Sedigh leven, daghelycks broodt (1639)

Regelnummers proza verbergen

[p. 53]

Inleydinghe tot een sedigh leven

1Hipparchus, soon van Pisistratus, heerschende over die van¹ 2Athenen, heeft de wijsheydt, waermede hy begaeft was, te werck 3ghesteldt, om sijne borghers ende ondersaten tot een sedigh Leven 4te brenghen: waermede hy de grootheydt in goedtheydt, gheweldt⁴ 5in liefde verandert heeft, draghende den naem van Heer, de sorghe⁵ 6van Vader. Heeft tot dien ende, in alle weghen, ende hoecken der 7stadt lekere pael-steenen doen oprechten, met korte dichtspreucke 8beset: die van een ieder kosten ghesien ende ghelesen worden, 9dewijl sy in't openbaer stonden; oock doorgrondt, ende met aen-⁹⁹ 10dacht overleydt, om datse kort ende scherpsinnigh waeren. Aldus¹⁰

1 Hipparchus (en Hippias): zonen van Pisistratus; Atheense tirannen, volgden hun vader in 528/527 v. Chr. op en zetten zijn politiek van verzoening der leidende groeperingen en van economische ontplooiing voort. De culturele ontplooiing werd speciaal gestimuleerd door Hipparchus. Aan zijn hof vertoefden dichters als Anacreon en Simonides. Stimuleerde ook de redactie en verzorging van de gedichten van Homeros. Vermoord in 514. Hipparchus liet halverwege dorp en stad palen (hermen) met moraliserende spreuken oprichten om de stedelingen moreel te verbeteren (Pauly-Wissowa (1913), dl. 16, 1663).

4 grootheydt: machtshonger.

5 sorghe: hij is tegelijk heer én vader; hij draagt de naam van heer en is bezorgd als een vader.

9 dewijl: omdat, doordat.

9 met aendacht overleydt: die door iedereen konden worden begrepen en aandachtig gelezen.

10 met aendacht overleydt: die door iedereen konden worden begrepen en aandachtig gelezen.

[p. 54]

11hadden te vooren de seven wysen haer leer ende eer betroffen,¹¹¹¹ 12seer engh begrijpende hetwelck ghenoech was om de gheheele 13werelt te stichten. Dit was oock den gulden sanck vande 14Pythagoreen, die ons noch hedensdaghs in d'ooren klinckt. Dit¹⁴ 15zijn de latijnsche spreucken van Laberius, ende Publius¹⁵¹⁵

11 de seven wysen: zeven geleerden (staatslieden, wetgevers en filosofen) uit de 7de en 6de eeuw v. Chr. die praktische levenswijsheid hebben verschaft. Meestal worden Solon van Athene, Thales van Milete, Pittacus van Mytilene, Cleobulus van Rhodos, Chilon van Sparta, Bias van Priene en Periander van Corinthe tot de zeven wijzen gerekend. Vele wijsheidsspreuken worden aan hen toegeschreven, zoals bijvoorbeeld de inscripties ‘Ken uzelf’ en ‘In niets teveel’ in Delphi (The Concise Oxford Companion to Classical Literature. Ed. by M.C. Howatson and Ian Chilvers, Oxford 1993).

11 betroffen: verworven (WNT 2,2, k. 2245).
seer engh begrijpende: heel bondig samenvattende.

14 Pythagoreen: Pythagoreeërs: leden van een religieuze gemeenschap, gesticht door Pythagoras; na zijn dood verwierven zijn volgelingen invoedrijke posities in een aantal Zuid-Italische steden tot ca. 450 v. Chr., toen ze vrijwel overal op gewelddadige manier verdreven werden. Ze vormden een verspreide maar hechte lokale gemeenschap, waarin zwijgplicht met betrekking tot bepaalde onderdelen van hun leer gold. Hun hoofddoel was het bevorderen van een levenswijze die de menselijke ziel tot zuivering en heil zou strekken. Ethisch gezien kenmerkten zij zich door hun eisen van ascese, eenvoud en harding. Ze legden zich toe op de mystiek en verrichtten ook wetenschappelijke activiteiten (wiskunde). Pythagoras zelf heeft geen geschriften nagelaten. De op zijn naam overgeleverde collecties Gulden Woorden (‘den gulden sanck vande Pythagoreen’, r. 12-13), in 71 hexameters, en Pythagoreïsche Wachtwoorden hebben hun definitieve vorm op zijn vroegst in de vierde eeuw v. Chr. gekregen.

