Menschenwee. Roman van het land. Deel 2

[p. 428]

Twaalfde hoofdstuk.

Als 'n fel vuurtje, voortgeblazen en vervonkend rechts en links, door laster en konkelenden schrik, was de betrapping van Ouë Gerrit door Wiereland heengegaan. De tuinders keken elkaar aan in stomme ontzetting, halzige ontdaanheid. Niemand eerst die 't gelooven wou, als ie Ouë Gerrit zelf niet tusschen de politiemannen geboeid had zien wegvoeren. Die brave ouë Blommepot! die d'r nooit dronk, nooit schold, met z'n ellendig wijf en woeste jongens.... 't Was d'r puur 'n meroakel! -

De notabelen beplozen 't gevalletje, weerden even 't gemeen luchtje dat de diefstal zelf ròndspreidde, bejammerden 't als uiting van geldnood en zorgen. De fotograaf werd nog al scherp aangekeken, omdat ie den boel zoo gauw had aangegeven. De tuinders zelf, half-vernield van zorg door den boonestorm, uitten zich kregel en smartelijk omdat de Ouë weggevoerd was. Guurt leek gek. D'r sekretarie-heertje keek 'r niet meer aan, - stel je voor, de dochter van 'n dief! - en maakte heele omwegen als ie 'r al van verre zag aankomen. -

Ze was radeloos van verzet en machteloosheid. Ze verbleekte, vermagerde in 'r teer gezicht van chagrijn. Ze had 'm laten schrijven, gepaaid, voor 'm gejammerd, maar 't hielp niet; hij antwoordde niet eens. Op straat werd ze dikwijls nagejouwd door kereltjes. -

- Je foàder hep stole! jaù foader is d'r 'n laileke dief.... je broer is d'r 'n strooper.... je foàder 'n dief!

Dan wist ze niet waar zich te bergen. Om 'r vroegere trotschheid hadden de Wierelanders weinig meelij met 'r, ze vonden 't wel wat onbarmhartig van 't straattuig, maar verscham-

[p. 429]

perden toch lachjes. - Vroegere verwaarloosde vrijers boerden 'r in 't gezicht, hoonden 'r najouwend. Alleen Jan Grint bleef 'r brandend-jaloersch in stil-ziedende heetheid bestaren.

De boel thuis was al aan den paal geslagen. Alles genummerd, verzegeld, stond op punt van verkoop. D'r zou geen vijftig gulden voor de kerels overschieten. -

Met 'n buffeligen wrok, stom van nijd, en doorknauwd van ellende, hoek-lijnden de zwijgende barsche koppen op hùn werklooze lijven. - Ze zeien niks en deden niks, de knapen; slenterden rond, zonder land als verschoppelingen zoekend naar werk. - Pachtgrond was ook weg. Niemand van de landheeren die de jongens meer geven wou, en borgen maakten ommestraatjes, hielden zich niet thuis.

Overal stootten ze hun kop, om ouë Gerrits diefstal. -

Dirk sprak in 't donkre huis, - waarin, buiten keldervuil, nu alles opgebroken stond en te kijk, tot zelfs 'n gekneusde mestwagen, - geen stom woord. Hij loerde alleen grimmig op Grint en Geert. -

In zijn kop kookte en suisde 't van onuitgestorte woede, bruiste 'n passie van haat en vernielzucht, op alles wat 'm hinderde, den voet dwars zette. Hij had lust te trappen, te ranselen, omdat hij zich nu slachtoffer voelde van den Ouë. Hij vloekte 'm nog in z'n hok. - Had hij niet gestolen, dan zouen ze zeker nog wel 'n lapje grond gekregen hebben, zeker in pacht, al was de boel ook aan den paal. Maar nou was z'n vader 'n dief, 'n echte, gemeene dief, zoo maar in de gevangenis gesmakt. - Krengejochies gooiden ook hèm met steenen, scholden en sarden.... ‘je foader is 'n dief, je broertje 'n strooper!’

