Putmans manuael, dat is een kleyn pest-boecxken seer dienstelijck alle menschen

Dat IV. Capittel. Vande uyt-treckinghe des Gifts, salmen hier grondigh leeren, soo veel wy selfs ervaeren en met eyghener handt gheprobeert hebben.

Autheur.

HEt eerste sal wesen op 't Element des vyers, waer toe dese volgende dingen besonder dienen, te weten: Maeghden-Honingh, Loock, uyen, ende alles wat hier mede bereydet ende toe-ghericht wert, de Appelen van Eeken-Boomen, Muschaten, Gal-Appel ende het kruydt Duyvel-kervel ghenaemt, dese werden met Asijn van Roosen ghestampt, ende daer op-gheleyt, sy trecken't Fenijn uyt, soo de Signatuere leert, elck besonder heeft die kracht het vergif uyt te trecken, ende oock soo machmen eenighe van dese Simplitien te samen brenghen, soo alse een yder bekomen kan, ende gebruyckense op't gheswel van het Element des vyers.

De Pest die uyt des luchts Element haer oorspronck heeft, wert op volghende wijse uyt-ghetoghen, te weten: Door Hoenderen, Duyven, Patrijsen, Pauwen, Lampreyen, Raven, en Kreyen vleesch, daer op gheleyt, bewaert de mensch dat het vergift niet ter herten en dringht, maer seer licht genesen kan

[p. 7]

werden, als volgen sal.

Het derde Element des Waters fenijn, wort aldus uyt-ghetoghen, met volghende Remedien: Als door Vossen-vleesch Padden, Ael, Zealten, Oyevaers, ende Eynd-voghelen-vleesch, dese elck besonder trecken het Fenijn des Waters uyt den lijve, ende laet op geenderley wijse het Fenijn ter herten slaen.

De Aerde sijn Pestiael-Fenijn sal met volgende middelen komen volkomen uyt-getogen en genesen werden, tot bevrydinghe van't Herte, ende neemt hier toe Padden en Mollen, 't vleesch van Katten, Vossen, ende Wolven-vlees, Slanghen ende Dassen vet ende sulcx meer. Door dese dinghen (ghelijck d'ervarentheydt leert) moghen alle perijckelen van dit Element bequamelijck voor ghekomen ende belet werden, also dat het fenijn geen quaeten kan doen, ende de gheswellen konnen lichtelijck geholpen en genesen werden.

Ende dese Medicamenten heb ick hier in't korte willen verhalen, om datse by dese volghende Teeckenen seer wel dienen.

A.L.V. Let wel: de wijle de Pest, de ghecorrumpeerde lichamen aldermeest ende gemeynlijck eerst aengrijpt, soo isset goet te verstaen, datse op doode Lichamen oock gaerne Imprimeert, de wijle die soo haest alse doodt sijn, tot Corruptie haer begheven, ende sijn over sulcks op een gheinfecteert lichaem seer nut en dienstelijck, als de welcke niet en konnen de Peste weren, daer nochtans het leven (immers soo veel doenlijck is) wederstaet, is dierhalven niet onghefondeert dat dese voorsz. Remedien, eerst ghedoodet maer niet levendigh ghebruyckt werden, sijnde noch warm om dies te beter uyt te trecken.

'tIs oock wel te ghelooven dat elck Element

[p. 8]

besonder vereyscht een Simplecx dat sich selve conform is, als voor des luchts vyer de alderlichtste en hooghswevende ghevogelte, voor 'twaters fenijn, de water Voghelen of oock wel Visschen, onder welcken de Seel niet en is de minste: Onder 'tAerdtsche vergift so ghebruyckt oock Aerdsche Dieren, als Padden, Mollen, etc. Maer het Bocken vleesch is onder alle dien geensins het minste om 't vergift aensich te trecken: ende het Herten vleesch is voor al het Edelste en beste dat hier toe dient, 'twelck een yder te betrachten staet.