8 en 238 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: opdracht aan de curatoren van de Leidse universiteit; tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.

590 Petit 163. Titel 4.e: Verdediging van het algemeene geloof aangaande de genoegdoening van Christus, tegen Faustus Socinus van Sena, geschreven door Hugo de Groot.

591 Petit, p. 164.

592 Petit, p. 164. Latere edities: 6.b: Editio secunda emendatissima, et ultra quartam partem ad auctoris apographum sparsim locupletata. Deze editie werd verzorgd door Isaac Vossius.

593 Petit 165. Titel 7.a: Q. Ennii poitaë vetustissimi fragmenta... accedunt praeter eruditorum virorum emendationes undique conquisitas M.A. Delrii opinationes, nec non G.J. Vossii castigationes et notae in fragmenta tragoediarum Ennii... (volledige titel bij Petit).

[p. 278]

Latere edities: (a) Lugduni Batavorum 1622 - (b) Hagae Comitis 1658 - Opera III (nrs. 47 en 50).⁵⁹⁴

9. Rhetorices contractae sive partitionum oratoriarum libri V. Lugduni Batavorum, apud Iohannem Maire, anno 1621.

Omvang: 8 en 238 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: opdracht aan de Franse gezant Aubery du Maurier; series capitum, lofdicht van Daniel Heinsius; tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: (a) Lugduni Batavorum 1622 - (b) Lugduni Batavorum 1627 - (c) Oxoniae 1631 - (d) Jenae 1634 - (e) Lugduni Batavorum 1640 - Oxoniae 1640 - (f) Francofurti 1640 - (g) Francofurti 1643 - (h) Stregnasii 1645 - (i) Jenae 1648 - (j) Lugduni Batavorum 1650 - (k) Amstelodami 1651 - Oxoniae 1651 - (l) Amstelodami 1653 - (m) Amstelodami 1655 - (n) Brunsvigiae 1655 - Oxoniae 1655 - (o) Duisburgiae 1659 - (p) Brunsvigiae 1660 - (q) Lipsiae 1660 - (r) Brunsvigiae 1661 - Oxoniae 1664 - (s) Lipsiae 1665 - (t) Amstelodami 1666 - (u) Brunsvigiae 1666 - Oxoniae 1672 (Forrest) - Oxoniae 1672 (Gilbert) - (v) Lipsiae 1674 - (w) Lipsiae 1682 - (x) Amstelodami 1685 - (y) Lipsiae & Francofurti 1686 - (z) Lipsiae 1690 - (aa) Lipsiae 1698 - (ab) Amstelodami 1706 - (bb) Lipsiae 1708 - (cc) Lipsiae 1721 - (dd) Venetiis 1726 - (ee) Amstelaedami 1733 - (ff) Amstelaedami 1745 - (gg) Groningae 1754 - (hh) Lugduni Batavorum 1780 - (ii) Matritii 1781 - (jj) Groningae 1825 - (kk) Groningae 1839.⁵⁹⁵

10. Consilium Gregorio XV. Pontifici Maximo exhibitum per Michaelem Lonigum, Sacro Vaticani palatio, & scripturarum monumentis digerendis, tam in Archivis ipsius Vaticani, quam in Castro Sancti Angeli, olim praefectum: De adhortando Serenissimum Maximilianum Bauariae Ducem ad petendam dignitatis Electoralis nuper obtentae confirmationem à Sede Apostolica. Iuxta exemplar Arcenni editum, cui nunc praefatio et censura accessit G.J.V(ossii).

Lugduni Batavorum, ex officina Elzeviriana, 1623.

Omvang: 23 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: Ad lectorem; Consilium Lonigi; Censura Vossii.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere editie: Opera IV (nrs. 48 en 50).⁵⁹⁶

11. Aphorismi de statu Ecclesiae restaurando, ex decreto et adprobatione collegii Cardinalitii, collecti ex consilio Gregorio XV. Pontifici Maximo exhibito per Michaelem Lonigum cet. Accessit iis hac editione praefatio et censura G.J. V(ossii).

Lugduni Batavorum, ex officina Elzeviriana, 1623.

Omvang: 23 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: ad lectorem; Aphorismi; censura Vossii.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere editie: Opera IV (nrs. 48 en 50).⁵⁹⁷

12. Ars historica, sive de historiae, & historices natura, historiaeque scribendae praeceptis, commentatio, ad Illustrissimum Virum, Ioannem Berckium.

Lugduni Batavorum, apud Ioannem Maire, anno 1623.

594 p. 165.

595 Petit, p. 165. Latere edities: 9b: editio altera castigatior; 9e: editio tertia recognita. Bibliotheken: Oxoniae 1640: aanwezig in de Bodleian Library te Oxford en de University Library te Cambridge; Oxoniae 1651: Bodleian Library; Oxoniae 1655: Bodleian Library; Oxoniae 1664: Bodleian Library; Oxoniae 1672 (2 edities?): Bodleian Library.

596 Petit, p. 168.

597 Petit, p. 168.

[p. 279]

Omvang: 8 en 153 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan Johan Berck; tekst; synopsis; errata.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: (a) Lugduni Batavorum 1633 - (b) Lugduni Batavorum 1653 (editio secunda) - Opera IV (nrs. 48 en 50).⁵⁹⁸

13. De historicis Graecis libri quatuor.

Lugduni Batavorum, apud Ioannem Maire, anno 1623.

Omvang: 8, 467 en 12 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: Opdracht aan de Staten van Holland en West-Friesland; lofdicht van Petrus Cunaeus; tekst; index; errata.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: (a) Lugduni Batavorum 1624 - (b) Lugduni Batavorum 1650 - (c) Lugduni Batavorum 1651 - (d) Lugduni Batavorum 1655 - (e) Francofurti 1655 - Opera IV (nrs. 48 en 50) - (f) Lipsiae 1838.⁵⁹⁹

14. Oratio in obitum clarissimi ac praestantissimi viri Thomae Erpenii, Orienialium linguarum in Academia Leidensi Professoris. Habita statim ab exsequiis in auditorio theologico, 15 Novemb. 1624. Accedunt Funebria amicorum Carmina, item catalogus librorum Orientalium, qui vel manuscripti, vel editi, in bibliotheca Erpeniana exstant.

Lugduni Batavorum, Ex officina Erpeniana, Sumptibus Iohannis Maire, 1625.

Omvang: 50 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: Latijnse gedichten van Janus Rutgersius en Daniel Heinsius; een Arabisch gedicht van Jacobus Golius; oratio van Vossius. Samen met de Oratio verscheen: Petri Scriverii Manes Erpeniani, quibus accedunt epicedia variorum, Lugduni Batavorum, ex typographia (heu, quondam!) Erpeniana, 1625. In dit gedeelte verschenen gedichten van C. Barlaeus, H. Delmanhorstius, Th. Screvelius, M.G. Niportius en de boven genoemde catalogus.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 1.
Latere edities: De Oratio is herdrukt in: Memoriae philosophorum, oratorum, poetarum, historicorum et philologorum nostri saeculi clarissimorum renovatae, Francofurti 1677. - Opera IV (nrs. 48 en 50).⁶⁰⁰

15. Elementa rhetorica, oratoriis ejusdem partitionibus accomodata; inque usum scholarum Hollandiae et West-Frisiae emendatius edita; nunc vero interpretatione Graecarum vocum, quae in iisdem occurrunt, aucta.

Lugduni Batavorum 1626.