15 Laberius: Decimus Laberius (106-43 v. Chr.), Romeins dichter, belangrijk beoefenaar van de mimus, een komische toneelvoorstelling waarin de acteurs, zowel vrouwen als mannen, blootsvoets en zonder masker scènes uit het dagelijkse leven uitbeeldden. Op aandringen van Julius Caesar speelde hij in een van zijn stukken mee om zich te meten met Publius Syrus, gewezen slaaf en beroepsacteur. Laberius verloor de krachtmeting en verhaalde zijn nederlaag op Caesar door bijtende dichtregels in een bewaard gebleven proloog. Titels van 43 mimen en enkele losse fragmenten zijn van hem bewaard.

15 Publ[il]ius Syrus: eerste eeuw v. Chr. Vrijgelaten slaaf uit Syrië, dichter en mimespeler, tijdgenoot van Cicero, beschermeling van Caesar. Uit zijn werk ontstond in de eerste eeuw na Chr. een verzameling spreuken, de Sententiae.

[p. 55]

16Syrus: waermede, als met uytghelesen peerlen, andere schrijvers¹⁶ 17daer naer haere boecken verryckt hebben. Desen wegh is oock 18inghegaen Dionysius Cato, met sijne tweepaerighe onderwysdich-¹⁸ 19ten: de welcke als soo veel lichten, ons de deught ende eerbaer 20heydt voor ooghen stellen. By onse tijden is onlanghs gheweest 21den franschen Pybrack, binnen raedt sijns Coninghs, de welcke²¹ 22met sijne moederlijcke spraecke de stappen van den voorseyden 23Dionysius schijnt naerghevolght te hebben, sich niet te groothou-²³ 24dende de kleyne te onderwijsen. Ghelijck dan den wijn gaert te²⁴ 25prijsen is, die meer druyven als rancken heeft; den boom, die meer

16 Publ[il]ius Syrus: eerste eeuw v. Chr. Vrijgelaten slaaf uit Syrië, dichter en mimespeler, tijdgenoot van Cicero, beschermeling van Caesar. Uit zijn werk ontstond in de eerste eeuw na Chr. een verzameling spreuken, de Sententiae.

18 Dionysius Cato: vier boeken morele sententiae, telkens in twee hexametrische verzen uitgedrukt, werden verkeerdelijk aan Dionysius Cato toegeschreven. Deze anonieme verzameling oefende veel invloed uit tijdens de middeleeuwen; tweepaerighe: tweeregelige.

21 Pybrack: Guy du Faur de Pibrac (Toulouse 1529- Parijs 1586); Frans magistraat, diplomaat en dichter. Volgt de cursussen van Alciato aan de universiteit te Padua. Pleit aanvankelijk aan de balie van Toulouse, wordt later raadsheer van het parlement en wordt benoemd als opperrechter van de stad Toulouse in 1559. Nadien wordt hij raadsheer aan het parlement van Parijs. Vertegenwoordigt koning Karel IX op het Concilie van Trente (1562). In 1576 wordt hij belast met de opdracht de vrede met de protestanten af te sluiten. Publiceert in 1574 zijn Quatrains contenant préceptes et enseignements utiles pour la vie de l'homme, stichtelijke kwatrijnen ten behoeve van de jeugd. Dit werk wordt gekenmerkt door een christelijke en stoïcijnse inspiratie. Het werd talrijke malen uitgegeven en door velen nagevolgd, o.a. door Pierre Mathieu (1563-1621) en Claude Paradin († 1573) cf. Sabatier (1975), 204-205); binnen raedt: privé-raadsman.

