Putmans manuael, dat is een kleyn pest-boecxken seer dienstelijck alle menschen

Dat X. Capittel. Vande onmacht, Hert-cloppinghe ende Kramp,

Autheur.

DEse voornoemde Accidenten brenghen somtijts sulcken Iammer ende noot, datmen in Pest-tijden by na geen ellendiger heeft te verwachten, als de Doot selve: Daerom isset hoochnodigh datmen wel neerstigh toesiet, dewijle datter vele noch seer wel konnen gheholpen werden, alst volcht.

Men sal voor eerst een houten Lepel of spatel by de hant hebben, om te beletten dat den Patient sijn Tanden niet te samen en sluyte, op dat den krancken dese volghende middelen onverhindert gebruycken mogen, men sal hem de handen en voeten met een Dweyl wel vast binden, op dat hy hem met smijten en werpen geen schade en doe.

Geeft voor al den siecken het water van Valeriane so, sal den Sweet den reuck van dit water becomen ende den krancke sal gheholpen werden, ende dit salmen doen tot dat den Patient sijn verstant

[p. 22]

weder heeft, ende dan salmen hem dit de volghende Recept ghebruycken, om 't Hert daer mede te verstercken.

Neemt Roode Coral een scrupel, ende been uyt het Herte van een Hert, oock soo veel, Spodij een half Dragma, dit gheeft den krancken in Betoni-water te drincken, 't is een schoon ende een wel beproeft stuck.

Soomen het voorsz. water van Valeriaen niet bekomen en kan, soo ghebruyckt men oock wel het water van Hirundinaria ofte Swalben wortel, met het water van Liliconvali of Lavendel-Wijn, maer van alle desen is het Valeriaen-Water het beste.

Noch een ander Recept seer goet.

Neemt Perlen, Eenhoorn, Root Coral, en Gout van elck een scrupel. Dese Specien salmen met Roosen Iulep op een steen tot een subtijl pulver wrijven, daer van op een punt van een Mes, in Betoni-Water ingeven.

Wtwendigh.

Neemt Sout en Wijn-Eeck t'samen geroert, ende bint het met een Wollen lap daer in ghenaeyt, op beyde de Polssen en op de Armen. Anders neemt Campher en Roos-water met wat Safraen onder een ghemenght ende bindt het op de Polsen, ende laet den Siecken daer aen riecken.

Noch een ander.

Neemt Genever-Beyen, en Nagelen elck evenveel, stoot en bevocht het met wat Roos-Eeck, dan in popkens ghebonden, houdt het voor den Neus, ende bint het op de Pols-Aderen, ofte neemt Muscaten, Nagelen, Caneel en Safraen, elck evenveel, met Roosen-Eeck bevocht, ende op de Polsen ghebonden.

Soo yemant hoogher wilt gaen, die moet by

[p. 23]

ons comen soecken, het Aurum potabile, Argentum potabile, het Magisterium perlarum, Corallorum, Oleum Croci velmacis ende dierghelijck 't welck is voor den Rijcken.

Den Armen salmen het Oleum Vitrioli gebruycken, ende besluyten alsoo dit Capittel.

Om 't Hert te stercken is seer uytnemende dese Remedie.

A.L.V. Neemt Spiritus Salis, die getrocken is door gebrant Herts-Hoorn, nae datse eerst uyt den Terram Sigillatam is ghetoghen ses droppelen, den besten Spiritus vini een lepel vol, Magisterium Corallorum & perlarum van elckx een schrupel, Caneel-Oly twee droppelen.

Gheeft dit ghelijckelijck in met twee Lepels vol Bornagi-water, het sterckt machtigh seer.

Sulckx doet oock het Elixier van Paracelsus, 15. droppelen in Wijn inghenomen met vyer Asen Slach-goudt daer by ghedaen, is oock seer goet om 't hert te stercken, daer men dan de uytwendighe middelen wel beneffens ghebruycken mach, soo als den Autheur leert.

Den Autheur die stelt in den Tijtel van dit Capittel oock vande Kramp: Maer de wijle daer van ghehandelt is in 't seste Capittel, ende hy alhier gheen Remedie en gheeft teghen de Kramp, sullen wy ons verghenoeght moeten houden met het gene aldaer voor de Kramp is gheordineert.