Putmans manuael, dat is een kleyn pest-boecxken seer dienstelijck alle menschen

Dat XVI. Capittel. Vanden Aerdt, Natuere en Eygenschap der Barnende-Netelen, vierderley soorten.

Autheur

IN dit Capittel wil ick met Godes hulpe verclaren de deucht vande vierderley soorten vande Barnde-Netelen, dewijle sy uyt haer teeckenen haere kracht bewijsen, ende met haere branden hare deucht betoonen diese hebben, tegen de schadelijcke Peste, ende welcke van dien men ghebruycken kan, soo inwendigh als uytwendigh. Haer bereydinghe is aldus:

Met het ontfangen vande Maen voor der Sonnen op-gangh salmense plucken en op-nemen, men sal-

[p. 38]

se kleyn snijden ende met wat Suer-deech en Heet water in een Ton setten, dicht sluyten en wel bewaren tot soo langhe dat het water wat suer-achtigh van smaecke wert, dan in eenen Distileer-Ketel gedaen, ende met sacht vyer De Spiritus daer af trecken, sonder eenigh water, of anders soo ware het verdorven.

Als de Netelen alle vier (ende nochtans elck besonder) aldus bereyt zijn, soo hebt ghy vierderley wateren, omme voor-eerst de kinderen daer mede te ghenesen: De twee soorten zijn goet voor de Soonen, de andere twee sijn voor de Dochteren. Die Geel en Root bloeyen, zijn voor de Sonen, als de Peste uit-gheslaghen is, maer de groote Netelen sonder Bloemen, dienen als de Peste niet uytgheslaghen is. Desgelijckx, dienen voor de Dochteren de Wit-Bloeyende Netelen, als de Peste uyt-geslagen is, maer de kleyne herte Netelen dienen als de Peste niet uyt-gheslaghen is, ende dit alles is voor de kinderen.

Voor den ghenen die twintigh of wat meer jaren out zijn, voor die salmen de Netelen plucken in 't eerste quartier vande Maen. Maer die tot Manlijcke jaren zijn ghecomen, voor die salmen plucken inde Volle Maen. Ende de gantsche oude lieden salmense plucken in't leste quartier der maen.

Ende aldus salmen connen hebben sesthienderley Wateren, met sulcken onderscheyt bereydet als vande kinderen is gheleert, soo inde bereydinghe als in 't gebruyck, belangende het Dosis, daer en salmen soo nauwe niet op sien, maer een oude salmen geven ontrent eenen Roomer vol, ende de jonghen naer advenant, altoos warm daer op toe-gedeckt ende wel ghesweet, soo salmen met de hulpe Godts door dit middel, meer lieden ghenesen en helpen, alsmen door alle andere Schriften

[p. 39]

van Galenus, Avicenna, en andere meer, oyt heeft connen doen.

Daerom mijn groot-gunstige Heeren, laet uwe wijsheydt dit gheen wonder doen, dat dit proces dus cort wert verhaelt, want de deucht is duysentmael meer als het wel schijnt; want dese kruyden zijn te achten, ghelijck een goet en wel-gheschickt Meester inde oude ghescheurde kleederen, die nochtans gewisser is in zijn const, als die zijn, die met Goude ende in ghestickte Zijde kleederen gaen: Daerom en late sich niemant af-wenden, door de kleyn-achtinge van dese kruyden, maer dancke veel liever den Schepper van dien, voor dien grooten Schat ende dit dierbare geschenck.

Want als dese kruyden alus op dese wijse gepluckt, gestampt, ende tot eenen wijn smaeck geputrificeert zijn, soo gheven sy sulcken heerlijcke Wateren als t'gheseyt is, ende den Feces die inde ketel blijnen, salmen nemen, drooghen ende tot Asschen verbranden, ende met warm Water tot een Looge uyt-trecken, dewelcke ghefiltreert tot een Sout weder af-gheroockt sal werden, dit selve Sout salmen met zijn eygen water in kleyne quantiteyt in-gheven. Ende aldus is genoech gheseyt vande Netelen tot dienst van een jegelijck, soo arme als rijcke, soo wel voor Edele als on-edele, ende sulckx alles om seer weynigh gelt, ende voor kleyne kosten.

Op sulcke en diergelijcke wijse kanmen uyt den Alsem bereyden een heerlijck (van my selven een geprobeerde) Medecijn of Sout. Alsoo dat de Absintium tot Asschen gebrant, in een Looge bereyt, gefiltreert en tot een klaer wit Sout ingedroocht kan werden, welck Sout dan is een heerlijck preservatijf, ende oock met een, een Curatijf in dese sieckte,

[p. 40]

een dragma met dry Lepels vol Netel water ingenomen en wel daer op gesweet. Maer om te preserveren, salmen alle Edtmael smorghens nuchteren een half dragma in nemen, in Carduobenedicten Water, ofte in wijn of Bier, na elcx vermogen: Alsoo besluyte ick dit Capittel, ende trede over tot het volgende.

A.L.V. Nota: Dewijle den Autheur doch soo nauwe gelet wilt hebben op't plucken der Netelen, om elck besonder den behoorlijcken ouderdom te Administreren, soo kanmen oock letten op't plucken van dien, in 't toe-maken van 't Sout, ende bereyden van elcke soorten der Netelen een besonder Sout, 't welck korter als van de Feces gheschieden kan, hoe-wel ick (mijns oordeels) soude achten, dat in 't bereyden des Souts den tijdt van plucken soo nauwe niet behoeft gheobserveert te wesen: Nochtans om sich selven ende den Autheur te voldoen, kanmense op behoorlijcker tijt plucken, soo den Autheur leert.

Dits wel een mogelijck werck met langen tijt, soo datmen veel en langh werck heeft, eermen alle dese Wateren van alle dese sorteeringen elck besonder kan hebben: Maer alsment wel insiet, soo isset evenwel een seer onkostelijck werck, dat wel met eenighe moeyten, maer heel onkostelijck kan werden vercreghen: Is dierhalven in't minste niet te verachten maer hooch te prijsen.