23 te groothoudende: te hoog achtend; Ghelijck dan: ghelijck dat: zoals.

24 te groothoudende: te hoog achtend; Ghelijck dan: ghelijck dat: zoals.

[p. 56]

26vruchten als bladeren: alsoock den boeck, waer in meer sins als²⁶ 27sanghs besloten is, tot meerder vrucht als vreughde, voetsel als 28smaeck. Ende al hoe wel de mensen ghemeynlijck meer tot spel, 29als ernst gheneghen sijn, soo worden sy nochtans van goeden aerdt²⁹ 30ende reden dickmael vermaent ende ghedreven, om in haer selven³⁰ 31te daelen, goedt van quaedt, nut van schaede, eer van schande te 32onderscheyden. In 'tkort gheseyt niemandt en isser, of hy en soeckt³²³² 33in t'kort gheleert ende onderricht te zijn. Groote boecken, ende 34sleep van woorden, hebben hier kleyne macht; die meer segghen als 35wijsen, meer locken als dringhen, meer lachen als beweghen: waer³⁵ 36teghen een vaste in een ghedronghen leeringhe sinckt met haer³⁶

26 sins: betekenis, inhoud; sanghs: vormschoonheid, welluidendheid. Dit beeld van de druivenrank en de druiven komt ook bij J. Cats voor (Spiegel van den ouden ende nieuwen tijdt ('s Gravenhage 1632). Facs. Ed. H.H. Zwager. Amsterdam, Nieuwkoop, 1968, dl.l, *iiijv^o) (Zie Van Vaeck (1994), 813). Merkwaardig is, dat Cats dit beeld gebruikt ter illustratie van het delectatieve obscuritas-aspect dat met spreekwoorden verbonden is (‘waer van de leser naederhandt het recht wit en ooghmerck komende te treffen, placht in sijn gemoet een sonderling vernoegen t'ontfanghen; niet ongelijck den genen die onder de dichte bladeren een schoonen tros druyven, na langhe soecken, eyntelick komt te ontdecken’); Puteanus keert hier dit beeld om ter verduidelijking van zijn perspicuitas-opvatting: voor hem bestaat het genoegen van de lezer erin, de druiven ongehinderd te kunnen plukken. Niet de druivelaar met een overvloed aan bladeren, waartussen de druiven moeten worden gezocht, maar de druivelaar met weinig bladeren en een overvloed aan vruchten dient te worden geprezen.

29 van goeden aerdt: door de goede natuur van de mens.

30 reden: verstand, ratio; vermaent ende ghedreven: ertoe aangezet.

32 In 'tkort gheseyt: kort gezegd.

32 in t'kort gheleert: de meeste mensen verlangen wijsheid op te doen op een niet-omslachtige manier, kort en bondig (verwijzing naar de laconische stijlopvatting, waarin brevitas een kernbegrip is).

35 beweghen: aanzetten tot iets; een vaste in een ghedronghen leeringhe: een stevige, bondig geformuleerde wijsheid.

36 beweghen: aanzetten tot iets; een vaste in een ghedronghen leeringhe: een stevige, bondig geformuleerde wijsheid.

[p. 57]

38ghewichte tot in t'binnenste van ons ghemoedt; het selve verwec-³⁸ 39kende tot eyghen kennisse: opde welcke de volmaecktheydt van^38-39 40een sedigh leven ghesticht moet zijn. Hier toe dient oock de kracht⁴⁰ 41des dichts, waermede het spitsigh spreuck-woordt, als eenen pijl⁴¹ 42vande ghespannen pese gheschoten wordt. Wat is doch handt teg-⁴² 43hen boghe? werpen teghen schieten? veel stercker is dan de korte⁴³ 44onderwijsinghe met Dicht ghedwonghen, ende met Rijm gheslo-⁴⁴⁴⁴ 45ten, als eenen vrijen ende onghebonden woorden-swier: ghelijck⁴⁵⁴⁵ 46oock de oude ende eerste wetten gheschreven waeren, om de⁴⁶ 47suerigheydt des ghebodes, met de soetigheydt des ghesanghs te⁴⁷⁴⁷ 48vermenghen. Hier naer mijne ghedachten voeghende, hebbe in⁴⁸⁴⁸ 49onse nederduytsche sprake, met de nieuwe dicht-konste willen³⁷

