|
| |
| |
| |
Vierde Boek
Herfst.
| |
| |
Tiende hoofdstuk.
- Wil Wimpie d'r nog effetjes af? goeiigde Ant naar trieste bedje van 't kereltje.
- Joa moe.... heul groag.... effetjes moar!
- Och vrouw Seune, wou je main effetjes 'n handje hellepe? kaik!.... Nou pak ikke d'r sain an 't hoofie hee?.. enne nou jai d'r an 't linkerbaintje! sien je? - Kees naimt sain alletait in één setje.... Moar da durrif ikke nie! vast nie.... Soo!.. joà juustig.. Heb je sain nou vast vrouw Seune?.. soo!.. mooi! joa fintje! kaik d'r moar nie soo bang.... Nou ikke.. onder.... sain.... nekje! Soo liefeling?
Zachtjes droegen ze Wimpie bij 't hooge raam in 't goud-fijne zevende licht van laat-Septemberdag.
Z'n oortjes trechterden steenbleek, wijd van z'n hoofd, en z'n weggevreten beenig, ontvleesd kopje, doodshoofde grauwgroen in den zonnigen buitenglans.
Paars geader takte langs z'n ingeholde apige slaapjes, en hol-onkenbaar z'n groote groen-blauwe oogen staarden uit de ziektewallen boven z'n vermagerden neus.
- Mo je nou nog rais loope, main mannetje?
- Joa moe.. heul groag!.... aa's 't kàn, bedeesde zacht en hijgend z'n doodziek stemmetje.... kaik!.. nou glai.... ikke.... d'rof.... paa's d'r op! Soo goed! Vrouw Seune paa's d'r op! main dai! soo! 'n endje op sai! Nou.. mot u main.. ef.. effe.... teuge de.. toafel.. rand.. loate anleune? -
Zwaarder hijgde z'n borstje van vermoeienis. Stervend verklonk z'n stemmetje, en heel zoetjes was ie van Ants schoot gezakt. Z'n vuil ponnetje kabaaide flodderig om z'n stakke- | |
| |
rige beentjes, en z'n vergeelde geraamtehandjes, zwakkelijkpaars doorpeesd, grepen in angstigen span den tafelrand. Hij waggelde op z'n doorgezakte knietjes, en z'n lijfje duizelde zachtjes. Even sloot ie z'n oogen, waar de leeden, aderfijn en porcelijn-teer doortakt overheen kapten, stil, doodziek, broos. Vrouw Zeune was links gaan staan, klaar om hem op te vangen, als ie viel; en Ant, angstig kromde achter hem d'r magere armen, zonder dat ze 't Wimpie merken liet. Zoo stond 't mannetje èven als veraapt geraamtetje in 't herfstlicht, dat helder invrat op z'n doodskopje, groèf in de zwarte holheid van z'n oogwallen, en de zieke oudemannetjesrimpels op z'n beenderige slapen, neus en mond, smartelijk omscherpte. Foetus-groot en karikaturig zwalkte z'n hoofd op slap spierloos nekje, en kroppig zwoegde z'n uitpuntend strotje angstig naar adem. Om z'n bloote halsje hing z'n rozenkrans, waarvan de glorie-zij-den-Vader's zilverig blinkerden in 't wasemgouden licht.
- Oarem skoap! t'met 'n dooskop! 't is sonde! verzuchtte onbarmhartig vrouw Zeune ontsteld. Wimpie lachte, fijntjes, wijs-smartelijk, met stille ontroering in 'm, over de plompe uitroep van buurvrouw. Hij kende die gezegdes, en voelde ze rustiger dan 't valsche gepraat over z'n goèd uit zien, woordjes om 'm alleen maar moed te geven. -
Sterker trilden z'n beentjes, en achter 'm de krampende mager-uitvingerende handen en armenhoepel van z'n moeder. -
- Hou je je aige nog liefeling?
- Ka.. aik moe! hijgde z'n borstje.... nou.. wou.. ik.. ikke.. van dà.... noà.... dà.... ah!.... hoekkie!.... dan ....ke'k.... teu.... ge.... foa.. der.. seg.. ghe! daa'.... 'k.. f'e.... doag.... weer.... lo.... ooope.... he.. ep! ....dan.... is.... tie.... blai....
Vrouw Zeune rilde. Maar Ant keek norsch. Want ze haatte Kees erger dan ooit, nou ie, na haar miskraam, gejuicht had over 't dooie kind dat gekomen was. Dat leek zoo zondig, zoo gemeen! Zij wist wel, dat 't van haar val was, dien avond op 't land, toen ze stil, zonder hulp, zich aan 't boompje had willen ophalen, en terugsmakte....
| |
| |
Nou kon ze 'm vloeken, ook omdat ze zag, hoe hij Wimpie behekste, en 'm al maar dingen liet zeggen, die 't schaap niet eens wílde zeggen.