Inhoud: voorwoord aan de lezer; tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: Aberdoniae 1631 - (a) Lugduni Batavorum 1634 - (b) Amstelodami 1635 - (c) Middelburgia 1640 - (d) Jenae 1646 - (e) Amstelodami 1646 - (f) Lipsiae 1651 - Amstelodami 1655 - (g) Cellis 1662 - Cantabrigiae 1663 - Londini 1663 - (h) Altenburgae 1666 - (i) Upsaliae 1667 - (k) Stregnesiae 1674 - (l) Lipsiae 1684 - (m) Metseburg 1698 - Numburgi 1702 - (n) Holmiae 1707 - Londini 1724 (Tooke - Motte) - Londini 1724 (Palmer - Innys) (andere titelpag.) - (o) Amstelodami 1726 - (p) Holmiae 1728 - (q) Londini 1730 - Londini 1739 - (r) Leidae 1778 - (s) Arosiae 1796 - (t) Leidae 1804 - (u) Arosiae 1816 - (v) Leidae 1818 - (w) t'Amstelredam 1648 (Nederlandse vertaling) - (x) Tot Amstelredam 1678 (Ne-

598 Petit, p. 168.

599 Petit, p. 169. Latere edities: 13b: Editio altera, priori emendatior et multis partibus auctior.

600 Petit, p. 169.

[p. 280]

derlandse vertaling) - (y) Stockholm 1732 (Zweedse vertaling) - (z) Wästeräds 1770 (Zweedse vertaling).⁶⁰¹

16. De Historicis Latinis libri tres.

Lugduni Batavorum, apud Ioannem Maire, Anno 1627.

Omvang: 42, 840 en 38 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: Opdracht aan George Villiers, Lord Buckingham; voorrede aan de lezer; lofdichten van Petrus Scriverius en Caspar Barlaeus.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Een latere aanvulling op dit werk: Supplementa et observationes ad Vossium de Historicis Graecis et Latinis, sive volumen quadripartitum, quo continetur: I. Bernardi a Mallincrot Paralipomenon de Historicis graecis Centuriae circiter quinque. II. Lud. Nogarolae de Viris Illustribus genere Italis qui Graece scripserunt. III. Christophorii Sandii Notae & Animadversiones in G. Jo. Vossii Libros III de Historicis Latinis. IV. Jo. Hallervordi de Historicis Latinis Spicilegium. Cum praefatione Jo. Alb. Fabricii. Hamburgi, sumtu Christ. Liebezeit, Anno 1709.
Latere edities: (a) Lugduni Batavorum 1651 - (b) Lugduni Batavorum (1653) - (c) Francofurti ad Moenum 1677 - Opera IV (nrs. 48 en 50).⁶⁰²

17. Commentarius de rebus pace belloque gestis Dom. Fabiani Senioris Burggravii a Dhona, Domini in Karwinden. Eiusdem Fabiani a Dhona Precationes, et Suspiria. Editore Gerardo Johanne Vossio: a quo quid praesitum sit, ex praefatione cognosces.

Lugduni Batavorum, ex officina Elzeviriana, Anno 1628.

Omvang: 24 en 200 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan Achatus en Christophorus a Dohna; leven van Fabian von Dohna; precationes et suspiria. Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: Opera IV (nrs. 48 en 50) - Londini 1681 - (a) Elbing 1738 (Duitse vertaling).⁶⁰³

18. Theses theologicae et historicae, de variis doctrinae Christianae capitibus; quas, aliquot abhinc annis, disputandas proposuit in Academia Leidensi.

Bellositi Dobunorum, excudebat Guilielmus Turner, impensis Guilielmi Webb, 1628.

601 Petit, p. 170. Van een uitgave van 1626 hebben noch Petit, noch iemand anders een exemplaar gevonden. De oudste editie, waarvan Petit een exemplaar kende, was die van 1634. Op de University Library van Aberdeen moet zich een exemplaar bevinden van een editie verschenen in 1631 te Aberdeen. Latere edities: 15f: een bewerking van Johann Sebastian Mitternachts. Bibliotheken: Amstelodami 1655: aanwezig in het British Museum te Londen. Cantabrigiae 1663: British Museum. Londini 1663: British Museum. Numburgi 1702: British Museum. Londini 1724: British Museum. Londini 1739: Bodleian Library Oxford en University Library Cambridge. Titels: 15w: Elementa Rhetorica, Dat is Be-ghinselen der Reden-riikkonst. In-zonderheidt van de Leer der Waalingen en Ghe-stalten. Tot nut der Schoolen van Hollandt en West-vries-landt in 't Latijn t'zaam-ghe-stelt door Gerh. Jo. Vossius, Hoogh-leer-meester in de Door-luchtighe School van Amsterdam. En nu den Liefhebbers ten besten in Neêr-duitsch ver-taelt door A.L. Kok. 15y: Gerhard Joh. Wossii (sic) Elementa Rhetorica, i Swenska Språket uttolkade, och then Studerande Ungdomen til tienst i liuset framgifne.

602 Petit, p. 172.

603 Petit, p. 172. Titel 17a: Deutsche Uebersetzung Gerhardi Johan. Vossii ehemals in Lateinischer Sprache geschriebenen Commentarii, von denen zu Friedes- und Krieges-Zeiten geführten Thaten Herren Fabiani des Aelteren, Burggrafens und Grafens zu Dohna, Herrn auf Karwinden, welcher beygefüget sind desselben Herrn Fabiani zu Dohna verfertigten und nach der Lateinischen Version Hrn. Vossii verdeutschte Gebehte und Seuffzer.

[p. 281]

Omvang: 6 en 680 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: errata; syllabus et ordo disputationum; theses. De definitieve redactie (opgenomen in de Opera) omvat de volgende theses: De creatione (1), De peccato primo Adami (2), De bonis operibus (3), De bonorum operum meritis (4), De statu animae a corpore separatae (5 en 6), De invocatione sanctorum (7 t/m 11), De resurrectione carnis (12 en 13), De judicio extremo (14 en 15), De adventu Christi ultimo (16), De corpore glorioso (17), De mundi fine (18), De sacris Coenae Dominicae symbolis (19 t/m 23), De divisione decalogi (24), De orationibus et oblationibus pro defunctis (25), De virtutibus gentilium (26), De haeresi Pelagii de peccato originali (27 en 28), De necessitate gratiae (29 t/m 31).
Bespreking: Hoofdstuk 2, paragraaf 3.
Latere edities: Oxoniae 1631 - (a) Ultrajecti 1643 - (b) Hagae-Comitis 1658 - Opera VI (nrs. 49 en 50).⁶⁰⁴

19. Latina grammatica, in usum scholarum Hollandiae, et West-Frisiae, ex praeceptis et exemplis Ludolffi Lithocomi adornata, sed erroribus, quibus scatebat, emendatis; inutilibus resectis; pluribus, quae deficerent, suppletis; et omnibus meliori ordine dispositis; studio, atque opera G. Io. Vossii.

Lugduni Batavorum, ex officina Bonaventurae et Abrahami Elzevir., academiae typograph., 1626.

Omvang: 4 en 120 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: Titelpagina (p. 1r); admonitio (p. 1v); Benevole Lector... kal nov. 1626 (p. 2r-v); grammatica Latina (p. 1-115); observationes de orthographia (p. 116-120).

Latina Syntaxis in usum scholarum Hollandiae, et West-Frisiae, ex praeceptis et exemplis Ludolffi Lithocomi adornata, sed plurimis repurgata ab erroribus, etiam superfluis omissis, additis necessariis, atque omnibus meliori ordine digestis, opera Gerardi Io. Vossi.

Lugduni Batavorum, ex officina Bonaventurae et Abrahami Elzevir., academiae typograph., 1626.

