|
| |
| |
| |
Twede bedryf.
Eerste tooneel.
Haman, Hydaspes.
Hoe? durft ge my dus vroeg, in 't kriek en van den dag,
Geleiden in een plaats, daar niemand komen mag?
Verlaat u op myn trouw: gy hebt geensints te vreezen;
Men kan in dit vertrek het allerveiligst weezen;
Dewyl me alleen daar van den ingang werd vertrouwt.
Wat is het groot geheim, dat gy me ontdekken zoudt?
Ik, aan uw deuchd verplicht, sint eene reeks van jaaren,
Zwoer vaak, u 't Hof geheim trouwhartig te openbaaren.
De Koning schynt geheel zwaarmoedig en ontstelt;
Een yzelyke droom houd hem het hart bekneld.
Terwyl hier alles in een diepe rust lag, hooren
Wy zyne stem, die ons vervaar'lyk klonk in d'eoren.
'K schiet derwaards en speurde een verwarring in zyn reên.
Dan sprak hy van gevaar, dat hem te dreigen scheen,
Dan van een vyand, die hem na de kroon wou steeken.
Wat meer is, 'k heb hem zelf van Hester hooren spreeken.
Hy sleet de nacht in die bedwellemtheid en nood,
En na lang worstlen met de slaap, die voor hem vlood,
Liet hy in 't ende, om zich het denk beeld van dat droomen
Te onttrekken, 't jaarboek van zyn ryksregeering komen;
Waar in zyn daaden, door een onvermoeide vlyt,
Trouw aangetekent staan; en 't geen, van tyd tot tyd,
| |
| |
Is in zyn Heerschappy, door liefde, of wraak, bedreven.
Geen voorval van belang, of 't staat daar net beschreeven.
De Vorst, die yvrig na 't verhaal hoort, voelt zyn smart
Daar door verminderen in zyn angstvallig hart.
Wat voorval koos hy in 't geschiedboek van zyn leven?
Men heeft hem 't al, van toen hy wierd ten troon verheven,
En door de keur van 't lot in Cyrus plaats gestelt,
Op zyne last, aan zyn geheugen voorgestelt.
Zo spruit die droom dan uit zyn denkbeeld, naar uw zeggen?
Daar 's geen Chaldeër, die een droom weet uit te leggen,
Of hy is door de Vorst ten hove ontboden. Maar
Hoe ziet gy dus ontroert? wat is 't, dat u dus zwaar
Op 't harte leid, myn Heer? Gy schynt geheel verslagen.
Een Prins, als gy, heeft die noch reden om te klaagen?
Hydaspes, vraagt gy dat? ik, die, in deze staat,
Van ieder werd gevloekt, gevreest, benyd, gehaat,
Ik acht my zelve veel rampzaliger te weezen,
Als die 'k door myn gezag zo heb gedrukt voor deezen.
Wie zag zich immer zo begunstigt van het lot?
De gansche Waereld eert en viert u, als een God.
De gansche Waereld? 'k zie my van één mensch braveeren
Wat zeg ik mensch; ja, zelf een slaaf durft my onteeren.
Wie 's zulk een vyand van den Vorst en 't ryksgebied?
| |
| |
'T is Mordachay, kent gy dien ouden gryzaart niet?
'T hoofd van dat haatlyk volk? waar moogt gy u in kwellen?
Hoe kan een vyand, die zo zwak is, u ontstellen?
'K zag nooit, dat ik van hem 't minste eerbewys ontfing.
Wat baat my, dat ik werd, als oppergunsteling,
Van d'allergrootste Vorst des wacrelds aangebeden,
Zo ik, myns ondanks, zie, dat ik van een besneden
Dus smaad'lyk werd gehoont? geen Persiaan, hoe hoog
Van stam, of groet my met een nederslachtig oog.
Hy, trots en moedig, aan den Hofpoort neêrgezeten,
Durft my alleen zo stout versmaaden, en vermeeten
'T hoofd steeken in de lucht, hy ziet, ja, staart my aan,
Zelf zonder zyn gezicht voor my eens neêr te slaan.