Wimpie hield zich kramp-stijf vast aan den tafelrand, de vingertopjes bloedloos bleek uitgedrukt van 't angstige persen. En vreemd nu schoof ie voort, langs den tafelrand, telkens in 'n strompelig half-draaitje van z'n vermolmd karkasje, één hieltje dwars tegen de wreef ingehaakt.
Vrouw Zeune keek bang, maar Wimpies vrome oogen straalden van pret, dat ie 't met de strompelend halve draaitjes van z'n bevende hieltjes, zoovèr nog gebracht had. Aan 't eind van z'n hoekje, klamde noodzweet op z'n aderverzwollen doodskopje, zwijmden plots z'n oogappels wèg in 't geel-zieke wit, dat Ant 'r van schrok en 'm oppakte. Vrouw Zeune schoot ook toe in schrik, raakte z'n rechterdijtje. 'n Scheur-gil, weenend en hevig smartelijk martelde uit z'n mager kropje, en z'n bleeke gezicht kermde in 't cellige raamlicht. -
- Hailige moagd! je hep sain stootte, schreide Ant ontzet, lei 'm zachtjes tegen 'r borst aan. - Vrouw Zeune stond verblokt van dollen schrik. En uit 't diepe halfduister van de lage, van valeriaan doorzogen kamer, tastte armkrommig uit kleine erfdeurtje, vrouw Rams, en scherp snerpte 'r doordringende stem naar Ant wat er gaande was.
- Niks moeder.... hai stoan d'r alleweer bai!
Vrouw Rams, schuifelend, schoot uit de donkerte voor 't vallicht van 't raam, dat 'r paarse rok eerst in verborgen kleur duisterend, nu òpgroeide in de kamer. Haar vossensnuit spitste bitsig, en d'r schaduwen-staar lag omfloerst van onrustige stilte als bij blinden, die luisteren met oògen. Haar handen tastten krommig weer vooruit, en 'r lijf schuifelde naar vrouw Zeune.
- Nou mot ie 't f'doag mit moagere moaltje doen, scherpte ze ....'t onsie flees van Hummer op de hoek....
- Hoe he'k 't nou? mot 'n sieke nou ook de fraidoàg houê? barstte vrouw Zeune mannig-woest uit.
- Da wil die sellefers buurfrouw! Weus jai d'r knap en kraig jai d'r fraidoag 'n stukkie flees in! Daa's puur 'n hailige
| |
| |
mi die jonge! De koapeloan stoan d'r sellefers veur! Die is d'r tug soo ellendig-mooi op s'n geloof hee?....
Ze straalde Ant dat ze 't zoo zeggen kon, dwars tegen Kees in, en vrouw Zeune verbromde wat onverstaanbare ruwe dingen om Wimpie niet te krenken. -
Bij de donk're schouw, in scheemrig goudzachtgen glans van raamlichtafschijn, zat grootvader Rams te pruimen en te spuwen, alsof ie nooit nog was opgezeten. Tusschen 't gesprek verrochelde ie z'n slijmhoest, telkens scheurender en heviger. Eindelijk wrevelde vrouw Zeune er weer uit:
- Nou, moar.... ikke sou 't sain tòg d'r instoppe.... 't Is tòg moar 'n hufter! die jonge mot d'r fraite.... die malle froome kuure.... ken die s'n moag nie mee sette.... gekkighaid is gekkighaid!
Ouë Rams verrochelde z'n hoest zoo hevig, dat Ant vrouw Zeune niet meer verstond. 't Bleek-starende kopje van Wimpie lag te sidderen tegen 'r borst, onder de brullende slijmige hoestscheuren van z'n grootvader, die naar lucht snakte in krampigen longenhijg, dat ie schokte op z'n stoel, z'n beenen opspartelden, en z'n gele tronie wegzonk tusschen de schouders. Uit de donk're lage kamer verklonk 't onder de schouw als rochelend geschrei, plots afgebroken door slijmgeslik, dat stikte in z'n strot.
- Spoeg tog uit foader! spoeg tog uit! Je stikt d'r t'met op je ploas, angstigde Ant. Maar Ouë Rams, één beefhand in angstklem vastgegrepen aan schouwrand, barstte liever in reutel, dan z'n long er uit te braken, zooals ie in stomme hardnekkigheid bleef denken.
