Putmans manuael, dat is een kleyn pest-boecxken seer dienstelijck alle menschen

Dat XV. Capittel. Vande Water-sucht ende Geel-sucht inde Peste.

Tot de Water-sucht salmen dit volgende Decoctum bereyden.

Autheur.

NEemt Alant-Wortel, en Blaeu-Lely Wortel elck een loot oft twee, Lavas Wortel een loot, laet dese wortelen een weynigh verwelcken inde

[p. 35]

lucht, dan in Wijn en Water elck een pint op-ghesoden, hier van salmen den Patient laten drincken s'morgens en s'Avonts, het is oock seer goet buyten op de gheswollen leden te legghen.

Ofte neemt Duyven mest, Hinnen ende Gansen dreck met ouden Leem en wat Sout, gesoden in wijn-Eeck, ende water, ende warm op-gelecht, het swellen sal sich wel haest neer setten ende vergaen.

De Kinderen die haer voeten gheswollen sijn van 't water, daer toe salmen nemen Roode Roosen, Tapsi, ende Attigh in Wijn-Eeck ghekoockt, ende de voeten daer mede ghestooft, ende als sy warm zijn, soo slaet dit water daer om.

Alluyn dry oncen, Mirrhae, Aloe, en Roode-Roosen elck twee loodt, koockt het in Wijn, maeckt doecken daer in nat ende lechtse dickwils daerom.

Tegen de Geel-sucht een eerlijck water.

Neemt Spiritus Vini een kan, goeden Veneetsen Theriac vijf loot. Roode Mirrhae twee en een half loot, vanden alderbesten Safraen ses dragma. Digereert het in warm Sant vier a vijf uren, ende geeft daer van te drincken in water van wijnruydt ofte van Duyve Kervel, de pijne sal veranderen.

In dese sieckte salmen den krancken van een ghesoden Seelt te eten gheven, dat is voor hem beyde een spijse en Medecijn, wijders soo is in den Reubarbar, Gentiana, ende inde Absintium, oft Alst, een groote deucht in desen gevallen.

Tegen Colicam inde peste.

Soo by aldien het Colica sich openbaerden inde Peste, soo salmen de Patient Ael aliàs Palinck te eten gheven, dat is hem een spijs en Medecijn in dese Sieckte, 'twelck geschiet per Signature: want de Ael is de Dermen seer gelijck geteeckent, ende gelijck de Dermen om winde in dese sieckte, alsoo is ooc Ael

[p. 36]

ghenatureert, te krielen ende te kruypen. Ende alsoo werden de teeckenen verstaen in alle dinghen.

Tegen de Water-zucht, inde peste.

Salmen ghebruycken de gerectificeerde Spiritus Tartarij di vande Cremor is ghedistileert, ende van het gesuyverde Sout twee a dry mael is afghetrocken, tot dat den stanck daer meestendeel af getogen is, daer van geeft een Scrupel, tot twee toe, nae dat den Patient oudt en sterck is, in Carduo-benedicten Water, ofte in Aqua Theriacali.

Ofte neemt de Subtile Flores Sulphuris die ettelijcke reysen door den Vitriols dooden-kop ghesublimeert is, ende de laetste mael door den gebranden Herts-Hoorns pulver is op-ghedreven, daer van twee oncen, dese Flores salmen met het Elixier van Paracelsus bevochtighe tot een Deegh, ende alsoo doen opdroogen, daer van gheeft een dragma telckens. Soomen in dese compositie doet half soo veel ghedroocht en gepulveriseert zaedt, van de rijpe Vlaer-beyen, schoon gewasschen ende gedroocht, soo en isset niet dan te edelder ende te beter, in dit ghebreck.

Ende alsmen by tijdts eer de sieckte d'overhant genomen heeft, ghebruyckt den gherectificeerden Balsem Sulphuris, die door ghebrant Herts Hoorn is gerectificeert, soo isset in dit ghebreck een ghenochsame Remedie, niet alleen in Water-zucht, maer oock in Geel-sucht, daer dan dese Remedien alle dry uytnemende goet toe sijn.

Maer voor de Geel-sucht apart, bereyt u dit Waterken: Neemt goeden Brande-wijns voorloop, twee Pinten, doet daer in Theriac dry loot, Reubarber twee oncen, laet het staen uyt-trecken in gedurighe warmte, neemt dan desen wijn-geest en Filtreertse vande kruyden ende doet hier in Sal Ab-

[p. 37]

sinthij een dragma, ende Spiritus Tartarij twee dragma, Elixier van Paracelsus een once, Suycker acht loot: Van dese compositie geeft telckens een Lepel vol, het is machtigh goet voor de Geeluwe, ende verteert de selve, beneffens de Peste daer by. Wtwendigh salmen een levendighe Zeelt op de Hert-Kolck legghen, ende sulckx dry a vier malen weder halen, het treckt de Geel-sucht (oogen sienlijck) uyt het Lichaem.

Voor het Colica is geen beter, als volcht.

Neemt Annijs Oly ende Genever-Oly elck een loot, Lapis Brunel een once, Laudanum een dragma, alles wel kleyn onder een ghemenght, ende te digereren ghestelt op sacht vyer, doet daer by Sirup de Papaveris en Diacodium elck een loot, soo hebt gy een machtigh Pijn-stillende middel, dit gheeft een half scrupel in Theriac-water eenen lepel vol, (siet oft ghy oock beter hebt) doch allesins na dat den Patient ghedisponeert ende jonck of out is.