38 tot in t'binnenste van ons ghemoedt: ook J. Cats spreekt in ongeveer dezelfde bewoordingen over de brevitas van het spreekwoord: ‘Tevens zijn spreuken ‘gansch bevalligh’ ‘om hare kortheydts wille’: de brevitas van het spreekwoord wordt hier als een retorische kwaliteit geduid (Cats (1968), dl.1, *iijr^o). Bovendien zorgt het verhullende karakter van een spreuk (een ‘verbloemde omreden’) ervoor dat ‘de bijtende waerheyt (die in haer eygen gestalte by 'tmeerendeel der menschen veeltijts niet ten besten wort opgenomen)’, uiteindelijk toch ‘tot in het binnenste der gemoederen (eigen cursivering) doordringt’ (Van Vaeck (1994), 812).

38-39 verweckende tot eyghen kennisse: aanzettend tot zelfkennis.

40 ghesticht: gebouwd, gefundeerd.

41 het spitsigh spreuckwoordt: het spitse spreekwoord. Over het zeventiende-eeuwse discours betreffende het spreekwoord, zie o.m. Van Vaeck (1994), 808-816.

42 Wat is... schieten?: Hoe zwaar weegt de hand op tegen de boog, de worp tegen het schot?

43 Wat is... schieten?: Hoe zwaar weegt de hand op tegen de boog, de worp tegen het schot?

44 met Dicht ghedwonghen: in versvorm gegoten.

44 met Rijm ghesloten: berijmd.

45 met Rijm ghesloten: berijmd.

45 ghelijck oock de oude en eerste wetten... vermenghen: verwijst wellicht naar de Atheense wetgever en staatsman Solon (ca. 640- na 561 v. Chr.), die beroemd was voor de ‘humane’ hervorming van de stadswetten. Hij gebruikte verzen om zijn ideeën, meer bepaald de morele filosofie, die aan zijn hervormingen ten grondslag lagen, te verduidelijken. De wijdverbreide opvatting dat Solon getracht heeft de wetten in hexameters te gieten berust echter op een apocriefe voorstelling van Skolion, die Solon als grondlegger van deze traditie beschouwde.

46 ghelijck oock de oude en eerste wetten... vermenghen: verwijst wellicht naar de Atheense wetgever en staatsman Solon (ca. 640- na 561 v. Chr.), die beroemd was voor de ‘humane’ hervorming van de stadswetten. Hij gebruikte verzen om zijn ideeën, meer bepaald de morele filosofie, die aan zijn hervormingen ten grondslag lagen, te verduidelijken. De wijdverbreide opvatting dat Solon getracht heeft de wetten in hexameters te gieten berust echter op een apocriefe voorstelling van Skolion, die Solon als grondlegger van deze traditie beschouwde.

47 ghelijck oock de oude en eerste wetten... vermenghen: verwijst wellicht naar de Atheense wetgever en staatsman Solon (ca. 640- na 561 v. Chr.), die beroemd was voor de ‘humane’ hervorming van de stadswetten. Hij gebruikte verzen om zijn ideeën, meer bepaald de morele filosofie, die aan zijn hervormingen ten grondslag lagen, te verduidelijken. De wijdverbreide opvatting dat Solon getracht heeft de wetten in hexameters te gieten berust echter op een apocriefe voorstelling van Skolion, die Solon als grondlegger van deze traditie beschouwde.