'T is, of hy 't Hof bewaakt: ik moet daar steeds gedoogen,
Dat my die Trotse komt braveeren voor myne oogen:
Dat haatelyk gezicht komt me onophoudlyk voor:
'S nachts, als elk rust, dunkt my dat ik hem zie, of hoor.
Zelf deze morgen, 'k zag de zon noch naauw gerezen,
Of hy ontmoette my, bleek, ongedaan van wezen,
Behangen met een kleed, bestrooit van stof en asch,
'T gezicht hovaerdiger, als 't ooit te voren was.
Gy, die het alles, wat ten hove omgaat, kunt weeten,
Ik bid u, zeg my eens, wat maakt hem zo vermeten?
Vind gy ook imand, die daar voor dien Balling pleit?
Wat is toch d'oorzaak van zyne opgeblazenheid?
Gy weet, hoe 't snood verraad, by Thares voorgenomen,
Door Mordachay alleen is aan den dag gekomen,
Dat hy daar door toen is in 's Vorsten gunst geraakt;
Dit 's d'oorzaak licht, die hem zo opgeblazen maakt.
| |
| |
Hoor, 'k zal u ongeveinst myn hartsgeheim wel uiten.
'K heb d'onrechtvaerde loop myns noodlots kunnen stuiten.
Ik, by den Persiaan, van Kindschbeen, opgebrogt,
Regeer het Ryk, daar ik als slaaf eerst wierd verkocht:
Myn Rykdom kan die van een Koning evenaaren:
'K heb Kinderen, tot steun van myn gezag en jaaren:
Ja, niets ontbreekt my, als een Koningklyke kroon;
Maar rykdom, staat, gezag, noch mogendheid, hoe schoon
Het ook in d'oogen van een sterflyk mensch mag schynen,
Kan 't hartzeer, dat ik door dien Jood ly, doen verdwynen.
De trotsheid, die ik zie in dat hoogmoedig hart,
Pyntme onophoudlyk, met een duldelooze smart.
In 't kort, myn groot gezag kan my geen vreugde geven,
Zo lang dat haatelyk wanschepsel blyft in 't leven.
In vyf paar dagen zult gy daar van zyn bevryd;
'T gansch Jodendom zal al geslagt zyn, in dien tyd.
Helaas! myn vrind wanneer zie ik dien tyd verstreeken.
Hy is 't Hydaspes, die den bliksem heeft ontsteeken,
Die al zyn aanhang op het felste treffen zal:
Zyn trotse hovaerdy brengt al dat Volk ten val.
Myn wraak zucht is niet met één offerhand te vrede;
Ze is te yvrig en sleept in haar loop ontelbre mede.
Een man, als Haman, zo begunsligt van het lot,
Bepaalt zyn wraak zucht niet, maar geeft zyn woede bot.
'K wil, dat gansch Isrel in een zee van bloed zal smooren,
De aard beeve, als zy haar straf en misdaad koom' te hooren.
'K wil, dat de maar daar van, van eeuw tot eeuw gebragt,
| |
| |
Elk zegge doe: daar was een haatelyk geslacht,
Een lastig schuym, dat, uit Judéa voortgekomen,
Den ganschen aardboom had bevolkt en ingenomen;
Maar naauw raakte een in haat van Haman, of terstond
Verdweenen ze, als een schim, alom van 's Waerelds rond.
Zo staatge, om Amalek, de Joden niet na 't leven?
En 't is dien erf haat niet, waar door gy word gedreven?
Ik weet, dat ik, gedaalt uit dat rampzalig bloed,
My, tegens Isrel, met een erfhaat wap'nen moet,
Dat Amalek is door haar oorlogstoorts geschonden,
En 't Vee zelf by haar geen genade heeft gevonden,
Dat slechts een hand vol volks ontk wam het Joods geweld:
Maar in de staat, daar my 't geluk in heeft gestelt,
Hou 'k myn gedachten met die grootsheid zo bezeten,
Dat ik myn Vaderland en Stam haast heb vergeeten.
De Jood is schuldig: dat 's genoeg: ik heb daarom
Assuerus aangehitst op 't gansche Jodendom,
Dien aanhang haatlyk afgeschildert in zyne oogen:
'K zei, 't Volk was muitziek, ryk, en van een groot vermogen,
Hun God een vyand van ons volk en onze Goôn.