Hij zou 'r dol van worden; z'n moordlustige knuisten jeukten. En al de Grintjes schuwden 'm als de pest! Dat was 't ergste van alles wèl. En wat nou met zich-zelf? Uìt z'n tochten naar de groote stad; ùit z'n lekkere zuip, z'n spelen; ùit eigen brok land.... Nou gekommandeerd als 'n hond, geen vijf minuten vrij voor je eigen, en den zoek op naar knechtswerk. 't Loeide, donderde in 'm, de drift, de schuimende razernij. Als 'n dol dier kon ie overal in bijten.

[p. 430]

'n Dag, vóór de verkooping, uit baloorigheid afslenterend van Kees, bij wien ie gehoord had dat Wimpie dien nacht gestorven was, liep ie Klaas Grint tegen 't lijf, vlak op z'n erf. Klaas wou zich wegdraaien, z'n erfdeurtje insluipen, maar Dirk hield 'm barsch tegen. -

- Nee Kloas! soo komp jai d'r vàst nie van màin òf! pinkebul! denk kie daa'k 'n doodsbidder bin? jai hep main d'r fesoenlik en aa's 'n kerel te woord stoàn hee en.... nou staik je de mal hee?

- Nou proàtjes legt d'r gain aiers, - ikke hep main tait nieveur 't leussie en nie veur 't malle!

- Daa's net! moar ikke kom d'r om Gairt, sai is maìn maid!

Klaas sprong naar Dirk toe! Nou was ie geen gluiperige hielelikker meer; geen voorzichtige overweger van woorden. De vuisten kramp-hevig de lucht instootend, schreeuwde ie, met verwrongen mond:

- Da lieg jai!.. jouw maid! joùw maid! je mogt 't wille! dâ sai op de kermis je fieselemie sien hep.. daa's d'r stomme goeiighaid.. nou ka je 'r an de hiele blaffe.. joù maid! wâ pieterig bedunksel, daa's malle!

Dirk voelde woede opwrokken, en heeter doorspoog 'm drift.

- Joa, maìn maid.. moak gain proatjes.. je weut dâ bestig! dá' sai d'r jonk van main hep! Roep de maid.. sel je 't hoore! Van main jonk! van màin.. van màin.. f'rstoàn!? -

Klaas Grint stond gebluft, grauw gemerkt van woede en geslagenheid. Wat? Wel had ie gehoord dat Geert zwanger van de kermis was thuisgekomen, maar hij dacht alleen, alléén van Willem Hassel. Daarom had ie 'r de deur niet uitgetrapt, omdat ze vanzelf nou wel met Hassel, die d'r bestig bij zat, zou trouwen. Geert had niet durven zeggen dat ze zich aan Dirk had overgeven, in 'n vreemden halfdronken zwijmel hèm juist. Nou kwam daar Dirk, die zag dat de meid 'm den rug toedraaide, - uit den mond van de zusjes al lang had gehoord dat ze met 'n kind van hèm zat, - nou kwam die vent hem in 't gezicht spuwen. Maar de kerel loog, loog, zoo lang als ie leek. - Hij zou 'r doodschoppen z'n meid, als 't waar was. - In razende

[p. 431]

drift holde ie wèg,.. 't erf op. - Dirk achter z'n hielen aan. -

- Hier maide! hier Gairt, schreeuwde ie, hier hain! woar sit je? hier stoan je vraier! hier!

Klaas gilde heesch, holde in 't gangetje naar Geert, die verschrikt op 't erf kwam aanklomperen. Ze hartbonsde toen ze Dirk zag staan, zwijgend, uitdagend woest en grauwbleek, de handen stil in de klepzakken. Klaas stormde op 'r áán, pakte 'r in den nek, en sleurde 'r vóór Dirk. -

- Seg op maid! seg op! daa'k je te morsele hak! heb die skooier jou mit jonk sét? de soon van die vuile dief.... de Blommepot.