Omvang: 80 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: titelblad van de syntaxis (p. 1); admonitio (p. 2); syntaxis (p. 3-71); syntaxeos appendix (p. 73-79); corrigenda in etymologia et syntaxi (p. 80).

Latina prosodia, in usum scholarum Hollandiae, et West-Frisiae, conscripta: in qua Ludolffi Lithocomi praecepta, et exempla, subinde retinentur: sed errores passim corriguntur, mutila supplentur, ac meliori pleraque omnia ordine disponuntur: opera G.I. Vossii.

Lugduni Batavorum, ex officina Bonaventurae et Abrahami Elzevir., Academiae Typograph., 1626.

Omvang: 48 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: titelblad (p. 1); prosodia (p. 3-48).
Deze drie schoolboeken, die praktisch altijd gezamenlijk werden uitgegeven, worden besproken in hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: Lugduni Batavorum 1628 - (a) Lugduni Batavorum 1631 - (b) Amstelodami 1631 - Amstelodami 1639 - (c) Lugduni Batavorum 1644 - (d) Amstelaedami 1648 - (e) Rintelii 1646 - (f) Amstelodami 1648 - Amstelodami 1649 - (g) Amstelaedami 1650 - Amstelodami 1651 - (h) Amstelodami 1652 - (i) Rintelii 1654 - (j) Amstelodami 1661 - (k) Lugduni Batavorum 1667 - (l) Upsaliae 1667 - (m) Amstelodami 1669 - (n) Hildesii 1673 - (o) Amstelodami 1670 - (p) Amstelodami 1676 - (P₂) Amstelodami 1680 - (q) Amstelaedami 1685 - (r) Leovardiae 1687 - Leovardiae 1694 - - (s) Amstelodami 1693 - (t) Leovardiae 1698 - (u) Amstelaedami 1700 - (v) S.l. 1702 - (w) Amstelaedami 1707 - Amstelodami 1710 - Leovardiae

604 Petit, p. 173. Bibliotheek: Oxoniae 1631: aanwezig op de bibliotheek van King's College to Cambridge.

[p. 282]

1717 - (x) Venetiis 1728 - (y) Amstelaedami 1735 - Ultrajecti 1781 - Hagae Comitis 1788 - (z) Lugduni Batavorum 1805 - (aa) Lugduni Batavorum 1827 - (bb) Rotterodami 1649 - (cc) Cellis 1662 - Lugduni Batavorum 1811 - (dd) Lugduni Batavorum 1818 - (ee) Amstelaedami 1835 - (ff) Amsterdam 1837.⁶⁰⁵

20. Prima linguae Graecae rudimenta, in quibus, decreto Ordinum Hollandiae et West-Frisiae, in usum scholarum ejusdem provinciae, declinationum et coniugationum paradigmata, cum facilioribus regulis grammaticis exhibentur. Editio novissima emendatior et aucta Symbolo Athanasii Graeco et Latino.

Amstelodami, apud Jo. Janssonium, 1649.

Formaat: 8^o. Inhoud: tekst van Aristoteles; de paradigmata; teksten en gebeden in Grieks en Latijn.
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: Heidelbergae 1672 - (a) Amstelodami 1672 - (b) Ultrajecti ad Rhenum 1672 - (c) Ultrajecto ad Rhenum et Amstelodami 1747 - (d) Lugduni Batavorum 1827.⁶⁰⁶

21. Institutiones linguae Graecae, olim quidem scriptae a Nicolae Clenardo: nunc autem ab erroribus multis expurgatae, meliori ordine digestae, atque ita locupletatae, ut altera parte prodeant auctiores, studio atque opera Gerardi Io. Vossii.

Lugduni Batavorum, apud Iohannem Maire, anno 1626.

Omvang: 8 en 274 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: titelblad (p. 1r); Benevole lector... 10 kal. nov. 1626 (p. 2r-4v); tekst (p. 1-274); omissa aut commissa (p. 1^or).
Bespreking: Hoofdstuk 3, paragraaf 3.
Latere edities: Lugduni Batavorum 1632 - Lugduni Batavorum 1642 - (a) Amstelodami 1651 - Amstelodami 1655 - (b) Amstelodami 1660 - (c) Amstelodami 1665 - (d) Amstelodami 1672 - (e) Amstelodami 1695 - (f) Lugduni Batavorum 1740 - (g) Lugduni Batavorum 1827.⁶⁰⁷

22. De historiae utilitate oratio, habita in Illustri Senatus Populique Amstelodamensis Gymnasio, cum publicam Historiarum & Politices professionem ordiretur, anno 1632, 6 Id. Ianuarii.

Amstelodami, apud Henricum Laurentii, typis Ravensteinianis, 1632.

Omvang: 4 en 19 pagina's. Formaat: folio. Inhoud: opdracht aan de Amsterdamse magistraat; oratio.

605 Petit, p. 173. De oudste uitgave, die Petit kende, was die van 1628. Op de bibliotheek van Queen's College te Oxford vond ik een exemplaar van de editie van 1626. Latere edities: Lugduni Batavorum 1628: Editio altera, aliquot in locis castigatior priori. 19a: Editio tertia. 19f: Editio quarta. 19h:Editio quinta et ulti ma ab auctore Paulo ante obitum manu correcta et variis locis locupletata. Bibliotheken: Amstelodami 1639: Bibliotheek van Christ Church te Oxford. Amstelodami 1649: vermeld door Kuiper, Schoolordre, p. 221. Amstelodami 1651: St. Paul's Cathedral Library te Londen. Leovardiae 1694: Universiteitsbibliotheek Nijmegen. Amstelodami 1710: Bibliotheek Minderbroederklooster Weert. Leovardiae 1717: Bibliotheek Minderbroederklooster Alverna. Ultrajecti 1781: Bibliotheek Minderbroederklooster Alverna. Hagae Comitis 1788: Universiteitsbibliotheek Nijmegen. Lugduni Batavorum 1811: Bibliotheek Minderbroederklooster Weert.

606 Petit, p. 176. Kuiper, Schoolordre, p. 221, vermeldt de Amsterdamse uitgave van 1649.

607 Petit, p. 177. De editie van 1626 kende Petit niet. Ik vond een exemplaar in de Bodleian Library te Oxford. Latere edities: Lugduni Batavorum 1631: Editio altera. 21a: Editio novissima; multa accessione ab ultima authoris manu locupletior reddita; indiceque duplici plurimis modis adaucta. Bibliotheken: Lugduni Batavorum 1642: University Library Cambridge. Amstelodami 1655: University Library Cambridge.

[p. 283]

Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 1.
Latere editie: Opera IV (nrs. 48 en 50).⁶⁰⁸

23. De arte grammatica libri septem.

Amsterdami, apud Guilielmum Blaeu, 1635.

Omvang: 28, 313, 40, 403, 74, 248, 36, 274, en 30 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan kroonprins Karel van Engeland; voorrede aan de lezer; epigram van Hugo Grotius. Drie hoofdafdelingen: de arte grammatica, de analogia, de constructione.
Latere edities: (a) Amstelaedami 1635 - (b) Amstelaedami 1662 - (c) Amstelaedami 1695 - (d) Halis Saxonum 1833 - (e) Halis Saxonum 1834 - (f) Ter Goude 1680 (Nederlandse vertaling).⁶⁰⁹

24. De theologia gentili, et physiologia Christiana; sive de origine ac progressu idololatriae, ad veterum gesta, ac rerum naturam, reductae, deque naturae mirandis, quibus homo adducitur ad Deum, liber I et II. Liber III et IV.

Amsterdami, apud Iohannem et Cornelium Blaeu, 1641.