47 suerigheydt: het minder aangename, het zure.

48 ghelijck oock de oude en eerste wetten... vermenghen: verwijst wellicht naar de Atheense wetgever en staatsman Solon (ca. 640- na 561 v. Chr.), die beroemd was voor de ‘humane’ hervorming van de stadswetten. Hij gebruikte verzen om zijn ideeën, meer bepaald de morele filosofie, die aan zijn hervormingen ten grondslag lagen, te verduidelijken. De wijdverbreide opvatting dat Solon getracht heeft de wetten in hexameters te gieten berust echter op een apocriefe voorstelling van Skolion, die Solon als grondlegger van deze traditie beschouwde.

48 hebbe: heb ik.

37 verweckende tot eyghen kennisse: aanzettend tot zelfkennis.

[p. 58]

50proeven, oft mijn penne, tot voordeel van de Borgherlycke ghe-⁵⁰ 51meynte ghescherpt zijnde, soo aenghenaem zijn soude, als sy wel 52in 't Latijn by veele gheweest is. Ick was gheheel ontsteken door⁵² 53het voorbeeld van verscheyde hoogh-blinckende lichten, waer⁵³ 54onder Heyns, en Huyghens, Cats, en Hooft: oock Immeloot: en⁵⁴ 55Hardewyn, de Vree en Vos d'eerste waeren: de welcke met haer⁵⁵⁵⁵

50 proeven: beproeven, uitproberen.

52 ontsteken: geïnspireerd door, tot geestdrift gebracht door.

53 hoogh-blinckende lichten: sterren.

54 Heyns: Daniël Heinsius (1580-1655); in zijn Nederduytsche Poemata (1616) komt deze humanist op voor het gebruik van de eigen taal in de poëzie; correspondeerde met Puteanus;
Huyghens: Constantijn Huygens (1596-1687);
Cats: Jacob Cats (1577-1660);
Hooft: Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647);
Immeloot: Jacob Ymmeloot (Ieper ca. 1565 - overlijdensdatum onbekend). Was bevriend met Olivier De Wree, Lambertus Vossius en Puteanus (zie Van Even (1888), 377 en Dambre (1956-1), 21).

55 Hardewyn: Justus De Harduijn (1582-1636);
de Vree: Olivier De Wree (Olivarius Vredius), Brugge 1596-1652. Zuid-Nederlands historicus en dichter, studeerde rechten te Douai, grondlegger van de zegelkunde in de Nederlanden, genealoog. Wordt in 1622 advocaat bij de Raad van Vlaanderen en in 1643 burgemeester van Brugge. Leermeester en beschermheer van Lambertus Vossius. Correspondeerde met Puteanus (zie o.a. brieven van Puteanus aan Vredius in Epistolarum Apparatus Novus et Miscellaneus (...) Centuria Quarta (1637-1639), Epistolarum Apparatus posthumus In Centurias Quatuor, III (1662) en autografe brieven van Puteanus aan Vredius in Ms II 3008 van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel). Werken: Den oorspronck, ende voort ganck der Carmeliten (Gent 1624), Vermaerde oorlogstucken van den grave van Buequoy; Mengeldichten, Fyghesnoeper, Bacchus kronyck, Venus-ban (Brugge 1625), De Seghelen der graven van Vlaenderen (Brugge 1640);
Vos: Lambertus Vossius (Reusel ca. 1602-1648). Advocaat en dichter uit Brugge, leerling en beschermeling van O. De Wree. Liefde voor Latijnse verzen en Vlaamse poëzie. Was bevriend met Puteanus, die Vossius looft (zie Puteani Epistolarum apparatus posthumus, Centuria III, Leuven, 1662). Zijn werk werd verzameld door J.B. en M. Clouwet in 1679 onder de titel Alle de Wercken van Lambertus Vossius, bestaende in seer Aerdige ende Curieuse Dichten. Daarin komen echter ook dichtwerken van De Wree voor.

55 d'eerste: de voornaamste.