Geert beefde, snikte, kreunde wat woorden uit, de handen voor huiltronie geschuurd, trappelend op d'r klompen, als 'n angstdol driftig kind. Eindelijk uit d'r snikken, vergilde ze schorre klanken, de vingers tegen den mond òp:

- Ikke waa's d'r dronke.. puur dronke.. da hebbe sai d'r daàn.. de maàne.. Moàr Willem weut d'r vàn.. enne hai naimt main tog! hai naimt.. main tog!

Dirk verbleekte grauwer. Z'n koeienoogen stonden rood, z'n kop dreigde, z'n nek vooruitgebogen met de stierige wreedheid van schoften, de chineezige kaken sidderend, keek ie 'r áán, z'n handen de klepzakken dieper inwoelend. -

- Jou gemain loeder! jou mestvarke! ikke hep je had! ikke! daa's maìn kind,.. daa's maìn kind! je bent d'r maìn waif! màin.. main màid.. màin.. màin!

Achter 't erf uit, was vrouw Grint gehold, pas van de straat terug, en vlak met 'r zenuwvuist vóór Dirks gezicht, krijschte ze uitzinnig rauw:

- Wou jai màin dochter 'n gemaine noam gaife? jai sloddervos. Kaik na je loeder van 'n suster.. diefefemilje.. strooperskliek! galgebrok! wou jai.. wou jai.. uitvoagsel van Vainhuis!....

Ze barstte van nijd en verwoedheid, en in hevige zenuwdrift stootte ze Dirk d'r bonkende beverige vuist tegen de kaken, met nog 'n woesten stomp op z'n neus nà, dat 't bloed spoot om z'n wang en mond. Maar Dirk, in stierige stille kracht, smakte

[p. 432]

'r op zij, in één ruk tegen de straat, zonder verder naar vrouw Grint om te zien. 't Wijf wou weer op 'm afspringen. Maar nu hield Klaas de zenuwtang in bedwang, voelend dat Dirk gelijk had, en blij dat Willem Geert toch nam.

Dirk bekeek Geert die d'r kop gebukt hield, handen voor 't gezicht, in hevige schaamte. Hij keek, keek, bleèf kijken. Cor, Annie, Trijn, stonden te beven op 't erf, want die wisten ook alles. En weer, in ontzettenden, uitbarstenden wrok liep Dirk op Geert af, schreeuwde rauw en heesch:

- Kaik, da kind is van maìn!.. main! je bin main waif! main!!.... Nou spuug ikke op je loeder; je bin minder aa's 'n f'rot kreng!.. ik spuug op je!.. Seg daa't an Willem!

Pal spoog ie 'r, tot twee maal op de handen, tusschen de kromme vingers, voor 't gezicht gekneld, en Geert stond te duizelen van ellende en verbijstering. Haar lijf leek weg te zinken in 'n bevende kramp van schaamte.

Klaas stond verstomd in den schrik van 't gehoorde. Maar rustig toch dat Willem Geert nam, rustig om de rijke vangst.

Dat gescharrel vond ie wel gemeen, maar 't liep goed af, en daarom nou durfde ie Geert niks zeggen, geen woord. -

Met 'n zwaai van z'n barsch lijf schuurde Dirk, Klaas en Geert voorbij, in beef van minachting, en ruw, smeerde z'n morsige hand over z'n bloedneus en wang, dat z'n vingers als doopten in vermiljoen.

Vrouw Grint stond te klappertanden. Dirk waggelde 't erf af, langs 'r, zonder dat ze 'n hand meer naar hem durfde uitsteken. Hassel zàg haar niet eens. Hij slingerde 't pad op, stomdronken van wrok en haat, doorbrand van drift, die naar koeling zocht. Het huilde in z'n woeste driftige wrokborst, 't steunde en kreunde in 'm, en z'n handen krampten van ziedende gift in z'n heete klepzakken. -

Stom liep ie op de Haven af, waar ie de eerste de beste kroeg instrompelde, neersmakte op 'n stoel. Daar bleef ie drinken tot donker, doodalleen. -