Omvang: 22, 732, 30, 12, 820, 27 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: deel I (boek I en II): opdracht aan de geestelijkheid van de Engelse Kerk; voorrede aan de lezer; boek I en II; deel II (boek III en IV): voorrede aan de lezer; boek III en IV.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 3.
Dit boek verscheen samen met: R. Mosis Maimonidas De idololatria liber, cum interpretatione Latina et notis Dionysii Vossii. Amsterdami, apud Iohannem et Cornelium Blaeu, 1641.
Latere edities: (a) Amsterdami 1642 - (b) Francofurti 1648 - (c) Amstelaedami 1658 - (d) Francofurti 1668 - Amsterdami 1668 - (e) Amstelodami 1669 - (f) Francofurti 1675 - (g) Amstelodami 1700 - Opera V (nr. 50).⁶¹⁰

25. Dissertationes tres de tribus symbolis, Apostolico, Athanasiano, et Constantinopolitano.

Amstelodami, apud Ludovicum Elzevirium, 1645.

Omvang: 8, 93, 12 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan prins Willem II; tekst van het boek; index.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 3.
Latere edifies: (a) Amstelodami 1662 - Opera VI (nrs. 49 en 50).⁶¹¹

26. Dissertatio gemina; una de Iesu Christi genealogia; altera de annis, quibus natus, baptizatus, mortuus.

Amsterdami, apud Ioannem Blaeu, 1643.

Omvang: 20, 47 en 80 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan de burgemeesters van de stad Amsterdam; de dissertationes.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 3.
Latere editie: Opera VI (nrs. 49 en 50).⁶¹²

27. De vitiis sermonis, et glossematis latino-barbaris, libri quatuor, partim utiles

608 Petit, p. 177.

609 Petit, p. 177. Titel 23f: Medulla Vossii, dat is, de latijnsche Spraakkunst, ofte 't Merg van Vossius, getrokken uit syn Aristarchus, uit welke niet alleen alle de oude en nieuwe dwalingen verbetert, maar ook de ware regels kort en duidelijk in onse Moeder-Taal werden voorgesteld.

610 Petit, p. 178. Latere edities: 24c: Libri novem, quorum quatuor libri priores ab auctore plurimum aucti, addendaque in calce eorum suis locis inserta, posteriores quinque libri ex auctoris autographo nunc primum prodeunt. Bibliotheken: Amsterdami 1668: Bodleian Library Oxford.

611 Petit, p. 179.

612 Petit, p. 179.

[p. 284]

ad pure loquendum, partim ad melius intelligendos posteriorum seculorum scriptores.

Amstelodami, apud Ludovicum Elzevirium, 1645.

Omvang: 32, 824, 81 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan Eric Oxenstierna; voorrede aan de lezer; tekst.
Latere edities: (a) - Francofurti 1666 - (b) Amstelodami 1695 - Opera II (nrs. 46 en 50) - (c) Amstelaedami 1700 - (d) Amstelaedami 1701.⁶¹³

28. Poëticarum institutionum libri tres.

Amstelodami, apud Ludovicum Elzevirium, 1647.

Omvang: 10, 80, 192, 119 en 30 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan de Staten-Generaal van Nederland; voorrede aan de lezer; index; errata.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 3.
Latere editie: Opera III (nrs. 47 en 50).⁶¹⁴

29. De artis poëtica natura, ac constitutione liber
Amstelodami, apud Ludovicum Elzevirium, 1647.

Omvang: 10, 86 en 12 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan Jacob Cats; epigram van Hugo Grotius; tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 3.
Latere editie: Opera III (nrs. 47 en 50).⁶¹⁵

30. De imitatione cum oratoria, tum praëcipue poëtica; deque recitatione veterum, liber.

Amstelodami, apud Ludovicum Elzevirium, 1647.

Omvang: 8, 62 en 8 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan Jacob Cats; voorrede aan de lezer; tekst; addenda.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 3.
Nummer 28, 29 en 30 werden samen uitgegeven. Achter in nummer 30 is opgenomen een index op de Poëticae Institutiones.
Latere edities: zie nummer 34e, 35 en 35b; Opera III (nrs. 47 en 50).⁶¹⁶

31. De baptismo disputationes XX, & una de sacramentorum vi, atque efficacia.

Amstelodami, apud Ludovicum Elzevirium, 1648.

Omvang: 44 en 259 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht aan Georg Rataller Doublet; tekst.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 3.
Latere editie: Opera VI (nrs. 49 en 50).⁶¹⁷

32. De quatuor artibus popularibus, de philologia, et scientiis mathematicis, cui operi subjungitur chronologia mathematicorum, libri tres.

Amstelaedami, ex typographeio Joannis Blaeu, 1650.

Omvang: 14, 911 en 13; 8, 83 en 12; 16, 467 en 34 pagina's. Formaat: 4^o, Inhoud: Opdrachten van de uitgever, Franciscus Junius F.N., aan de leden van de Amsterdamse magistraat; voorreden aan de lezer; drie afzonderlijke delen: De quatuor artibus popularibus, grammatistice, gymnastice, musice et 613 Petit, p. 180. Latere edities: 27a: Editio ultima. 27b:Libri novem; quinquelibri posteriores ex auctoris autographo nunc primum prodeunt. Titels: 27c: Sylloge vocabulorum et phrasium aliquot linguae Latinae, partim damnatarum, partim notatarum, a Gerardo Ioanno Vossio, allisque viris doctis.

613

614 Petit, p. 181.

615 Petit, p. 181.

616 Petit, p. 181.

617 Petit, p. 181. Latere edities: De Disputatio de sacramentorum vi werd uitgegeven in: Al. Nowell, Catechismus sive prima institutio, disciplinaque pietatis Christianae, Oxoniae 1795.

[p. 285]

graphice liber; De philologia liber; De universae mathesios natura et constitutione liber; Cui subjungitur chronologia mathematicorum.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere edities: (a) Amstelodami 1659 - (b) Amstelaedami 1660 - Opera III (nrs. 47 en 50) - (c) Jenae 1670 - Lipsiae 1670.⁶¹⁸

33. Commentarius in Epistolam Plinii de Christianis & Edicta Caesarum Romanorum contra Christianos.

Amstelaedami, apud Cornelium Joannis, bibliopolam, 1654.

Omvang: 10, 144 en 6 pagina's. Formaat: 12^o. Inhoud: Opdracht van Cornelis Janssonius aan Georgius Backerus de Georgiis; commentaar; index alphabeticus.
Vermelding: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere edities: (a) Amstelaedami 1656 - Opera IV (nrs. 48 en 50) - (b) Lugduni Batavorum & Roterodami 1669 - zie ook nr. 34c.⁶¹⁹

34. De cognitione sui libellus. Accedunt et alia opuscula.

Amstelodami, apud Joannem Janszonium juniorem, anno 1654.