De laster kreeg geloof, hy beefde voor zyn kroon.
Hoe lang, riep ik, zult gy dat snood gespuis gedoogen,
Wiens Godsdienst, als een pest, de Waereld doorgevlogen,
Den Persiaan alom met kettery befmet?
Die tegenstrevers van de Koningklyke wet,
't Schynt, dat de Hemel hen een teken heeft gegeeven,
Om, afgezondert, van den andren mensch te leeven.
Dat vremde schuim, van elk gevloekt, vloekt ieder een:
Zy zyn verstoorders van de rust, en van 't gemeen:
| |
| |
Roei 't snood gebroedsel uit, in uw gebied en staaten;
En vul uw schatkist, met den buit dier onverlaaten.
De Vorst, bewogen door die reden, gaf aan my
Terstond het zegel van zyn opperheerschappy:
Verdelg ben, zei hy voorts, ô Trouwste myner vrinden,
Ik geef u al de schat, die gy daar by zult vinden.
Dus wierd dien slaaf, met al zyn aanhang, voort gedoemt;
Maar 't uur, myn vrind, dat tot zyn slachting is genoemt,
Pynt, door zyn traagheid, zo myn duldeloos verlangen,
Dat ik daar door kan geen volmaakte vreuchde ontfangen.
Waarom het vonnis noch tien dagen uitgestelt?
Waar om hem niet gedood, zo dra het wierd gevelt?
Gy kunt hem, zo gy wilt, voort brengen om het leven.
Spreek maar één woord; de Vorst zal hem voort overgeeven.
Dat hangt alleen aan een gelukkig oogenblik.
Zyn losse en wrevlige aard kent gy zo wel, als ik.
'T geen hy heeft 's morgens in een goede luim besloten,
Zult gy hem weer ter noen vergramt om ver zien stooten.
Maar waar voor maak ik my bekommert, of bevreest?
Hy haat de Jooden en het hoofd daar van het meest.
Wel, waarom pynt gy dan door 't uitstel uw verlangen?
Ga, richt den galg vast op, om Mordachay te hangen.
Hydaspes, 'k hoor gerucht, 't is tyd voorme, om te gaan,
Gy, zo de Vorst my roept...
| |
| |
| |
Twede tooneel.
Assuerus, Hydaspes, Asaph, gevolg van Assuerus.
Zoo was myn dood by die verraders al besteoken?
Vertrek. Gy, Azaph, blyf, 'k moet u alleen hier spreeken.
| |
Derde tooneel.
Assuerus, Asaph.
Assuerus, op zynen troon zittende.
'K wil niet ontkennen, 'k had die booze gruweldaad
Bynaa vergeeten; maar nu my het vuyl verraad
En 't schrik kelyk gevolg, in zyne omstandigheden
Verhaalt werd, ryd een koorts door alle myne leden.
Zy hebben beyde, naar ik hoor, 't geheim van 't snood
En gruwelyk bedryf bedekt met hunne dood:
Dewyl men 't hen door pyn niet kon ten halze uithaalen.
Maar, waar mede zal ik zulk een trouwen dienst betaalen?
En hem beloonen, door wiens zorg ik ben behoed.
Heeft hy noch niets daar voor genooten?
Hem met beloften en hoop.
O! groote ondankbaarheden!
Word zoo de dienst beloont! getrouwe deuchd bestreden!
Zoo raakt een Rykstroon aan het wagg'len; Want wie zal,
Met yver aangedaan, een Koning ten gevall'
| |
| |
't Verraad ontdekken, als 't gemunt is op zyn leeven,
En aan den Cepterstaff zyn kracht en luyster geeven?
Veel nutter is het, dat een misdaad werd verschoont,
Als dat een trouwe dienst dus av'rechts blyft beloont.
Wie is het, Azaph? of hebt gy noch niet vernoomen,
Door wien dit snood verraad is aan den dag gekomen.
o Ja, ik ken hem wel, die 't heeft aan 't licht gebrogt,
Waarom heeft hy niet zelf zyn loon daar voor verzocht?
Dat weet ik niet, Myn Heer. hy schynt vernoegt te leeven
Wy zien hem 's morgens vroeg al om den Hofpoort zweeven.