[p. 59]

56verstandt ende gheleerdheydt ghetoont hebben, hoe dat onse spra- 57ecke niet minder en is, als de oude eertydts gheweest zijn; meer- 58der als de ghene die hedensdaeghs om haere aerdigheydt gheacht 59worden. Elck landt de sijne: maer my dunckt een groot misbruyck 60te zijn, dat wy Nederlanders in 't lesen, schryven, spreken, de onse 61voor de minste houden, als loochenende het Landt ende men- 62schen, al waer, ende waer onder wy gheboren zijn. Dit is d'oorsa-⁶² 63eck dat ick een Nederduytsche penne in de handt nemende, mijne⁶³ 64Landslieden in hun eyghen taele hebbe willen onderwysen: ende⁶⁴ 65wysen, wat een ieghelijck aen syn Vaderlandt schuldigh is. Hier 66toe soo dienen dele Dryhondertvyf, iae ses-en sestigh, soo ickse 67noeme, Korte iaerlange dicht-stichtighe Spreuck-beelden als da-⁶⁷ 68ghelijcks broodt, tot Deughden-voedsel vierpaerigh aen een ghe-⁶⁸ 69voeght. Ick segghe vierpaerigh: ghelijck dit ghetal noch te kort en⁶⁹ 70is, om veel te segghen, noch te lanck, om weynigh te onthouden:⁷⁰ 71eenen grondtsteen aller deughden: den hooghen eedt vanden eer-⁷¹ 72sten Philosooph Pythagoras, TETRACTYS ghenoemt, een fon-⁷² 73teyne des eeuwighe wesens. Den naem van Spreuck-beelden heb 74ick eyghentlijck ghenomen, als wijs-stichtighe vermaeninghen⁷⁴

62 Dit is d'oorsaeck: dit is de reden waarom.

63 Dit is d'oorsaeck: dit is de reden waarom.

64 onderwysen: onderrichten; wysen: erop wijzen (woordspeling).

67 De gecursiveerde titel staat in de tekst in kapitalen.

68 De gecursiveerde titel staat in de tekst in kapitalen.

69 vierpaerigh: vierregelig, in kwatrijnvorm.

70 noch te lanck, om weynigh te onthouden: noch te lang om er weinig van te onthouden; ook hier komt Puteanus' laconische stijlopvatting naar voren.

71 den hooghen eedt: de plechtige eed.

72 Pythagoras: (575 - na 500 v. Chr.): Grieks wijsgeer en hervormer, stichtrond 530 een school (de Pythagoreeërs); TETRACTYS: Tetractus: het volmaakte getal 10 (1+2+3+4), bron en oorsprong van alle dingen. Vier is het getal van de gerechtigheid (2×2, gelijk maal gelijk).

74 eyghentlijck: feitelijk; wijs-stichtige: lerende (met didactische en moraliserende bedoeling; vermaeninghen: raadgevingen.

[p. 60]

75met eenighe ghelijckenisse oft sinschaduwe ghemenght, om soo't⁷⁵ 76te pas quam, de afteeckeninghen mede daer by te brenghen. Waer⁷⁶ 77uyt nu genoegh verstaen wordt, hoe dat de Spreeck-woorden,⁷⁷ 78soomense noemt, en de Spreucken verscheyden zijn. Zijn alsoo tot⁷⁸ 79Borgherlijck ghebruyck voorghestelt: waer in sommighe kleyne 80ende ghemeyne lieden hun onvolmaecktheydt: andere, hun volko-⁸⁰ 81menheydt vinden souden. Hier beneven ghelijck de selve⁸¹ 82Spreuck-beelden verscheyden zijn, alsoo heeft elck een sijn be- 83sonder opschrift, tot eene beduydinghe des inhoudts, als een⁸³ 84hooft-cieraet; met een of weynigh woorden; nu belommert, nu⁸⁴ 85verlicht, als dobbel-sinnigh: om den Leser tot het Dichtwoort aen⁸⁵ 86te locken, ende in te leyden. Wat sal ick meer segghen? Aensiet, 87ghelijck ick in 't beghin voorghehouden hebbe, die paelsteenen van 88Hipparchus; waer van dele spreuck-beelden, als beelden zijn, in 89papier, als in marmer, niet ghehouwen, maer ghedruckt: op datse 90het geheele landt door vlieghende, over al souden konnen ghelesen