Omvang: 6 en 48 pagina's. Formaat: 8^o. Inhoud: index; opdracht van de uitgever aan Pieter Cloeck, lid van de Amsterdamse magistraat; tekst.
Vermelding: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Dit boekje is verschillende malen uitgegeven en meestal samen met andere, kleine werkjes van Vossius. Hieronder volgt een lijst met de volledige titels van deze ‘opuscula’:
1. De cognitione sui libellus.
2. De studiorum ratione dissertatio gemina. Pars prior, quae tradit, quibus disciplinis perfecta constet eruditio. Pars Altera, quae ostendit, quomodo variae adeo disciplinae optime addiscantur.
3. Dissertatio particularis de ratione, et ordine, universam legendi historiam.
4. De studiis instituendis ad virum clarissimum Rochum Honardum.
5. De ratione, qua praeiri ad eloquentiam, aliaque studia debeat juventuti, ad virum clarissimum Rochum Honardum.
6. Introductio in chronologiam.
7. De imitatione tum oratoria, tum poëtica; deque recitatione veterum, libellus.
8. Appendix de imperiis, quae potissimum in historiis celebrantur.
De uitgave van het boekje De cognitione sui van 1654 verscheen in één band gebonden met de volgende bundel: De studiorum ratione opuscula, ex auctoris autographis aucta et castigata. Amstelodami, apud Joannem Janszonium juniorem, anno 1654. De inhoud van deze bundel werd gevormd door de volgende tractaatjes: Vossius' opuscula 2, 3, 4, 5 en Francisci Junii F.F., Paraenesis missa Alberico de Vere.
Latere edities van het De cognitione sui libellus: Amstelodami 1654 (apud Cornelium Joannis bibliopolam; zelfde combinatie van tractaatjes; andere druk) - (a) Amstelaedami 1655 (editio altera; apud Cornelium Joannis; inhoud: opuscula 1, 2, 3, 4 en 5) - (b) Amstelaedami 1656 (apud Aegidium Janssonium Valckenier; inhoud: opuscula 1, 2, 3, 4 en 5) - (c) Amstelaedami 1656 (apud Aegidium Janssonium Valckenier; inhoud Vossius' opuscula 1, 2, 3, 4 en 5 en diens Commentarius in Epistolam Plinii (nr. 33) en bovendien Francisci Junii F.F. Paraenesis) - (d) Hamburgi 1658 (alleen opusculum 1) - (e) Roterodami 1692 (tractaten De ratione studiorum van verschillende auteurs, uitgegeven door Th. Crenius; hierin van Vossius: opuscula 1, 2, 3, 4,

618 Petit, p. 181. Bibliotheken: Lipsiae 1670: British Museum te Londen.

619 Petit, p. 182.

[p. 286]

5, 6, 7 en 8) - (f) Amstelodami 1698 (alleen opusculum 1): Opera IV (nrs. 48 en 50) - (g) Jena 1706 (tractaten over de zelfkennis van verschillende auteurs; hierin Vossius' opusculum 1) - (h) Hamburg 1658 (Duitse uitgave van Vossius' opusculum 1) - (i) s.l. 1731 (Duitse vertaling van Vossius' opusculum 1) - Roma 1840 (Vossius' opusculum 1 als bijlage opgenomen in G.G.M., Etonomia ossia giustizia di religione contenente li doveri dell'uomo verso Dio) - Aamsteldam 1654 (Van de kennisse sijns selfs).⁶²⁰

35. Gerardi Joannis Vossii et aliorum, De studiorum ratione opuscula.

Ultrajecti, typis Theodori ab Ackersdyck et Gisberti a Zyll, 1651.

Omvang: 10 en 544 pagina's. Formaat: 12^o. Inhoud: Vossius' opuscula 2, 3 en 7.
Latere soortgelijke edities: (a) Amstelodami 1654 - (b) Trajecti ad Rhenum 1658 (Van Vossius opuscula 2, 3, 6, 7 en 8) - (c) Lipsiae et Luneburgi 1693 (enkele opuscula samen met verschillende andere soortgelijke tractaten) - (d) Amstelodamiae 1699 (opuscula 2, 3, 4 en 5) - Opera IV (nrs. 48 en 50) - (e) Argentorati 1709 - (f) Harderovici Gelrorum 1786 (tractaten van verschillende auteurs; van Vossius: opuscula 2, 3 en 4) - (g) Lugduni Batavorum 1792 (gelijk aan 35 f).⁶²¹

36. De Veterum Poëtarum temporibus libri duo, qui sunt de Poëtis Graecis et Latinis.

Amstelaedami, ex typographeio Joannis Blaeu, 1654.

Omvang: 4, 97, 6, 2, 87 en 5 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: voorrede van de drukker aan de lezer; De poëtis Graecis; index; De poëtis Latinis; index.
Vermelding: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere edities: (a) Amstelaedami 1662 - Opera III (nrs. 47 en 50).⁶²²

37. Harmoniae Evangelicae de passione, morte, resurrectione, ac adscensione Iesu Christi, Salvatoris nostri, libri tres.

Amstelodami, apud Ludovicum & Danielem Elzevirios, 1656.

Omvang: 8 en 432 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: opdracht van de uitgever, Franciscus Junius F.N., aan Fabianus Philips; tekst.
Vermelding: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere editie: Opera VI (nrs. 49 en 50).⁶²³

38. De Philosophorum sectis liber.

Hagae-Comitis, ex typographia Adriani Vlacq., 1657.

Omvang: 8, 117 en 9 pagina's. Formaat: 4^o.
Vermelding: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere edities: (a) Hagae Comitis 1658 - Opera III (nrs. 47 en 50) - (b)
Lipsiae 1690 - (c) Lipsiae et Jenae 1705.⁶²⁴

39. De Logices et Rhetoricae natura & constitutione libri duo.

Hagae Comitis, apud Adrianum Vlacq, 1658.

Omvang: 4, 82, 6; 2, 132, 12 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: De logices natura et constitutione liber; De rhetorices natura et constitutione liber (cfr. nr. 8).

620 Petit, p. 182. Bibliotheken: Amstelodami 1654: Bodleian Library Oxford. Roma 1840: British Museum Londen. Titels: 34h: Büchlein von der Selbst-Erkäntniss. 34i: Gründliche Anweisung zu der Erkäntniss sein selbst.

621 Petit, p. 184.

622 Petit, p. 185.

623 Petit, p. 185.

624 Petit, p. 186. Titels: 38 en 38c: De Philosophorum sectis liber. 38a en 38b: De philosophia et philosophorum sectis libri duo (38b: cum continuatione et supplementis Johannis Jacobi a Ryssel).

[p. 287]

Vermelding: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere editie: Opera III (nrs. 47 en 50).⁶²⁵

40. Chronologiae Sacrae Isagoge sive de ultimis mundi antiquitatibus, ac imprimis de temporibus rerum Hebraearum dissertationes VIII.

Hagae-Comitis, ex typographia Adriani Vlacq, 1659.

Omvang: 8 en 132 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: inhoudsopgave van de dissertationes; de dissertationes.
Vermelding: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere editie: Opera III (nrs. 49 en 50).⁶²⁶

41. Orationes undecim.

Lugduni Batavorum, 1661.

Petit vermeldt dat deze bundel vermeld wordt door Bom, Hoger onderwijs Amsterdam, p. 10, nr. 97. Noch hij, noch Bom hebben deze verzameling kunnen vinden. Crane, Oratio, p. 74, vermeldt ook een opgave van deze geheimzinnige bundel, maar voegt er eveneens aan toe, dat hij de verzameling niet heeft kunnen ontdekken. Ook schrijver dezes is de bundel niet op het spoor gekomen.⁶²⁷

42. Etymologicon linguae Latinae. Praefigitur de literarum permutatione tractatus. tractatus.

Amstelodami, apud Ludovicum et Danielem Elzevirios, 1662.

Omvang: 66 en 606 pagina's. Formaat: folio. Inhoud: opdracht van de uitgever, Isaac Vossius, aan Jacob de Witt; voorrede van de drukkers aan de lezer; De literarum permutatione tractatus; Etymologicon; index vocabulorum extra seriem.
Bespreking: Hoofdstuk 4, paragraaf 4.
Latere edities: Londini 1662 - (a) Lugduni Batavorum 1664 - (b) Amstelodami 1695 - Opera I (nr. 50) - Neapoli 1762-1763.⁶²⁸

43. Dissertatio epistolica de iure magistratus in rebus ecclesiasticis. Opus postumum ex autographo nunc primum editum.

Amstelodami, apud Ioannem Blaeu, 1669.

