De oude waereld III: Morgenland

[p. 450]

Helena

Tóch smachtte de Gebieder in stilte het meest naar het koene en onthutsende verhaal, - wisselend van gloed als het licht op het goudpaars-getint marmer der Helleensche beelden, - waarin de verrukkelijke Helena de wulpsche romantiek van haar femelende verleiding en droomgezichten, en op een bedwelmend rhythme het verbijsterend, tragisch berouw en stilknagend verdriet van haar daad, ondergaat gelijk de vleuglige wezens in treurspelen van Aischylos, waarover de rhapsood Xerxes telkens met bewonderenden hartstocht repte. Helena was voor Xerxes' oostersch-Arische ziel de allerschoonste vrouw denkbaar op aarde; uit het gouden, ongezengde Westen, met den rooddradigen zonnekrans van ros vuur om de haren-tooverij. Helena deed alle mannen in jaloersche

[p. 451]

ijverzucht uitzinnig op haar verlieven door de begoochelende gracie van haar vormen, den peiselijken weemoed in haar droeven oogen-blik; door het zwevende van haar vluchtlichten gang, licht als de cadans van den Artemis-tred; door de zuilranke statigheid van haar hooge koninginne-gestalte, de fluweel-witheid harer teedere huid, en voorál door de nymph-achtige fijnheid en blankheid van heel haar wezen. Toch voelde Xerxes de koude van haar trotschen boezem, de marmerkoude van het Westen, die hem, Algebieder, zoo tergde, afstootte en tegelijk zoo hevig trok. Want o, den wisselenden blik van Helena, daar sprak zijn Yonischen rhapsood niet van. Maar Ruba wel! Xerxes zag het onkuische en koud-lokkende getintel in Helena's toch vrome en strenge oogen; de aphroditische godinnepracht van haar dán strak-ingetogen, onverinnerlijkt, en dán plots weer smachtend-bezield gelaat. Hij zag haar bloeienden mond, rood als de carmijnen rand van een jonkielje, den mond van een bacchantische zinne weelderigheid, maar ook déze weer bedwongen en verborgen achter de koele lijn der fijne, vastgenepen lippen. Hoe beklemd verzaligd en verwarmd zou zij ademen in de bloemrookig-doormengelde rozenbosschen rond zijn lusth of op Ecbatana. Hoe zou zij het heerlijke en bedwelm ende zoet van zijn narcissen opdrinken en zich nabij het zachte

[p. 452]

fonteingeruisch, in zijn met loomgeurige bloesemtakken omwonden tuinpriëel te droomen leggen.

Nu zag Xerxes koninginne Helena steeds peiselijk zitten op den hoogen stillen toren van de Scaïtische vestpoorte, omzongen door den ijlen wind; haar goudlokkig hoofd bestreeld van Zephiros' zoelte; van Zephiros, met zijn fladderend-gouden nevel-mantel Helena's brandend-kloppende slapen koelend. De in ouderdom wit-gesneeuwde Priamus sprak sussend tot den stoet der aanzienlijke Trojaansche vrouwen, die elkaar in eene oproerige ontsteltenis toevertrouwden, hoe goddelijk en onsterfelijk-schoon zij Paris' roofbuit vonden. En zíj zat, het spannende gelaat pijnlijk strakgetrokken, te turen over den torenmuur naar de wegschietende diepte, de donker-bebloede en stof-opzwirrelende slagvelden, waar geweldige krijgers vochten en worstelden, terwijl eenzaam de zuidewind speelde met haar dun-zilveren sluier alsof er een glans van sterrenlicht doorheen wiegelde. Koning Priamus op zijn zwaargehouwen troon wees zij aan, ál de kampreuzen van haar land. De forsche en levens-weelderige grijsaard, die in zijn jeugd onder de Phrygiërs zelf tegen de woeste Amazonen was opgerukt, bukte over de tinnen en bestaarde de rijzige hoog-trotsche gestalte van Agamem-

[p. 453]

noon, den ruigen, bloeddorstigen Menelaos met den golvenden, goudvlammen den baard, in wollig gekrul hangend over het spatfonkelend pantcier, den gekrenkte met de stugge tong; bewonderde Ayax van Salamis, Ayax den Groote, onder zijn brons-beslagene rusting als een strijdgod ópschitterend; bewonderde de athletische tors met de gigantische smoorknuisten, waarin zijn blixemende lansen trilden.

