Sedigh leven, daghelycks broodt (1639)

[p. 67]

Verholen wel-smaeck
Van het sedich leven, daghelycks broodt.⁺

Als ick in den druckers winckel
Desen boeck eerst heb ghesien:²
Wel! docht ick, wel by gans krincken!³
Wat heeft dit toch te bedien?⁴
Dagh'lijcks broodt? heb ick mijn leven?⁵
Wie brenght dit toch uyt den hoeck?
Ick en wist, mijn daghen, gheven⁷
Soo een naem aen eenen boeck.⁸
Drucker, seyd'ick, 'kmoet u vraeghen:
Ist niet Dagh'lycksbroodt gherecht,
Dat wy eten alle daghen?
Ke! dit valt te bijster slecht.¹²
Salmen eenen boeck soo heeten,
Om te maecken aenghenaem?
Sulcks en heb ick noyt gheweten:
Dit dunckt my gantsch onbequaem.¹⁶
Set ick aen mijn gasten vooren
Anders niet dan Dagh'lijcks broodt
'kSal misschien wel moeten hooren:
Daes maer kost ter nauwer noodt.

Quam my iemandt sus begroeten:²¹
Ick souw segghen, Lieve knuys,²²

+ Verholen Wel-Smaeck: de verborgen goede smaak.
Dit drempelgedicht van Lambertus Vossius komt alleen in editie 1639 voor.

2 eerst: voor het eerst.

3 by gans krincken: verbastering van ‘God’, basterdvloek (cf. ‘bij gans kruiken = bij het heilige kruis (WNT 4, k. 250)).

4 bedien: betekenen.

5 heb ick mijn leven?: wel heb ik van mijn leven?

7 Nooit zou ik zo een naam aan een boek geven.

8 Nooit zou ik zo een naam aan een boek geven.

12 Ke!: tussenwerpsel, uit ‘Christus’ vervormde basterdvloek; dit ... slecht: dit is toch te erg.

16 onbequaem: ongeschikt, ongepast.

21 sus: zo, op die manier.

22 knuys: makker, kameraad (WNT 7.2, k. 4826).

[p. 68]

 

Spaert u kost, ick spaer mijn voeten:²³

 

Dagh'lijcks broodt dat heb ick t'huys.

25

Neen, me Vriendt, de schouw moest roocken,²⁵

 

Wildt ghy my krijghen mee;

 

'T moester inde keucken smoocken,

 

Meer als 'tghister-avondt dee

 

Alsser iemandt sijne boecken

30

Wel wilt stellen opden toogh:³⁰

 

Hy moet eenen titel soecken,

 

Soet in d'oor, en schoon in d'oogh.

 

Wie sal desen boeck toch lesen,

 

Of hy schoon mach schijnen iet?³⁴

35

Soud 't wat leckers kunnen wesen?

 

Dat en seght den titel niet.

 

Vriendt, sprack hy, laet u ghesegghen:³⁷

 

Dit is een verborghen sin;³⁸

 

Die sal ick u uyt gaen legghen;

40

Want dit heeft mistery in.

 

 

 

Als ghy gaet u gasten nooden,⁴¹

 

Seght ghy dan: ‘kheb wel ghekoockt?

 

'K heb ghebraden, en ghesoden?⁴³

 

Komt toch want mijn schouwe roockt?

45

Hebt ghy noyt ghelet voor desen,⁴⁵

 

Hoe het nooden nu gheschiedt?

 

Seghtmen niet: ten sal maer wesen

 

Mette poorci, anders niet?⁴⁸

 

Als den Gast dan is gheseten:

50

Wat is 'teerste dat hy seydt?

 

Heer! wie sal die spijs al eten?

 

Daer is veel te veel bereydt.

 

Eveleens sult ghy hier vaeren;⁵³

23 ick ... voeten: ik kom niet.

25 me: mijn.

30 wel ... toogh: mooi op de toonbank wil uitstallen; hier als beeld voor ‘aantrekkelijk maken’.

34 Of ... iet?: ofschoon het toch de moeite waard kan lijken.

37 laet u ghesegghen: laat mij het u uitleggen.

38 dit ... sin: hierin zit een verborgen betekenis.

41 nooden: uitnodigen.

43 ghesoden: gekookt.