75 ghelijckenisse: (verhelderende) vergelijking; sinschaduwe: verhullend element. Puteanus verwijst hier wellicht naar de stijlopvatting van Aristoteles en Quintilianus betreffende de verhouding tussen de perspicuitas (klaarheid) en de obscuritas (duisterheid) van de literaire tekst. De retorische situatie is in eerste instantie op perspicuitas gericht, maar er dient ruimte te bestaan voor een zekere obscuritas: het publiek wil het juist niet te gemakkelijk hebben, maar wil zich inspannen, verrast worden, nadenken. Dit soort poëzie, dat bewust naar duisterheid streeft, veronderstelt een erudiet en literair geschoold publiek. Cf. Schenkeveld-van der Dussen (1988).

76 afteeckeninghen: de bijbetekenissen (?)

77 hoe dat de Spreeck-woorden ... verscheyden zijn: dat de spreekwoorden en spreuken een gevarieerde inhoud hebben, dat ze afwisseling vertonen. Het vlugge veranderen van onderwerp is een kenmerk van vele epigrammenbundels; Zijn: ze zijn.

78 hoe dat de Spreeck-woorden ... verscheyden zijn: dat de spreekwoorden en spreuken een gevarieerde inhoud hebben, dat ze afwisseling vertonen. Het vlugge veranderen van onderwerp is een kenmerk van vele epigrammenbundels; Zijn: ze zijn.

80 ghemeyne: gewone.

81 Hier beneven: hiernaast, bovendien.

83 tot eene beduydinghe des inhoudts: om te verduidelijken waarover het epigram handelt.

84 woorden: in de tekst verkeerdelijk: worden; nu belommert, nu verlicht, als dobbel-sinnigh: de opschriften boven de epigrammen kunnen nu eens helder, dan weer duister of dubbelzinnig zijn. Puteanus past het principe van de vermenging van heldere en duistere elementen ook toe op de opschriften, eveneens met de bedoeling tot lezen te prikkelen (‘om den Leser tot het Dichtwoort aen te locken’).

85 woorden: in de tekst verkeerdelijk: worden; nu belommert, nu verlicht, als dobbel-sinnigh: de opschriften boven de epigrammen kunnen nu eens helder, dan weer duister of dubbelzinnig zijn. Puteanus past het principe van de vermenging van heldere en duistere elementen ook toe op de opschriften, eveneens met de bedoeling tot lezen te prikkelen (‘om den Leser tot het Dichtwoort aen te locken’).

[p. 61]

91worden. Daerom nemt hier uyt, het ghene u meest bevalt, of het 92nuttights is, ende stellet in uwen ghevel, in u voorhuys, in uwen⁹² 93winckel. Den pael-steen sal hier oock plaets hebben. Stellet, leset, 94ende verweckt u selven daghelijck tot een gherust Sedigh leven.⁹⁴ 95Is 't alsoo, dat ick sal mercken, dit kleyn werck, in seer weynigh⁹⁵ 96daghen ten ende ghebrocht, aenghenaem gheweest te zijn, sal met⁹⁶ 97(Godts hulpe) oock ende Edelijckleven dorven in dicht ende licht⁹⁷ 98brenghen: waermede ick u Goedt-willighe Leser, wensche het⁹⁸⁹⁸ 99ghene ick hier beschryve.⁹⁹

92 Stellet: plaats het (in uw gevel); leset: lees het.

94 verweckt u selven: zet uzelf aan tot.