Daar hy dan somtyd tot den avond zitten gaat.
In 't kort, hy 's arm, maar ook te vrede met zyn staat.
Te meer, behoort men zulk een dienst niet te vergeeten.
Hoe is dien Man zyn naam?
Hy 's Mordachay geheeten.
En uyt het haatelyk geslacht, dat reeds ter dood
Hoe! een Jood! wie zou zulks ooit gelooven!
Op 't punt, wanneer men my van 't leven wil berooven,
Komt een verachte Jood, een Slaaf, en stuyt de dolk,
Waar mede ik wierd gedreigt zelfs van myn eygen Volk.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Hydaspes, Assuerus, Azaph.
Hebt gy daar Haman niet vernomen?
Die 's van de morgen vroeg al aan het Hof gekomen.
Hy wandelt voor 't vertrek.
Zeg, dat hy binnen treed.
Licht dat hy meer, als wy, van deze zaak noch weet.
| |
Vyfde tooneel.
Assuerus, Haman, Hydaspes, Azaph.
Kom, onverwrikbre Zuyl van myn gezag en staaten,
Kom, trouwe Raadsmaan, daar ik my op mag verlaaten.
Dien my met uwe raad. Ik stel aan uw 't geval:
Zeg my, hoe ik de deuchd, naar waarde, kroonen zal,
Wat ik een onderdaan, die, yvrig en zorgvuldig.
Uyt zuyvre liefde voor zyn Koning waakt, ben schuldig
Wat dunkt u? stel aan myn erkentnis, paal, noch maat?
Ik wil dien trouwen dienst, naar myn gezag en staat,
Zoo gy het goedvind, op het rykelykst beloonen,
En zulk een onder daan myn grootfte gunst betoonen.
Nu is myn grootst geluk gebooren! wie zou hy
Toch anders meenen met dien onderdaan, als my?
Spreek op. Waar wacht gy na?
| |
| |
My 't Ryksbestier van uw Voorzaten breng te binnen,
Vind ik, die u daar in te boven gaat, niet één.
Gy zyt een voorbeeld voor de Vorsten in 't gemeen.
Maar wyl ge op 't rykelykst dien onderdaan wilt loonen,
Zou 'k hem, te Paerd voor 't Volk, in 't purper kleed vertoonen,
Met uwen kroon op 't hoofd, en 't Paerd zacht by de hand
Geleyden laaten door den grootsten Heer van 't Land
Die, prachtig opgetooit, alom, by die vertooning
Zal roepen: kniel. Het is de wil van onzen Koning.
ô! Welk een Wysheyd! dit stort u de Hemel in.
Ga, Haman, ga, myn Vrind, die raad is naar myn zin,
Laat aanstonds alles tot dien ommegang bereyden:
Kleed u op't pragtigst; want gy moet het Paerd geleiden
En ommevoeren door de stad van wyk tot wyk;
Dewyl gy zyt na my de grootste heer van 't Ryk.
De man, daar ik van spreek, is Mordachay geheeten,
Een onderdaan, dien ik myn leven dank moet weeten;
Ga, kleed hem, als gy zegt, in 't Vorstlyk purper rood,
En doet, terwyl gy hemdus leyd langs markt en wallen,
Gansch Susa, op uw stem, in 't stoff, ter neder vallen,
| |
Zesde tooneel.
Maar zal die eer niet zyn te groot
Voor een gevangen Slaaf, een afgeleefde Jood.
Doch 't zy ook wie het zy, men moet verdiensten loonen,
Zelf zonder onderscheid, of aanzien der persoonen:
Dat geeft meer luyster aan myn kroon en heerschappy.
| |
| |
Hoe slechter 't voorwerp is, hoe grooter eer voor my.
'k Meen, schoon ik deze onthef van zyne Slaafsche boeijen,
Al d'and'ren van dat snood geslacht glad uyt te roeijen.
| |
Zevende tooneel.
Assuerus, Hester, Elize.
Wat sterflyk mensch durft hier verschynen? daar de dood....
Zyt gy het, Hester? gy, myn Lief, myn Echtgenoot?
Ach! onder steunme, Elize: ik sterf en kan niet spreeken.