Z'n gele kop, even belicht in den valen goudschijn van 't celraam, stond blauwigzwart gewurgd van benauwing, en z'n keelkrop sidderde boven z'n koperen knoopen, als werd ie op en neer gerukt. Wimpie wou maar weer naar bed, voelde zich doodop van z'n loopje. Hij had Kees willen verrassen. Want elken dag zag ie z'n vader treuriger erbij loopen, stiller, en plots soms in dolle drift tegen z'n moeder uitrazen als ze'm sarde en vloekte om z'n ketterijen, ze vóór z'n gezicht uittelde, hoe 't nest weer tegen den herfst te hongeren zou krijgen.
| |
| |
Van den boonenstorm had Wimpie gehoord; z'n vader was er werkeloos door gemaakt. Want na 't overeindzetten 'n paar dagen, bij die en bij die, bleek de pluk voor los werk te klein. En uit den stommen angstigen kijk van z'n vader naar zijn gezicht, had Wimpie heel diep gevoeld, dat 't wel gauw met hèm gedaan moest zijn. Hij moest doòd! Wat dat sterven nou eigenlijk was, daar begreep ie niet veel van. - Lezen had ie nooit geleerd. Z'n moeder was 'r 'n paar maal mee begonnen, heel in 't begin van z'n ziekte, aan z'n bedje. Maar 't lukte niet. Gebeden had ze'm ingestampt, 'n brok hier en daar uit den katechismus, en die zei ie maar altijd in-zich-zelf òp. Ze hadden 'm gezeid, moeder en de kapelaan, op z'n vraag, waar ie heen ging, als ie dood was, dat ie in den geluksstaat zou komen. Op dàt idee bedacht ie allerlei vreemde dingen, heerlijke kinder-zaligheidjes. Maar toch had hij soms hevigen angst voor 't sterven, omdat ie niet altijd zeker voelde, of ie daarna z'n vader en moeder en z'n zusjes, al z'n zusjes, die ie zoo stil lief had, wel dadelijk zou zien. Den laatsten tijd zelfs schreide ie veel meer in z'n ledekantje dan vroeger, omdat ie zich zoo uitgeput voelde, niet meer in staat was, nu en dan op te zitten. En dàt juist wou ie zoo graag, want hij had gezien, hoe dol veel plezier 't z'n vader deed; en hoe ruwer, angstiger Kees raasde, als ie weer achteruitgegaan was.
Dagen en nachten vooral, zoo turend in 't donker, slapeloos en peinsklaar, liet ie zich omstreelen van z'n teed're, diepe kinderverbeelding over den geluksstaat. Tusschen gebedjes in, prevelde z'n fantazie: dat ie zou zitten in 'n krans van gouden engeltjes, allemaal mooie menschjes, met stille zacht-trillende vleugeltjes, waarop heel zacht licht neerzilverde; dat ie met hen zou bidden voor z'n vader, moeder en zusjes. Dat z'n vader niet meer zoo gruwelijk driftig zou worden, niet meer zulke rooie oogen zou krijgen, die 'm beangstigden; en dat ie niet meer z'n moeder zou slaan.
Maar als ze 'm dan later weer in 'n onbezonnen ontsteltenis, vlak in z'n gezicht zeiden, hoe vreeselijk mager en slecht ie uitzag, dan grepen z'n ontvleesde vingertjes naar 't rozenkransje op z'n
| |
| |
borst, bad ie snikkend nog wat te kunnen blijven leven, aan God en Jezus en alle heiligen, om z'n vader te zien, z'n moeder, z'n zusjes, z'n grootvader. - 'n Poosje later weer vond ie dat toch zondige gedachten, bad ie om toch maar liever in de eeuwige gelukzaligheid te komen, liever dan zooveel pijn te hebben; bleef ie bidden en zingen tusschen 't gerochel van Ouë Rams, vloek en raas van Ant en z'n vader, armoe-gewurm en krijsch om wat centen, tusschen gezwijn, gemors en vervuiling der stinkende kinders in 't donk're krot.
Dieper ingedoken, in z'n bedje bekeek ie stilletjes z'n pralende plaatjes; zag ie den Heer op 'n hoogen troon, aan een kant Gods Zoon, aan anderen kant Moeder Maria, omstraald van blauw, goud en jubeling van zilver en licht. Dan zong er in z'n doodskopje 'n woordlooze melodie van zielsverrukking en rustig stervensgeluk. Nou zag ie zich al opstijgen midden in die azuren wereld van gouden fonkelstarren, en blauw, eeuwig blauw, midden in die kleurwemelende pracht, heel hoog in den Hemel, waar alles jubelde ter eere Gods.
