Menschenwee. Roman van het land. Deel 1

(1903)–Israël Querido– rechtenstatus



[pagina 202]
Achtste hoofdstuk. Warrelende schemersneeuw, traagvlokkend, wemelde over de breeë Baanwijk. De boomen kromden stamdonker tegen de dampende, gelig-wit stuivende straat. Van boulevardboomrij uit, donkerden heel van ver, hooge karren en paarden omnibus-schimmig ààn, tegen den tragen kringenden vlokwemel in. Even 'n vrouw, met triest-rood omslagdoekje en donkere kleeren, fantoomde òp uit 'n laag huisje, de leege straat òver. Alles witte, ingesneeuwd in stilteval. Bij 'n laag karretje, waarop blauw melkvat, dat met besneeuwde hoepels-omranding stond te eenzamen in 'n nauw wit zijwijkje, drentelde Kees Hassel heen en weer, wachtend op 'n kerel, die misschien iets voor 'm had. Demping en dampige stilte witte van straatjes en daakjes. Hoog bij den Lemperweg naar 't stationsplein, lag 'n groot brok weiruimte vol te wemelen met glanzige vlokken. Tusschen de boomen overal, als in traag spel van stoeiende hemellingen, schemerde prachtige stille warreling, over en op elkaar, ingangen bouwend en hooge boogpoorten van schemer-witte hallen. En àlom schuiner geweef van vlokken rond en om roerloos takgedonker, doodstille stammen, pastelgroen in broze kleurteerheid. Daartusschen nu en dan, beweeg van menschen met sneeuw-zware petten en jassen, wit, wit, onkenbaar bevlokt op gezicht, wenkbrauw en haar, doorsjokkend met donkerend lijf tegen den stoeidans van vlokken in. En voort weer wemelden glans-zacht en kleur-schitterig in zachten spat, de groote verstillende vlokken, op de al witter aarde, al dons-zachter, op de roerlooze wachtende takken, op de doodstille stammen.
[pagina 203]
Aan allen kant lag Wiereland ingesneeuwd. 't Oue jaar was als 'n woest stuk leven voorbijgestoven, met nachtlijk rumoer, gebras, en zuiplappen-gekrijsch van kerels en meiden, verdierlijkt in jammer. Kouer bleef 't in stedeke en Duinkijk, rondom de groote heerlijkheden van Van Ouwenaar en Duindaal, met z'n witte akkers en noordpolige blanke weibrokken, zelfs als de zon plots doorschitteren kwam en blauwe dampen goot over 't landwit, dat violet-zwaar verschaduwde in 't bleekgouïge licht. De vorst steeg en mopperend vloekten de kweekers, dat hun gewas uit den grond was komen kijken en nou t'met doodvroor. Avond daarop daalde de vorst, modderden de wijkjes weer in drassige brij, grauwden jammerdagen in laag grijze luchten, verdruild door 't vale stedeke, tot wéér inviel sneeuw, almaar sneeuw, aanwittend en bedonzend de wijkjes en huisjes zonder dat er ijs kwam in de sloten. Kees stond te trampelen van voetenkou. Nou zou ie met den vent 'n hoekkroeg ingeloopen zijn, als ie even bleef passen op z'n karretje, maar die kwam niet terug. Verrek, dan zou ie 'm smeren. Op z'n erfhuis bleef ie rommelen, uit 't pleehok wat gier opscharrelend. 'n Paar dagen had ie helpen opladen en wat kwartjes verdiend, met nieuwe mandbodempjes maken. Nou was 't weer daàn. Morgen zou ie reis, puur uit verveling z'n rot brok skuur slope en 'r blokken van zagen. Kon ie maar mee met de tuindersboot op Amsterdam, wa' wild en k'nijne smokkele.... da' satte nou al die f'rdommelinge bai mekoar.... en nooit kon ie mee. Maar van avond zou 't er nou erais van komme.... stroope.... Hij had afgesproken met drie lui, beruchtste wildstroopers van Wiereland, omdat ie zelf geen kogel en geen achterlaaier, geen sprenkels, niks, niks meer had. Z'n laatste laaier hadden z'm afgekaapt op bijpad, de koddebeiers. Piet Hassel, z'n broer wou ook mee, voor 't eerst. Kon hem niks schelen, als ie maar geen grooten bek sloeg. Tot donker bleef ie nog rommelen op z'n erfje, grom-nijdig en stil-wrokkend, dat er weer niks te vreten was. Dondere-
[pagina 204]
ment, nou wier t'm te guur. Huiver-rillig schokkerde ie de kamer in, smakte zich neer, plat op den grond, voor laag vuurtje, waarin takken vlamknetterden, als in winterpretverhaal met doorbrande schouw en den donkeren konkelpot. Ouë Rams zat 'r weer met z'n beenen, in 't verkort, in hoekje opgedrongen, pruimstraaltjes sissend in 't geknapper. Even verwarmd stond Kees weer op, grommend. 't Stonk 'r aa's de pest.... en de zoete valeriaan, kon ie niet luchte, maakte 'm misselijk. Dan nog maar effe noar Grint.... tjonge die maid.... die Geert.... die draait sain puur veur s'n test.... wat 'n lief ding.... - Waif aa's t'met de kerels komme, lá' hullie wachte.... aa's hullie d'r om àcht uur nie benne, goan wai f'nàcht.... Ant bromde iets terug uit 't achterend, door wat schreeuw-kinderen heen. Tegen half acht dook Ant uit 't donker, om 't lampje op te steken in de kamer. Wimpie's stemmetje zangde neuriënd uit z'n stikduister hoekje en ouë Rams zat even flauw-rossig bewalmd in zachte knettervlammetjes van schouw. Huilerig en drenzend sjokkerden de kinderen, in armoedigen lampschijn groezelig bewegend, zich hun vodjes van 't lijf. Vier meisjes lagen al, nauw gekrompt bijeen in bedsteedje, elkaars adem opzuigend. Twee, met slaperige morsige kopjes ronkten naast drie woelenden, later ingestapt. Daàr, vlak boven hun hoofdjes, als in 'n doodkistje, plankte eng kribje dwars tegen bedstee-schot, klauterde Neeltje van vier in, met gatduwetjes van onderen opstommelend. De gonjen bevlooide zakken met haverdoppen, waarop ze lagen, stonken en wasemden vocht uit, als adem van ziek beest, door de krottige slaapholletjes. Smal hanglampje, pitjes-droef, groezelde wat vuil-geel lichtschijnsel op de magere slaapsnoetjes. Twee roodharige kooters liepen nog wat rond, met bloote modderige voetjes, drentelend in speelsche vadsigheid op den steenvloer, wachtend op nieuwe schreeuwen en porren van moeder, om in te stappen. Zuigeling lag in 't bed van vader en moeder, naast Ant, voor 't gemak 's nachts, als kindeke de borst moest lebberen. Dientje, 't moedertje, met 'r zenuwzwak kopje,
[pagina 205]
holle wal-oogen en uitgebleekte wangetjes moest rondgaan. - Bidde.... helhoake, schreeuwde vrouw Hassel,.... nog twai Akte van Hoop enne.... Akte van Berouw.... kaik rond Dien.... gaif hullie d'r 'n mep.... dá' kenalje.... la' hullie nie klesseneere.... aa's se nie wille.... d'r òp moar!.... Bij knielend zusje Aafje ging ze staan om te hooren, in te vallen, te verbeteren. Toen Aafje klaar was hielp ze'r in de bedstee, voorzichtig tusschen de andere kinderkluit. - Van 't schoorsteenrandje, uit 'n hoekje, peuterde ze 'n fleschje open, nam ze zelf met rillingen 'n lepel valeriaan. Voor d'r zenuwen, had moeder gezegd, omdat ze 's nachts zoo schrikkelijk droomde, zoo wild dee.... zeien ze,.... op ging zitte, en bange gekkigheid zei. De kleine naast 'r most ook 'n slok, krijschte Ant weer even uit achterend naar Dien. - En sai.... sai mo' nog bidde.... Dien.... kaik.... f'rdomd se lait al.... Stommeling! kwam dreigend aanstuiven Ant.... Sien je nou nie daa' 'k brood an 't moake bin?.... - Nou.... en.... ik bin soo moe.... zuchtte bleek-angstig Dien, 'r bruin stinkend rokje van d'r beentjes schuddend. Met 'n smak had Ant 'n lang-ijzeren brood-vorm en 'n grooten steenen pan op tafeltje neergekwakt, dat de kinders verschrikten in de bedjes. Wimpie, die neuriënd naar 'n Moeder Mariaplaatje te droom-turen lag, schrok òp, hevig. Nooit kon ie slapen of moeder moest ook liggen, al werd 't elf uur. Plots kwam grootmoeder Rams aansjokken uit achterend, vaagtastend in schuifel-pasjes overal heen, met 'r handen en armen krommig vooruit, alles werend waartegen ze op kon loopen. Haar zwaar korpulent oud-vrouwe-lijf, heupig-uitgezwollen, schommelde als van tiendubbel berokte vischvrouw. Op vetten romp stond ingekwabd nekloos, 'n klein hoofd, vossig-spits, met erin, leelijk-groene schichtige flikker-oogjes, weggediept in slappe, bruin-gele wangen. 'n Versleten paars jak met zwarte streepjes over loggen borstenhang, was kort afgefranjed in smerige rafeling bij tonnigen dijenschommel, en overal kromden 'r groote handen met worsterige week-dikke vingers en stompe vette armpjes, - gespannen in 't nauw lijfje,
[pagina 206]
als kinderdijen, - vooruit, waar ze liep. Bij 't bedje van Wimpie stond ze stil. Alleen nog maar schaduwen kon ze zien. Op den dag liep ze wel alléén, omdat ze wòu, maar telkens werd ze door goedhartige lui thuis gebracht, die 'r zagen zwerven en tasten. Als ze met 'r befloerste oogen, waar 't licht al bijna uitgekringd was, in doffen appelstaar, strak tegen iemand of iets aanliep, stotterde ze van kwaadheid, gaf ze dadelijk de schuld aan ding of mensch, waartegen zij opbonsde. Nooit goed wist vrouw Rams wie wèl, wie niet in de kamer was. Maar sluw vroeg ze 't ongemerkt den kleintjes, of Wimpie, denkend dat ze dan niet wisten, hòe weinig ze nog maar zien kon. - Mo' je, mo' je nie wa' drinke.... jonge.... vroeg ze Wimpie al tweemaal, die driftig nee had geschud, zonder dat ze 't zag. In 'r stem, schril en scherp lag bijtende klank van nijdigheid. - Seg jonge.... hoor je nie?.... - Nee.... nee.... neenet!.... 'k mô nie.... driftte Wimpie, met z'n hoofd draaiend, moeilijk in de peluw. Over 't bedje heen van Wimpie, boog ze 'r vossenkop, om 'm beter te zien, moar 't mannetje begon te huilen. - Wa wi-je tog.... wi je tog, angstigde z'n stemmetje.... 'k mo' niks.... 'k hê niks vroagt. Ant, met 'r handen vol meelklonten, staand voor 't tafeltje, keek naar den hoek, barstte nijdig uit tegen vrouw Rams. - Wa' mo' je tog moeder.... là sain s'n gangetje.... wa seur je.... je moak sain in de loorem.... Stil-nijdig schoffel-paste ze weer weg van Wimpie's ledekantje, langs bedsteeën van de meisjes, die nu met groezelgelig schijnsel op stille slaapmaskertjes te snurken lagen, eng d'r lijfjes in elkaar gewurmd. Even keek ze in, vrouw Rams, zag niets dan donker, sjokte verder, met armen krommigstomp vooruit, tot ze pal den hoek inliep, tegen lichtbak van Kees op. - Daa's jouw.... jouw.... skuld.... jouw skuld.... beet ze af, stem-nijdig zacht achteruit schuifelend. Maar niets hoorde vrouw Rams terugzeggen, begreep ze dat ze ergens tegen aange