Wat 's dit? o! Hemel, ik zie lip en wang verbleeken,
De mond beklemt, 't gezigt besterft, de kleur verschiet.
Wat vreest gy, Hester? spreek, ben ik uw Broeder niet?
Of is 't de strenge last, die 'k Haman heb gegeeven?
Bekommer u des niet, 'k verzeker u van 't leven,
Door 't raken met dees Staf.
Wie roept myn ziel weerom,
Die uyt het lichaam reeds......
Leef, leef gelukkig, gy hebt nergensvoor teschroomen.
Ach! welk een stem doet my weer tot my zelve komen.
Ach! wie ontstelt zich niet,
Als hy de glans van uw ontzaglyk wezen ziet,
Dat, met een majesteit en onbepaalt vermogen,
Schiet felle blik semen, van uwen troon, door d'oogen,
Tot in het binnenst' van het allerstoutste hert?
| |
| |
Wie schrikt en beest niet, die daar door getroffen werd.
Wie werd op 't zien van zulk een schoone ook niet bewoogen?
Stel u gerust en wis de traanen van uw oogen.
'K heb medelyden met uw droefheit en verdriet.
Wat kan u deeren, daar gy 's Konings hart gebied?
Eysch vry een proef daar van; 'k ben die bereyd te geeven,
Al zou 't my Troon en Kroon zelfs kosten, ja, het leven.
Zou zulk een Wareldvorst, daar 't al voor schrikt en bukt,
Door liefde tot een Vrouw, zoo verre zyn verrukt,
Dat hy aan haar 't gebied zyns harten op zou draagen?
Kan een onnozele Slav in hem zo behaagen?
Geloof me, myn Vrindin, deez Cepter, die gy ziet,
Het Vorstlyk purper, en dat onbepaald gebied
Is niet zoo aangenaam, noch van zulk groot vermogen,
Als slechs een enkle lonk van uw aanminnige oogen.
Ik vind zoo iets in uw aantrekkelyk gezigt,
Dat, steeds behagelyk, gelyk het zonnelicht,
De zwarte nevelen van rampspoed doet verd wynen,
En 't hart vervrolykt en ontlast van zorg en pynen.
'K vrees niets, als ik u op den Troon heb aan myn zy;
Gy zet die zulk een glans en schone luyster by,
Dat zy, gewapent met dat fiere aanminnig wezen,
Alleen geen Mensch maar zelfs geen Goden heeft te vreezen.
Maar 'k bid u, zeg my eens, wat heeft u dus ontroert,
En onverwacht, verbaast voor mynen Troon gevoert?
'K zie, dat gy d'oogen na den Hemel hebt geslaagen.
Spreek onbeschroomt, al wat ge aan my hebt voor te draagen
Dat werde u toegestaan, naar uwen wil en wensch;
Indien het in de magt is van een sterflyk Mensch.
| |
| |
o! Welk een goedheyd! daar ik my op mag vertrouwen.
De zaak, Mynheer, die ik aan u heb voor te houwen
Is van zeer groot belang; wyl myn behoudenis,
Of uyterste bederf daar van afhank'lyk is.
Een woord van uwen mond kan myne droefheyd staaken
En de gelukkigste der Ryksvorstinnen maaken.
Wat eyst ge. Ik bid u terg toch myn geduld niet meer?
Zoo 'k in uw oogen ooyt genade vond, Mynheer,
Zoo staa myn bede toe, die ik voor eerst bepaale
In d'eer, dat ik myn Vorst mag aan myn dis onthaale,
Met Haman, zynen Vrind, en grootste gunstgenoot;
Zyn tegenwoordigheyd is noodig; wyl hy 't groot
Geheym, dat ik dan zal ontdekken onder 't eeten,
Als d'eerste van uw raad. wel mede dient te weeten,
Zoo blyf ik midlerwyl in die onzekerheyd.
Doch 'k staa uw bede toe. Myn wacht.
| |
Achtste tooneel.
Assuerus, Hester, Elize, Thamar, Hydaspes.
Zoek voort na Haman, zeg, dat Hester voorgenomen
Heeft ons te onthalen, dat hy moet ter maaltyd komen.