Omvang: 2 en 62 pagina's. Formaat: 4^o. Inhoud: de weerlegging van Antonius Walaeus' Het ambt der kerkedienaeren ende authoriteyt, die eene hooghe Christelijke overheijdt daarover toekomt, Middelburg 1615.
Bespreking: Hoofdstuk 2, paragraaf 4.
Latere edities: Opera VI (nrs. 49 en 50) - Col. I 23 (zie nr. 45) - Epistolae ecclesiasticae, p. 441 ss. (zie nr. 44) - Grotii Epistolae, p. 53 ss. - Grotius I 447.⁶²⁹

44. Praestantium & Eruditorum Virorum Epistolae ecclesiasticae et theologicae, quarum longe major pars scripta est a Jac. Arminio, Joan. Uytenbogardo, Conr. Vorstio, Ger. Joan. Vossio, Hug. Grotio, Sim. Episcopio, Casp. Barlaeo. Editio secunda, ab innumeris mendis repurgata, et altera parte auctior.

Amstelaedami, apud Henricum Wetstenium, 1684.

625 Petit, p. 186.

626 Petit, p. 186.

627 Petit, p. 186.

628 Petit, p. 186. Latere edities: 42b: Editio nova, quamplurimis Isaaci Vossii observationibus aucta. 42c: Editio novissima in qua, praeter Isaaci Vossii additiones ad fidem Amstelodamensis anni 1695 expressas, accesserunt nunc primum editae Alexii Symmachi Mazochii Etymologiae quamplurimae ex oriente petitae et Thyrrhenicarum vocum originationes. Bibliotheken: Londini 1662: British Museum Londen.

629 Petit, p. 187.

[p. 288]

Omvang: 10, 978 en 10 pagina's. Formaat: folio. Deze verzameling brieven is uitgegeven door Philipus van Limborch. In de eerste uitgave van 1660 en in de Nederlandse vertaling die in 1662 hiervan verscheen, komen de brieven van Vossius niet voor.
Zie ook paragraaf 3 van dit hoofdstuk.
Latere edities: (b) Amstelaedami 1704.⁶³⁰

45. Gerardi Joannis Vossii et clarorum virorum ad eum epistolae, collectore Paulo Colomesio Ecclesiae Anglicanae presbytero. Opus, omnibus philologiae et ecclesiasticae antiquitatis studiosis utilissimum.

Londini, typis R.R. et M.C., impensis Adiëlis Mill, 1690.

Omvang: 20, 460 en 303 pagina's. Formaat: folio. Inhoud: opdracht aan Willem III, stadhouder van Holland en koning van Engeland, geschreven door Adiël Mills; kort voorwoord van Paulus Colomesius; Vita Gerardi Joannis Vossii; In effigiem G.J. Vossii (Vondels Laet sestigh winters vry, vertaald door Franciscus Junius F.N.); Epitaphium (het grafschrift van Antonius Thysius); scripta G.J. Vossii (onbetrouwbare lijst van Vossius' werken); opdrachten van een aantal werken van Vossius; brieven van Vossius; brieven aan Vossius.
Bespreking: paragraaf 3 van dit hoofdstuk.
Latere edities: Augustae Vindelicorum 1691 (verbeterde uitgave met korte inhoud van de brieven en index; achterin is opgenomen: Dodecas epistolarum clarissimi viri Georgii Hieronymi Velschii; deze editie van de Vossiusbrieven is voor deze biografie benut) - (b) Londini 1693 (zonder de brieven van Velschius) - Opera IV (nrs. 48 en 50; een deel van de brieven hierin opgenomen als Epistolae Selectiores).⁶³¹

46. Gerardi Joannis Vossii Aristarchus, sive de arte grammatica libri septem. Accedunt de Vitiis Sermonis, et glossematis latino-barbaris, libri novem. Quorum quinque posteriores nunc primum prodeunt.

Amstelodami, ex typographia P. & I. Blaeu, prostant apud Ianssonio-Waesbergios, Boom, à Someren, & Goethals, 1695.

Omvang: 18, 968, 38; 16, 420, 32 pagina's. Formaat: folio. Inhoud: nr. 23 en een vermeerderde editie van nr. 27. Deze bundel werd herdrukt als tomus II van de Opera (nr. 50).⁶³²

47. Gerardi Joannis Vossii Tractatus philologici de Rhetorica, de Poëtica, de Artium et Scientiarum natura ac constitutione. Quorum Catalogum pagina post praefationem exhibet.

Amstelodami, ex typographia P. & J. Blaeu, prostant apud Janssonio-Waesbergios, Boom, à Someren, & Goethals, 1697.

Formaat: folio. Hierin met aparte titels en paginering de nummers: 3h: 8, 352, 26 p.; 29: p. 1-34; 28: p. 35-168; 30: p. 169-192; 36: p. 193-258; De artium et Scientiarum natura ac constitutione libri quinque, antehac diversis titulis editi, Amstelodami 1696 (20, 315, 28 p.; cfr. n. 32) (Lib. I: De quatuor artibus popularibus - Lib. II: De Philologia - Lib. III: De Mathesi, seu scientiis mathematicis - Lib. IV: De Logica - Lib. V: De Philosophia).
Deze bundel werd herdrukt als tomus III van de Opera (nr. 50).⁶³³

48. Gerardi Joannis Vossii Ars historica: de Historicis Graecis libri quatuor, de Historicis Latinis libri tres, Historiae universalis epitome; Opuscula et Epistolae.

630 Petit, p. 187. Latere edities: 44: Editio secunda, ab innumeris mendis repurgata, et altera parte auctior. 44b: Editio tertia, novo augmento locupletata.

631 Petit, p. 188.

632 Petit, p. 188.

633 Petit, p. 189.

[p. 289]

Amstelodami, ex typographia P, & J. Blaeu, prostant apud Janssonio-Waesbergios, Boom, a Someren, & Goethals, 1699.

Formaat: folio. Met aparte titel en paginering: n. 12 b (6, 48, 15 p.); n. 13 e (p. 49-226, 15 p.); n. 16 (12, 263, 12 p.); Historiae universalis epitome, antehac nunquam edita, Amstelodami 1698 (2, 110 p.); Opuscula varii argumenti, Amstelodami 1698 (152 pagina's; hierin de nummers 17, 10, 11, 33a, 34f, 35d, 14, 22, 7b); Epistolae selectiores (400 pagina's: zie nr. 45b). Deze bundel werd herdrukt als tomus IV van de Opera (nr. 50).⁶³⁴

49. Gerardi Joannis Vossii Tractatus Theologici quorum seriem pagina post praefationem exhibet.

Amstelodami, ex typographia P. & J. Blaeu, prostant apud Janssonio-Waesbergios, Boom, & Goethals, 1701.

Omvang: 8 en 912 pagina's. Formaat: folio. Hierin met aparte titels, maar met doorlopende paginering: de nummers 40, 26, 37, 31, 18b, 25a, 6b; Fragmentum de Manichaeis & Stoicis, nunquam antehac editum; de nummers 43, 5a.
Verscheen tevens als deel VI van de Opera (nr. 50).⁶³⁵

50. Gerardis Joannis Vossii Opera in sex tomos divisa. Quorum series post praefationem exhibetur.

Amstelodami, ex typographia P. et J. Blaeu, prostant apud Janssonio-Waesbergios, Henricum et viduam Theodori Boom, Rembertum Goethals, 1701.

Omvang: 6 delen. Formaat: folio. Met dit nieuwe titelblad werden opnieuw in de handel gebracht de nummers 24g, 42b, 46, 47, 48 en 49. De algemene titel en de daarop volgende praefatio ad lectorem, een portret van Vossius (de gravure van Bloteling naar het schilderij van Sandrart met eronder het gedicht van Barlaeus Cerne Palatina, lector, miracula terrae) en een opgave van de inhoud der zes delen is het enige nieuwe van deze uitgave. Alleen deel I heeft de hierboven vermelde titel met het jaartal 1701. Alle andere delen verschenen met de titels van de nummers hierboven vermeld, maar kregen een voorshandse titel, luidende:
Gerardi Joannis Vossii Operum tomus

I: Etymologicons (nr. 42b)

II: Grammaticus (nr. 46)

III: Philologicus (nr. 47)

IV: Historicus et Epistolicus (nr. 48)

V: De idololatria (nr. 24g)

VI: Theologicus (nr. 49).^636

51. Epistolae celeberrimorum virorum, nempe H. Grotii, G.J. Vossii, A. Schotti, J. Wouerii, D. Heinsii, C. Gevartii, I.F. Gronovii, G. Patini, N. Heinsii, aliorumque antehac ineditae. In quibus plurima ad omne eruditionis genus illustrandum occurrunt: ex scriniis Literariis Jani Brantii.

Amstelaedami, apud Janssonio-Waesbergios, 1715.

Omvang: 14 en 300 pagina's. Formaat: 8^o.⁶³⁷

52. Sanchoniathonis Berytii quae feruntur Fragmenta de Cosmogonia et Theologia Phoenicum, graece versa a Philone Byblio, servata ab Eusebio Caesariensi praeparationis Evangelicae libro I. cap. VI. et VII. Graece et latine. Recognovit, emendavit, notis selectis Scaligeri, Bocharti, G.I. Vossii, Comberlandi aliorumque permultorum suisque animadversionibus illustravit Ioh. Conradus Orellius.

634 Petit, p. 189.

635 Petit, p. 190.

636 Petit, p. 191.

637 Petit, p. 191.

[p. 290]

Lipsiae, Sumtibus I.C. Hinrichsii, 1826.

Omvang: 8 en 52 pagina's. Formaat: 8^o.⁶³⁸

53. Theses ethicae de bono et fine actionum humanarum in genere ex Arist. Eth. Nicom. Lib. I cap. I. Quas favente Deo in Collegio Theologico Illustrium Ordinum Hollandiae et Westfrisiae, ex nobilissimorum, amplissimorumque Academiae Curatorum, et Consulum Reip. Leidensis auctoritate ac decreto, sub praesidio D. Petri Bertij eiusdem Collegij Subregentis dignissimi asserere conabitur V. Kal. Apr. Anno 1598 Gerardus Vossius Heidelbergensis.

Lugduni in Batavis, ex typographeio Joannis Patij, anno 1597.

Omvang: 8 pagina's. Inhoud: opdracht aan de magistraat van Dordrecht; 15 theses.
Bespreking: Hoofdstuk 1, paragraaf 3.⁶³⁹

54. Theses theologicae de agnitione miseriae; quas cum Deo praeside V. Cl. D. Iohanne Kuchlino, Collegij Theologici Ill. DD. Ordinum Hollandiae et Westfrisiae Regente dignissimo, in eodem Ill. DD. Ordinum Holl. et Westfr. Collegio, tueri adnitar M. Gerardus Vossius Heidelbergensis.

Lugduni Batavorum, ex officina Iohannis Patij, anno 1598.

Omvang: 8 pagina's. Inhoud: opdracht aan magistraat en predikanten van de stad Dordrecht; 29 theses en 1 corollarium.
Bespreking: Hoofdstuk 1, paragraaf 4.⁶⁴⁰

55. Theses theologicae de Deo Uno et Trino, quas, Divina fretus clementia, praeside Cl. Doctissimoque viro Dn. Iohanne Kuchlino, Collegij Theologici Lugduno - Batavi Regente dignissimo, defendere conabitur M. Gerhartus Vossius Heidelbergensis.

Lugduni Batavorum, ex officina Ioannis Patij, anno 1599.

Omvang: 12 pagina's. Inhoud: opdracht aan Johannes Kuchlinus en Petrus
Bertius; 25 theses.
Bespreking: Hoofdstuk 1, paragraaf 4.⁶⁴¹

56. Theses theologicae de Symbolo Apostolico. Quas, Deo favente, sub praesidio reverendi et clarissimi viri, Dn. Iohannis Kuchlini, Lugduno - Batavi Theologici Collegij Regentis dignissimi asserere conabitur M. Gerhartus Vossius Heidelbergensis.

Lugduno Batavorum, ex officina Ioannis Patij, anno 1599.

Omvang: 8 pagina's. Inhoud: opdracht aan Hadrianus Marcellus en Cornelius Rekenarius; 12 theses.
Bespreking: Hoofdstuk 1, paragraaf 4.⁶⁴²

57. Theses theologicae de Divina Praedestinatione, quas, favente Deo Opt. Max., sub praesidio clarissimi, doctissimique viri, D. Iohannis Kuchlini, Lugduno - Batavi Theologici Collegii Regentis dignissimi, sustinere conabor, M. Gerardus Vossius, Heidelberg.

Lugduni Batavorum, ex officina Ioannis Patij, anno 1600.

Omvang: 16 pagina's. Inhoud: 23 theses en een tekst van Augustinus.
Bespreking: Hoofdstuk 1, paragraaf 4.⁶⁴³

638 Petit, p. 191.

639 Petit, p. 192. Dit nummer en de volgende nummers komen niet meer voor bij Petit. De nummers 53 tot en met 58 worden met korte titel genoemd op p. 192. Om verwijzen te vergemakkelijken is de nummering hier doorgetrokken. Bibliotheken: Universiteitsbibliotheek Leiden.

640 Petit, p. 192. Bibliotheek: Universiteitsbibliotheek Leiden.

641 Petit, p. 192. Bibliotheek: Universiteitsbibliotheek Leiden.

642 Petit, p. 192. Bibliotheek: Universiteitsbibliotheek Leiden.

643 Petit, p. 192. Bibliotheek: Universiteitsbibliotheek Leiden.

[p. 291]

58. Johannes Kuchlinus: Syntagma Catecheticarum, in Collegio Illustr. DD. Ordinum Hollandiae et Westphrisiae, sub praesidio D. Iohannis Kuchlini, Collegii illius Regentis dignissimi, intra quinquennium disputarum, et secundum ordinum quaestionum dispositarum.

Lugduni Batavorum, ex typographeio Ioannis Patii, (geen jaartal).

In deze verzameling zijn 126 disputationes opgenomen met aparte titel, maar zonder paginering. Onder deze disputationes bevinden zich ook de vier series theologische theses van Vossius (nrs. 54 t/m 57) en bovendien: E. Poppius, G. Vossius, J. Leonhardus, J. Bulaeus, S. Guilielmus, L. Zanchius et V. Tophusius: Explicatio primae quaestionis in Cathechesi. Lugduni Batavorum 1598.
Bespreking: Hoofdstuk 1, paragraaf 4.⁶⁴⁴

59. Gedichten van Vossius. Vossius heeft geen verzamelde gedichten uitgegeven. Hieronder volgt een aantal gedichten, bij verschillende gelegenheden gepubliceerd.

a. In nuptias Cl. V. Hadriani Marcelli, et Agnetae Pelgromae, Epithalamium.

In: Carmina Nuptialia Cl. V. Hadriano Marcello Dordracensis Gymnasii Rectori vigilantissimo, et lectissimae matronae Agnetae Pelgromae, coniugi ipsius carissimae, scripta.

Lugduni Batavorum, apud Franciscum Raphelengium, 1596.

Beginregel van het gedicht: O factum bene! tandem amoris aestu...
Zie hoofdstuk 1, paragraaf 3.⁶⁴⁵

b. Epithalamion, in honorem doctissimi ornatissimique sponsi, D. Petri Bertii, Subregentis Coll. Ill. DD. Ordinum Hollandiae et Westfrisiae, praeceptoris nostri carissimi, cum primis nuptiis duceret lectissimam virginem Mariam Kuchliniam... D. Ioannis Kuchlini eiusdem Collegij Regentis dignissimi filiam.

In: Epithalamia in honorem... (zelfde titel als het gedicht van Vossius).

Lugduni Batavorum, apud Franciscum Raphelengium, 1596.

Beginregel van het vers: Iunxit equos Nocturnus. Ades Domiduca, Tonantis... Zie hoofdstuk 1, paragraaf 3.⁶⁴⁶
Het Latijnse epithalamium wordt, zonder aparte titel, gevolgd door een korter Grieks epithalamium van Vossius.

c. Ad doctissimum iuvenem, Abraham Aurelium Londinensem; cum praeside Cl. V.D. Petro Molinaeo, philosophiae in Academia Leydensi Professore, De medio demonstrationis responderet, Scazontes ex meris Iambis... VII. Feb. 1596.

Plano.

Volledig afgedrukt in Crane, Oratio, p. 87 en 88.

d. In effigiem doctissimi p.m. viri D. Joh. Becii, senioris.

Afgedrukt onder een portret van Becius door David van Hoogstraten.

Imaginem tabella Becii refert,
Qui vivus ipse imago virtutis fuit.
G.J.V.⁶⁴⁷

e. In Jani Bodecheri Exercitationes Philosophicas.

In: J. Bodecheri Benning, Poëmata et Dissertatio epistolica de philosophiae et Poetices studiis conjungendis.

644 Petit, p. 139 en 140. Bibliotheek: Universiteitsbibliotheek Leiden.

645 In deze bundel ook gedichten van Bonaventura Vulcanius en Leonard Casembroot. Bibliotheek: Universiteitsbibliotheek Leiden.

646 Deze bundel bevat ook gedichten van Joannes Kuchlinus, Henr. Cranenburgius, Abr. Nolthenius, Joh. Venacolinus, Isebrandus Guilhelmi, Simon Guilhelmi, Val. Valerius, Wilh. Lucae. Bibliotheek: Gemeentearchief Leiden.

647 Dit vers geciteerd in Schotel, Kerkelijk Dordrecht I, p. 231.

[p. 292]

Lugduni Batavorum 1637, p. 159.⁶⁴⁸

f. In honorem Petri Bertii, praeceptoris sui.

In: Petri Bertii Tabularum geographicarum contractarum libri quatuor, cum luculentis singularum tabularum explicationibus.

Amstelaedami, apud Cornelium Nicolai, anno 1600; veneunt autem Amhemij apud Joannem Johannis.

Beginregels van dit vers:

Cum premerent terras stribligo, et rustica verba;...⁶⁴⁹

g. Gedicht op Abraham van der Meer.

Hac ore, his oculis est vander Merius; acris

Quo Batavi gaudet Curia sancta viro.

Linguas edocuit Cyllenius, Uranieque;

Sidera, Calliope carmina, iura Themis;

Iustitiae vindex, at comis moribus, omnem

Saevitiem exosus, sola severa probat.⁶⁵⁰

h. Ad V. Cl. Iacobum Zevecotium, Historiarum et Eloquentiae in illustri Hardervicensium gymnasio professorem, cum Suetonii Iulium Caesarem monitis politicis illustraret.⁶⁵¹

i. Phalaecium ad Hugonem Grotium.

In: Hugonis Grotii Poëmata Collecta...

Lugduni Batavorum 1617, p. 541.⁶⁵²

j. Tetrastichon.

In: Jani Rutgersii Variarum Lectionum libros.

Lugduni Batavorum 1618.⁶⁵³

k. In Plautum Gruteri poëmatium triplex.

Dit werk verscheen in 1621.⁶⁵⁴

l. Epigramma in obitum Willibrordi Snelli.

Beginregels: Mens Snelli cognata astris, contermina mundo...⁶⁵⁵

m. Epithalamium bij het huwelijk van Johannes Pollio met een dochter van Johannes Polyander van Kerckhoven.⁶⁵⁶

n. Epithalamium op het huwelijk van Georg. Rataller Doublet met Maria Scho-

648 Dit gedicht vermeld in Schotel, Kerkelijk Dordrecht I, p. 232 noot 1. Zie ook: Vossius aan Jo. Bodecherus Benning, postr. kal. jun. 1634 (2-6-1634) (Col I 230), in welke brief Vossius o.a. zegt, dat hij praktisch niet meer tot dichten komt.

649 Vermeld bij Crane, Oratio, p. 70. Dit vers is opgenomen in Vossius' De Mathesi, Cap. 44, par. 35 (Opera III, p. 151).

650 In een brief van Vossius aan Abraham van der Meer, ongedateerde brief (R 84 C, fol. 3r).

651 In een brief van Vossius aan Joannes Zevecotius, 15 kal. mart. 1630 (15-2-1630) (R 84 A, fol. 11r). Het gedicht was bestemd voor Zevecotius' Observata politica ad C. Suetonii Julium Caesarem, Amstelodami 1630.

652 Vermeld bij Crane, Oratio, p. 70.

653 Vermeld bij Crane, Oratio, p. 70. Janus Rutgersius aan Vossius, 30-5-1607 (H 7012, fol. 364r): dankt voor de toegezonden verzen.

654 Vermeld bij Crane, Oratio, p. 70.

655 Vermeld bij Crane, Oratio, p. 70. Opgenomen in Vossius' De Mathesi, Cap. 16, par. 35 (Opera III, p. 84).

656 Vossius aan Gerardus Scapius, non. jul. 1639 (7-7-1639) (R 82, fol. 42r). innert Vossius aan het indertijd geschreven gedicht.

[p. 293]

terbosch in oktober 1629.⁶⁵⁷.

o. In 1637 zond Vossius aan Ludovicus Crocius in Bremen enkele verzen door hemzelf geschreven.⁶⁵⁸

p. In 1639 zond Vossius aan Gerard Schaep een Epitaphium.⁶⁵⁹

60. Het uitleenboekje van Vossius.

Amsterdam 1962.

Facsimile-uitgave van het Libellus memorialis complectens, quos libros alijs dederim utendos 1644-1649 (RK III H 40). Met een ten geleide van W. Gs. Hellinga, een inleiding van C.S.M. Rademaker en een toelichting door P. Tuynman. Dit boekje verscheen ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Waar Vondel boeken leende’, Amsterdam, oktober 1962, onder auspiciën van de Dr. P.A. Tiele-Stichting.

657 Vossius aan G.R. Doublet, 8-10-1628 (RK III E 6, fol. 141): Vossius belooft een gedicht. Vossius aan Doublet, 10-10-1628 (RK III E 6, fol. 143): Vossius noemt zich een slecht dichter, maar laat het gedicht toch drukken; hij vraagt de bruidegom enkele gegevens over namen en titels. Doublet aan Vossius, Den Haag 12-10-1628 (R 80, fol. 28r).

658 Vossius aan L. Crocius, 7 id. sext. 1637 (7-8-1639) (R 82, fol. 99r).

659 Vossius aan Gerardus Scapius, non. jul. 1639 (7-7-1639) (R 82, fol. 42r).