[pagina 207]
loopen was. Bij den haard bleef ze weer staan, in lichtelijke uithijging van d'r zwaren borsthang. Daar zag ze, in 't schuwe licht, den schaduw-romp van ouë Rams, silhouet van z'n bloote morsige voeten in 't verkort saamgekrompen; haar man, dien ze haatte, met wien ze al dertien jaar niet sprak, die haar ook nooit wat zei. Ze haatte 'm omdat ie Ant met Kees had laten trouwen, omdat ie Kees niet de ribben stuk sloeg en omdat hij nooit op 'm meeschold. En hij, in z'n grimmigen, eenzelvigen leefangst, oud, afgeleefd en verzwakt, wist niets meer van dien trouwrommel af, wou alleen geen gezeur, haatte heftig z'n vrouw terug, zoo maar, uit afschuw voor 'r glunderige, 'r schimperige valschheid, al bleef z'n haat niet meer zoo fel in z'n kop nagloeien als vroeger. Maar bespuwen kon ie 'r, verafschuwen deed ie 'r, zonder 't ooit iemand te zeggen. Ingedrukt, in een bedsteetje op duf achtergangetje, sliepen ze al dertien jaar naast elkaar, zonder 'n letter gesprek. En niks geen gezeur, van niemand, wou ouë Rams. Alleen maar stilte, nou ie geen werk meer kon doen, en vreete. Als 'r dat niet was, pruimpies en hitte. Zoo bleef ie zitten op z'n stoel, bij de schouw, zomer en winter, verlangend geen lucht, geen zon, geen straat te zien. Alleen mompelde ie: swaineboel.... swaineboel.... als Ant geen tabak voor 'm gebedeld had, of als ie z'n vrouw zag sluipen, rond 'm heen, zonder woord, al maar sloffend en tastend in grabbel. - Ant stond nog aan 't schuddende tafeltje, onder schijnsel van armoe-lampje, te grijpen in den vuilen, geel-glazuren pot, kledderde telkens nat deeg van 'r smoezelige vingers in plaatijzeren vorm, met 'r bemeelde handen, grof-bekluit, persend en plettend. In 't lage kamerdeurke bleekte plots hoofd òp van vrouw Reeker van 't pad. Guurte bracht ze mee van de straat, Achter 'r lang, rood omdoekt lijf, kwakte ze donkere hokdeur dicht, sjokte in zucht van uitputting op 'n krukje neer, bij de schouw. - - Main kristus, is dà skrikke.... - Gommenikki.... jai buurvrouw? keek verbaasd om, Ant. Nooit kreeg ze bezoek van vrouw Reeker, omdat die zich
[pagina 208]
altijd, als vrouw van zuinigen braven kleinpachter, wàt te voornaam voelde om met Hassels-schorem om te gaan. Want Kees, nie waar, wà was Kees nou veur 'n snaiboon.... nog g'neens 'n los werkman.... Maar nou was ze zoo geskrikt op den weg, dat ze buiten 'r fatsoen ging. - Buurvrouw.... hijgde ze nog met ademlooze stem, je mô.... je mô main effe.... effe an 't bedoàre late komme.... gaif main.... 'n.. 'n.. bakkie woater.... is da skrikke.... dá' 'n mins doen ken.... is dá' skrikke.... liefe-deugd!.... Ant wreef bedaard handen-plat over het deeg, gladduwend en indrukkend bultjes en geultjes. Zacht was ze naar Wimpie geloopen die nog wakker lag, om hem d'r vingers, rauw-bedeegd van witte kluitjes, te laten aflikken. Dat vond ie zoo lekker altijd. Met één hand in Wimpies breeën mond, de andere nattig, ruig afstrijkend aan 'r schort, vroeg ze half naar vrouw Reeker toe, met iets bits in 'r stem: - Moar main goeie mins.... wa' hep je.... je laikt puur f'stuur.... hier hai je 'n bàkkie.... doar in d'emmer.... Grootmoeder Rams was om vrouw Reeker heen geschoffelpast, had vlak op 'r donkeren rug geloerd en eindelijk aan de stem gehoord wie 't was. - Wa' hai je?.... vroeg ze schel tusschen Ant en vrouw Reeker inschuifelend.... hai je weer belet in je hoofd.... mi je spooke?.... Ze lachte scherpe schraapgeluidjes uit en in tastrichting nijdigde ze haar woorden naar vrouw Reeker, die vóór ouë Ram zat. - - Nou.... nou ik swair d'r op daa'k se puur sien hep.... twai.... twai.... eine van langest.... 't pad.... - Nou mins, de boose gaist sit in je.... scherpte nijdiger vrouw Rams, met sarrende mondtrekjes in 'r spitsig gezicht.... De duufel hep je bait.... dá's nou main weut.... die hep je puur bait.... Ant moest nog eruit, 't brooddeeg naar den bakker brengen in Wiereland. Al 'n kwartier wachtte ze op vrouw Zeilmaker en Zeune die altijd meegingen, tegen dien tijd.
[pagina 209]
- Je ken hier blaive, soo lank je wil buurvrouw, moar ikke mo' effe main booskap.... - Nainet.... nainet.... dan goàn ik mai.... dan goan ik mit vrouw Zeilmaker t'rug, zei drift-angstig vrouw Reeker, luchtig opstaand. Ik durf.... durf nie moedersiel allainig 't pad af.... twai.... twai.... hep 'k d'r nou sien.... ik sit d'r puur van te trille.... - Twai.... twai.... bitste vrouw Rams hoonend-streng.. mins ik seg moàr.... paa's op je sieldrement!.... je ben an de duufel f'rkocht.... paa's d'r op!.... Plots met deurgebonk en gestoot rumoerden vrouw Zeune en Zeilmaker de lage groezelig duisterende kamer in. - Kloàr buurtje? schorde met heeschige, mannige ventersstem vrouw Zeune.... - T'met buurvrouw, nou he'k de eer van vrouw Reeker d'r besoek.... s' is d'r puur tureluurs van, se hep weer spoke sien op 't pad. - Spoke, spoke? gier-lachte grof-hevig vrouw Zeune met 'r bassende mannestem.... 't regent t'met aa's de see.... stikke donker.... en 'n wind van foàldera!!.. neenet vrouwe! die komme d'r nou nie uit.... die blaive bai hullie perremetoàsie.... die.... Bleek-bevend was vrouw Reeker weer voor oue Rams op 't krukje neergezakt. Achter haar schonkig lijf sisten in 't groen-duister grootvaders pruimstraaltjes, sneller, sisscherp tegen konkelpotbuik aan. Vrouw Rams was weer tusschen de visite ingeschoven, armen krommig vooruit, in radden tastschuif. - Ze wist precies nou aan den stemmenklank wie er waren; Kees hoorde ze niet. Die was weg, wèg.... want met al haar haat, was ze bang voor dien kerel, voor z'n razende drift. - Ik seg moar, scherpte ze stil uit, da' se d'r van bekold is.... behekst.... se mos puur belese worde.... daa's nou main weut.... ik belees hullie allegoar.... Wimpie hep puur behekst weest.... deur hoar sloerie!.... die suiplap.... die maidejoàger....
[pagina 210]
- Moeder, là Kees se gangetje kregelde Ant, bang voor Wimpie's drift, en ook omdat ze 't niet zetten kon nou, waar die branie van vrouw Reeker bij was, dat 'r man zoo uitgemaakt werd. - Wá! se gangetje?.... jai weut niks!.... niks, jai onskuld!.... jai weut nie wa se segge.... op de ploats.... enne op de polder!.... Moar nou.... hep ie.... hep ie de burgemeester weer wille dèursteke.... puur woàr.... en nou hep ie weer àlderlei meissies ongelukkig moakt.... puur... en nou hep ie drie doàge se aige dood-soope in de kroeg.... bai 't Veertje.... - Daa's jokkes, hai hep hier weest.... de heule week.... brak Ant nijdig af. - Da lieg jai!.... hou je bek jai onskuld!.... hai beliegt je.... beliegt je!.... soo'n skaamteloose vuilik!.... hai legt 't àn mi iedere maid van fleesch en beene!.... en.... enne iedere nacht hep ie stroopt die dief.... die ongeluk in je huis!.... allegoar bloedsinte.... aà's tie d'rais wà afgaift.... je most sain!.... suilie moste sain fille!.... an rieme snaie.. soo'n gedrocht!.... soo'n ketter!.... Ze stond te gebaren in 't vrouwekringetje, woest-blij van binnen, dat ze op Kees schelden kon, dat ze d'r hitte-kregel kon luchten, nou bij vreemden, en hij toch weg was. Armen hoog boven 'r vossekop, gebaarde ze met 'r twee handen bij elk scheldwoord, en in vingerkrampige trekkingen, liep ze, in opwinding voortschimpend, tegen 't lijf van vrouw Zeune, die 'r met 'n stoot, kwaadaardig achteruit bofte. Ant gaf 'r moeder gelijk, altijd als ze alleèn waren. Maar nou, nou vond ze 't toch te bar. - Moar moeder, wa' hai je nou soo ineens op je heupe.... la sain se gangetje seg ik.... là' sàin.... je kletst puur de honderd uit.... Wimpie was begonnen, te snikken en te schreeuwen. - Dà' lieg ie Omoe.... da lieg ie.... Foader hep nies daan.... foader hep nies daan!.... Met rood woedehoofd, doordrift van nijdtrekken, draaide
[pagina 211]
vrouw Rams zich naar Wimpie's hoek, in schamperende spotlach. - Hehie.... hehie.... nou.... dá' manneke sel t'met beterder weute... Aa's 'k je moeder waas, had je al 'n veeg beet.... jou snurkert.... jou hufter.... - Kom, kom waa'n geklieter.... bas-lachte vrouw Zeune.. je klets puur de honderd uit vrouw!.... kaik 'rais.... die skoape doar.... droaie d'r aige d'r van om.... je kraist se puur wakker vrouw Rams.... en kaik d'ris mins Reeker beefe.. nog 'n kommetje woater.... hee?.... Ant was naar Wimpie toegeloopen, om 'm te sussen, zoende z'n handjes die krampig de lucht ingrepen boven z'n hoofdje in machtelooze drift-woeste gebaartjes, probeerend z'n grootmoeder wat plaatjes, en blokjes, van z'n plankje, naar 't lijf te gooien. - Toe moar.... toe moar, scherpte die valsch, gooi je groomoe moar.... oartje noar s'n voartje.... wat 'n driftbulletje.. je sou sain t'met molle-mi-de klomp.... toe moar.... - Groote gerechte! daa's sarre an 't skoap, dà stoan je nie net vrouw Rams, barstte vrouw Zeune uit, met 'r zwaar mannegeluid.... f'r'wâ moak je proatjes, woar de duufel mi se'n moer nie an g'looft.... daa's puur houe en bouwe.... Rouw snikte Wimpie door, beentjesbevend, dat 't ledekantje sidderschokte. Z'n stemmetje scheurde driftklankjes uit z'n keel, onverstaanbaar verrochelend in z'n huil. Suffer door de herrie zat vrouw Reeker op 'r bankje, met 'r kommetje water in de hand, waaruit telkens beef-plasjes op 'r schoot plonsten.... Vrouw Zeune had walg voor 't mensch Rams. - Moar wà' is d'r.... hebbe ze je dan hailig daàs moakt, baste 'r goeiige mannestem weer. - Dá' rooit ná' niks - teemde vrouw Reeker,.. ik hep 't self sien! en.... enne vrouw Grint.... van 't pad, t'met ook.. mit d'r aige ooge.... d'r benne puur gaiste.... nou!.... nou!.... groote genoade! aa's k'ran denk!... kraig 'k koors van angst!.... Nou was 'k lest bai m'n zuster op de ploats....