Xerxes hoorde Helena prangend zuchten van verlangen naar de helden uit haar lentedroom. Zij, nu geschand vlekte en overspelige vrouw, voelde een walg voor haar eigen roekeloos-lichtzinnige en grillige daad. Terwijl Priamus tuurde in de dampende diepte, zat zij weer ineengezonken en zocht wezenloos, temidden van het moord- en krijgsgewoel, de spiegelende blinkingen en flikkeringen der schilden, het geraas en gekerm der vallenden, het krijschende gezang en overjubelend geschal der winnenden, - naar de vrienden van haar huis. Haar loshangende lokken, door een fijn-gouden snoer met een diadeem op het voorhoofd saâmgevlochten, brandden wonder-ros onder de zilveren sluierspelingen. Plots zag Xerxes haar rijzen, het heerlijke, ranke lichaam bijna onbedekt achter het doorschijnende, witte en gouddoorzoomde plooiselen-gewaad, en de witte, teederblanke handen in wrangen afschuw zich voor

[p. 454]

de schreiende oogen wringen. Dan daalde zij van de Westerpoorte, door smartwroeging gemarteld, en vluchtte naar den koningsburcht. Daar sloot zij zich snikkend in hare vertrekken op.

Nu zag Xerxes haar traag en droomerig neêrzinken op den avondlijken weefstoel en onder grillig-rosse fakkelschijnselen, purperen kleeden, lange helroode mantels en gordels, doorvlochten met krijgsvoorstellingen, in den dwaalgloed van uitheemsche borduurselen, opcieren met gestalten van meekampende goden en godinnen. Juist dan, in de weenende eenzaamheid der goud-walmende toortsen, die beangstigende duisteringen en een wilden dans van schaduwen wierpen over bleekbelichte wanden en spook-tintige warreling van wol en linnen, betuurde Xerxes de stille droefnis in haar verrukkelijk gelaat, terwijl zij den draad der kunstrijke weefselen peiselijk afspon en fijn-bezinnend vastlei om de wegschietende spoel. Xerxes besefte het,... dat Helena altijd mijmerde in een ontmoedigende wroeging over Menelaos, haar diepgekrenkten gemaal, en haar kind, dat nu alleen speelde in de geruischlooze valley Eurotos. Want vreemd! De goddelijke Helena haatte Paris, den zinnenbedwelmer, die zijne zoetelijke verteederingen en verwijfde vleierijen in onmanhaftige taal uitzong achter de welvingen van zijn

[p. 455]

beukelaar of tusschen het domme poetsen van zijn lansen. Zijzelve, de ongenakelijk-fiere koninginne, stamde van Zeus den donderkeiler en in het heldhaftige Sparta had zij, in Tyndareus' fonkelend paleis, haar lentelijke jonkvrouwen-jeugd doorleefd, dauw-frisch en betooverend als een knop aan den rozelaar. Zij had in hemelschen cier gedanst in den tempel van de kuische Artemis, zoodat de heros-krachtige Theseus, de held, - stérker nog dan de man die de ruischende kruinen der hoogste pijnboomen neêrboog naar hunne eigene wortels, - op den drempel van het heiligdom haar beschouwend, door liefde-waanzin gegrepen, haar roofde. Alle heroën van Sparta en Hellas had zij, door den verblindenden goudglans van haar oogen, tot minnende smeekelingen gemaakt. Zijzelve kwam uit Lacaedemon,... en in háár leefde meer stoutheid en moed dan in den pauwpronkenden Alexandros. En toch bracht hij de hypnose van de zwoele zwijm over haar, de willooze verhitting en zelfpijnigingen der verlangende zinnen; kromp zij wég onder zijn brandend-begeerenden blik en verloor zij zich geheel in het carnaval zijner dronken driften.