Het was alles heel vaag en heel vreemd voor 'm, maar toch lichtend en glanzend in z'n kinder-verbeelding. - Z'n gepeinzen over God den Heere, Jezus, en den Heiligen Geest overdauwden met wond'ren stillen luister z'n kindergeluk van 't sterven. In z'n donker hoekje, waar z'n ledekant rammelde, en z'n zandzakken aan de beenen sadderden, glansde en regende 't voor zijn zielsverrukte oogjes, warmgoud licht. Z'n mystieke geloofsgloed, omweefde 'm van z'n lichtend binnen uit; hij voelde zich stijgen in 't goudgestard azuur, en handwuiven deed ie naar z'n vader, z'n moeder en zusjes. En hooger, hooger zweefde ie òp, door engeltjes gestuwd in een trillende sfeer van dampend goud, omwolkend z'n handen, z'n oogen, z'n beentjes in wond'ren nevel; hooger, al hooger in 't wemelende azuur; verstèrvend van de aarde, maar òplevend naar den Heere.
In z'n mystiek-naïef en teeder breintje zwierf hij daar rond, in zielsverrukking, in vromen luister, en niets dan zag ie meer van 't kamerke, en z'n duister hoekje. - Met eindelooze teederheid was ie weggezweefd, alles kussend en handbewuivend, met in- | |
| |
nigste zachtmoedigheid vroomde z'n verrukking door, uren op uren. -
'n Poos later, uit z'n eenzame extase en hallucinaties gestooten, door krijschende hurrie en gekijf van grootmoeder en Ant om Kees, overrompelde z'n gewoon kindernatuurtje z'n eigen droomselen; brak ie met 'n smak van onthutsing door 't kristalweb van z'n nevelige illuzietjes heen. - Toch voelde hij niet dat ie uit teemrige woorden van kapelaan en zoete beloftetjes van Ant over eeuwige gelukzaligheid, die heilige droompjes om z'n ziek karkasje geweven had als 'n broos web van geluk, want z'n kindergeloof was ècht, stond in 'n aureolend gesternte van ongeschondenen teed'ren goudstillen luister. - Maar wel begreep ie toch ook 'n jongen te zijn. Dan wou ie lèven, spelen, stoeien, spitten in den tuin, en werken als z'n vader, als de jongens in de buurt. Soms wou ie mee op strooptocht en schreide ie stelpeloos en wreed-lang dat ie ziek was, groeide, maar metéén verzwakte in bed. Nou lag ie weer door Ant in z'n hoekje gedragen, vèr nu van 't herfstraam waar 'n roode zon dampig om heen tooverde. Kees had 'n hoogtetje gemaakt van planken onder z'n bed, dat ie boven den postrand uit kon zien, als ie voor 't raam lag, net in de goudbruine kastanjelaan van Jonkheer van Ouwenaar's landgoed. Maar Ant wou 't niet hebben, had den dood voor tocht, duwde 'm liever in z'n duister hoekje terug.
Nou lag ie weer in 't donkre kamerdiep te staren, bepeinsde ie wat 't toch eigenlijk was dat z'n vader zoo woedend deed worden, als ie hen bidden zag, en wat Kees dan wel dacht in dien tijd, en of ie dan toch niet bad in zich zelf. Hij durfde niet goed, maar toch wou ie 't z'n vader toch eens pardoes vragen. Z'n moeder schimpte wel dat z'n vader 'n goddelooze ketter was, maar daar begreep ie niks van. En telkens in stilte bad hij dan voor z'n vader aan den Heere, dat Hij 'm geen kwaad zou doen. - En vromer doopte ie z'n vingers in 't wijwaterbakje dat ze 'm voorhielden, verprevelde ie z'n: In noam des Voaders, des Soons, en des Hailigen Geestes.. Oàmen!
| |
| |
Vrouw Zeune was wèg. Ant morste en ploeterde op 't achterend. De kinderen speelden op 't pad en Dien ging weer uit venten. Z'n grootmoeder schuifelde heen en weer. Diè kon 't manneke nog niet zetten. Hoe zwakker, ellendiger ie zich voelde, hoe meer afschuw hij van 'r kreeg. Nou lag ie te turen op 't kruis, dat z'n moeder bij 't onweer gisterenavond dwars voor z'n bedje op den steenen vloer getrokken had. En telkens schoot hem 'n schietgebedje in: Geloof den Heere.. Ieder keer zag ie de logge voeten van z'n grootmoeder en overheen schuiven, huiverde ie van afschuw en schreide lang en stil van bange smart.
Ouë Rams rochelde en stikte weer half in hoestbuien, dat ie soms z'n geel gezicht zag opschimmen, bijzij in 't schuwe raamlicht, en de holle doodsnood-oogen kijken, den strot hoorde slikken 't slijm. - Dan draaide ie zich met z'n mond naar den muur, en wachtte ie z'n vader maar òp met stillen juich dat dìe zou hooren van z'n wandelingetje langs de tafelhoeken, al kon ie niet spreken van hevige dijpijn en smartelijke afgematheid.
|
|
Auteursrecht onbekend