[pagina 212]
en die.... die.... sien jullie.... die hep d'r puur kenne woarsegge. - Soo veul aa's 'n tooferkol, schel-stemde vrouw Rams, sarnijdig weer in.... - Nainet!.... puur nie.... puur woarsegge.... echt werk.... sien jullie.... en d'r man.... d'r man ken van alderlei genaise.... soo sebiet genaise, saa'k moar segge.... nou.. die is d'r ook.... ook.... van et spirre-ïsme.... sien jullie.... en nou he'k self sien.... aas da main aige toàfel danst hep.. - Och buurvrouw, daa's gekkighait, lachte vrouw Zeune goeiïg-grof, vroolijk-ongeloovig, met meelij in 'r stem voor de strakangstig kijkende stakker, die zoo bijgeloovig was,.... aa's d'r g'n mins ankomt... ken de toàfel ommirs nie daa'nse... àldegoar googelderai.... vast hoor buurvrouw.... vàst.... - Nainet! nainet.... hield zwaar-wichtig vol vrouw Reeker.... 'k hep self sien.... wá' main ooge tog sien mo'k g'loove.... Groote genoade!!.... 'k ben soo doos-bang in huis, hee?.... aas de dood.... Woa'k sit t'met, denk 'k da' 'k gaiste sien.... enn.... enne 's nachts durref ik niet rond-en kaike.... Enn... aa's... aa's 'n mins op de plai mo mi pirmissie.... naim 'k 't lampie mai.... in donker.... en.. en.... joa.... lache jullie moar.... je weu me woar 'n mins toe komme ken.... nou.... dan.... ainmoal andermoal.... se'k lampie puur op 't grondje.... veur main.... pàl veur main.... ikke bin aa's de dood.... de dood.... en aa's 'k ies hoor.... 's oafes.... spring'k op.... gil 'k op.... want.. vroag moar an vrouw Grint.... of'ral sitte hullie.... of'ral.. of'ral.... - Buurvrouw, sullie hebbe je daàs moàkt.... en je maa'n?.. je maa'n.... wa sait tie?... hai mos je 'n rammeling gaive! Jai hep sain vroeger t'met ieder dag op s'n siel en soalighait mept.... nou most ie jou veur 't bekkie sloan.... sain jullie glaik.... - Main man?.... nou, die lacht moar.... net aa's Kloas Grint.... moar.... moar 's nachts leg-gie te bibbere van de nood....
[pagina 213]
- Gommenikkie buurvrouw, niks dan googelderai.... dá' seg ik.... daa's rommelpottrai.... Enne Driekoningge is pas daàn! drink moar!.... en stap op.... de wind stoan op 't pad.... - Jesis.... da nooit.... moedersiel op 't pad.... doar hoor je nou niks aa's.... klos-klos.... klos-klos van klompe.... enn.... aa's je mi'n lichie komp... is t'r g'n noàkende siel.. sien je niès en puur bai je oor is d'r nies aa's.. klos-klos.. klos-klos.... komp soo puur op je af.... da' je stik van angst.. - Nou seg,.... aa's je main nòu!... lachte vrouw Zeune. - Nainet! Nainet! angstigde vrouw Reeker ontzet, met bleeker gezicht en verschrikte staaroogen, ik goan vast nie terug allain.... vast nie. - Moeder! kermde Wimpie, zenuwachtig-opgewonden door 't verhaal van vrouw Reeker.... Dientje en Jaa'nsie.... enne.... hebbe sait.... da'.... da' snags.... 's nags 'n woagetje mi sonder poardjes.... hier.... hier langest rait.... sóó.... deur.... deur de ploas.... Enne.... enne soo' langest 't pad.... soo.... hier vlak-en-langest!.... vlak-en-langest 't roam.... Enn.... dá' t'r.... da' t'r.... 'n dooskop.... op sit.... op de bok.... die kaikt.... kàikt.... almoar kaikt.... Z'n stemmetje had zacht geklonken in gesmoorde ontdaanheid door de plechtige luistering van de vrouwen, die meeangstigden met 't kind, in benauwde gezichtsvertrekkingen. Vuil groezelde lampjesschijn over schemerhoekje op Wimpies bedje, en bleek z'n doodshoofdje grauwde in 't vale schuwe licht, met angstoogen groot en wildsmeekend, naar z'n moeder. Stil stonden de bemutste vrouwenhoofden, donkerend naar Wimpie toe, in angst-luister en even in plotse stilte loeide windvlaag ààn in klaagsidder van buiten om raamduisternis, naar 't nachtpad. - 't Is sonde jonge, je moak main puur oàkelig.... zei rillend vrouw Zeilmaker. - Niks main jonge.... niks hoor, suste Ant, eigen bijgeloofangst in 'r hart smorend, - aa's 'k weerkeer....
[pagina 214]
- Neenet moeder!.... neenet! moeder mag me weg!.... nie weg!.... gilde in dollen angst Wimpie, opsjokkerend z'n lijfje in kracht, met elleboogstut achteruit in de peluw, dat z'n zandzakken aan 't voeteneind rumoerig bonkten, zadderend tegen 't bed op. - Moeder mo' hier blaive.... 'k bin soo bang, 'k hep dooskop sellefers.... sien.... sellefers sien.... en kaike.... al moar kaike.... da' sullie doen.... enne.... enne.. mi s'n neus op 't roampie.... soo.... soo.... en kàike!.... Lichter raakte geel schijnsel z'n doods-hoofdje, nu in angstgebaar vrouw Zeilmaker van z'n bedje wegdonkerde, 't licht uit. - In groezel lampschemer van de kamer staarde 't, in stillen schrik. Zweet angst-glom om z'n breeën mond en neus en spakig uitgekniesd, vleesch-vervreten, gebaarden z'n armpjes zenuwbenauwd boven z'n hoofdje. Vrouw Reeker rilde, bezoog 'r kommetje water met kakementbeving tegen 't steen en vrouw Zeilmaker sloeg bang, in oogenangst, 'n kruis. - He je main ooit?! stem-drifte ze zacht uit. - Daa's droome main jonge.... droome, suste Ant weer.... aaiig koesterend z'n magere wangetjes en zweethoofdje.... daa's nàgtmerrie. Murrige komp koàpeloàn.... kê je biechte main jonge.... enn.... aa's je kommuneseerd heb is 't daàn.. tog ieder moand sóó.... nie?.... Enne.... hep Omoe dan nie je kouse kruist veur 't bed leit, ieder nacht? - 't Is sonde, lachte nu plots weer mannerig-zwaar vrouw Zeune, je mot t'met op alderlei figgeleere.... kouse in 'n kruissie veur 't bed.... jullie laikt hier t'met allegoar daas.... Vrouw Hassel bleef sussend en streelend Wimpie's angstgrauw gezichtje aaien. Naar buurvrouw Zeilmaker had ze stiekem gefluisterd nog even te wachten. - Aa's tie wat bedoard is, goan 'k mee.... Vrouw Zeune was op 't verbeukte waschstel over vrouw Reeker gaan zitten, kijkend dàn op neergeblokte stomme oue Rams, die pruim-siste sneller, dàn op 't beteuterde gezicht van vrouw Reeker, die kleine slokjes klappertandend, uit 'r kommetje opzoog.
[pagina 215]
- Seg buurvrouw, barstte vrouw Zeune ineen weer uit, tot Ant, waar is tog jullie gait bleefe.... is 't beesie dood?.... 'n Ontstelde wenk gebaarde Ant uit 't halfduister hoekje, naar vrouw Zeune toe. 't Beesje hadden ze moeten verkoopen, voor de huur. - Kees had geraasd. Wimpie was dol op 't diertje geweest. Ruim 'n week had ie 'r om gegriend. Maar nou net docht ie 'r 'n dag niet an, nou gong dat waif 't weer ophale.... Vrouw Zeune begreep half, maar zwijgend zitten kon ze toch niet. Ze was gewend an venten, schreeuwen, drukte en wat 'r man, klein tuindersbaasje, niet kon, lapte zij met 'r lolligen mond op de markt en in Amsterdam. - Seg buurvrouw.... is da' snuit van oue lappe al hier weest?.... de huur ophoale saa'k moar segge?.... Is 't ie al hier weest?.... wá' 'n dwarrel hee?.... Waa'n geep.. - Swaig buurvrouw... bin aa's de dood... aas'k sain sien buurvrouw, jammerde vrouw Zeilmaker... Nou kraigt ie van main puur ellef weeke... nou sien ie, dá' Joap nies omhande hep.... main Kees nies.... main Willem nies... Nou sien ie dâ wai droog brood vrete... nou draigt ie rond... dà je de skrik om 't hart sloat.... Main Kristus... hai trapt ons op stroat... In woede trok vrouw Zeilmaker 'r kort rood sjaaltje dichter om 'r schouers, prik-puntend onzeker, 'n speld in de wolstof. - Hoe's gosminsemogelik, jammer-schudde vrouw Zeune, met 'r hoofd dat de zwarte balletjes van 'r wollen kaper juichten.... Dá' kreng.... in de ploas bai main suster.... beefe se t'met aa's se sàin sien. Enne hai sait moar.... hai sait.... de groote heere motte van main geld hebbe.... ik stoan d'r veur.... aa's hai nie betoalt.... is ie s'n boantje puur kwait.. nou betoale se van somer dubbel huur sien jullie.... dubbel saa'k moar segge.... om aa's dan in winter is.... nie d'ruit set worre.... Moar hai mot self betoale sait ie. - Da' liegt ie.... hai sait sellefers teuge màin swoàger... die bouwboer uit de polder.... hep ie sellefers sait.... hep ie sait da' tie ons dondere sel tò wai nie meer kenne.... da' tie ons achter ons duufelemint sel sitte....
[pagina 216]
- Hier-òp-an! Gommenikkie, aa's tie morge komp.... baste woedend vrouw Zeune, ken ie 'n lik onder se'n kakebaine kraige.... waa'n skar.... waa'n kwinkwank.... Wai hebbe nie genogt in ons kop.... 'n mins valt t'r bai dood.... aa's je nie je lol d'rin houwt.... sou je t'met j' aige f'rsuipe.... - Dá' rooit na' niks vrouw Zeune, schelnijdigde vrouw Rams ertusschen, hai 's 'n fesoenlijk mins.... hai suip nie.... hai loop nie nòa de maide.... enn.... en ikke seg moar.... 'n mins sonder gòsdiens.... is.... is minder aa's 'n beest.... daa's main weut.... Hai.... hai is suinig, hai is fesoenlik en.. en 'n mins sonder gòsdiens is.. is minder.. aa's 'n beest.. Stem van vrouw Rams beefde van nijdigheid. Haar lippen trokken hatelijk op, één mondhoek bleef natrillen, 'r oogappels stáárden, stáárden.... - Nou, vrouw Rams, daa's jou weut.... maar ikk.... ikke sien je?.... ikke f'rtrouw de vint nog nie mi 'n leeg flenelletje.... saa'k stikke.... Jai.... jai kèn nie sien.... moar ikke wel.... Enne.... enne.... vroag nou alle vrouwe van de ploas.... wat-tie sloerie, die vuilpoes van hòarlui hebbe wil.... aasse.... aasse nie betoale kenne.... Enn.... enne.... mí' de jonge waife gooit ie 't dubbel groag op 'n ékoortje.... En hai.... hài nie suipe?.... hài nie suipe? Nou ikke wou.... da' 'k sain loodpot op da' teràin hier had.... enne fesoenlik?.. Hep ie nie mi main Trien gain hoarlemmerdaikies wille moake? enn heb ie nie.... Geert.... van.... vrouw Grint ongelukkig wille moake?.... - Daa's puur f'nain.... fenain, schold met schelle stem grootmoeder Rams,.... hai is altait in de kerrek.... enne niemoant is t'r soo bestig in sain gloof aa's hai... want sonder gòsdiens.... is 'n mins.... minder aa's 'n beest.... snappie.. vrouw Zeune.... snappie?!.... - Daa's net, kalmde vrouw Zeilmaker.... gedrukt woar,.. aa's 'n boek.... - Nou dattie katteliek is.... nou is tie broaf veur vrouw Rams, baste gromzwaar vrouw Zeune, moar ik seg moar.... die faine.... die faine!.... daa's houe en bouwe.... kletse
[pagina 217]
de honderd uit!.... moar die hebbe se hier!.... achter hoarlie elleboog!.... enne.... ikk.... ikke seg de gek.... veur main persoon.... ikke leen hoarlie lieverst main kerkboekie.. aa's main skoatse .... saa'k moar segge. Ant stond nog in schemer-vaal hoekje, aan bedje van Wimpie, die half onder stemgeraas insluimerde. Met 'r paarsigmagere, doorpeeste hand streek ze zacht-koesterend over z'n bleek-beenig kopje, dat alleen even opschokte, als stemmegekijf oprauwde en vrouw Rams geluid, nijdig-schel boven de anderen uitdrong. - Vrouw Zeune.... 't is sonde.... schamperde zachter ineens vrouw Rams.... jai bin gevoarlik.... daa's nou main weut.... jai goan.... vast.... in de f'rdoemenis.... jai kraigt nooit de genoade.... jai belait je skult nie.... jai hep gain ootmoed..... - Bi-jai-'t-Hain! poe!.... poe! blies minachtend vrouw Zeune terug.... aa's je nie puur veul ouer was aa's ikke.... sou 'k je roake.... je mos je skame.... minss.... jài mot noodig klesseneere van ootmoet.... die flapt d'r me'r alles uit wá' se leest hep in d'r kàtegismis.... da' ke'k ook.... van elk skoap op de werelt spreekt se kwoad.... jai bin main 'n dàs.... hieròp-pan!.... - Jai bin f'roordeeld, plechtigde klemmender vrouw Rams door, 'r starre oogappels in stemme-richting van vrouw Zeune, beangstigend in geloofsextaze, stijgend in stemmeplechtigheid.... jai goan de doossonde in!.... jai blaif.... brande.... in 't onuitbluschboar voaagevuuur.... jai kraigt gewaitensknoaging! - Zelotische waanzin galmde door haar stem en 'r handgebaren, vaag de richting in van vrouw Zeune, strekten en krompen terug, in en uit 't groezele kamerduister. Een starre grijns van dwepen stramde in 'r spichtig bruin-geel gezicht en rillend onder angstigen invloed, stond vrouw Zeilmaker 'r te bestaren. Ook vrouw Zeune, in ander geloof, wist in 't eerst niet wat ze zeggen zou, overbluft door de plechtige dreig-strakheid van vrouw Rams woorden in 't stille krot, omloeid van windgeklaag.
[pagina 218]
- Bi-jai-'t-Hain! lolde ze plots ruwig terug, na even stemmestilte tusschen allen.... daa's fàine kemedie, mi-sonder betoale.... mooie f'rtooning.... allemàchtig.... waa'n waif.... komp Ant is 't daan?.... 'k mot soo fort.... Uit 't donker bedsteedje waar Dien met d'r drie zusjes lag, rommelde plots rumoer òp en angstig gehuil. Dientje was recht overeind gesprongen. - 'n Paar vuile lappen als dekking over de kinderlijfjes heengepuild, had ze van 'r afgetrapt, dat de karkasjes ingekronkeld, slaap-asemend, in doffe suffige stilte, naakt wurmden en guurden in 't annelijke groezellicht. Te gillen zat ze overeind, met 'r mager verzenuwd borstje bloot, 'r groenige, mager-beenige knietjes onder de kin, staar-oogend tegen 't donkere bedmuurtje, met 'r handjes krampig in 'r kort afgesneeën blonde haren woelend. Ant joeg naar 't bed, woedend. Van niemand anders kon ze wat velen dan van Wimpie. - Hou je bek maid.... hou je.... hep je weer je malle kuure?.... Maar Dientje zag 'r niet, bleef staren, krabde één handje op 'r naakte dij onder 'r smoezelig-goor vod-hemdje en met bangen angstsidder in 'r stem, toonloos heeschte ze zacht-gerekt uit, als in ijlkoorts: - Hier.... hier.... hier hep.... pie main beet!.... Help.. help.... nou wil ie main steke.... Stil!.... stil!.... kaik hier.... stil!.... ‘Help’ had ze zacht uitgeheescht, en ‘stil’ toonloozer nog doordringend, angstig-broos. - Hou je bek mormel, d'r is niks, goan legge!.... d'r is niks!.... Buurvrouwen waren in kliek naar 't bedje gedrongen, met de koppen bijeen, het duister holletje ingebogen. Maar Ant drong ze terug en fluisterend vroeg ze aan vrouw Zeune of ze d'r effe, 't flesschie uit den hoek van 't schoorsteentje wou geven. Dientje, in bed, met 'r voetjes opgetrokken, op de gonjen zak, kromp in, stamelde zacht klankjes, lief-schreiend, die volgden r' vingertje, dat strak-zeker iets aanwees op 't donker muurtje
[pagina 219]
van bedstee. En zacht afgebroken, toonloos, heeschte ze weer.... plots met 'n gil ertusschen. - Dà komp ie.... moe.... oè.... moe.... oe.... der!! Nou hep ie 'n mes.... enn.... enne 'k wor soo dik.... soo dik!!.. Main hoofd wor soo.... dik.... kaaik.... kaaik.... nou graipt ie.... enn.... o.... moe.... moe.... oe.... der!! nou steekt ie.... aijj.... aijj!.... ajj!!.... moederrr.... hai steekt.... moederrr!.... moederrr!.... Twee kleintjes naast 'r werden wakker, wreven hun nachtlijfjes in kouguurte, huilden zacht in stillen schrik. In 't ander bedje bleef nog stil alles. De half-open slaapmondjes zuurden adem uit in eng ruimtetje. Opgedrongen bijéen, in nauwe holletjes met armpjes op elkaars borst en gezichtjes gedrukt, grauwden de kopjes onder 't groezel-zwakke licht, stil en wezenloos; verstonk er scherpe urine-lucht. - Vrouw Rams was van den haard, in tastvagen schuif, arm gekromd vooruit, door 't vertrek naar 't bedsteetje geschoffeld, scherpte weer nijdig. - Daa's de sonde van je sloerie!.... die suiplap!.... die maidef'rkrachter.... daa's de vloek van onse Heere.... - Hou je bek moeder.... seg da nie.... je moakt main roàsend!.... roàsend!!.... 'k sou sain f'rmoorde kenne aa's tie thuis komp.... stootte Ant uit, in huilwoeste vervoering en snikdrift van uitputting. - Da' lieg ie.... da' lieg ie Omoe.... kermde Wimpie er doorheen, die al lang wakker was, en stil-ontdaan te luisteren lag naar 't zacht-ontroerde ijl-stemmetje van Dien. - Moar buurvrouw.... wa' skeelt da' kind? baste driftig vrouw Zeune - Aldegoar senuwe.... senuwe sait dokter.... - Nouw daa's net, stemde verbouwereerd vrouw Zeune in, angstig kijkend naar Dientje.... daa's eenderlai maine....! moar sóó erg toch nie buurvrouw.... Ant was weer naar Wimpie toegehold, had 'm geaaid, en gesust, dat ie weer rustig werd. - Nouw buurvrouw, ik seg fierkant.... da kind doene te veul.... dâ is't!.... Se hep main d'r nood al kloagt.