Maar weet ge ook Hydaspes, of
De wyzen dien ik uyt Chaldéa aan dit Hof
Ontboden heb, om hier myn droomen uyt te leggen,
| |
| |
'K moet hooren, wat zy zeggen,
Ik heb een droom gehad, Princes, daar 'k noch voor schrik;
En wyl gy daar zoo veel belang by hebt, als ik,
Moet geachter een gordyn, die 'k daar toe heb gespannen,
Hier in de naaste zaal, d'uytlegging van die mannen
Ook in het heymelyk eens hooren van na by.
In 't kort, Princes, ik vrees voor u, zoo wel als my,
Kom, volg my, Thamar. Gy, myn Dochters, myn getrouwen,
Gaat achter deze Troon; daar kunt gy u onthouwen,
Tot myne wederkomst, en 't dertele gezigt
Der Hovelingen wel ontschuylen, buyten 't licht.
| |
Negende tooneel.
Elize, Rey.
HOe zal deze zaak zich keeren?
Zal de gramschap, of de min,
Van den Koning triomfeeren?
Hemel, schik het naar uw zin.
Wy, wy zullen uw begeeren
Altyd pryzen, loven, eeren
En getroosten ons daar in,
't Zy wie ge ook doet triomferen,
En 's Hemels heir draait om zyn spil en as,
Kan 't hart der Koningen ook smydigen als was
| |
| |
Wat duystre wolk hangt ons noch boven 't hoofd!
Wat hoopt gy op een Prins, die, van verstand berooft,
De Zon en Maan aanbid, als heylig:
Wie is by zulk een Koning veylig?
Ach! zo de Vorst, door toorn gedreven,
Ons dreigde door het zwaart te doen vergaan,
Of dat men van het lieve leven,
Of van de waarheyd af moest staan,
Wat zou by u dan 't zwaarste weegen,
Te sterven, of afgodery te plegen?
Ik stierf veel liever duyzend doôn,
Eer ik myn Kniën voor valsche Goôn,
Of hout, of marmer zoude buygen:
Hier toe roep ik den Hemel tot getuygen.
Wee u, Ramt zaligen, wat staat u niet te vreezen!
Uit uw verstokte harten bant
En 't werk aanbid van uwe hand.
Vergeefs werd u een tempel toegewyd,
En 't geurig Wierook aangebooden;
Dewyl gy macht-en-krachteloos zyt.
Laat vry den goddeloozen,
In overvloed, hier leeven naar zyn zin,
En slaapen op een bed van roozen:
Zyn eynde zal niet zyn, gelyk 't begin.
Laat hem in 't vorstlyk purper praalen
En drinken den alleredelste wyn,
Uit klinkklaare goude en zilvre schaalen,
Zyn Ryk zal hier niet eeu wigdurend zyn.
| |
| |
Laat zyn huys van Kindren leeven,
En Kindskinderen en Neeven,
Daar hy schatten voor vergaart:
Al die voorspoed, al die zegen
Al zyn Rykdom, hier verkregen,
Gaan met ydelheid gepaart.
Stel vernoesaamheid daar tegen
Dat 's het grootste goed op aard.
Vernoegsaamheid die nimmer doelt op staat,
Aartvyandin van Eygenbaat,
Gy, die den mensch leert van zich zelve zegepraalen,
Wat zyt gy aangenaam en zoet,
Voor een oprecht gerust gemoed!
Geen Koningskroon kan by u haalen.
Dat zalig lot is voor den dwaaze niet:
Hy zoekt de vreê die van hem vlied:
Terwyl het overtuigt geweeten
Alom word van den worm gebeeten.
Hy schrikt voor 't duister graf, waar na de vroome tracht,
Die uit die duisterheid een helder licht verwacht,
Een licht dat met geen tonge is uit te spreek en,
Waar van den goddelooze blyft versteeken.
ô Helder licht dat eeuwig straalt!
Van dag, noch week, noch maand, noch jaar bepaalt,
Gelukkig! die op u mag hoopen,
Wanneer zyn uurglas is verloopen.
Ik hoor gerucht in een der naaste hofvertrekken;
Het is de Koningin, kom, gaan we, eerze ons ontdekken.
Eynde van het twede Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij