Gerardus Joannes Vossius (1577-1649)

[p. t.o.III]

gerardus joannes vossius in 1625
Dit portret, geschilderd door David Bailly, is eigendom van de Remonstrantse Gemeente te Amsterdam
Foto Rijksmuseum Amsterdam

[p. XI]

Voorwoord

Kleine oorzaken kunnen merkwaardige gevolgen hebben. Een toevallige blik op de valvae van het Historisch Instituut van de Nijmeegse Universiteit wekte mijn belangstelling voor Vossius. De Letterenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam schreef een prijsvraag uit en vroeg om een biografische schets van Gerardus Joannes Vossius. Er ontstond een vaag plan, dat echter niet verder werd gerealiseerd dan een eerste kennismaking met het onderwerp. De tijd verstreek en het plan werd vergeten. In 1959 schreef de Amsterdamse Letterenfaculteit echter weer een prijsvraag uit en weer was het onderwerp leven en werken van Gerardus Joannes Vossius. Het eens gemaakte en weer vergeten plan nam nu concrete vormen aan en zo ontstond een schets over leven en werken van Vossius. Deze schets werd heel kort vóór het verstrijken van de inzendtermijn naar Amsterdam gezonden. In januari 1961 werd het antwoord bekroond en werd mij van verschillende kanten het advies gegeven de schets uit te werken. Het resultaat van enkele jaren werken is deze studie.

De behandeling van veel onderwerpen wordt bemoeilijkt door gebrek aan gegevens, maar ook een teveel aan materiaal kan de benadering van een onderwerp in de weg staan. Dat laatste geldt ongetwijfeld voor het leven en het werk van Vossius. De vele bewaarde brieven, al of niet gepubliceerd, de zes foliodelen omvattende Opera Omnia, de stapels nagelaten aantekeningen en half voltooide schetsen maken het onmogelijk alles in één enkele studie te verwerken. Het aantal detailstudies over Vossius is helaas nog zo gering, dat daarvan slechts een enkele keer gebruik kon worden gemaakt. Leven en werken van Vossius vertonen bovendien zoveel aspecten, dat slechts een klein gedeelte daarvan belicht kan worden. Deze studie is dan ook niet veel meer dan een eerste, ruwe schets, waarin slechts enkele lijnen iets scherper getrokken zijn. Er moest telkens weer een keuze worden gemaakt en een keuze is altijd subjectief en vaak willekeurig. Velen zullen vergeefs zoeken naar wat zij nu juist in deze schets zouden willen vinden. Ik troost mij met de gedachte die Vossius zelf uitsprak, toen hij zijn eerste wetenschappelijk werk in het licht gaf: ‘Metuo ne sint infra multorum exspectationem: verum satisfacere omnibus non est meum, cum tanta sit palatorum diversitas, et singuli tamen scripta singula ad judicium suum velut perpendiculum et libellam exigant.’

Wat tot stand is gekomen moet voor een niet gering gedeelte worden toe-

[p. XII]

geschreven aan de sympathieke hulp, die ik van zoveel kanten heb mogen ondervinden. De hoogleraren die de redactie vormen van de reeks, waarin deze studie verschijnt, hebben mij aangespoord en geholpen om het eenmaal begonnen werk te voltooien. Vooral Prof. Dr. W. Gs. Hellinga ben ik zeer erkentelijk voor zijn kostbare hulp en adviezen. Dank zij hem ben ik in contact gekomen met zijn naaste medewerkers, van wie ik op de eerste plaats Drs. P. Tuynman wil noemen, die mij veel belangrijk materiaal heeft gewezen en steeds klaar stond met zijn uiterst waardevolle en deskundige adviezen. Ook de heren Dr. F.F. Blok en Drs. Cl. M. Bruehl hebben mij veel waardevol materiaal toegezonden. Het werk in Engelse bibliotheken en archieven werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van de Nederlandse Stichting voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek en de bijdragen van het Nuyens-Fonds. Het onderzoek in Nederlandse en buitenlandse archieven en bibliotheken werd aanzienlijk vergemakkelijkt door de deskundige hulp van de beheerders en ambtenaren. Vooral de hulp van Mej. Dr. M.E. Kluit, die de handschriftenafdeling van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek beheerde, is voor mij van groot belang geweest. Tenslotte zou ik graag de namen noemen van al degenen, die hebben meegewerkt het boek zijn definitieve vorm te geven. De belangstelling van mijn confraters is steeds een grote steun geweest en vooral de deskundige adviezen van pater Drs. H. ter Huurne hebben een belangrijke bijdrage gevormd voor het totstandkomen van deze studie. Het manuscript kon tijdig bij de drukker zijn dank zij de bekwame hulp van Mej. Adr. Termeer. De prettige samenwerking met de heer W.E.J. Tjeenk Willink heeft tot resutaat gehad, dat dit boek deze voortreffelijke vorm heeft gekregen. De interesse voor mijn werk bij mijn familie werd heel tastbaar, toen mijn vader zich bereid verklaarde mee te werken aan de correctie van de drukproeven.

Ik draag dit boek op aan al degenen die op een of andere manier hebben meegewerkt aan het totstandkomen van deze eerste wetenschappelijke publicatie.