45 Hebt ... desen,: Heb jij er vroeger nooit op gelet,

48 mette Poorci: met de portie: met een kleine hoeveelheid, een hapje.

53 Hier zul je hetzelfde meemaken.

[p. 69]

 

Doet maer eens naer mijn vermaen:⁵⁴

55

Leest me daer eens twee dry blaeren,

 

Siet dan hoe 't u aen sal staen.⁵⁶

 

Ick begoste wat te lesen:⁵⁷

 

'Teerste bladt dat docht my goedt:

 

'Tander docht my beter wesen,⁵⁹

60

'Tderde smaeckte suycker-soet.

 

 

 

Hem! seyd'ick, wel dit zijn saecken!

 

Hier wil ick wel zijn ghenoedt.⁶²

 

Kander noch iet beter smaecken?⁶³

 

Heetmen dit maer Dagh'lycks Broodt?

65

Lieven heer! wat al suyckaeden!⁶⁵

 

Wat is hier Ambrosi-kost!⁶⁶

 

Och die hem eens mocht versaeden

 

In dien soeten nectar-most!⁶⁸

 

Wat een dranck wordt hier ghedroncken?

70

'Tis al beter als den wijn.

 

Sulcks en wordt'er niet gheschonken

 

Aen de taefel van Jupijn.⁷²

 

Dat ick, by de groote Goden,

 

Eens te gaste waer ghenoodt,

75

En ick waer hier doch ontboden:

 

'Khiel my aen dit Dagh'lijcksbroodt.

 

Waerom soud't my hier verdrieten:⁷⁷

 

Daer ick al het selfste goedt,

 

Aen dees taefel kan ghenieten,

80

Datmen by de Goden doet?

 

Ieder een moet dit wel weten:

 

Dat het oock alhier soo gaet;

 

Want ick eet, en ick blyf eten,

 

En 'ken worde niet versaet.

54 Volg maar eens mijn raad.

56 aen sal staen: zal bevallen.

57 begoste: begon.

59 Het tweede beviel mij nog meer.

62 ghenoedt: uitgenodigd.

63 Kan er iets nog beter smaken?

65 suyckaeden: zoetigheden.

66 Ambrosi-kost: ambrozijn, de godendrank.

68 most: gistende jonge wijn, soms met honing gezoet.

72 Jupijn: Jupiter.

77 Waarom zou ik het hier niet naar mijn zin hebben?

[p. 70]

Tot den Leser

Leser, wilt gheen vonnis strycken⁸⁵
Van dat ick te seere pof:⁸⁶
Kom eet mee, 'tsal anders blijcken;
Want het is hier open hof.⁸⁸
Dese taefel is ghemeyne!⁸⁹
Eet en drinckt, dat u belieft:
Jonck en oudt, en groot en kleyne,
'Twordt hier al, van als gherieft.⁹²
Dese taefel (vremde saecken)⁹³
Staet Jaer uyt Jaer in gheset;⁹⁴
Hier aen kont ghy u vermaecken,
Dagh voor dagh met nieuw bancket.⁹⁶

85 vonnis strycken: (ver-)oordelen.

86 pof: bluf.

88 Want dit staat open voor iedereen.

89 ghemeyne: voor iedereen.

92 al, van als gherieft: allerlei opgediend.

93 (vremde saecken): dat is heel ongewoon.

94 gheset: gedekt.

96 bancket: fijne spijzen.

'sBoecks Nuttigheydt

Vanden Born heeft u beschreven,⁹⁷
En tot sulcken broodt ghenoodt:
Daer ghy beter af kont leven,⁹⁹
Als by het ghebacken broodt.¹⁰⁰
Laet u van dit broodt besteden:¹⁰¹
Ieder heeft dit oock van nood:¹⁰²
Want het leven sonder seden
Is gheen leven, maer de dood.

LAMBERT VOSSIUS⁺

97 Vanden Born: Honorius Vanden Born, ps. van Erycius Puteanus (Eerrijk de Put).

99 Daer ... leven: Waarvan jij beter kunt leven,

100 Dan van het gebakken brood.

101 besteden: goed gebruik maken.

102 Ieder: in de tekst: ‘Jede’; van nood: nodig.

+ Lambert Vossius: advocaat en dichter uit Brugge, leerling van O. De Wree. Was bevriend met Puteanus. (cf. inleiding 40-41)