[pagina 220]
Soo'n hufter.... soo'n neutedop!.... Nou kaik.... 's morges de polder in!.... enne.... kaik! om naige uur weer 't gangetje skrobbe bai vrouw Leming.... soo'n skoap... tut hallef ellef.. nie?.... nie?.... enne.... dan.... dan mos-se doalik na de ploas kèrante ombrenge.... veur Teunisse.... tut.... tut.... drie? da' skoap!.... enn da' hepse nog niks in 'r laifie.... en 's middags jou hellepe.... en s'oafes mo se finte aa's t'r is, mi poone.... da skoap!.... se loop d'r aige dood.. enne op de kooters passe!.... - Wa' gesanik, buurvrouw, nijdigde Ant.... is 't main skuld?.... se hep niks meer om hande.... van skool kenne wai nie frete! Nijdig slofte ze weer naar 't bedsteedje toe, naar Dien die zacht-toonloos door-ijlde, met dwalend stemmetje; greep 't kind met éen hand bij de polzen, brak 'r tanden, met scherp afgekartelde tinnen lepel van elkaar, 'n sloot valeriaan ijlend kindermondje ingietend. - Niks aa's senuwe.... dokter sait 't ook.... se hep 't nie veul.... soo eens in 't weekie.... ja buurvrouw.... daa's nou màin lééfe.... Soo mo je nou in d'r eeuwighait an 't hannekemaie!... naige kooters.... één an de borst.... sonder vreete!.... die màin 's nachts nog leegsuigt.... drie moal.... daa'k gain oog toe doen!.... Bestig leefetje soo heè? gain wonder daa'k kaik aa's 'n geroamte hee....? Ant snikte. Met 't fleschje in d'r hand was ze neergestrompeld bij 't tafeltje, gingen er schrei-schokken door 'r schouders.. De buurvrouwen, om 'r, stonden stil, met verdroefde gezichten.. Vrouw Reeker was heelemaal 'r eigen angst vergeten en stilletjes aangedaan van de narigheid bij Ant. Nooit zou ze zoo trotsch meer wezen, nam ze zich stilletjes voor en ereis wat sturen, als ze wat over had. Beschaamd om 'r grienen was Ant weer opgestaan, droogde met forsch schortgewrijf 'r oogen uit; keek ze neer, strak op Dientje, die zacht nog steunde en wartaal uit-angstigde, maar toch weer toegedekt lag, onder 'r stankverwasemende half-rottende boekweitzakken, met 'r bleek, zenuw-doorschokt, starend hoofdje onder de luizende lappen uit.
[pagina 221]
- 't Skoap is afgevrete aa's 'n talhout, zei vrouw Zeune, meewarig,.... sullie doen te veul? te veul.... da' goan hoarlie na' d'r lui senuwe.... Buurvrouw wà.... wà vodde die kooters tug an d'r laifie hebbe, hullie rille kompleet van kou.... da gaift gain sloap soo! - Daa's main skuld nie.... Kees hep vast niks.... Nou droagt sai .... onderbroekies van Kees s'n broek.... en.... da mo'k bewoare.... en sai.... van hem's rokkie.... en de klaine.... voering van 'n lellig broekie.... ikke lap en stop main aige 'n beroerte!.... Plots schoot Dientje weer overeind met woeste schrikoogen en angstgebaar, in wijzende, kromme vingertjes. - Moe - oe.... de veldwòachter moe.... dà is tie!.... hier!.... hie.... er! 'r Hoofd wrong ze wild weg tegen den buik van Ant, die zelf geen raad meer wist, en dood op was. - Buurvrouw, toe, gaif t'r nog es effe 't flessie.... wá' mo'k beginne.... daa's puur iedre week soo!.... Door vrouw Zeune geholpen, drukte ze 't kronkelend angstlijfje neer en sieperde tusschen de dichtgezenuwde tandjes 't kind weer 'n slok valeriaan in. Oue Rams, bij de schouw, in 't groezel-trieste vertrek, droefvaal en leeg-grauwend in 't zwakke licht, siste achtereen z'n straaltjes tegen ketelbuik, verschoof z'n stoel dan rechts, dan links. Wimpie staroogde luisterend, uit z'n donkerend bedje, naar z'n zusje. Twee kleintjes, in 't hokje naast Dientje, lagen nog zacht te snikken, wetend dat ze afgerost werden in vermoeienis-drift, als ze meeschreeuwden. Kwijnend lampje groezelde nog even vuil licht over 't vrouwengroepje vóór bedsteedje, waar sterker nu, tusschen walglucht van zoet-zurige valeriaan, vochtige vodden-stank uitrotte van zakken en smoezele onderkleertjes, in stank-hoopjes bij de bedsteeën opgestapeld. - Langzaam bedaarde Dientje, plooide haar gezichtje weer rustiger, dommelde ze in, naast de anderen. De kopjes van voorste kinderen, even, grauwig zwak-geel beschenen, in slaapmom, verduisterden vaal, in schrei-
[pagina 222]
armelijke kamerdiepte. De lijfjes ingepast, en vlak op elkaar gedrongen, lagen nog verwoeld en naakt. Zacht adem-stil slaap-gehijg zuchtte door de bedsteetjes, droever vergroezelend in 't weenende geelgrauw. Doodmoe was Ant op 'n kruk naast Wimpie neergesmakt. - Nou buurvrouw, nou goan 'k nie meer! ik bin d'r kepot van! - Dan naime wai je brood mee.... goeiigde vrouw Zeilmaker.... 't is ons f'rtrouwd héé? tjonge.... tjonge!!.... hoor rais de wind opsteke!.... 't raigent t'met aas de see.... hoe komp je d'r deur!.... mi sukke goate in de skoene!.... - Asseblief buurvrouw.... hier is drie sint.... dankie wel!.... hai kraigt nog acht en twintig sint.... en aas tie.... aas tie.... nie wil.... seg da' Kees wa' om hande kraig, miskien al.... - Wa? hai je bai sain nog skult van brood?.... nee buurvrouw.... dan naim ik niks mee, angstigde vrouw Zeilmaker.. dan bakt ie vast nie.... vast nie!.... lest f'r main ook.... - Groote genoade wa' nou.... jammerde Ant met diepen snik-hik, handen, uitgepeesd-mager, op d'r gezicht drukkend, krampig. Wimpie, woest, probeerde zich op te sjokkeren uit z'n bedje en ontroerd beefde z'n stemmetje zwak: - Aa's moeder huilt, goan Wimpie doalik dood.... doàlik.. Strak en besloten klonk z'n stemmetje plots, en scherp gloeiden z'n oogen in z'n vervreten-bleek hoofdje. Ant, uit hoofdbuk, keek 'm aan, veegde 'r tranen met schort weg.... - Meroàkelsche jonge.... hou je bek! nijdigde ze, kwaad van vermoeienis,.... d'r mot toch vrete weuse!.... - Nou buurvrouw, aa's vrouw Zeilmaker je brood nie pakt, naim ikke 't.... Sien je.... de broafe vrouw Reeker, die ons alle drie wel koste ken.... die hout t'r mond.... die hep se hier.... enn vrouw Seilmoàker is d'r nou d'rais.... 'n faine.... van jullie gloof!.... Enn ikke... ikke bin protestant... moar 't sit d'r dunnetjes op.... moar ikke seg moar.... van de faine
[pagina 223]
mo' je 't hebbe.... die hebbe ze doàr, achter hoarlie elleboog.. achter hoarlie mouw.... En bakke sèl ie!.... ikke hep de heule winter op de reutel.... en somers betoale.... altait 'n joar achter.... enn soo frete wai allegoar.... ikke.... sai.... hai.... Piet de heule dot tuinders. - Joa,.... onthutst 'n beetje, verantwoordde zich vrouw Zeilmaker, moar jai hep omhande somers.... main Kees nie somers.... nie?.... - Netuurlik, spotte vrouw Zeune, wai hebbe kerels, die d'r nog werreke.... wai kraige de heule winter op reutel.... hai hep nooit niks.... Och waif.... dá' wee je nou ommirs nie?.... je mo wa òf'r hebbe veur je mèdeminse.... enne.. nou kaik da skoap reis an!.... hei je 't nie durrefe woage?.. die poar sinte?.... nou is main man 'n prêchtig mèrk van s'n aige.... en nou vent ikke d'r self bai.... op Amsterdam.... en nou fedien hoarlie fent d'r t'met drie keere soo veul aa's hullie.... 't is skande!.... da gong noàr kerrik!.... nou.... je sou se molle-mi-de klomp!.... nou.... dàg hoor! dag.... Wimpie!.... skoap!.... Zwaar gromde 'r mannestem. Ze was de deur uitgehold en schoorvoetend, bedremmeld, drentelden vrouw Reeker en Zeilmaker na. Grootmoe Rams schuifelde weer door de kamer, 'r zware heuplijf zacht in schomm'ling, spichtig d'r vossekop, loerend uit de staar-appels, armen krommig vooruit, in tast van dikke vingers, mummelend wat heilige katechismus-zinnetjes. En oue Rams als 'n romp-blok in 't verkort neergekwakt, siste langzaam, door kamerstil geel-grauw, z'n pruimstraaltjes tegen buik van konkelpot, met zachte onderdrukking van hoest die 's avonds èrger oprochelen kwam. -
II. Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. De oue Rams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde 'r plunje los, zwaar gapend met
[pagina 224]
zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen 't hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde 't pad rond. - Goan je nie sloape, foàder?.... klonk vraag-aarzelendzacht z'n stemmetje. - Neenet jonge.... foader mot 'r op uit f'nacht.... doe jai je ooge nou toe, heè? - Blaif je.... je.... dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit! - Wee 'k niks van.... aa's vangst goed is nie! hebbe sullie m'n spuit brocht? - Joa.... he'k an d'muur hange.... - Nou goan jai d'r moar in.... breek je kop nie van main.... we hebbe 't weertje da' we hebbe mòtte.... Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z'n mouw, in ruwe smeren schoon; 't glas langs z'n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z'n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken. - Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z'n oor.... of d'r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z'n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z'n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak. - Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z'n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z'n hand geknoest. - Is nie errig swoar weer foader?.... zwak-angstig vroeg Wimpie weer. - Daa's net jonge.... dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.... hoe meer wind.... en rege.... hoe meer schooje jonge.... daa's 't echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo' je sain pakke hoor!..nou van niks meer prakkeseere hoor!.. Zwaar donkerde z'n reuzig lijf in z'n beschimmelden jekker,
[pagina 225]
in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.... Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.... Ant draaide lampje laag, dat 't bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden. - Zonder z'n vrouw te groeten, even in 't donker op Wimpie aanstappend, 'n zoen op z'n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z'n teenen. - Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde 't nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen 't raam van z'n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag 't pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z'n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. 't Wrokte hevig, gloei-hevig in 'm dat ie 'r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in 'm dat ie duinnacht in moest, omdat ie 'r 't land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie 'r toegedekt verleje week, en nou.... alles was 'm afgeganneft.... alles.... door de speurders. Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. 't Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter. - Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op 'm áán. 'n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z'n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z'n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z'n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,
[pagina 226]
plots z'n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in 't lijf, bleef ie marcheeren langs 't pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor 'm lag, toch vlak op 'm dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z'n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines. - En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol. Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.... Rilellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en 'n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f'enoàved sou ie 't ereis sien, wa se al deeën de kerels. - - Ikke sien gain pitje.... snof'rjenne.... wà sitte se hier in donker.... wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter 'm áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.