95 Is't alsoo ... in dicht ende licht brenghen: ‘als ik zal merken dat dit kleine werk, dat ik in zeer weinig dagen heb voltooid, de lezer heeft bevallen, dan zal ik, met Gods hulp, ook een (epigrammenbundel) Edelijckleven durven (dorven) publiceren’. Puteanus kondigt hier een tweede bundel Nederlandse gedichten, Edelick Leven, aan, die echter nooit gepubliceerd werd (zie ook Bibliotheca Belgica, IV, 808). In het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen bevindt zich echter wel een handschrift dat volgens de catalogus aan Honorius Vanden Born (Erycius Puteanus) wordt toegeschreven. Het bundeltje bevat 197 vierregelige epigrammen, meestal tot ‘maagden’ gericht, en draagt als titel: Puteanus (Erycius) (sic). Dicht-Stichtighe spreuckbeelden tot deughden, z.p., z.d., in 16^o, oblong (M 259).

96 Is't alsoo ... in dicht ende licht brenghen: ‘als ik zal merken dat dit kleine werk, dat ik in zeer weinig dagen heb voltooid, de lezer heeft bevallen, dan zal ik, met Gods hulp, ook een (epigrammenbundel) Edelijckleven durven (dorven) publiceren’. Puteanus kondigt hier een tweede bundel Nederlandse gedichten, Edelick Leven, aan, die echter nooit gepubliceerd werd (zie ook Bibliotheca Belgica, IV, 808). In het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen bevindt zich echter wel een handschrift dat volgens de catalogus aan Honorius Vanden Born (Erycius Puteanus) wordt toegeschreven. Het bundeltje bevat 197 vierregelige epigrammen, meestal tot ‘maagden’ gericht, en draagt als titel: Puteanus (Erycius) (sic). Dicht-Stichtighe spreuckbeelden tot deughden, z.p., z.d., in 16^o, oblong (M 259).

97 Is't alsoo ... in dicht ende licht brenghen: ‘als ik zal merken dat dit kleine werk, dat ik in zeer weinig dagen heb voltooid, de lezer heeft bevallen, dan zal ik, met Gods hulp, ook een (epigrammenbundel) Edelijckleven durven (dorven) publiceren’. Puteanus kondigt hier een tweede bundel Nederlandse gedichten, Edelick Leven, aan, die echter nooit gepubliceerd werd (zie ook Bibliotheca Belgica, IV, 808). In het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen bevindt zich echter wel een handschrift dat volgens de catalogus aan Honorius Vanden Born (Erycius Puteanus) wordt toegeschreven. Het bundeltje bevat 197 vierregelige epigrammen, meestal tot ‘maagden’ gericht, en draagt als titel: Puteanus (Erycius) (sic). Dicht-Stichtighe spreuckbeelden tot deughden, z.p., z.d., in 16^o, oblong (M 259).

98 Is't alsoo ... in dicht ende licht brenghen: ‘als ik zal merken dat dit kleine werk, dat ik in zeer weinig dagen heb voltooid, de lezer heeft bevallen, dan zal ik, met Gods hulp, ook een (epigrammenbundel) Edelijckleven durven (dorven) publiceren’. Puteanus kondigt hier een tweede bundel Nederlandse gedichten, Edelick Leven, aan, die echter nooit gepubliceerd werd (zie ook Bibliotheca Belgica, IV, 808). In het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen bevindt zich echter wel een handschrift dat volgens de catalogus aan Honorius Vanden Born (Erycius Puteanus) wordt toegeschreven. Het bundeltje bevat 197 vierregelige epigrammen, meestal tot ‘maagden’ gericht, en draagt als titel: Puteanus (Erycius) (sic). Dicht-Stichtighe spreuckbeelden tot deughden, z.p., z.d., in 16^o, oblong (M 259).

98 het ghene ... beschrijve: m.n. een ‘Sedigh Leven’ en ‘Daghelijcks Broodt’.

99 het ghene ... beschrijve: m.n. een ‘Sedigh Leven’ en ‘Daghelijcks Broodt’.