[pagina 227]
Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou. - Klaas Koome de ‘hazewind’ en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was. - Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor 'm zag schaduwen, al kon ie geen stip van z'n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek 'm de gevaarlijkste van allen. In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg 't windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit 't duin-duister, den droeven zeezang van vèr. Piet voelde zich niks op z'n gemak, en bang starde angst in 'm, als plots windrumoer was uitgeraasd voor 'n oogenblik en de stikduistering om 'm nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei. - Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome. - Hei Piet.... lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.... op da' teràin kenne me soame hée.... jai piept se in je stroatje.... nou.... en ikke.... ikke konsteteer.... van da' Kees nooit mis skiet.... want hai.... mi s'n skooj-beweging!.... - Hou je bek, dreigde Kees uit 't duister, achter zich omsprekend, - is 't nou weer om de honderd uit te klesse!.... Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droefgrijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, 'n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn. - Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da' hei je Piet Smeuling.... de koddebaier. Breugel's stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop 't stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, 't pad zwak beschemerend.
[pagina 228]
- Binne wai d'r nog nie?.... goan da' wel goed?.... angstigde Plomp - Debies.... die sit nou al in de knaip.... op da' teràin mò je Kees hebbe,.... blufte Koome,.... se selle je nie gannefe moat.... ikke konsteteer van da' se je aa's de drommel noar huis sture.... noa 'n uur.... op da' teràin is 't 'n jachtbeweging.... die je nie snapt.... - Hou toch je bekke, - snauwde Breugel, die naast Kees nog liep. - F'rwa', main manneke!.... we benne d'r ommers nog nie?.... Seg Piet.... da' há' je bai motte weus.... verleje week.... twintig làngoore.... in twintig skòòje!.... en sestig woar-ik-'m-weutjes.... in sestig skòòje.... hep Kees lapt!.. da waa's d'r 'n mooie beweging.... hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.... op dá' teràin hep Kees de medallie.... Nou ik konsteteer van da' nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait. Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z'n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie 't nog. - Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor 'n wegkronkel bij 'n dwarspad, dat 't diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan 'n breeë sloot voor 'n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als 'n reuzige dansende schaduw en vlug 't stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat 'r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier 't weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan 't prikkeldraad en grabbelde in 't donker naar Piet en Plomp die 'm angstiger naklauterden. - Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.... D'r was t'met gain
[pagina 229]
freete thuis.... en allegoar hadde ze sain opgehitst.... hai los werkman.... hai mos t'r soo wa' baif'rdiene.... ken se kossie bestig hoale.... beter aa's mi poere in 't winterland.... Moar lol had ie 'r nie in.... aa's Koome.... die 't veur lol dee.... en Delker.... - Wel snôf'rjenne Plomp.... sien ik je snuit-beweging hoast.... Piet is t'r al lang, barstte Klaas Koome uit.... Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp's been af, telkens in 't sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken. - Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel, - paa's nou op, dòndereminte!.... dá' je op dá' teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.... sou t'met 'n kemieke beweging sain.... Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend. - Nou stoan je 'r Plomp.... hoor.... de wind lait!.... Kees fluit.... op dá' teràin mot ie main hebbe.... merkeer de paas.... nou.... hierhein!.... Met angst-bonzend hart en klopping in z'n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór 'm duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op 'm áándreigend. - - Was dá' nou de angst van in 't donker loopen?.... Was tie nou heulegoar g'n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z'n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.... vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.... Nou klauterde de angst tegen z'n keel.... want hadde sullie nie sait, dat hier 'n skot van daan de koddebaiers loerde?.... kaik.... die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.... netuurlik.... Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij 't in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.
[pagina 230]
Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z'n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z'n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk 't stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van 'n goed zaakje als zaadhandelaar. Voorzichtig had Kees z'n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef dat 't windgehuil knarsgeluid overraasde. - Koome, - zei heesch fluisterend Breugel, - je weut 't... kaik nog moar reis.... noar Delker!.... 't is hier heet.... jai houdt de sak.... Delker hep se tieme kloar,.... gaif Piet die.... en Plomp d'r ook een.... wa' d'r komp,.... sloan toe.... Lá' je nie bang moake Plomp!.... splait se d'r smoel van mekoar!.... nou stil!.... 't is hier heet, heet! - Wa'tte? beefde ontsteld bange Plomp,.... watte sait tie?.... wa' mo'k mi' die tieme?.... - Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.... aa's die f'rrekkelinge ons in 't stroatje pakke.... kenne wai de krentetuin in!.... Nou Piet, Plomp uitkaike!!.... aa's t'r g'foar is!.... roep je wachtwoord: Hoarelim.... aa's 't goed goan.... Aimuide?.... kenne sullie deurgoan.... Enn aa's de wind lait.... leg gie op s'n buik.... jullie ook.... kè je bestiger hoore ankomme!.... - Mo'k jou achteròp, vroeg Piet?.... - Stil, dâ' goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d'r bakkesse in mekoar aa's se je pikke.... aa's hullie mi Kees an de stok kraige.... steek ie hullie rejoal deur d'r donder.... Breugel zat op z'n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z'n hals. Kees hurkte naast 'm, z'n geweer ladend en zacht bemorrelend. Even schimde rossig kerelstoetje òp in 't waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van
[pagina 231]
't schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag. - Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen. - Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t'met sien se ons.... aa's die bak.... - Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met 't geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel. - - Alles kloar.... wachtwoord.... kloar?.... Kloas?.... Piet? Delker kloar?.... - Ja,.... presint.... merkeer de pas.... - Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van 'n prêchtig weertje.... die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid. Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z'n pet en haren den nek in. De wind joeg als 'n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z'n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op 't gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in 't stikke duister, of ze 'm geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan. - Piet en Delker stonden 'n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z'n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in. - Da' ken je hullie 'n sneebeweging van gaife.... op da' terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z'n rug deed 'm schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan 't schuifglas van z'n lichtbak en z'n nektouw. 'n Endje van 'm af lag Delker al op z'n buik, met z'n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin. Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. 'n Felle stroom goudlicht schoot 't donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,
[pagina 232]
waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z'n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan. - Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, 't hoofd scheef 'n beetje, stond ie met z'n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in 't duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d'r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. 'n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z'n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees' stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond. - En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam. Plomp sidderde. Z'n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor 'm, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den ‘hazewind’, met z'n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok. Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in 't goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf. - Dan in ééns hield Kees in z'n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms
[pagina 233]
plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor 't lijf van Breugel, hijzelf in 't donker, als levend, hijgend vuurbeest. - Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in 't licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z'n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. 'n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z'n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z'n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z'n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde 'n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde. - Koome was achterop gehold, om 't geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees 't eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas 't weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z'n mond, beet 't bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in. - Nou was 't afgemaakt, kon 't den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als 'n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als 't zacht-grommende keel-onweer dat 'n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt. - Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.... lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z'n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sid-
[pagina 234]
derde en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z'n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze 'm verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen. - Maar stil bleef onrust in 'm woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z'n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was. - Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen. - Alles viel Plomp nou in.... Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z'n kop...... die k'naine, die soo moar hinkend en half dood s'oafens de sak uitkrope.... en van de bijpatters.... drie.... vier gulde boete!.... aa's tie d'r s'n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.... niks droeg ie.... niks!.... gelukkig.... z'n tieme had ie allang weggegooid.... Kaik.... nou net.... weer.... doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.... 's nachts.... nog net soo.... da' hullie tòen met d'r viere vastgebonde hebbe.... op 'n plankie.... en soo ommekeerd boven 'n sloot hebbe hongere loàte.... wâ benauwing.... hailige moagd.... aa's se nou d'rais dochte, da' hai da' mee an doan had.... meeholpe....? Langs 'm donkerden Delker en Piet. - Kaik uit Plomp! 't is hier heet... puur heet!... hullie loere van alle kante t'glaik.... Met 'n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs 'n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud. - Langs prikkeldraad silhouette stoetje 't donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand. - Klaas Koome dwar-
[pagina 235]
relde achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z'n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees 'm 't geweer perdoes op z'n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.... Hoarlem!.... De lichtbak doofde.... strakke duisternis staarde op 't weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht. Van 't nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit 't duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z'n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat 'm knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z'n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z'n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z'n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in 't nat, tot z'n knieën. Ril-kou sloeg om z'n beenen, ijzigend voelde ie 't water op z'n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in 'm òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z'n gift, beet op 'm in, nuchter, verkillend. Heel z'n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.... en Koome?.... gromde 't in 'm. Die waren 'n eind verder neergehurkt in 't donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t'r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks. Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.... blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in 't duister nachtgat voor 'm, te luisteren of ie stappen hoorde.... maar de wind
[pagina 236]
gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek 't diepduizelige donker in.... Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw. Kees floot licht.... Dat kon ie niet langer verdragen.... Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze 't wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.... Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie 't gevoeld, Plomp, dat ze an z'n beenen getrokken hadden. - Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.... éét.... hoe.... ééét! - Op 't geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar.. - F'rrek Delker, wá' hai je roepe.. d'r is g'n vlieg op 't pad.. - Ikke hep g'n bek ope doan.... ik docht dá' Piet roept.... - Ikke?.... ikke?.... hep niks sait.... Plomp waa's 't!.. - F'rrek, waa's 't die snaiboon?... woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.... op da terain poàtertje.... die skreeuwbeweging is nie kwoad f'rdocht.... ikke konsteteer van dà' j' mi' moedwil dàan hep.... op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.... nou legge de k'naintjes f'rdomd achter de poap! Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in 't duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.... Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak. - Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.... vèr.... bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang, - als plots stòm bleef 't fluitgeluid, - droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend
[pagina 237]
met 't duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.... Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren..... rondo's en stakato's, ijl-verzwevend boven 't woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, 't dieper gezang van adagio's, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door 't duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei. - Scherzo's afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes. - En zacht, ijl, - in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister - weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines. Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z'n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp. - Aa's sullie tog van achtere komme.... gaif je hullie tog 'n poar strieme .... daa'se veur meroakel legge.... da' tuig.... op da' terain.... barstte Klaas uit. - Joa, moar.... haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op 'm gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.... ze hadde main tog fideel beet van ondere.... - Wá' beet.... beet, bosluis.... se moste je mostere.... waa's netuurlik 'n struikbeweging woa' je mi' je pootjes in vasthoakt bin.... stoan doar ommers de paas te merkeere.... sloerie.... Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.... gaif màin effe de brom.... ik hep stikkedorst.... 'n urretje ken
[pagina 238]
ik best likke nou.... warrempies hier.... wà jou?.... tussche drie loer-miroàkels!.... Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als 'n aar.... Nou zag ie nog niks.... aa's tie nou moar van 't pad weg snappe kon.... Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar. - Hier Breugel.... hier Kees! jai ook 'n slok....? sî heete suuker in.... f'rvloekt lekker!.... Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder 't stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen 't maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z'n bek zou houen al sprongen d'r tien kottebeijers te gelijk op 'm af; al worgden ze 'm. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die 'm geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie 'm 'n hagelschot door z'n rug zou jagen.... Dat hadden ze'm van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees' zin. Nou gromde die 't minst en lichter voelde ie zich met z'n stappen, in 't zwarte, eeuwig-zwarte voor 'm, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk. Bij 'n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z'n lichtbak, gingen Delker en Kees 'm dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over 't sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in 't licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen 't kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in 't woeste licht, 't ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starendblinde, besneeuwde minotaurus-kudde.
[pagina 239]
Op en àf sloop 't stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in 't rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos 't licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang. En voort ging 't stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z'n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht. Plots stònd Kees, knalde 'n schot, nog een, nog een.... Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z'n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z'n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit 'n noodlots-stem klaagde;
[pagina 240]
sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbakbrand, dat z'n vurige tronie vlamde, z'n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z'n tronie, met bloedvlekjes om z'n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z'n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond. Tien passen van Kees af, zat 'n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z'n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z'n angstig bewegelijk neusje te wrijven. - Mo' je nog 'n booskap.... lolde Koome.... doen t' met .... aers gain tait.... 'n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees'loop. Achter 'm ààn, sprong Klaas, z'n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z'n zak langs de sneeuw.... wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend 'm roerloos hield. - Blaif doar!.... sitte nog twee!.... - Woar snof'rjenne?.... ik sien puur niks!.... Weer knalde 'n schot, daver-echoënd als 'n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, 'n ander in de lichtbaan, voor Kees' voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in 't weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem. - F'rrek, juichte z'n stem; wat 'n lampies die vint hep.... f'rvloekt aa's ik nie docht daa't 'n molshoopie was.... waa'n lampies!.... - Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor 'm uitcirkelde, in duizel. - - Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he'k sain ook in de lampies, twee langoore!.... - Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten
[pagina 241]
wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z'n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn. Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas' sprongen, vergetend dat ie zelf uitkijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die 'm wegduwde en stompte, als ie 'm voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z'n lijf, tot z'n teenen, zag ie uit 't duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten. - Maar niks gebeurde, niks om 'm. Nog 'n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van 't duin ingeslagen, bij 't landgoed van van Ouwenaar, vlak bij 't bosch. - Hoe loât is 't, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z'n horloge. - - Vaif uur, t'met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor. - Van Ouwenoar lait op s'n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z'n hielen aanliep. - Nou ik stop!.... gromde Kees, ik goan terug!.... - Nou.... ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.... - Trug vraier?.... wai hebbe nog niks t'met, zei Klaas, stem-ontsteld. - Ke nie dondere.... m'n vingers stoan aa's hoakies.... ken gain poot meer an de trekker sette.... en d'r komp tog g'n luis.... hoeveul?....
[pagina 242]
- Twintig k'naine.... drie langoore.... gommenikki. - Verleje week hai je'r veertig.... en vaif hoase!.... - Ke' nie bokkeme.... ikke set stop!.... - Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker. - Bij elkaar dromde 't stoetje. Snel had Breugel z'n lichtbak gedoofd. Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in 't dikke duister. - Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo's je wete dá' wai hier stoane!.... op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog 'n slok?.... - Nou ikke ook, wâ hèe?.... verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast 'm weer Klaas terug gaf. - La' stikke.... die kerel.... verslikte ie hoesterig. - Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die 'm er half oversleurde dat z'n broek haken bleef in de pennen.... - F'rrek! nou kost 't main nog 'n broek!.... - Allo!.... kaik!.... woar sit je.... kom!.... ik sien hoarlie nie meer.... skàr...., nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.... Breugel giftte nog tegen Klaas. - - Ze frete main heule tuin op.... die meroakels van k'naine, f'rleje joar hebbe se main heule oogst f'rwoest.... die krenge.... om hullie he'k nie betoale kenne.... die stinkpoone! - - Nou, hitte Klaas, aa's 'k half dood ben, goàn 'k se nog achter skot.... - Jai!.... jai!.... da' doen jai veur je pelsier.... moar wai noakende rotte.... wai hebbe 'r van te laie.... de groote heere hebbe d'r lol van.... moar wai niks aa's ongeluk en f'rdriet.... 't is puur onhail!.... - Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f'rkoopt?.... - Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa's je lust.... geweer
[pagina 243]
en bakkie in 't sakkie.... nou is 't 'r nie eens meer 'n baipad te moake!.... op dâ teràin.... Plomp dobberde weer mee in 't duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie 't nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat 't soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa' mee mos bai f'rdiene, kon is s'n aige wel ophange.... Z'n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef. - Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend 't duister in, wee je.... nog verleje week? Seg Breugel!.... da' ha je bai motte weuse.... ses hoane hep ie skooie!.... soo.. poeff! in 't donker.... uit de boom!.... Piep.... sait t'r één, bai 't bossie.... piep! sait d'aer op 't Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in 't Kruisgrotje.... se snertte d'r so t'met uit de takke.... dá' waa's d'r 'n piepbeweging op da' terain.... Ik konsteteer van daa' tie 'r ses soo hep neersmete!.... allegoar in 't donker.... op 'n aere plek.... hep ie hoarlie paas loate merkeere.... enne toe gong hai moar verder!.... Enne.... op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.... Dá' noem 'k werk hée? da' heppe hoarlie de paas loate merkeere.... Op da' terain is t'r nie ééne!.... seg moar hoe ie 't lapt.... soo al die plekke in s'n test!.... hee? - - Wá' he je weer te klesseneere, snauwde Kees.... wie f'rkoopt?.... Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich 't genot van de vorige week.... - Nou, as se sain.... op de hiele hadde sete, hei Piet.... wa' jai? se hebbe mit d'r achte op 'm loert.... en nie eens 'n baipad.... ha! ha! ha! wat 'n kuikes.... verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s'n strikke hebbe sullie ganneft.... op da' terain!.... - Hep ie wa' vange nog? - Of ie!.... éen hoas, mit s'n veurpoot d'r afdroaid....
[pagina 244]
jemi! kroemi!.... wa da' kreng skreeuwde.... hai hep se rejoal d'r afknepe.... de sprenkel!.... je had sain 'n smoel motte sien trekke.... toen 'k sain de borst indrukt hep!.... Moar de strikke hebbe sullie pakt.... sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.... en s'n spoor!.. da' kuike hep 'n nieuweling meebrocht die in 't sand loope hep!.... doalik hadde se s'n spoor!.... hai hep achtien doage had!.... wa' 'n vuile hée?.... da' heerskap van de droaibank.... hee.... op da' terain.... - F'rrek,.... achttien doage? vroeg ongeloovig Delker. - Nou wa' sou 't.... daa's al drie keere.... dat ie 'n prent thuis kraigt.... kè se waif an 't beskot hange.... veur 'n pronkie.... - Kerel hou je bek nou.... wie f'rkoopt? drong Kees aan. Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.... Nog nooit was 't 'm zoo ellendig naar 't hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.... hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo'n grap!.... Doorzogen was ie tot op z'n huid. De eerste en laatste keer.... Jesis, wa' begreep ie nou goed, dat Kees d'r de pest an had. Kapot was die d'r van!.... Kapot.... en de slaap duizelde in z'n kop.... Kloas was 'n kwoàje.... moar Kees!.... Kees, gain stom woord had ie t'met teuge sain sait.... Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde. Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit 't duister, al uit duister.... Bij 't duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan. - Nou g'nacht!.... aa's 'k poar uur slape hep.... goan ik mi sprenkel van Joap 't duin in.... Seg.... Kloas.... goan je bai pelier van 't slangetje.... breng murge moar sinte.. 't k'nijn nie minder aas vaiftig sint!.... 'k si droog.. - Bestig kapetain!.... op da' terain wee'k 'n eenige pelierbeweging.... hai merkeert de paas bai 't bruggetje van Woagestroat in Aimuide.... ikke konsteteer van da' tie duizend k'naine p'r dag.... f'r....
[pagina 245]
- Nou nacht manne, brak Kees af.... 't zwart-stille pad òpstappend, tegen 't donkere krot aan. Stil van 'm af, donkerde 't stoetje den modderweg naar Wiereland op.
III. Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit 't stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z'n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z'n plunje dampte regenlucht uit naar z'n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z'n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z'n vrouw slaperig zang-neuriën: Sloap, maideke sloap d'r buite lo-oopt 'n skoàp Hai hep vier wi-tte voetjes Hai drink se mellikie soe-oetjes. 'n Wilde wrevel steeg 'm naar 't hoofd.... f'rdomme was die maid nou weer an 't skreeuwe.... Nou da' hai d'r juus tukke gong.... Was da' nou nie moedwil van 't waif.... 'n Stoot, dof-krakend tegen 'n kruk had 't kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift 't kindje uit 't donkere bedholletje. - Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden. Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in 'm ophitten kwam, door niets te temperen: - Is 't weer soo wait?.... Kâ se d'r bek nie houë.... waif! - D'r bek houë?.... 't Skoàp hep taa'nndjes.... - Rooit na' niks! 'k mo' d'r in.... taa'nntjes!.... - We' ja! Hier-oppan!.... skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.... hee?....
[pagina 246]
Heviger gistte er razernij in Kees.... Hij zou d'r 'n pats tegen d'r kop geven aa's se nog 'n woord zei.... - La' die prop d'r bek houë.... Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid. Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen. - Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend 't kind in donker tegen Ant's lijf aan. - Hierop-pan!.... sloan d'r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.... f'rmoor d'r moar.... Kees voelde dat ie z'n drift moèst temperen. Hij zou Ant en 't kind anders tegen elkaar plat slaan.... Over zuigeling heen, was ie met z'n regenstinkende modderplunje nat en vuil in 't slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.... En hij trilde te veel om zich uit te kleeden. Ant had zelf driftig 't kind op d'r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om 't lampje aan te steken. - Maar alléén zich voelend, krijschte heviger 't kind òp, dat Wimpie schokte in z'n bedje.... - Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, 't onbeschermde kind nu, van uit z'n hoek op 't kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z'n ellebogen stootten tegen 't beschot. In wilde rammeling schudde ie 't lijfje heen en weer, dat 't kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling. - Godskristis, t'met sou die d'r hersens te pletter sloan, teuge de grond.... aa's se d'r bek nie hield.... raasde 't in Kees.... Ant was toegehold, had 't kind opgelicht en in d'r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op 'r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in 'r smerig hemd. Laag groezelde 't lampje wat licht neer in 't killige vertrek. - Zachter nu dreinde de zuigeling.... z'n eeèè's.... eè.... èèè's, afgebroken door sus-schokjes van Ant's been. Ze was
[pagina 247]
neergeslobberd op 'n stoel. Haar borst hing roodgebeten van 't persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in. Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast 'r, tot 'n propje, beet 't week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde 't zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte 'r triest-zwakke stem in huivering, door 't zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been: - Sloap.... maideke sloap.... d'r buite lo..oopt 'n skoap.. Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen 'r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde 'r afgebeuld lijf, 'r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z'n kopje plat in wiegelde. Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte 'r beverig-moeë stem, d'r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde 't kindje tegen 'r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d'r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot 'r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met 't kleintje. Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant's schoot gewarmd, 't breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder's hemd. Zacht lei ze 't slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte 'n geluid van dronken reus. Even had ze 'r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in 't gangetje,.. da' sai d'r moar effe vroeger uitmos, da' se nog tot 'n uur of naige wou legge, omda' se mi de klaine g'n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat 't goed was.
[pagina 248]
Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dientje moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z'n bedje naar 't stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje. - Vrouw Rams was in 'r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, 't krot doorklankend aan allen kant. - Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d'r hoofdjes nat in 't grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen 't zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde. De kinderen, wild, wisten dat 'r vervuiling mocht zijn, lieten d'r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d'r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in 't achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw. - En overal was Dientje bij, hielp de zusjes in d'r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer. Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z'n platte pet, diep voor d'oogen en agent van Wiereland, binnen. - Vrouw Rams was met konkelpot in 'r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d'r nou al kon zijn. Deftig-streng klonk stem van veldwachter:
[pagina 249]
- We komme in naam van burgemeester!.... Wimpie, schrik-ontzet, z'n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z'n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.... Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap: - We komme in Naam der Wet.... vrouw Rams!.... d'r is f'nacht gestole.... persumsie is d'r gevalle op Hassel.... Is t' ie hier?.... f'nacht is t' ie d'ruit geweest?.... Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.... Maar toen ze besefte dat 't tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend. - - Groote genoade.... be-jai 't Nooter?.... omme Hassel? hep ie nou weer stole!.... stole?.... hailige moagd;.... hep ie?.... hep ie?.... ja seker is t'ie er uit weust.... seker.. seker!.... Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met 'r vette handen 'n kruis.... Nou àl wou ze 't erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat 'n skorem se had an Kees. - Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne 't niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.... van wege de burgemeester.... wij motte huiszoeking doen!.... Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z'n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om 'm heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie. Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z'n vader
[pagina 250]
loerden, dat die gestolen had.... - Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z'n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z'n hoofdplankje en bibberde met z'n vaal-bleek paarse angstlipjes wat ‘Weesgegroetjes’ af. - Schreiend daartusschen angstigde z'n stemmetje òp naar z'n moeder.... - Wa' nou?.... wà' nou?.... slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel. - - De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant's gezicht.... je sloerie hep stole.... komp eruit.... de pelisie!! Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg 'n kruisje, bonkte Kees op, over 't kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z'n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen 'r naakte borst bedekkend, stak ze'r magere hoofd, halsrekkend 't bedsteetje uit, dat d'r blonde haren van 'r wilden, ongekamden ragebos, langs d'r bleeke kaken slierden. Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant's bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid. - - 't Is noodig vrouw, d'r benne f'nacht vier koppels kippe gestole!.... vaif kippeloope opegesneeë!.... Vaiftig stuks.. en je man was d'ruit!.... met se sesse.... ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.... De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d'r mot onderzocht worde.... - Moar Kristis.... daa's puur jokkes!.... hai hep geen veertje meebrocht.... Kees!.... Kees!.... d'r is de pelisie!.... Kéés!.... Kees!.... héé! Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze'm wakker. - Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze'm haastig, waarom ze 'r waren, de politiemannen. - - Wa?.... wa?.... pelisie?.... ikke stole.... ikke? - Dat dofte door z'n kop.... Diep klonk uit bedsteetje-engte z'n stem van 't muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.
[pagina 251]
- Nee manskappe!.... hier is t'met niks!.... la' main là' main! opmerclieerd!.... mars! Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren. Ant lag te bibberen, met de lappen om 'r naakte borst en lijf gekronkeld. Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie 'r niet heengedurfd, maar nou met z'n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.... nou had ie moedje!.. - Ja Hassel, da's puur mooi praàte.... maar.... maar d'r mot ondersoek weze.... de burgemeester wil 't.... daar is 't mee uit! Wat dichter nog voor 't bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar 't duistere trage beweeg van Kees' bedonkerd lichaam en armgerengel. Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z'n leden, begon te grommen. Dá' was puur 'n karrewei.... Nou moste sullie sain hebbe!.... Godskristus aa's'em terge gonge!.... dàn gong 't goed!.... gong 't goed!.... Wacht!.... kaike.... verduufeld.... 't is Nooter.... die kwinkwank!.... die faine ploert!.... die sain altait op de hiele sat!.... Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moedje gevat. - Ben je f'nacht thuis geweest? klonk Nooter's stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging. - Wimpie kreunde angstig.... Moeder.... moe.... der!.... Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant's krotje uitgehaald, dat ze 'm niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om 'm 't bange roepen te verbieden. - Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig 't opgeblazen-brutale van veldwachter in z'n stem, maar eer ie 't zelf goed wist, had ie ‘neenet’ gezegd.
[pagina 252]
- Soo! moar goed dá' je niet ontkent!.... En waar ben je geweest? Te koken begon 't in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in 'm gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woedekoeling. Eerst had ie schijn-loomig, z'n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z'n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z'n reuzig lijf, en z'n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit. In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z'n sabelknop sterker beknelde. - Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreigstand, hoog boven de mannetjes uit.... Joà, ik bin d'r uit weust, moar je mo knap sain, aa's ik je seg woàr!.... - Moar de burgemeester.... - Stik veur main part jouw burgemeester!.... bulderde Kees driftig uit, met 'n greep naar 'n kruk die hij in 'n ruk boven z'n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.... sure kwinkwankers.... denk je daa'k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.... bi'k soms 'n dief?.... - Stroopers,.... sain dieve!.... zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z'n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest. Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z'n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z'n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z'n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z'n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan. - Hij wist zelf nog niet goed wat er in 'm kookte en gistte.... Wel voelde ie driftduizel aanzieden.... Er broeide warmte in z'n kop.... En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets
[pagina 253]
wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten. Nooter, ziend z'n weifel vermande zich weer wàt. - D'r mot 'n ondersoek in 't heele huis gedaan worde! - Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.... Soo?.... nou, begin moar! - Lollige hoon zat er in z'n verzoek, dat 't de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk. - We beginnen bai 't bed.... zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen. - Soo?.... mooi!.... waif!.. waif!.. d'ruit feur de heere!.. - Ja, vrouw Hassel, je mot d'r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees' driftige woestheid, naar gullige inschikking. - - D'ruit?.... nou?.... aa's jullie d'r dan moar effe weggonge!.... - Nee vrouw Hassel.... da' mag nie! je mot ons nie beduufele intijds! - we sain d'r in naam d'r wet.... en nou gaan d'r uit.... anders selle we je anders leere!.... allo!! - D'ruit waif! scherpte Kees mee, die d'r lol in kreeg, daa's nou je broave kattelieke Nooter!.... nou wil ie je te kaik stelle!.... - Da' lieg je Hassel.... se mot d'r uit!.... kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.... - Hier moeder, pak d'reis kind an!.... hier!.... gaif main m'n hemd van achterend!.... - Nee vrouw.... d'ruit.... geen praatjes langer nou!.... sonder hemp slaap d'r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.... - Hailege moagd!.... Nou he'k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.... dâ 't te drooge hangt!.... hier.... bai 't achterend!.... moeder!.... moe-der!!.. gaif jai toch!.... neenet.... doar!....
[pagina 254]
- Verskain veur de heere!.... sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z'n lippen. Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d'r borst gekneld hield.... 'n skandaal, da' tuig! nog soo'n larie, gromde ie. - Motte we je d'r uit sleure!.... in naam der wet.. vrouw Hassel?.... - Moar,.... stem-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte. - ik ben puur noakend.... puur!.... - Allo.... dan maar nakend.... ben je bedonderd!.... en nou d'ruit.... in naam der wet.... nog éen woord tege!.... en we trekke je 'r doorheen!.... baste agent nijdig, dat ze 'm met zoo 'n sluw praatje wouen afwijzen.... Ant voelde dat ze niet langer kon. - Met 'n lap voor d'r buik strompelde ze moedernaakt 't bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.... schreeuwend van schrik en schaamte.... 'n Skandoal!.... Wimpie!.... bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.... main jonge! Beduusder keken de wetmannetjes toe.... nou was 't toch waar geweest. Spiernaakt holde Ant 't achterend in, in 'n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden. Kees lachte, werd grauwbleek toch. - 'n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z'n vrouw, naakt, ingekrompen, 't bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede. Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij 't vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt. - Is 't 'r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter. - Wa'!.... wà!!.... stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z'n vraag niet herhaalde. Stil stommelden ze 't bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,
[pagina 255]
loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op 't erf, zonder dat ze iets konden vinden. - Wimpie lag ontzet te staren, naar z'n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor 't cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en 'r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d'r lijf. Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt! - Dat sel 'n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter. Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in 'm op. - Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die 'n veeg op z'n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z'n bevend-paarse lipjes als z'n vader 'm aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z'n mond. Nee.... neenet!... hij sou.... sou kalm blijve.... die jonge sou 't besterve!.... Moar snof'rjenne! aa's tie toch effetjes moar!.... effetjes moar.... 't kereltje lie links legge.... effetjes moar.... effe s'n aige koele op die snuiter! - De mannen draaiden nog rond. - Agent wijs-deftig wou wat zeggen. - Nou dá' kom je goed van àf man!.... 't Kropte.... 't kropte.... hai kon 't t'met nie houë!.... doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.... meppe!.... meppe!! da se d'r gebroke bai neerlage.... nou sàin nog sarre! uit z'n sloap hoàle en sarre! Joa.... joà, hai sou 't doen!.... Wimpie nie.... nie sien, Wimpie.... Een bloedsuizel verdofte rood z'n kop, - z'n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter. - Voader.... kom je effe bai main... Wimpie is soo bang!.. soo bang!.... De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die
[pagina 256]
ie net hevig voelde opduizelen naar z'n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z'n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z'n kaken, - met z'n hakken 'm stuk te trappen. Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z'n ooren, dat 'm terughield, terughield van razenden aanval. - Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d'r smerige knuistjes.

Vorige Volgende

Achtste hoofdstuk.

II.

III.